- ლაზარე, ბოდიშს გიხდით, რომ თქვენთან საუბარს ამ კითხვით ვიწყებ: სექტემბრის დასაწყისში ბებო გარდაგეცვალათ. ამ დანაკარგმა რამე ისეთზე თუ დაგაფიქრათ, რაზეც მანამდე არ გიფიქრიათ? 

- დიახ, დამაფიქრა. დაკარგვის შიში მშობლებზე გადავიტანე. არც მინდა ამაზე ლაპარაკი, მაგრამ ვფიქრობდი, მშობლები რომ დავკარგო, მერე რა ვქნა-მეთქი. ამაზე უარესი ფიქრი რა უნდა იყოს, არ ვიცი. 

- იმაზე თუ გიფიქრიათ, რომ სიკვდილი თქვენთანაც უფრო ახლოს მოვიდა, ბებოს გარდაცვალების შემდეგ? 

- დიახ, ის ფიქრი მქონდა, რომ ჩემი ცხოვრების, დაახლოებით, რვაწუთიანი ვიდეოს ორწუთ-ნახევარზე ვარ; სამი ამდენიც და... დამთავრდება. მაგრამ ამაზე მეტად მშობლები მაფიქრებდა. 

- ამ მძიმე ფიქრების ფონზე, თუ გახსენდებათ, მოზარდობის ასაკში რა პრეტენზიები გქონდათ ცხოვრებასთან?

- მოზარდობის ასაკში ახლობლის სიკვდილი ასე ახლოს არ მინახავს. პირველად, რამდენიმე თვის წინ გარდაიცვალა ერთი ბებო, სექტემბრის დასაწყისში კი მეორე ბებო და აქედან დამეწყო რთული ფიქრები. იქამდე, თითქოს, სიკვდილზე საერთოდ არ მიფიქრია. მაგრამ მაინც ყოველთვის მეშინოდა. ფიზიკა რატომ ავირჩიე ჩემს პროფესიად? მამაჩემი ფიზიკოსია, ეს გასაგებია; მაგრამ მამის პროფესიით დაინტერესება უფრო ბავშვური ფიქრი იყო. ცოტა მერე, მოზარდობის პერიოდში, დავფიქრდი, რატომ ავირჩიე ფიზიკა და მივხვდი, რომ მაინტერესებს, არის თუ არა რამე სიკვდილის შემდეგ? მაქვს თუ არა თავისუფალი ნება? ვფიქრობ, რომ ფიზიკა მაპოვნინებს პასუხს ამ კითხვებზე, რომლებიც, დაახლოებით, 12 წლიდან გამიჩნდა. 

- ახლა თუ გაქვთ პრეტენზიები სამყაროსთან?

- დიახ, მაქვს. თავისუფალი მინდა, რომ ვიყო და არ ვარ. ამ ქვეყანაში, მით უმეტეს, არ ვარ თავისუფალი და ამის გამო ღირსებაც მელახება. არჩევანის თავისუფლება თუ არ მაქვს, ესე იგი, ისიც ვერ ამირჩევია, ღირსეული ვიყო, თუ არ ვიყო. ეს პროტესტი მაქვს ამ ქვეყნის მიმართ და უფრო გლობალურადაც, იდეოლოგიების მიმართ. 

- ეს ცოტა უცნაურია იმიტომ, რომ თქვენი ბიოგრაფია გამორჩეულია წარმატებებით. ბავშვობიდან წარმატებული იყავით, როგორც ფიზიკის საერთაშორისო ტურნირების მონაწილე; შემდეგ - როგორც ამ ტურნირში მონაწილე გუნდის მწვრთნელი. ოცი წლის ასაკში, თქვენი სამეცნიერო სტატია რეიტინგულ საერთაშორისო ჟურნალში გამოქვეყნდა. ბავშვს, შესაძლებელია, წლების განმავლობაში მოჰყვებოდეს ბევრნაირი შიში და უკმაყოფილება, მაგრამ ამ წარმატებებმა რატომ არ მოგიტანათ განცდა, რომ საკუთარი თავის უნდა გჯეროდეთ? 

- ჩემი თავის მჯერა და ეს რწმენა ზუსტად იმ წარმატებამ მოიტანა, რაც თქვენ ახსენეთ. ოცი წლის რომ გავხდი და სტატია გამოქვეყნდა, მაშინ დავრწმუნდი, რომ რაღაც შემეძლო. მანამდე, ბევრი მიზეზის გამო, ჩემი თავის არ მჯეროდა. მაგრამ ახლაც მარტო თავდაჯერებულობა თავს კარგად ვერ მაგრძნობინებს. ჩემთვის თავისუფლებაზე გადის ყველაფერი და, პირველ რიგში, ღირსება. ვგრძნობ, რომ, რაღაც კუთხით, ვერ ვარ თავისუფალი. 

- რა არის ეს „რაღაც კუთხე“, რაც თავს არათავისუფლად გაგრძნობინებთ? მაგალითად, როცა ვინმე ცდილობს, ისეთი საზღვრები დაგიწეროთ, რომლებიც არ მოგწონთ, შეგიძლიათ თუ არა, რომ თავი დაიცვათ? 

- დიახ, აბსოლუტურად შემიძლია, რომ თავი ბოლომდე დავიცვა. 

- რომელი ასაკიდან გაქვთ ეს განცდა? 

- როცა ვეკუას სკოლაში მეშვიდე კლასში ვსწავლობდი, რაღაც პრობლემები მქონდა მასწავლებლებთან. მამაჩემიც ამ სკოლაში სწავლობდა და ჩემ მიმართ ჰქონდათ მოლოდინი, რომ მოწესრიგებული მოსწავლე უნდა ვყოფილიყავი. მაგრამ მე პირიქით ვიყავი და, საერთოდ, კარგი მოსწავლე თითქმის არასდროს არ ვყოფილვარ. მაგრამ, ჩემი მოუწესრიგებლობის გამო, ზოგჯერ უსამართლოდ ვიღებდი შენიშვნებს. ამასთან დაკავშირებით, ყოველთვის პროტესტი მქონდა და არასდროს უკან არ ვიხევდი. მაგრამ ეს იმის შემდეგ ხდებოდა, რაც დედაჩემს დაველაპარაკე და მითხრა - თავი ყოველთვის უნდა დაიცვა, როცა მიგაჩნია, რომ მართალი ხარო. ასეც ვიქცევი. ჩემი პრობლემები მოდის არა პირადად ჩემი დაუცველობიდან, არამედ, ზოგადი ფონიდან. 

- ზოგადი ფონი გასაგებია. მაგრამ რა არის ის კონკრეტული, ინდივიდუალური, რაც პირადად თქვენ გაგრძნობინებთ თავს შეზღუდულად? 

- მაგალითად, ჩემი ასაკის ბევრი ადამიანი ვიცი, რომელმაც ფიზიკაზე, როგორც პროფესიაზე, უარი თქვა, რადგან საქართველოში წარმატებული ფიზიკოსობა შეუძლებელია. კეთილდღეობა და გამდიდრება იყო მათი პირველი პრიორიტეტი და ამის გამო შეიცვალეს პროფესია; ვერ გაჰყვნენ იმ სფეროს, რომელიც ყველაზე მეტად უყვარდათ. პირადად მე ყველანაირად დავივიწყე ფინანსური მხარე. ძალიან მარტივია გამდიდრება, თუ პატარა ასაკიდან ეგ მიზანი გაქვს და, მით უმეტეს, თუ მათემატიკური უნარებიც ხელს გიწყობს.

- მათ შორის, საქართველოში გამდიდრებასაც გულისხმობთ? 

- დიახ, მათ შორის, საქართველოშიც. მაგრამ ესეც ხომ თავისუფლებას მიზღუდავს, რომ პროფესიად ავირჩიე ის, რაც მიყვარს და, ამის გამო, კომფორტული ცხოვრება დავთმე. საქართველოში პროფესიად ფიზიკის არჩევა პრაგმატული გადაწყვეტილება არ არის. მაინც არ მითქვამს უარი, იმის მიუხედავად, რომ ხელი მეშლება. 

- ერთი „ჩანართი“ კითხვა მაქვს. ბავშვური განცდები და შიშები იყო თუ არა კავშირში იმასთან, რომ თქვენს CV-ში გატაცებებში გიწერიათ „კრივი“? კრივი რატომ არის თქვენთვის საინტერესო? 

- უბრალოდ, მომწონს. 

- როგორც მაყურებელს? თუ მისდევთ კრივს? 

- პროფესიულად არ მივდევ, მაგრამ სპარინგი ძალიან მიყვარს. 

- დადიხართ კრივზე? 

- არა, დრო არ მაქვს, რომ ვიარო, თორემ, სიამოვნებით ვივლიდი.  YouTube-ზე ვიდეოებს ვუყურებ. 

- თავის დაცვასთან თუ არის კავშირში კრივით გატაცება? 

- დიახ, რა თქმა უნდა. ნებისმიერმა ადამიანმა უნდა იცოდეს საკუთარი თავის დაცვა, ფიზიკურადაც კი. 

- თქვენ იცით, ფიზიკურად თავი როგორ დაიცვათ?

- დიახ, ნებისმიერ შემთხვევაში დავიცავ თავს. ამაში დარწმუნებული ვარ. 

- იმიტომ, რომ კრივით ხართ გატაცებული? 

- დიახ, ამის გამოც. ხანდახან დარბაზშიც ვვარჯიშობ. 

- კარატესთან დაკავშირებით მსმენია, რომ მორალურადაც ზრდის ადამიანს და კრივზე ამას თუ იტყოდით?

- კრივზე ამის თქმა რამდენად შეიძლება, არ ვიცი. მაგრამ, ჩემი გამოცდილებით, რაც უფრო ძლიერი ხარ ფიზიკურად, მორალურადაც ბევრად თავისუფლად გრძნობ თავს. 

 

 

„სხვა თაობებთან შედარებით, ბევრად მაღალი სტანდარტი გვაქვს - რას ვეძახით თავისუფლებას.“

 

 

- თუ არ ვცდები, ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლე იყავით, როცა კერძო მოსწავლეები გყავდათ ფიზიკასა და მათემატიკაში. შემდეგ თქვენს მშობლიურ ვეკუას სკოლაში ასწავლიდით, თან ფიზიკის საერთაშორისო ტურნირებისთვის გუნდს წვრთნიდით. თქვენი გამოცდილებით, ჩვენს საზოგადოებაში მომთხოვნი ადამიანი უფრო მეტ პატივისცემას იმსახურებს, თუ მიმტევებელი? 

- მიმტევებელ და ლმობიერ ადამიანს, ჩემი გამოცდილებით, ამ ქვეყანაში პატივს არავინ არ სცემს. ეს ძალიან ცუდია, მაგრამ, სამწუხაროდ, ასეა. ალბათ, ორნაირი პატივისცემა არსებობს: ერთია, როცა პატივისცემა უჩნდებათ შენი, როგორც პიროვნების, მიმართ. მეორეა, როგორ დააფასებენ შენს შრომას. 

- ფინანსურად როგორ დააფასებენ? 

- დიახ, ფინანსურად. ალბათ, მომთხოვნი ადამიანი ორივე მხრივ უფრო დაფასებულია, ვიდრე მიმტევებელი. ეს ჩემი აზრია. 

- თქვენც მკაცრი მასწავლებელი იყავით, როცა ეს საქმე დაიწყეთ?

- ბოლომდე მომთხოვნი და მკაცრი არასდროს არ ვყოფილვარ. უფრო მეგობრული ვიყავი. ჩემი მოსწავლეები ჩემზე ბევრად პატარები არ იყვნენ და ვერც მოვახერხებდი დიდ სიმკაცრეს. 

- მაგრამ საერთაშორისო ტურნირებისთვის გუნდის მომზადებას ხომ დისციპლინა სჭირდება? 

- პირველ კურსზე საერთოდ არ ვყოფილვარ მომთხოვნი. მერე, ნელ-ნელა, როცა ასაკებს შორის სხვაობა გაიზარდა, უფრო მომთხოვნი გავხდი. 

- მამათქვენი, ზაზა ოსმანოვი, თავისუფალ უნივერსიტეტში ფიზიკის პროფესორია და, საყოველთაო შეფასებით, ძალიან მკაცრია სტუდენტებთან.  რით ხსნით, რომ მამის მაგალითი პირდაპირ არ გადმოიღეთ და როგორც კი მოსწავლეები გაგიჩნდათ, იმ წუთას მკაცრი მასწავლებელი არ გახდით?

- ბევრი ჩემი თანატოლისთვის შემიმჩნევია, რომ როგორც კი მასწავლებლები გახდებოდნენ, ან როგორც კი მცირე ძალაუფლებას იგრძნობდნენ, მაშინვე იწყებდნენ დომინაციას, თითის ქნევას, ბავშვებთან ძალის გამოჩენას. საზოგადოებაში ხომ ყველას უნდა, რომ თავისი ადგილი ჰქონდეს და ბავშვებთან სიმკაცრით რომ იმკვიდრებ თავს, არ არის სწორი, ჩემი აზრით. 

- ერთ საჯარო მასალაში ამბობთ, საერთაშორისო ტურნირებში ჩართვას, მეცადინეობასთან ერთად, დიდი გართობაც მოჰყვებაო; თანაც, მე ამოცანების ამოხსნის პროცესიც ძალიან მსიამოვნებსო. შრომით სიამოვნების მიღება პირადად თქვენი ხასიათის თავისებურებაა, თუ, ზოგადად, თქვენს თაობას ახასიათებს? 

- მე მაინც ჩემი მგონია. ჩემი მიზანია, რომ მეცნიერი ვიყო და გამოვიკვლიო, რაც მაინტერესებს. როცა პროფესიას ვირჩევთ, ჩვეულებრივ, ორი მიზანი გვაქვს ხოლმე. ერთია, რომ გიყვარს საქმე, რომელსაც მთელი ცხოვრება აკეთებ. მეორეა ფულის შოვნა. ფულის შოვნა რომ იყოს მიზანი, საერთოდ არ მომეწონებოდა ის საქმე, რასაც გავაკეთებდი. მეგობრები მყავს, რომლებიც ბიზნესის და ფინანსების სფეროში არიან. არც მოსწონთ დიდად თავისი საქმე, მაგრამ რაკი სხვა გზა არ აქვთ, უწევთ, რომ მოიწონონ, რასაც აკეთებენ. მაგალითად, ფეხბურთელების მესმის, რატომ შეიძლება, თავისი შრომა სიამოვნებდეთ, ხელოვანი ადამიანებისაც მესმის და მეცნიერისაც. ამ სფეროების გარდა - არ ვიცი. ალბათ, შრომით სიამოვნების განცდა თაობასთან კავშირში არ უნდა იყოს. 

- თქვენ 21-ე საუკუნეში დაიბადეთ და „ჯენზის“ წარმომადგენელი ხართ. თუ გრძნობთ, რომ „ჯენზი“, როგორც თაობა, არსებობს?

- 21-ე საუკუნეში, რატომღაც, შეგვიყვარდა კლასიფიკაცია და სახელების დარქმევა. თაობები  ბუნებრივად განსხვავდებიან იმ გარემოს გამო, რომელშიც ცხოვრობენ. წინა თაობაში, მაგალითად, მობილური ტელეფონი იყო ფუფუნება. იმის წინა თაობაში შუქი იყო ფუფუნება. თაობებისთვის სახელების დარქმევა უაზრობად მიმაჩნია. 

- მაშინ, ეს მითხარით, თქვენს თაობასთან იდენტობის შინაარსი რა არის თქვენთვის.

- ჩვენს თაობას, მგონი, ბევრად უკეთესად ესმის, რა არის თავისუფლება, ვიდრე წინა თაობებს. იმიტომ, რომ თავისუფლებაში გაზრდილები ვართ და ეს, რა თქმა უნდა, წინა თაობების დამსახურებაა. საერთოდ, თავისუფლება ყველაზე უცნაური განცდა მგონია. სხვას ყველაფერს, რასაც ვკარგავთ, მერე უფრო ვაფასებთ. როცა ადამიანს დავკარგავთ, მერე უფრო ვხვდებით, თურმე, როგორ გვყვარებია. თავისუფლება პირიქით არის - სანამ დაკარგავ, მანამდე უფრთხილდები და მანამდე გეშინია მისი დაკარგვის. ალბათ, იმიტომ ვართ თავისუფლებისთვის მებრძოლები, რომ თავისუფლებაში გავიზარდეთ და, სხვა თაობებთან შედარებით, ბევრად მაღალი სტანდარტი გვაქვს - რას ვეძახით თავისუფლებას. 

- როდესაც უფროსები ამბობენ: „ახალგაზრდა თაობის იმედი გვაქვს“, რამდენად იზიარებთ ამ ფრაზის სულისკვეთებას?

- რა თქმა უნდა, ვიზიარებ. ისტორიულად, რაც კი ცვლილებები და რევოლუციები მომხდარა, ყოველთვის მთავარი მუხტი ახალგაზრდებში იყო. ვეთანხმები უფროსი თაობის იმედს და პასუხისმგებლობასაც ვგრძნობ. 

- უფროსი თაობა რას გულისხმობს და თქვენ რას გულისხმობთ „ჯენზისთან“ დაკავშირებულ იმედებში - ეს ორი რამ რამდენად ემთხვევა ერთმანეთს? 

- ჩვენ რას ვგულისხმობთ, ჯერ ამას გეტყვით. ოდნავ შორიდან დავიწყებ. საქართველოს ისტორიას რომ გადავავლოთ თვალი, ხან ერთმა იმპერიამ „გადაგვიარა“, ხან მეორემ, ხან მესამემ. საქართველო ისტორიულად ძალიან დაიჩაგრა - ალბათ, ადგილმდებარეობის გამო. ახლა ის პერიოდია - და ამას ჩვენი თაობა გრძნობს - როცა ვერავინ ვეღარ დაგვიმონებს. ოღონდ, ეს გასარკვევი მაქვს ჩემს თავთან - რადგან ახალგაზრდები ვართ, იმიტომ ვფიქრობთ ასე, თუ რეალურად ის მომენტია, როცა შესაძლებლობა გვაქვს, რუსეთს თავი დავაღწიოთ. ჩვენი მთავარი მტერი ხომ რუსეთია, საუკუნეების განმავლობაში - ამას რა დამალვა უნდა?! ეს არის, ალბათ, ქართველი „ჯენზის“ მთავარი მისია და დავალებაც. 

- უფროსი თაობაც, ალბათ, ამას უკავშირებს თქვენ მიმართ იმედებს, რომ თქვენ არ მოითმენთ უცხო გავლენებს, რადგან ძალიან აფასებთ თავისუფლებას, გინდათ კეთილდღეობა და პატიოსანი შრომა. 

- უბრალოდ, ალბათ, გზები განსხვავდება - მათ როგორი გზით მიაჩნიათ შესაძლებლად მიზნის მიღწევა და ჩვენთვის მიზნისკენ მიმავალი გზა როგორია.  

- არ ვიცი, რას გულისხმობთ. 

- უფროსი თაობის გარკვეული ნაწილი ფიქრობს, რომ აბსოლუტურად ყველა მხარესთან - ამერიკასთან, ევროპასთან, რუსებთან... მოლაპარაკებებია საჭირო. ეს ჰქონიათ გზა. ყველაზე მეტად, ალბათ, ამას არ ვეთანხმებით. 

- თქვენ უფრო მეტად უკომპრომისოები ხართ? 

- დიახ, ოღონდ, ამის ლოგიკური მიზეზი არსებობს. ბოლო საუკუნეებში რუსეთთან რამდენი ხელშეკრულება დავდეთ და რამდენჯერ მოვილაპარაკეთ?! ერთი შემთხვევა არ მახსენდება, რომ ეგ ხელშეკრულება ან მოლაპარაკება ჩვენს სასიკეთოდ დატრიალებულიყო. 

 

 

„ჩემთვის ისეთი უფსკრული არ არსებობს ადამიანებთან, რომ მათთან საერთო ენა ვერ გამოვნახო.“

 

 

- როგორ ფიქრობთ, ეს ხედვა, რომ თქვენ სხვა გზით უნდა მიაღწიოთ ჩვენს საერთო მიზანს - იმის შემდეგ გაგიჩნდათ, რაც უფროსებმა თქვენზე გადმოიტანეს ყურადღება და იმედები? თუ, პირიქით, ჯერ თქვენ გამოჩნდით, ასპარეზზე გამოხვედით თქვენი პასუხისმგებლობით, ტექნოლოგიებით და უფროსებმა თქვეს - აი, გვეშველა, მოგვესწრო ახალი თაობა! ინიციატივა ვის ეკუთვნოდა?

- არ ვიცი, ძალიან რთული კითხვაა. ვგრძნობ, რომ ინიციატივა ჩვენგან წამოვიდა, მაგრამ დაზუსტებით ვერ გეტყვით. 

- უფროს თაობას ყოველთვის ეგონა, რომ თქვენ სხვა ინტერესები გქონდათ და საერთოდ არ გაინტერესებდათ, ირგვლივ გარემოში რა ხდებოდა. და როცა ე.წ. „რუსულ კანონთან“ დაკავშირებით ახალგაზრდები ქუჩაში გამოჩნდნენ, ყველა გაოცდა. არავინ არ გელოდათ, უფროსები არც გეძახდნენ, არც თქვენი იმედი ჰქონდათ და უცებ არსაიდან გამოჩნდით. 

- დიახ, ზუსტად ასე იყო. არათუ არ გველოდნენ ქუჩაში, არამედ, დიდხანს გვაკრიტიკებდნენ იმის გამო, რომ კომპიუტერებმა და ტელეფონებმა „შეჭამა“ ახალგაზრდობა. ეგონათ, რომ არაფერზე არ ვფიქრობდით, ტელეფონის მიღმა. მაგრამ ასე არ აღმოჩნდა. 

- ეს როგორ მოხდა, რომ ახალგაზრდებმა თავი ასწიეს ტელეფონებიდან და ქუჩაში გამოვიდნენ?

- სინამდვილეში, ტელეფონებიდან არ აგვიწევია თავი. ტელეფონებში არც არასდროს ვყოფილვართ თავჩარგულები, აი, ეს არის მთავარი...

- აბა, როგორ იყო?

- ეს ტელეფონი, ძველი თაობისთვის, ჩემი აზრით, მისტიკური ნივთია. ჰგონიათ, რომ საერთოდ გვავიწყებს რეალობას და ვირტუალურ სამყაროში გვაცხოვრებს. სინამდვილეში, ასე ხომ არ არის?! შესაძლებელია, ასეა იმ ბავშვებისთვის, რომლებიც კარგ განათლებას ვერ იღებენ და, ამის გამო, მთელ დროს ტელეფონში გართობას უთმობენ. მაგრამ ჩემი თაობის დიდი ნაწილი მეტ ინფორმაციას იღებს გარე სამყაროზე, ოღონდ, ტელეფონით - ვიდრე წინა თაობები იღებდნენ გაზეთებიდან და ტელევიზორიდან. ჩვენს დროს ინფორმაციაზე წვდომა ბევრად მეტია და გარე სამყაროც არასდროს არ დაგვვიწყებია. 

- ისევ თქვენს თაობაზე ვისაუბროთ. ბატონი რამაზ ხომერიკი, რომელიც წლების განმავლობაში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის დეკანი იყო და თქვენი სამეცნიერო სტატიის თანაავტორია, ჩემთან ინტერვიუში ამბობდა: „ნამდვილი უფსკრულია ახალგაზრდების იმ პატარა სეგმენტს შორის, რომელსაც არაჩვეულებრივი ნიჭი და ცოდნა აქვს და დანარჩენ უმრავლესობას შორის, რომელსაც არანაირი კონკურენტული ცოდნა და უნარები არ გააჩნია.” თქვენ ირგვლივ, ფართო სანაცნობო წრეში, თუ არიან თანატოლები, რომლებთანაც, თქვენი აღქმით, უფსკრული გაშორებთ?

- ყველა თაობაშია განსხვავება სეგმენტებს შორის. მაგრამ ასე გამიჯვნა, რომ მათ და ჩვენ შორის უფსკრულია, სწორი არ მგონია. მე სოლოლაკში გავიზარდე და იქ ადამიანების დიდი მრავალფეროვნებაა. ყველასთან შემიძლია ურთიერთობა. არ ვარჩევ, რომ ვიღაცას ცუდად აცვია, ან ცოდნის დაბალი დონე აქვს. ჩემი აზრით, თუ განათლების მხრივ ადამიანი დაბალ დონეზეა, აუცილებლად რაღაც სხვა ექნება მაღალ დონეზე - ვთქვათ, ცხოვრებისეული უნარები. „ქუჩის ცოდნაც“ ხომ არსებობს?! სწორად გამიგეთ, „ქუჩას“ კი არ ვამართლებ, უბრალოდ, ადამიანები სხვადასხვა მხრივ არიან განვითარებულები და ერთმანეთს აბალანსებენ. ჩემთვის ისეთი უფსკრული არ არსებობს ადამიანებთან, რომ მათთან საერთო ენა ვერ გამოვნახო. 

- უნდა მეკითხა, სად ხედავთ იმ სხვა ადამიანებს - ვეკუას სკოლაში დადიოდით, შემდეგ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში სწავლობდით ფიზიკას, მოგვიანებით, თავისუფალ უნივერსიტეტში გადახვედით, ისევ ფიზიკის მიმართულებაზე. არ მქონდა წარმოდგენილი, სად არის ის ფართო სანაცნობო წრე, სადაც თქვენგან მკვეთრად განსხვავებულ ახალგაზრდებს ხვდებით. სოლოლაკმა ეს კითხვა მოხსნა. მაგრამ მათ როლს როგორ ხედავთ თქვენი თაობის საერთო მისიის შესრულებაში? თუ იმ პატარა ჯგუფმა უნდა ატაროს მისია, ვისაც მეტი მოთხოვნა აქვს სამყაროს მიმართ?

ჩვენ თუ ვიგრძენით „რუსულ კანონთან“ დაკავშირებით, რომ რაღაც მნიშვნელოვანი ხდებოდა საქართველოში, ზუსტად ასევე იგრძნო იმ ახალგაზრდების უმრავლესობამ, რომლებზეც ბატონი რამაზი ამბობს, რომ უფსკრულს იქით არიან. შეგრძნებები იდენტურია, ჩემი აზრით. 

- აქტივობა? 

- აქტივობა, ალბათ, უფრო ნაკლებია. მაგრამ ზუსტად ხომ ვერ აღვწერთ, როგორ ადამიანებზე ვლაპარაკობთ... აქციაზე ბევრი ისეთი ახალგაზრდა მინახავს, რომელსაც არც განათლებაზე აქვს პრეტენზია, არც კანონის მუხლების ცოდნაზე და, შეიძლება, დილიდან საღამომდე ქუჩაშიც დგას. მისაუბრია მათთან და მათაც გაუზიარებიათ, მე რაც მითქვამს და მეც გამიზიარებია, მათ რაც უთქვამთ, ამ კანონთან დაკავშირებით. 

- წინა კითხვის თემას ვაგრძელებ. ჩემი სტუმარი, ასევე „ჯენზის“ წარმომადგენელი მარი ჯგუშია ამბობდა, რომ ერთ-ერთი წყალგამყოფი, რომელიც ახალგაზრდების სხვადასხვა ჯგუფს აშორებს, არის მათი დამოკიდებულება სარწმუნოების მიმართ. მარის აღქმით, რწმენის მიმართ დამოკიდებულებიდან მოდის ტრადიციისა და პროგრესის განსხვავებული აღქმა. 

- ვეთანხმები. 

- მარის ინტერვიუდან ციტატა მინდა წაგიკითხოთ: „შეიძლება, კიდეც გვიყვარდეს ერთმანეთი, მაგრამ ერთმანეთის, ფაქტობრივად, არაფერი არ გვესმის. არ არსებობს თემა, რომელზეც ჩვენ შორის სიღრმისეული და საინტერესო დიალოგი შედგება.” თქვენთვის და თქვენი სამეგობრო წრისთვის თუ არსებობს რაიმე მკაფიო წყალგამყოფი ახალგაზრდების სხვა ჯგუფებთან? 

- სარწმუნოებას, როგორც წყალგამყოფს, ნაწილობრივ ვეთანხმები. ბევრია დამოკიდებული ოჯახზე. როცა ახალგაზრდებს ძალიან რელიგიურად ზრდიან, ისინი განსხვავებულად ფიქრობენ და ბოლომდე არ მესმის მათი. მაგრამ ამათზე მეტად ვერ ვუგებ იმ ახალგაზრდებს, რომლებიც ცალსახად ვერ ხედავენ რუსეთის პრობლემას საქართველოში. ჩემთვის ეს არის მთავარი წყალგამყოფი. თუ ადამიანი ვერ ხედავს, რომ რუსეთი საფრთხეა და მისგან თავის დაღწევის ერთადერთი გზა ევროკავშირთან და ამერიკასთან დაახლოებაა; თუ ვხვდები, რომ ხუთი წუთის საუბრის შემდეგ, ჩემს ყველა არგუმენტს ივიწყებს, - მორჩა, დასრულებულია მასთან საუბარი. 

- თქვენი სამეგობროს წყალგამყოფი სხვა ახალგაზრდებთან, აგრეთვე, რუსეთის მიმართ დამოკიდებულებაა? 

- დიახ, ზუსტად ეს არის. ძალიან კარგი სამეგობრო მყავს. ჩემნაირები არიან იმ მხრივ, რომ ნებისმიერ ადამიანს შეგვიძლია დაველაპარაკოთ. მაგრამ თუ დავინახეთ, რომ ადამიანი, რაც არ უნდა ვუთხრათ, ამ საკითხში არ გვეთანხმება, აზრს ვეღარ ვხედავთ მასთან საუბარში.  

 

 

„კანონის გასაპროტესტებლად ამდენი ახალგაზრდა ვერც გამოვიდოდა ქუჩაში, საქართველოს მომავალი მათთვის თავიდანვე პრიორიტეტი რომ არ ყოფილიყო.“ 

 

 

- გაქვთ თუ არა განცდა, რომ დამოუკიდებლობის გამოცხადებიდან 33 წლის განმავლობაში, ქართველ ხალხს შეეძლო, ბევრად უფრო მყარი განვითარების გზით მოეყვანა თქვენამდე ქვეყანა? ან, იქნებ, ფიქრობთ, რომ გარდამავალი პერიოდი მეტ-ნაკლებად ნორმალურად გავიარეთ და ყოველ ახალ ეტაპზე მაინც წინ მივდიოდით? 

- ნორმალურად არ გაგვივლია, მაგრამ ამის გამო წინა თაობებს ვერ ვუსაყვედურებ. იმ დროს რომ დავბადებულიყავი, მეც იმავე გზას გავივლიდი, რადგან იმ საზოგადოების ნაწილი ვიქნებოდი. ზუსტად ისევე ვიფიქრებდი, როგორც ისინი ფიქრობდნენ. ამიტომ, წინა თაობებს ვერაფერს ვერ დავაბრალებ.

- მაშინ, როგორც შეიძლებოდა ეს გზა უკეთესად გაგვევლო, თუ ყველა ისევ იმას ვიფიქრებდით და იმავეს გავაკეთებდით? 

- აქამდე როგორც მოვედით, კი ბატონო, ამის ატანა შესაძლებელია. აქამდე რაც ხდებოდა, მეტ-ნაკლებად ბუნებრივიც იყო იმის გამო, რომ არ არის მარტივი, 70 წლიან იმპერიას დააღწიო თავი. მაგრამ ახლა გადამწყვეტი მომენტია და წინა თაობის შანსიც ეს არის. ახლა, როდესაც 33 წელია გასული დამოუკიდებლობიდან, თუ ისევ ძველი მენტალიტეტით გააგრძელეს სვლა და ახლაც თუ ვერაფერი შევცვალეთ, ამაში დამნაშავე იქნება ყველა ადამიანი, ვინც მომენტის მნიშვნელობა ვერ გაიაზრა - არამარტო წინა თაობა. ილიას ლექსი რომ არის - „ბედნიერი ერი“, ამაზე ადრეც მიფიქრია: ეს ლექსი ასი წლის წინ დაიწერა და ერთი ერთში ემთხვევა დღევანდელ რეალობას. ასი წელი თუ არაფერი შეცვლილა მენტალობაში, ესე იგი, რაღაც საშინელება გვჭირს. ამიტომ მგონია, რომ დღევანდელი მომენტი ყველაზე მნიშვნელოვანია და თუ ილიას ლექსში აღწერილი ქვეყნის შეცვლა გვინდა, ახლა უნდა შეიცვალოს მომავლის ხედვა წინა თაობამაც. 

- რატომ მაინცდამაინც ამ კონკრეტულ მომენტში? 

- ახლა მთელ მსოფლიოში გაუგებარი პერიოდია, არც ბოლომდე მსოფლიო ომია  და არც მშვიდობა არ არის. ჩემი აზრით, რუსეთი დასუსტებულია და როგორც მომაკვდავი მტაცებელია ძალიან საშიში, ასევე საშიშია, რუსეთმა კიდევ უარესად არ დაგვაზიანოს. თუ ეს დაზიანება ავირიდეთ თავიდან, გადავრჩებით და განვვითარდებით; თუ არადა, ისე დავზიანდებით, რომ ტკივილი ძალიან დიდხანს გაგვყვება. 

- თუ იცნობთ ახალგაზრდებს, რომლებიც, წლების განმავლობაში მეტ მსგავსებას პოულობდნენ და მეტ ინტერესს იჩენდნენ თავისი თანატოლების მიმართ ევროპაში და ამერიკაში, მაგრამ ახლა ფიქრობენ, რომ მათთვის პირველი პრიორიტეტი საქართველოს მომავალია? პრიორიტეტი რომ შეიცვალეს, ასეთ ახალგაზრდებს თუ იცნობთ? 

- დიახ, ვიცნობ. 

- თქვენც მათ რიცხვში ხომ არ ხართ? 

- ჩემს თავზე ამ მხრივ არასდროს არ მიფიქრია. 

იმ კანონის გასაპროტესტებლად ამდენი ახალგაზრდა ვერც გამოვიდოდა ქუჩაში, საქართველოს მომავალი მათთვის თავიდანვე პრიორიტეტი რომ არ ყოფილიყო. 

- და თქვენზე რატომ ვერ მეტყვით? ჩვენი - უფროსი თაობის - წარმოდგენაში ერთი სტერეოტიპი იყო ისიც, რომ ჩვენს ახალგაზრდებს ბევრად უფრო უნდოდათ, თავისი თაობის ბელგიელებს ან ფრანგებს დამსგავსებოდნენ, ვიდრე - საკუთარ ბებიებს და ბაბუებს. თქვენ თუ გაიარეთ ეს ეტაპი?  

- დიახ, ეგ სურვილი, რომ რომელიმე ევროპული ქვეყნის თანატოლს დავმსგავსებოდი, მე მგონი, ადრე მეც მქონდა. მაგრამ როცა წლების შემდეგ სხვადასხვა ევროპულ ქვეყანაში წავედი და იქაურები გავიცანი, მივხვდი, რომ დამსგავსება არ გვჭირდება, ისედაც ევროპელები ვართ. წინა თაობის ქართველებიც ევროპელები არიან. სულხან-საბადან მოყოლებული, სულ ევროპასთან რომ გვინდა დაახლოება, წესით, ამასობაში, ევროპელები უნდა გავმხდარიყავით და გავხდით კიდეც. მგონი, იმასაც მივხვდით, რომ დამსგავსება არ გვჭირდება. 

- რამდენიმე კითხვა ახალგაზრდების პერსპექტივებთან დაკავშირებით მაქვს. თუ სწორად მესმის, ქართველი ახალგაზრდების უმრავლესობა არჩევს, რომ ბაკალავრის საფეხური საქართველოში გაიაროს და არა უცხოეთში. მაგალითად, თქვენ რატომ არ წახვედით უცხოეთის რომელიმე ქვეყნის უნივერსიტეტში, უკვე ბაკალავრის საფეხურზე? 

- ჩემი თანატოლების ნაწილი წავიდა, მაგრამ მე არ გამჩენია წასვლის სურვილი, ჩემებთან მინდოდა ყოფნა. ოჯახთან და ახლობლებთან ერთად ყოფნა ბევრად უფრო კომფორტულია ჩემთვის. თან ვიცოდი, რომ ბაკალავრიატი საქართველოშიც საკმაოდ მაღალ დონეზეა, სულ მცირე, თავისუფალ უნივერსიტეტში. 

- თქვენი მამა, ზაზა ოსმანოვი, ზოგჯერ ახალგაზრდებს მოუწოდებს ფეისბუკით - უცხოეთში წადით და იქ ისწავლეთო. თქვენ როგორ აფასებთ ავტორიტეტული პროფესორის მხრიდან ამ მოწოდებას? რამდენად მისაღებია თქვენთვის? 

- მესმის, რომ შეიძლება, ეს განცხადება ბევრს არ ესიამოვნოს. მაგრამ მე მისაუბრია მამაჩემთან ამ თემაზე და ზუსტად ვიცი, რა ლოგიკით მოგვიწოდებს ახალგაზრდებს, რომ უცხოეთში ვისწავლოთ. ამიტომ, დიდად ვერც ვუწევ წინააღმდეგობას ამ საკითხში და უკვე ვერც ვხედავ წინააღმდეგობას. ბაკალავრიატი ნამდვილად მაღალ დონეზეა საქართველოში, მაგრამ, რაც უფრო ზედა საფეხურზე გადავდივართ, დონე მით უფრო ქვევით იწევს. მამაჩემს ესმის, რომ განათლება პირველია, რაც სახელმწიფოს მაქსიმალურად ფეხზე დააყენებს. ამიტომ ეუბნება ახალგაზრდებს - წადით, საუკეთესო განათლება მიიღეთ და მერე რაც გინდათ, ის ქენითო. 

 

 

„თუ ევროკავშირში შევალთ, მაშინ, რა თქმა უნდა, აქ ცხოვრებაზე მეტად არაფერი გამიხარდება.“

 

 

- სამეცნიერო კარიერის ძალიან მნიშვნელოვანი საფეხური - მაგისტრიდან დოქტორის ხარისხის ჩათვლით - რატომ არის ასეთი „ჩავარდნილი“? მიზეზი უფრო ფინანსური პრობლემა ხომ არ არის, ვიდრე - აკადემიური? 

- დიახ, ფინანსური მხარეა მთავარი. ლექტორი და პროფესორი ბაკალავრის ეტაპზე თუ მოგწონს, მაგისტრატურაზეც მოგეწონება. მაგრამ ასაკი რომ გემატება ადამიანს, მეტი და მეტი შემოსავალი გჭირდება. მასლოუს პირამიდასავით არის, თუ ქვედა დონის მოთხოვნილება არ დაიკმაყოფილე, ზედა საფეხურზე ვერ გადახვალ. მე რომ აქ ვისწავლო მაგისტრატურაში, ასე მგონია, ჩემი მოტივაცია ნულამდე დავა. დროც აღარ მექნება მუშაობისთვის. ახლა ორ სკოლაში ვმუშაობ. 

- სად, კონკრეტულად?

- ვეკუას სახელობის სკოლაში, სადაც ტურნირებისთვის ვამზადებ და წრეებზე ვამეცადინებ მოსწავლეებს; ასევე, კერძო სკოლა „აიბი მთიებში“ დავიწყე მუშაობა. მაგრამ თან ღირსეული შრომა და თან სწავლა საქართველოში შეუძლებელია, თუ მეცნიერი გინდა, რომ იყო. უცხოეთში ამისთვის გრანტები არსებობს. საქართველოშიც მეცნიერების ნაწილს გაუმართლა - მამაჩემის თაობაზე ვამბობ - მაგრამ არ მგონია, ჩემს თაობაში ვინმეს ისე გაგვიმართლოს, რომ თან ნორმალური შემოსავალი გვქონდეს და თან მეცნიერებას მივყვეთ.

- აბა, როგორ წარმოგიდგენიათ საქართველო ათი წლის შემდეგ? 

- ათი წლის შემდეგ საქართველო წარმომიდგენია, როგორც ევროკავშირის წევრი. თუ ევროკავშირში შევალთ, მაშინ, რა თქმა უნდა, აქ ცხოვრებაზე მეტად არაფერი გამიხარდება. მაგრამ თუ ევროკავშირში ვერ შევალთ, მარტო მე კი არ წავალ აქედან... ასე მგონია, ძალიან ბევრი ადამიანი გაიქცევა. 

- თუ არსებობს ერთი ღირებულება, რომელიც თქვენი ცხოვრების ღერძად მიგაჩნიათ? მაგალითად, ბევრჯერ ნახსენები თავისუფლება არის თუ არა თქვენთვის უპირველესი ღირებულება?  

- აუცილებლად თავისუფლებაა ღერძი. სულ ეს მაინტერესებს ბავშვობიდან, გვაქვს თუ არა თავისუფალი ნება ადამიანებს. თუ ყველაფერი ფიზიკის კანონებს ექვემდებარება, წესით, თავისუფალი ნება არ უნდა გვქონდეს. მაგრამ სამყაროში ერთადერთი რამაა, რაც გამოთვლადი არ არის - ტალღური ფუნქციის კოლაფსი - და ეს მიჩენს იმედს, რომ თავისუფალი ნება არსებობს. მაგრამ ეგ ფენომენი ჯერ ბოლომდე არ გამოუკვლევიათ და ამიტომ ვარ სულ შიშში - ვაიდა, ეს ასე არ არის?! ვაიდა, არ გვაქვს თავისუფალი ნება?! მაშინ რა გვეშველება? თითქოს, განტოლება გამოვდივარ. თუ განტოლება ვარ, ესე იგი, ცოცხალიც არ ვყოფილვარ. ამის გამო დადის ჩემთვის ყველაფერი თავისუფლებაზე. 

- დიდი მადლობა საინტერესო საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია რუმინელი ფილოსოფოსი და ესეისტი ემილ ჩორანი (1911-1995): „ის, რაც ვიცი, კლავს იმას, რაც მინდა.“

- ვერ დავეთანხმები, ისევ და ისევ, თავისუფლების გამო. მე ვიცი, რა არის თავისუფლება და ყოველთვის მენდომება, რომ თავისუფალი ვიყო. თავისუფლების ცოდნა ოდნავადაც ვერ აზიანებს და, მით უმეტეს, ვერ კლავს თავისუფლების სურვილს. 

- მეორე ციტატა ეკუთვნის ფრანგ ფილოსოფოსს - მიშელ დე მონტენს (1533-1592): „ყველაზე მეტი, რაც ადამიანს შეუძლია, ის არის, რომ დროის შესაბამისად იცხოვროს.“

- ვიცი ეს ციტატა და აბსოლუტურად ვეთანხმები. ჩემი მშობლებიც მეუბნებოდნენ, რომ მთავარი არ არის ოცდაოთხსაათიანი შრომა, ან ფიზიკის ნიჭი. მთავარია, იმის ნიჭი გქონდეს, რომ სწორ დროს იყო სწორ ადგილზეო. 

- რას ნიშნავს - სწორ დროს იყო სწორ ადგილზე? 

- იმას ნიშნავს, რომ სწორად დაინახო და გამოიყენო შესაძლებლობები. ამიტომ ვამბობდი წეღან, რომ უფროს თაობასაც, რომელმაც საქართველო, ასე თუ ისე, აქამდე მოიყვანა, ახლა აქვს შანსი, რომ ყველაზე გადამწყვეტ მომენტში არ დაუშვას შეცდომა, იყოს სწორ დროს სწორ ადგილზე. არც ძველი და არც ახალი თაობისთვის ასეთი მომენტი ჯერ არ ყოფილა - ამ დროში შეცდომა დაუშვებელია. 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე