- თამარ, თუ გეგულება ადამიანი, რომელიც ისე აღგწერს, როგორც შენ ხედავ საკუთარ თავს?

- დიახ, მეგულება. 

- ოჯახის წევრია თუ ვინმე სხვა?

- ოჯახის წევრიც და რამდენიმე მეგობარიც. 

- მიგაჩნია, რომ ეს სიმდიდრეა? 

- არა, ამას ჩვეულებრივად ვუყურებ. ჩემი თავი ისეთი არ მგონია, რომ ვიღაც აღმომაჩენს და ვიღაც ვერ დამინახავს. 

- რა არის ის, რაც შენ შესახებ მეტ-ნაკლებად გავრცელებული აზრია, მაგრამ სიმართლე არ არის?

- ის, რომ კონკურსებში სულ ვიმარჯვებ (იცინის). სინამდვილეში, მხოლოდ მაშინ ვამბობ, რომ კონკურსში ვმონაწილეობდი, როცა ვიმარჯვებ. იმდენ კონკურში მიმიღია მონაწილეობა, სადაც არ გამიმარჯვია... მაგრამ არასდროს არ ვწერ, რომ, აი, ვერ გავიმარჯვე, ჟიური არ იყო ობიექტური და ასე შემდეგ... 

- გაქვს თუ არა განცდა, რომ რაც უფრო მდიდარია შენი პირადი ცხოვრება, მით მეტი სიცოცხლე შეგაქვს შენს პერსონაჟებში?

- ამაზე არ მიფიქრია. მიმაჩნია, რომ ძალიან მრავალფეროვანი ცხოვრებით ვიცხოვრე. ეს მიზნად არ მქონია, უბრალოდ, მატერიალური აუცილებლობით იყო გამოწვეული, რომ არც ერთ პროექტზე უარი არ მითქვამს. საბავშვო ბაღის ზეიმის სცენარიც კი დამიწერია. თან, ამ საქმეს ისეთივე პასუხისმგებლობით ვეკიდებოდი, როგორც კარგ რეჟისორთან სრულმეტრაჟიანი ფილმის სცენარზე მუშაობას. ამიტომ, ერთხელ რომ ვითანამშრომლებდი რომელიმე ორგანიზაციასთან, მეორედ, მესამედ და, ზოგჯერ, მეხუთედაც მეძახდნენ. ბევრი სიტუაცია და ბევრი ადგილი მოვიარე. 

- შენი მრავალფეროვანი გამოცდილება როგორ ისახებოდა შენი პერსონაჟების ცხოვრებაზე, ან მათ ხასიათზე? 

- არასოდეს არ ვეძებ სიტუაციებს, ისტორიებს და პერსონაჟებს. მაგრამ, დრო რომ გადის, მეხსიერებაში ჩარჩენილი ამბავი იმდენ რამეს შეიმატებს, რომ ზოგჯერ მთავარ გმირს გააჩენს, ზოგჯერ - მეორეხარისხოვანს, ზოგჯერ, შეიძლება, პერსონაჟმა მხოლოდ ჩაიაროს. საერთოდ, მგონია, ერთხელაც რომ ჩაიაროს შენმა პერსონაჟმა, მისი პორტრეტი თავიდან ბოლომდე უნდა იცოდე.

- რატომ? რისთვის არის საჭირო?

- იმისთვის, რომ მის ჩავლას აზრი ჰქონდეს და მნიშვნელოვანი გახდეს. 

- ეს რას ნიშნავს? 

- როცა მიშა თუმანიშვილი მასობრივ სცენას დგამდა, მსახიობებს ეუბნებოდა - თქვენ თქვენი ბიოგრაფია მოიფიქრეთო. ტექსტი  თუ არ გაქვთ, მაინც სწორი ბგერები აღმოგხდებათო. 

- ნათქვამი გაქვს, რომ გამოგონილს არაფერს წერ, ყველაფერი შეგემთხვა შენ, ან შეემთხვათ შენს ნაცნობებს. წამიკითხავს, რომ ზუსტად იმავეს ამბობდა მიხეილ ბულგაკოვი და იმავეს ამბობდა ტონინო გუერაც, რომლის ციტატა შენს სადისერტაციო ნაშრომში ვიპოვე: „არასოდეს არაფერი არ გამომიგონებია. ყველაფერი, რასაც ვწერდი და მერე იღებდნენ, ერთხელ უკვე მოხდა.“ რა საერთო ნიშანი აქვს ამბებს, რომლებიც რეალური სამყაროდან მხატვრულ სამყაროში გადაგაქვს?

- მე მართლა არაფერს ვიგონებ. ბულგაკოვის მკითხველი ვარ, მასთან სხვა შეხება ვერც მექნებოდა. მაგრამ ტონინო გუერასთან, იცი, რომ მასტერკლასები გავიარე. როცა ვამბობ, რომ არაფერს არ ვიგონებ, ვგულისხმობ, რომ ან ამბავია მართალი, ან პერსონაჟი, ან - ემოცია. შესაძლოა, 30 წლის წინ მომხდარი ამბავი დღესაც  ისევე მაღელვებდეს, როგორც მაშინ.

- და 30 წლის მერე შეიძლება გადაიტანო მხატვრულ სივრცეში? 

- დიახ, 30 წლის მერე დავწერე „სათამაშო პისტოლეტი“. პიესების კონკურსი იყო გამოცხადებული და ჩემს ნაწერებში ვეძებდი, იქნებ, რამე ამბავი  ვიპოვო-მეთქი. „დედლაინი“ ახლოვდებოდა და უნდა მომესწრო. ახალი წელი მოდიოდა და  ძალიან მჭირდებოდა ფული. 

- და ძველ ჩანაწერებში რა იპოვე? 

- ბევრმა იცის, რომ ინციდენტი, რომელიც „სათამაშო პისტოლეტში“ აღვწერე, რეალური ამბავია, რომელიც მე შემემთხვა - როცა სათამაშო პისტოლეტით შევიჭერი რეპეტიციაზე და იქ ,,ამბები დავატრიალე’’. ერლომ ახვლედიანის დისშვილი  შეესწრო იმ ფაქტს, ერლომს უამბო და მან სთხოვა, ეს გოგო გამაცანიო. ასე გავიცანი ბატონი ერლომი. ყველაფერი დაწვრილებით მომაყოლა და მერე მთხოვა, ეს ამბავი დაწერეო. ამ დროს, მე  ამ ყველაფრის დავიწყება მინდოდა, მაგრამ ხათრი ვერ გავუტეხე. დაწვრილებით აღვწერე და კარგად შევინახე. 

- დავიწყება გინდოდა, მაგრამ 30 წლის მერე მიხვდი, რომ ზუსტად ის იყო, რაც გჭირდებოდა? 

- პიესაში არის დიდი გულისტკივილი იმის გამო, რომ უსამართლოდ მოექცნენ მთავარ გმირს, პატარა გოგოს. 30 წლის მერე, მსგავსი ფაქტი მოხდა ჩემს ცხოვრებაშიც. რა მნიშვნელობა აქვს, უსამართლობა წინა საუკუნეში მოხდა, გუშინ თუ დღეს? მთავარია, ეს ყველაფერი როგორ გაივლის შენს გულში და რით უპასუხებ - შურისძიებით? სინანულით? როგორი ადამიანი დარჩები ამის მერე? ჩემთვის ეს არის მთავარი. თანაც, ამბების სწორად შენახვა გაცილებით გვიან ვისწავლე, მაშინ კი შემთხვევით გამომივიდა. მერე ერლომისგან და ტონინო გუერასგან ვისწავლე, სწორად როგორ უნდა „დააკონსერვო“ ისტორიები და ემოციები. ახლა ამას ჩემს სტუდენტებსაც ვასწავლი. 

- თქვი, ჩანაწერებს ჩავხედეო და სხვა დროს რას იწერდი, რას ინიშნავდი? კიდევ რა იყო იმ ჩანაწერებში?

- ერლომ ახვლედიანი ერთგვარ სქემატურ დღიურებს გვაწერინებდა.  ყოველ ღამე, დაძინებამდე  უნდა დაგვეწერა, სად ვიყავით დღის განმავლობაში. თუ რამე მნიშვნელოვანი მოხდა, ჩვენი რებუსით უნდა დაგვემახსოვრებინა. ეპითეტების და სხვა მხატვრული ხერხების გარეშე, მშრალად, მხოლოდ ფაქტები უნდა ჩაგვეწერა - აქ ვიყავი, ეს მოხდა. დღის განმავლობაში, თითქოს, არაფერი იყო საინტერესო. მაგრამ როცა  თავიდან დააკვირდებოდი მთელ დღეს, ძალიან ხშირად აღმოაჩენდი რაღაცას. მერე უკვე ისე გამახვილდა თვალი და ყური, რომ არც ერთი დღე არ იყო, რაიმე ჩემთვის სასარგებლო არ აღმომეჩინა. დიდი ხნის განმავლობაში ვწერდი ამგვარ  დღიურებს. 

 

 

„ყველა პიესა ორ ან სამ დღეში მაქვს დაწერილი.“

 

 

- კითხვას ვუბრუნდები: ამბები „დაკონსერვებული“ გაქვს, მაგრამ როგორ არჩევ, რომელი ამბავი გადაიტანო მხატვრულ სივრცეში? 

- მატერიალისტურ პასუხს გაგცემ. რომ არ ყოფილიყო მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის კონკურსი, ამდენ პიესას არ დავწერდი იმიტომ, რომ „დედლაინის“ გარეშე ვერაფერს ვწერ. უცებ რაღაც მნიშვნელოვანი ხდება და რომელიღაც ამბავი ან ემოცია თავისით ამოტივტივდება. არასდროს არ მაქვს გადარჩეული, გამზადებული, მოფიქრებული ამბავი, არც გმირი მყავს ასეთი - უცბად, საიდანღაც „ჩამოვარდება“ ხოლმე. მე ამას უფრო ღვთის წყალობას ვეძახი, ვიდრე ჩემს ნიჭს, ან ფიქრის შედეგს. ყველა პიესა ორ ან სამ დღეში მაქვს დაწერილი. იმიტომ, რომ რაღაც მომენტში ჩემს წარმოსახვაში იწყება სპექტაკლი, ვუყურებ, მესმის ტექსტი  და  ვიწყებ წერას. ჩქარა ვწერ, რადგან უნდა მოვასწრო, სანამ ახალი სცენა დაიწყება. 

- იმას გულისხმობ, რომ მთელ სპექტაკლს გონებაში ხედავ? 

- ჰო, რა თქმა უნდა. როცა წერას ვიწყებ, დასაწყისიც ვიცი, შუა ნაწილიც, ფინალიც. დაწერილ პიესას არასდროს აღარ ვუბრუნდები. იმიტომ არა, რომ სრულყოფილად მიმაჩნია. უბრალოდ, პირველივე ჯერზე იმდენ ენერგიას ვდებ და ისე ვარ ამით მოცული, რომ ეს არის ჩემი მაქსიმუმი.

- ღვთის წყალობა ახსენე და, შენს რომანში „ფერფლი“ მთავარი პერსონაჟი ქალი ფიქრობს: „ჩვენ რასაც გადავწყვეტთ, ეს ზღვაში წვეთია, რადგან სადღაც ყველაფერი უკვე დიდი ხნის წინაა გადაწყვეტილი და მხოლოდ გზადაგზა ვიგებთ დეტალებს.“ ამას პერსონაჟი ამბობს, თუ შენც ასე ფიქრობ? 

- მეც ასე ვფიქრობ. რაღაც უნდა მოხდეს შენს ცხოვრებაში და ამას შენ არ წყვეტ. ვიღაც უნდა შეგხვდეს... ვიღაც უნდა შეგიყვარდეს... ვიღაცამ უნდა გიღალატოს... მაგრამ მერე ურთიერთობა როგორ განვითარდება, შენზეა დამოკიდებული. თუმცა, ბედისწერის მჯერა. 

- თუ უშვებ, რომ, ის, რასაც „ბედისწერას“ ვეძახით, შეიძლება განპირობებული იყოს ჩვენი გამოცდილებით, შინაგანი მდგომარეობით, რომელსაც, უბრალოდ, ვერ ვაცნობიერებთ?

- არ მაქვს ამაზე ზუსტი პასუხი. მგონია, რომ ზოგჯერ ისეთ სიურპრიზს მოგიმზადებს ცხოვრება, რომ არც შენი გამოცდილება და არც ასფუთმარილნაჭამობა არ გამოგადგება. მე თავისთავადაც არასოდეს არ ვარ „ასფუთმარილნაჭამი“. ადამიანს რომ გავიცნობ, თუ მასთან ურთიერთობა მომინდება, ჩემთვის ის თავიდანვე არის საუკეთესო. მაგრამ გარკვეული თამასა მაქვს და იმის ქვემოთ ურთიერთობა არ შემიძლია. როცა ადამიანზე წარმოდგენა მეცვლება, ისე ვეცლები, რომ ვერც იგებენ, თუ გავეცალე. 

- ეს უნდა მეკითხა. შეიძლება, მკითხველმა იფიქროს, რომ კონფლიქტური ხარ. 

- საერთოდ არ ვარ კონფლიქტური. ორ ქმარს დავშორდი ისე, რომ კონფლიქტი არ მქონია (იცინის).

- ერთხელ ლუკა ბაქანიძემ თქვა თავის რომანთან, „მესამე ნაპირთან“ დაკავშირებით: ამ წიგნში, გამოუცდელობით, იმდენი ამბავი ჩავდე, სამ წიგნს რომ ეყოფოდაო. შენი რომანი ბევრად მეტად არის დახუნძლული ამბებით, თუმცა, მათი მუდმივი მონაცვლეობა წიგნს სულმოუთქმელად გაკითხებს. შენს შემთხვევაშიც, იყო თუ არა გამოუცდელობა მიზეზი, რის გამოც ამბების წარმოუდგენელ რაოდენობას მოუყარე თავი ერთ რომანში?

- არა, ასე არ ვფიქრობ. ჯერ ერთი, სულ მინდოდა, რომ ავტობიოგრაფიული რომანი დამეწერა. თუნდაც, იქიდან გამომდინარე, რომ წლების განმავლობაში ბევრ საინტერესო ადამიანს შევხვდი, ბევრთან ვიმეგობრე და იმდენი ამბავი მოხდა ჩემს ცხოვრებაში, რომ ამ ყველაფრის წიგნში გადატანას ვაპირებდი. მაგრამ სულ სამომავლოდ ვდებდი... შემდეგ, ისე მოხდა, რომ, პანდემიის დროს, პენმარათონში ვმონაწილეობდი. მაშინ უკვე გადაწყვეტილი მქონდა რომანის დაწერა. რამდენიმე თვით ადრე შევხვდი ქალს, რომელმაც თავისი ძალიან მძიმე ისტორია მიამბო და მისი ამბის დაწერაზე ვფიქრობდი. ეს პენმარათონი აღმოჩნდა „დედლაინივით“. ჩემი ნამუშევარი მოკლე სიაში მოხვდა და როცა უკვე შემოთავაზებულ თემაზე უნდა დაგვეწერა, იმ თემასაც რომანის რაღაც ეპიზოდი მივუსადაგე. გავიმარჯვე და, ამის შემდეგ, „დიოგენემ“ წარმადგინა სტიპენდიაზე. იქაც გავიმარჯვე და სამი თვე მომცეს რომანის დასამთავრებლად. 

- ადრე მითხარი, რომ ნანა ჯორჯაძეს უნდა სერიალის გადაღება ამ წიგნის მიხედვით. 

- დიახ, მაგრამ ჯერ ფინანსების მოძიებაში ვართ.  

- ამ რომანში ორი რეალური ქალის - შენი და სხვისი - ბედი ერთ პერსონაჟშია გაერთიანებული. ასეა?

- დიახ, რაღაცნაირად გაერთიანდა. შემძრა მასზე ძალადობის ამბავმა. ახლაც, პერიოდულად, მესინჯერში უცხო ადამიანები მწერენ, საიდან იცოდით ჩემი ისტორიაო. 90-იან წლებში არაერთი ქალი აღმოჩნდა საშინელი ძალადობის მსხვერპლი. მაგრამ არიან ქალები, რომლებმაც პირში წყალი ჩაიგუბეს და ასე მოდიან მთელი ცხოვრება. 

- შენს პერსონაჟს ძალიან მწყობრი მხატვრული სახე აქვს  - ამ ადამიანს დიდი უბედურება შეემთხვა თავის სამშობლოში, წავიდა ქვეყნიდან, ფაქტობრივად, უცხოელი გახდა და თავის ქვეყანაზე ნაწყენი ადამიანის კომპლექსით იცხოვრა. შენ, მადლობა ღმერთს, ასეთი ტრავმა არ გადაგიტანია.

- მქონდა პერიოდები, როცა მეც ნაწყენი ვიყავი ჩემს სამშობლოზე, ჩემს ხალხზე... როგორ არ იყო?!

- რატომ? რა ხდებოდა? 

- მიწერია რომანში, რომ უკვე აღარც აქ გამომცხვარ პურს ვენდობოდი, აღარც არავის...

- ეს შენი განცდაა და არა იმ ქალის? 

- ეს ჩემი განცდებია. აღარც ექიმს ვენდობოდი, აღარც ხელოსანს, ვისაც სახლში მოვიყვანდი... აღარც საჭმელს, რომელსაც მოვიტანდი - რამდენჯერ გადამიყრია. იმ უსამართლობებმაც ჩემს თავზე გადაიარა, ოღონდ, მას სხვა რამის გამო ჰქონდა უსამართლობის განცდა, მე - სხვა რამის გამო. სხვა შემთხვევაში, ამ პარალელს ვერ გავავლებდი, მასთან ერთ პერსონაჟში ვერ გავერთიანდებოდი. უკვე უცხოეთში წასული პერსონაჟის ბევრი განცდა ჩემიც არის. ერთი თვე ვცხოვრობდი ლონდონში, როცა ჩემი პიესის მიხედვით დადგმული სპექტაკლის რეპეტიციები იყო. ორ კვირაზე ნაკლები არც ერთ ქვეყანაში არ ვყოფილვარ.  მაგრამ არასდროს არ მქონია იმის მატერიალური შესაძლებლობა, რომ უცხოეთში დასასვენებლად წავსულიყავი. არასდროს ტურისტი არ ვყოფილვარ, არც ერთხელ. ამას გულდაწყვეტით არ ვამბობ. სამაგიეროდ, ან ფესტივალზე მივდიოდი, ან ჟიურის წევრი ვიყავი, ან ფილმს ვიღებდი, ან პრემიერა მქონდა, ან რეპეტიციებს ვესწრებოდი. საქმიანი ურთიერთობის დროს, უფრო მეტ რამეს ვამჩნევდი. 

- რას გულისხმობ? შენი ქვეყნის ნაკლს შორიდან უკეთესად ხედავდი? 

- აქაურ და იქაურ ნაკლსაც, ნოსტალგიასაც, მონატრებასაც, ადამიანების ხასიათსაც; ემიგრანტებსაც უკეთესად ვხედავდი. 

 

 

„შეიძლება, ახლა რაც მაწუხებს, არ იყოს ისეთი ფეთქებადი, როგორსაც აქამდე ვწერდი, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანი იყოს...“

 

 

- ტკივილის გამოცდილება უხვად არის ასახული შენს პიესებშიც და რომანშიც. მიგაჩნია თუ არა, რომ უკვე ყველაფერი გადმოეცი, რაც გაიარე? თუ კიდევ გაქვს ტკივილები, რომელიც ჯერ არ აღგიწერია? 

- რა თქმა უნდა, მაქვს. მაგრამ გადავწყვიტე, რომ პიესების წერა შევაჩერო. ახლა მზად მაქვს პიესების მესამე კრებული, რომელსაც მალე გამოვცემთ. ამ კრებულის რედაქტორი ჩემი უსაყვარლესი გიორგი ლობჟანიძეა. ოთხი ახალი პიესა გადავუგზავნე და მერე ვუთხარი, კიდევ მაქვს ერთი ახალი, მაგრამ, მგონი, რაღაც დებილობაა-მეთქი. გამოუშვიო. წაიკითხა და მომწერა - ხო არ გაგიჟდი, ეს აუცილებლად უნდა შეიტანო კრებულშიო. მისგან გათამამებულმა, კონკურსზე გავგზავნე. ქუთაისის ლადო მესხიშვილის სახელობის თეატრმა გამოაცხადა კონკურსი, სადაც მთავარი პირობა იყო, რომ არც დაბეჭდილი და არც დადგმული არ უნდა ყოფილიყო პიესა. ჯერ მოკლე სიაში აღმოჩნდა, მერე კი მთავარი პრიზი მიიღო ჩემმა ,,ფეისბუქის ქვეყანამ’’.

- რაკი ახალი კრებული ახსენე, „ჩანართი“ კითხვა მაქვს: როგორც ვიცი, წინა კრებულებში გამოქვეყნებული პიესებიდან თითქმის ყველა დადგმულია სცენაზე.

- ზოგადად, არ ვაკეთებ კრებულს, თუ არ მაქვს პიესები, რომლებიც უკვე სადღაც დადგმულია, ან კონკურსშია გამარჯვებული. მესამე კრებულშიც ასე იქნება. მეტი რომანის დაწერასაც არ ვაპირებ. ამიტომაც არ დამენანა ის ისტორიები. არც მიფიქრია ამაზე - მეტისმეტად ბევრი ხომ არ არის-მეთქი. რაც მეწერინებოდა, ის დავწერე. 

- მაგრამ გრძნობათა იმ სკივრში, რომელსაც შენი ცხოვრების მანძილზე ავსებდი და ცლიდი, ჯერ კიდევ არის მასალა, როგორც ვხვდები...

- უამრავი მასალა მაქვს. მაგრამ, როგორც გითხარი, ახლა სხვა რამ მაინტერესებს. 

- მაგალითად, რა არის განსხვავება? 

- შეიძლება, ახლა რაც მაწუხებს, არ იყოს ისეთი ფეთქებადი, როგორსაც აქამდე ვწერდი, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანი იყოს... მინდა, დავწერო მოგონებების წიგნი იმ ადამიანებზე, ვის გვერდითაც მიცხოვრია, მიმუშავია და ვისთან დაკავშირებითაც არსებობს ისტორიები, რომლებიც მარტო მე ვიცი. მაგალითად,  არის რაღაცები, რაც ჩემთვის ყურში უთქვამს მიშა თუმანიშვილს, მიშა კობახიძეს მოუყოლია, გოდერძი ჩოხელთან ერთად გადამხდენია... ბევრი საინტერესო ამბავია. თემურ ჩხეიძე რომ გარდაიცვალა, მაშინ ვიფიქრე, რომ ეს წიგნი აუცილებლად უნდა დავწერო. პლუს-მინუს ათი ადამიანია, ყველასთვის ცნობილი; მათთან დაკავშირებით მაქვს სევდიანი და ხალისიანი ისტორიები. 

- წავიკითხე, რომ სახელმძღვანელოებზეც მუშაობ. 

- დიახ, ორ წიგნზე დიდი ხანია ვაგროვებ მასალას - „როგორ დავწეროთ პიესა“ და „როგორ დავწეროთ კინოსცენარი“. ორივე სფეროში - თეატრშიც და კინოშიც - დიდი გამოცდილება დამიგროვდა. ბევრი რამ მე თვითონ აღმოვაჩინე, შემიძლია, ჩემი პირადი მაგალითებით დავასაბუთო და სხვებს გავუიოლო პიესის წერაც და კინოსცენარისაც. მინდა, რომ რასაც ამდენი წელია ვასწავლი, ყველაფერი მწყობრად, მოწესრიგებულად გადმოვცე. ეს იქნება წიგნები არამარტო პროფესიონალებისთვის, არამედ, დაინტერესებული ადამიანებისთვისაც. მაქვს პირადი მაგალითები, რომლებსაც „გუგლში“ ვერ იპოვი. ამ წიგნების დაწერას არავინ მაჩქარებს. უბრალოდ, დრო მჭირდება, რომ დავჯდე და ვიმუშაო. 

- ედვარდ გრიგი, ნორვეგიელი კომპოზიტორი და პიანისტი, ამბობდა - შემოქმედებისთვის აუცილებელია სიხარულიო. ამას თუ ეთანხმები, რომ ახლის შესაქმნელად სიხარულიც აუცილებელია, ტკივილთან ერთად? 

- სიხარულის გარეშე როგორ შეიძლება? ყველაზე მძიმე ნაწარმოებებშიც კი იუმორი მაქვს. ვერც ცხოვრება წარმომიდგენია სხვანაირად. 

- გიფიქრია თუ არა, რომ ამა თუ იმ იუმორს შეიძლება სხვადასხვანაირად აღიქვამდეს საზოგადოების სხვადასხვა ფენა?

- არის რაღაცები, რაზეც ვიღაცას ეცინება და მე მეტირება. რაზეც მე მეცინება, შეიძლება, იმაზე ვიღაცას ეტირებოდეს. 

- და თუ გკითხავ იუმორზე, როგორც სოციალურ ფაქტორზე? 

- წლების განმავლობაში აქ, საზოგადოებრივ მაუწყებელზე ვწერდი სცენარს ჯერ სერიალისთვის „დიდების ზღაპარი“, მერე სერიალისთვის „ძილის წინ“. წლები გადიოდა ეს სერიალები. მაშინ მივხვდი, რომ იუმორს აქვს ხარისხი. შეიძლება, მაყურებელი გაზარდო, მაღალ იუმორს მიაჩვიო, მაგრამ იუმორმა შეიძლება ქვევით დაწიოს ადამიანის გემოვნება. 

- ერთი თემა, რომელიც შენს შემოქმედებას მიჰყვება, აფხაზეთია. ის პერსონაჟიც კი რომანიდან, რომელიც აღიარებს, რომ სამშობლოზე განაწყენებული ადამიანის კომპლექსით ცხოვრობს, ძალიან მგრძნობიარეა აფხაზეთის მიმართ. შენს პიესებშიც ხშირად ჩანს აფხაზეთი. პირადად შენ, თუ გაქვს რაიმე ჩამოყალიბებული სათქმელი აფხაზებისთვის? 

- შენ ძალიან კარგად მოფიქრებული და საინტერესო კითხვები გაქვს, მაგრამ მე არ ვარ რესპონდენტი, რომელიც „მესიჯებით“ შეიძლება გპასუხობდე. 

ჩემი ცხოვრების ყველაზე ბედნიერი წლები აფხაზეთში გავატარე, სტუდენტობის დროს, მეგობრებთან ერთად. აფხაზეთი რომ დაიკარგა, ეს უდიდესი ტკივილი იყო იმიტომ, რომ ჩემი ბედნიერების ადგილი ჩამომაჭრეს. დრო გადის, მაგრამ არასოდეს არ შევგუებივარ იმ აზრს, რომ აფხაზეთში ვეღარ ჩავალ. წლების შემდეგ, ევროკავშირის ერთ პროექტზე ვიმუშავე ტრენერის ფუნქციით, როგორ დრამატურგმა. აფხაზ და ქართველ ახალგაზრდებს ვახვედრებდით ნეიტრალურ ტერიტორიაზე, თურქეთში. შვიდჯერ თუ რვაჯერ ვიყავი ასეთ შეკრებაზე. მათ ამბებს ვაერთიანებდით და მათთან ერთად ვწერდი პიესას, რომელიც იქვე იდგმებოდა.

- როგორც რომანში აღწერე, თვითონვე თამაშობდნენ. 

- დიახ, თვითონვე თამაშობდნენ. იქ კიდევ ერთხელ დავინახე, რამხელა ძალა აქვს ხელოვნებას; როგორ შეუძლია, ადამიანებს ერთმანეთი შეაყვაროს. როცა ვცილდებოდით, ვერ წარმოიდგენ, როგორ ტიროდა ყველა. ორმოცდაათამდე აფხაზ ახალგაზრდას ვიცნობ, რომლებსაც უყვართ ქართველები. მიმოწერაც გვაქვს. მე მგონი, დადგა დრო, როცა ახალგაზრდები უნდა შეხვდნენ ერთმანეთს. 

- მაგრამ შენც კი, რომელიც ასე განიცდი, სულ ფიქრობ, წერ აფხაზეთზე, შენც კი თუ დღეს არ გაქვს თავში ჩამოყალიბებული სათქმელი აფხაზებისთვის, მომავლისგან რას უნდა ველოდოთ? 

- თავისთავად მოხდა ისე, რომ ჩემი რომანი გაგრაში დადის და კითხულობენ. 

- ქართულ ენაზე? 

- დიახ, შერეულ ოჯახებში. „დიოგენეში“ მითხრეს ეს ამბავი.  ერთადერთი, ის ვიცი, რომ სიყვარულის გარდა, არაფერი გვიშველის. სუფთა ფურცლიდან უნდა დავიწყოთ ურთიერთობა. აფხაზი ახალგაზრდები რომ ჩამოდიოდნენ თურქეთში, პირველ დღეს მტრებივით უყურებდნენ ქართველებს. მაგრამ მეათე დღეს ტიროდნენ და გულში ჰყავდათ ჩახუტებული ერთმანეთი. ეტყობა, ძალიან ვატკინეთ აფხაზებს და, ალბათ, მეტიც ჩვენ მოგვეთხოვება.  

- შენს პიესებს ეს ბედი დაჰყვა, რომ, როგორც თქვი, რაც დაწერე, თითქმის ყველაფერი დაიდგა, მათ შორის, ბევრი პიესა - უცხოეთში.

- აი, თუ არ არის ეს ბედისწერა! პიესები კი არა, სიმფონიები ჰქონდათ დაწერილი კომპოზიტორებს და ისე წავიდნენ ამ ქვეყნიდან, რომ  საკუთარი მუსიკა ვერ მოისმინეს. ეს გამართლებაა. მგონია, რომ უკეთესი სცენარისტი ვარ, ვიდრე დრამატურგი. უბრალოდ, ისე მოხდა, რომ კინო გაჩერდა.  ჩემი სცენარებით რამდენიმე ფილმია გადაღებული, მაგრამ იმის მეათედიც კი არა, რაც დაწერილი მაქვს. 

- დათო ტურაშვილი ჰყვებოდა ერთ გადაცემაში, ნიუ იორკში თამარის პიესის მიხედვით დადგმული სპექტაკლის პრემიერაზე ვიყავი და ისეთი ოვაციები გამართა მაყურებელმა, ისეთი ამაყი ვიყავი, მინდოდა მეყვირა, მეც იმ ქვეყნიდან ვარ, რომლიდანაც ამ პიესის ავტორიაო. როგორც თქვა, შენ იმ პრემიერას არ ესწრებოდი. 

- დიახ, ვიცი, „სათამაშო პისტოლეტის“ პრემიერა იყო. დათო საოცარი ადამიანია, სხვისი სიხარულის გულწრფელად გაზიარება რომ შეუძლია. 

- რის მიხედვით აფასებ, შენი ესა თუ ის პიესა წარმატებულია, თუ არა? 

- წარმატების კუთხით, ვერც ერთს ვერ გამოვარჩევ. უბრალოდ, ჩემთან ემოციურად ყველაზე ახლოს ბოლო პიესაა - „შავ-თეთრი“. 

- ამ პიესაში სულ ორი პერსონაჟია - ქალი და მამაკაცი. ძალიან მგრძნობიარე ამბავია მოთხრობილი. შეიძლება ვთქვათ, რომ ეს პიესა მთლიანად შენს პირად გამოცდილებაზეა დაწერილი? 

- კი, აბსოლუტურად შეგიძლია, ასე იფიქრო. ამ პიესას სხვა ფინალი ჰქონდა... ახლა როგორი ფინალიც აქვს, ეს ფინალი და, შესაბამისად, მესამე გმირი მერე გავხადე აქტიური. ხდება ხოლმე ცხოვრებაში, რომ გარდაცვლილი ადამიანი არამარტო თვითონ პიროვნულად სვამს თავისი ცხოვრების წერტილს, არამედ, შენს ცხოვრებაშიც სვამს რაღაც წერტილებს. 

- შენ ახლა მიშა გომიაშვილს გულისხმობ? 

- რა თქმა უნდა. 

- გმადლობ ამ ემოციის გაზიარებისთვის. მე წაკითხული მაქვს, მაგრამ, როგორც ვიცი, „შავ-თეთრი“ ჯერ არ გამოქვეყნებულა.

- როგორ არა, „პირველ სხივში“ დაიბეჭდა და „საბას“ 2023-ის ნომინანტია. თუმანიშვილის პრემიის მოკლე სიაშიც იყო. 

 

 

„დაუკითხავად ტექსტის შეცვლა ნემსივით მხვდება გულში.“ 

 

 

- კინოსთვის სცენარებს წერ და თეატრისთვის - პიესებს. სრულიად განსხვავებული ჟანრებია. დრამატურგი თვითკმარ ნაწარმოებს ქმნის, სცენარისტი კი - სინთეზური პროდუქტის მხოლოდ ერთ რგოლს. პიესების წერა, თითქოს, ინტროვერტის საქმეა, კინოსცენარების - ექსტრავერტის. შენ რომელი ხარ და რომელი საქმიანობა უფრო ერგება შენს ხასიათს? 

- მარტოობის მოყვარული ადამიანი არ ვარ. თუმცა, ზოგჯერ ხალხმრავლობასაც გავურბივარ. გააჩნია განწყობას. თეატრი ძალიან კარგად ვიცი. თავიდან მიშა თუმანიშვილთან ვაბარებდი და ვერ მოვეწყე, ქულა დამაკლდა. მერე თავისთან წამიყვანა კინომსახიობთა თეატრში. ხან რეკვიზიტორი ვიყავი, ხან ასისტენტი, ხან - შტატგარეშე მსახიობი. როცა პიესას ვწერ, დეკორაციასაც ვხედავ, მსახიობსაც, მიზანსცენასაც, მუსიკაც მესმის. თუმცა, პირველივე პრემიერის მერე, ის მავიწყდება, რაც მანამდე წარმოსახვაში მქონდა. 

- ანუ გუნდის მოთამაშე ხარ. 

- რა თქმა უნდა. ოღონდ, პიესაში სიტყვა რომ შემიცვალოს ვინმემ, დიდი პროტესტი მიჩნდება. რაც უნდათ, ამოიღონ და გადაყარონ, ოღონდ, არ უნდა ჩამიწერონ არაფერი. ეს ჩემი კატეგორიული მოთხოვნაა. რბილი ხასიათის მიუხედავად, ერთხელ სპექტაკლიც კი  მოვახსნევინე იმიტომ, რომ ის ჩემი პიესა აღარ იყო. დაუკითხავად ტექსტის შეცვლა ნემსივით მხვდება გულში. 

- კინოსცენარში ცვლილებებსაც ასე განიცდი?  

- არა, კინოსცენარი სულ სხვაა. კინო თავიდან ბოლომდე რეჟისორის არის. სცენარისტის პროფესიონალიზმი ნიშნავს, რომ რეჟისორის იდეები ტექსტად აქციო, ისე, რომ ტექსტი გასაგები იყოს მსახიობისთვისაც, კომპოზიტორისთვისაც, მხატვრისთვისაც. და პროდიუსერმაც ამით უნდა მოიძიოს თანხა.  

- ფილმის გადაღება ბევრად ძვირია, ვიდრე სპექტაკლის დადგმა. არ ვიცი, ეს არის თუ არა მიზეზი, მაგრამ არ მახსოვს, ბოლო წლებში თეატრი ასეთი პოპულარული ყოფილიყო. ადამიანები თვეობით ვერ შოულობენ ბილეთს სასურველ სპექტაკლზე და ასეთი სპექტაკლი ათობით არის. რით ხსნი თეატრის მიმართ ინტერესის მკვეთრ ზრდას? 

- სამწუხაროდ, განსხვავებული განწყობა მაქვს ამ აჟიოტაჟის მიმართ. ვნახე ეს სპექტაკლები და მე სხვა თეატრი მიყვარს... თემურ ჩხეიძის. 

- ფსიქოლოგიური თეატრი? 

- რა თქმა უნდა. თეატრში  თითქმის აღარ დავდივარ. 

- მაგრამ, როგორც თქვი, ნანახი გაქვს სპექტაკლები, რომლებიც ახლა ძალიან პოპულარულია. 

- დიახ, ნანახი მაქვს. თეატრში რაღაც უნდა გარდაიქმნას, რომ მაღალი დონის ხელოვნება დაიბადოს. ის, რომ ბილეთს ვერ შოულობენ, არ ნიშნავს, რომ თეატრში კარგად არის საქმე. 

- 30 წელზე მეტია, ახალგაზრდებს ასწავლი და ფიქრობ, რომ ბევრზე უკეთესად გრძნობ პერსპექტივას?

- დიდი ხანია ვასწავლი. ყოველთვის „კოჭებში“ ვატყობდი, ვინ შეიძლებოდა, რომ რეჟისორი დამდგარიყო, ვისი იმედი შეიძლებოდა მქონოდა. ჩემს დროს ხუთ წელიწადში ერთხელ იყო მიღება, ხუთ ადამიანს იღებდნენ და მათგან ერთი ან ორი გამოდიოდა რეჟისორი. ახლა, პირველიდან მეოთხე კურსის ჩათვლით, შეიძლება, ერთდროულად 50 სტუდენტი სწავლობდეს, მაგრამ რეჟისორი ისევ ორი-სამი გამოდის. ძალიან დიდი იმედი მაქვს ჩემი ყოფილი სტუდენტების. 

 

- ბოლო წლებშიც? 

- აბა რა, ახლაც. ალბათ, იცი კინოცენტრთან დაკავშირებული ამბები. მე, რა თქმა უნდა, მათთან ვდგავარ. მათ შორის 90% ჩემი ყოფილი სტუდენტია. 

- შენი ცხოვრება ყოველთვის გულისხმობდა თავდაუზოგავ შრომას. დღეს რა შეგიძლია გააკეთო, ან რას აკეთებ იმისთვის, რომ საკუთარ თავს უფრო კომფორტული გარემო - თუნდაც, კომფორტული სამუშაო გარემო - შეუქმნა?

- ერთი, რაც მართლა ტანჯვაში გადამივიდა და რაზეც კარგა ხნის წინ ვთქვი უარი, სერიალებისთვის სცენარების წერა იყო. ყოველდღიური სერიალის სცენარი დილით იწერება და საღამოს ეთერში გადის. სცენარში უნდა ჩადო ათი რეკლამა, ხუთიოდე აქტუალური პოლიტიკური თუ სოციალური მესიჯი და უნდა მოიფიქრო ამბავი, რომელიც ამ ყველაფერს გააერთიანებს. ზოგჯერ მეღვიძებოდა და ვფიქრობდი: რა გავაკეთო? თავში არაფერი არ მქონდა. მივსულვარ გადაღებაზე და მითქვამს, რაღაც დავწერე, მაგრამ უკეთესი იდეა მაქვს და ცოტას შევასწორებ-მეთქი. იქვე დავწერდი პირველ სცენას და, სანამ იღებდნენ, ვწერდი მეორეს, მესამეს... ასე გამქონდა თავი. ერთ დღესაც, მონტაჟის დროს აღმოვაჩინე, რომ სერიის ნომერი უკვე სამნიშნა რიცხვი იყო. მაშინ „აუდიენციაში“ ვმუშაობდი და მადლობის მეტი რა მეთქმის - ის წლები, როცა ხალხს ძალიან უჭირდა, მე იქით დავხმარებივარ სხვებს. მაგრამ, უცებ გავაცნობიერე, რომ ისეთ რამეს ვაკეთებ, რის მიმართ ინტერესი დიდი ხნის წინ ამოვწურე. ჩემი ერთადერთი მოტივაცია ხელფასი იყო. ეს სამნიშნა რიცხვი რომ დავინახე, ვიფიქრე: „მთელი ცხოვრება, ბავშვობიდან, რაზე ვოცნებობდი და რას ვაკეთებ?“ მივხვდი, რომ მოვწყდი ნამდვილ თეატრს, კინოს - რისთვისაც მოვხვდი ამ სამყაროში. და კატეგორიულად ვთქვი, აქედან მივდივარ-მეთქი. შოკი იყო, რადგან ხალხი ასეთ სამსახურს ეძებდა. დამიბარა დირექტორმა - ზურა ჯანგულაშვილმა, რომელიც დღეს ჩემი მეგობარია - და მკითხა, რატომ მიდიხარო. ვუთხარი, პიესა მინდა დავწერო-მეთქი. მერე დაწერე და აქაც იყავიო. თუ კარგ პიესას დაწერ, მე დავაფინანსებო. „შეხვედრის ადგილის“ იდეა მქონდა, რომელიც შემდეგ გიორგი შალუტაშვილმა დადგა მარჯანიშვილის თეატრში. ზურამაც შეასრულა სიტყვა და სპექტაკლი დააფინანსა. ცოტა ხანს კიდევ დავრჩი ტელევიზიაში, მერე კი, საბოლოოდ ვთქვი უარი ყველა შემოთავაზებაზე.   

- გასაგებია, რომ სერიალებზე უარი თქვი და პიესების წერა დაიწყე. მაგრამ ისევ მძიმე შრომა გიწევდა. ახლა, შენი ცხოვრების ამ ეტაპზე, თუ გაქვს საშუალება, რომ უფრო მშვიდად იცხოვრო და იმუშაო?

- ახლა, რასაც მინდა, იმას დავწერ. აღარ მაქვს შიში, რომ დღეს თუ გარკვეული თანხა არ ვიშოვე...  არავინ აღარ არის ჩემზე დამოკიდებული. ერთადერთი, დროის დეფიციტი მაქვს იმ მხრივ, რომ ჩემს შვილს ვუწყობ ხელს და შვილიშვილთან ხშირად მიწევს ყოფნა. მაგრამ ეს იმხელა ბედნიერებაა, რა დროც მრჩება, იმ დროში ვმუშაობ. 

 

 

„ერლომ ახვლედიანით გაოცება დღემდე მასაზრდოებს.“ 

 

 

- შენი პედაგოგები იყვნენ მიხეილ თუმანიშვილი, ერლომ ახვლედიანი, თემურ ჩხეიძე, ოთარ იოსელიანი. ამ ადამიანებთან ურთიერთობაში, ყველაზე მეტი გაოცება რა შემოგინახა მეხსიერებამ? 

- ყველა მათგანი დიდი და განუმეორებელი იყო, მაგრამ ჩემთვის ერლომ ახვლედიანი მაინც განსაკუთრებულია. მასზე ვერც მოჰყვები. მე ხომ დოკუმენტურ ფილმებს ვიღებ და ერთმა ადამიანმა მისაყვედურა, არ გეპატიება, რომ ერლომზე ფილმი არ გადაიღეო. თემურ ჩხეიძეზე ვაკეთებ ფილმს და იმდენად მოწესრიგებული ადამიანი იყო, ვფიქრობ, არაფერი არ დავამატო იმ დოკუმენტურ მასალას, რაც მაქვს. ერლომზე ფილმი რომ გადამეღო, ვერავინ ვერ გაიგებდა, რატომ არის ეს ადამიანი განსაკუთრებული. მისი წიგნების მკითხველი, იქნებ, ცოტათი მიხვდეს, ვინ იყო ერლომ ახვლედიანი. მაგრამ, ვინც სინამდვილეში იყო, ის მოყოლას და აღწერას არ ექვემდებარება. იმიტომ, რომ ის იყო ზეკაცი თავისი ცხოვრების წესით, ურთიერთობებით, ფინალით და, აბსოლუტურად, ყველაფრით. 

ერლომ ახვლედიანით გაოცება დღემდე მასაზრდოებს. 

- შენთვის რომელია სიტყვა, რომელიც მთელი ცხოვრების მეგზურად გამოდგება? 

- სიმართლე. რასაც ვერასდროს ვერ ვეგუები, სიყალბეა და მისი საპირწონე არის სიმართლე. ამიტომ ავირჩიე ეს სიტყვა.

- დიდი მადლობა საინტერესო საუბრისთვის. კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, რომ შესანიშნავი მთხრობელი ხარ. ინტერვიუს დავამთავრებთ შენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია სერბი მწერალი მილორად პავიჩი (1929-2009): „ყოველი დიდი სიყვარული ერთგვარი სასჯელია.“ 

- ვეთანხმები. საჩუქარიც არის და სასჯელიც. იმიტომ, რომ დიდი სიყვარულისგან ვერ თავისუფლდები. 

- მეორე ციტატა ეკუთვნის გერმანელ მწერალს - ჟან პოლს (1763-1825): „მოგონებები ერთადერთი სამოთხეა, საიდანაც ვერავინ გამოგვდევნის.“

- სამოთხეა, მაგრამ ერთადერთი სამოთხე არ არის. რეალობაშიც არის სამოთხის წუთები და მოგონებებშიც მხოლოდ წუთებია სამოთხის. ბედნიერებით მთლიანად გაჯერებული არც მოგონებებია და არც აწმყო. არ მივეკუთვნები ადამიანების იმ კატეგორიას, რომლებიც ამბობენ - თურმე, მაშინ რა ბედნიერი ვყოფილვარ! წარსულშიც ყოველთვის მქონდა განცდა, რომ იმ მოცემულ მომენტში ბედნიერი ვიყავი და ახლაც მაქვს ხოლმე ეს განცდა. 

- ერიხ მარია რემარკი ამბობდა, მოგონებები აბერებსო; მარადიული ახალგაზრდობის საიდუმლო ის არის, როცა დავიწყება შეგვიძლიაო. 

- მე ცუდი მავიწყდება და კარგი სულ მახსოვს.  
 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე