- ლაურა, თუ ფიქრობთ, რომ დღეს ის ხართ, ვინც აირჩიეთ, რომ ყოფილიყავით? 

- საინტერესო და რთული კითხვაა. ალბათ, მაინც ვარ. ბავშვობიდან რაიმე გამოკვეთილი ინტერესი არ მქონია, ყველაფერი მაინტერესებდა. ჩვენი პროფესია - ჟურნალისტიკა იძლევა საშუალებას, რომ ბევრ რამესთან გქონდეს შეხება. და მიუხედავად იმისა, რომ რამდენჯერმე ვუგანე ამ პროფესიას - ხან კინოში წავედი, ხან საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფეროში, ხან ანალიტიკაში - მაინც სულ ახლოს ვიყავი მედიურ სივრცესთან. ამან, ალბათ, ბევრი საინტერესო გამოცდილება დამიგროვა ცხოვრებაში. 

- ცოდნის კუთხით? თუ პიროვნული ზრდის კუთხით? 

- ალბათ, ორივე. ჩემი ცხოვრების პრინციპი ყოველთვის იყო, რომ ინერციით ვმოძრაობდი და, აგორებულ ქვასავით, გზადაგზა რასაც მოვედებოდი, იმას ვიკრებდი. ამასობაში, რა თქმა უნდა, განვვითარდი, მაგრამ დამრჩა სისულელემდე მისული გულუბრყვილობა, ხანდახან - შეურიგებლობა, ხან პირიქით - დაიგნორება... სხვათა შორის, ასაკმა უფრო ეს მოიტანა, რომ რაღაცის იოლად „გატარებას“ სწავლობ, რესურსებს ზოგავ. 

- თქვენი შინაგანი ტემპი და თქვენი ცხოვრების ტემპი თუ ემთხვევა ერთმანეთს?

- ნამდვილად ემთხვევა. დაღლილიც რომ ვიყო, არ ვფიქრობ, რომ ასაკში შესული ადამიანი ვარ და, თუნდაც, კიბე მშვიდად უნდა ავიარო. რომ შევუდგები საფეხურებს - მივრბივარ. ესკალატორზე რომ დავდგები, ის მიდის და მეც მივდივარ, ერთ ადგილზე გაჩერება არ შემიძლია. 

- დღის განმავლობაში უამრავი საქმის კეთება გიხდებათ და ეს კარგად ჩანს „თავისუფლების დღიურში“, სადაც თქვენი ერთი კვირის ცხოვრება აღწერეთ. მაგრამ სხვადასხვა დროს განსხვავებული შინაარსის და რიტმის საქმით იყავით დაკავებული. ამიტომ, მაინც მინდა, გკითხოთ: უფრო ფიქრის ადამიანი ხართ, თუ უფრო - ქმედების?

- უფრო ქმედების. მაგრამ მიუხედავად მოუსვენრობისა, ორი რამ თანაბრად არის ჩემში: ერთია სიზარმაცე, როცა შემიძლია, რაღაცნაირად მოვეშვა, მივწვე, საშინაო საქმე იქნება თუ საგარეო, გადავდო... მაგრამ, მერე, ამის საკომპენსაციოდ, მაღალ ძაბვაზე უნდა ჩავერთო და ის, რაც ნორმალურმა ადამიანმა ერთ კვირაში ან ერთ თვეში უნდა აკეთოს, შეიძლება, ერთ და ორ დღეში მოვასწრო. ამის რესურსი, რა თქმა უნდა, თანდათან მცირდება, მაგრამ, რაღაც დოზით, ჯერ კიდევ მაქვს შემორჩენილი. 

- ფიქრის და ქმედების შესახებ იმიტომ გკითხეთ, რომ, წლების განმავლობაში, მედიის ანალიზით იყავით დაკავებული. ეს მეტისმეტად რუტინული და ფიქრზე ორიენტირებული საქმე რამდენად დისკომფორტული იყო თქვენთვის? 

- ეს მდგომარეობა, მგონი, ბუნებრივად არის ჩემში: ერთი, რომ გონება უნდა დაძაბო, იფიქრო და მეორე - რასაც გარინდებას ვეძახი. ადრე, მთაში რომ დავდიოდი, იქ ხდებოდა, რომ უცებ გამოვეთიშებოდი ყოველდღიურობას, სამყაროს, და არაფერზე არ ვფიქრობდი - არც კარგზე, არც ცუდზე. 

- რამდენ ხანს გრძელდებოდა ეს მდგომარეობა? 

- შემეძლო, საათები ასე ვყოფილიყავი. შემეძლო, ამ მდგომარეობაში ვყოფილიყავი ზღვის პირასაც, ოღონდ, როცა სანაპიროზე არავინ იყო, თუნდაც, ზამთარში. ახლა ბედნიერების ეს განცდა მაქვს, როცა ბუხრის პირას ვზივარ კახეთში, ჩვენს სახლში. ვუყურებ ცეცხლს და არაფერზე არ ვფიქრობ. არაფერზე ფიქრი ყველაზე დიდი დასვენებაა. მაგრამ ვერ ვიტყვი, რომ ფიქრის ადამიანი ვარ. ჩემს ცხოვრებაში ყველაფერი სპონტანურად ხდება. 

- „თავისუფლების დღიურში“ წერთ: „ადამიანთა ერთ ნაწილს საქმე თავისთვის სჭირდება − არსებობისთვის, თვითდამკვიდრებისთვის. სხვები საქმისთვის არსებობენ და იხარჯებიან...“ საკუთარ თავს რომელ ნაწილს მიაკუთვნებთ?

- მეორე ნაწილს ვაკუთვნებ. ყოველთვის ვშრომობდი არა იმისთვის, რომ ვიღაც მავალებდა, ან საქმე მავალებდა. საქმე თავისას მოითხოვს და იგულისხმება, როცა სადღაც უნდა გაჩერდე, ვერც ვერავინ მოგთხოვს იმის იქით რაიმეს კეთებას. წეღან რომ ვთქვი, ზარმაციც ვარ-მეთქი, ამავე დროს, ეტყობა, პერფექციონისტიც ვარ. ჩვილი ბავშვებიც რომ მყავდა, შემეძლო, სამსახურში - მაგალითად, გაზეთში - ღამე მეთენებინა. მეოთხე შვილი რომ შემეძინა, 40 წელს კარგად გადაცილებული ვიყავი. ერთხელ ბატონებიანი ბავშვი დავტოვე იმიტომ, რომ ვერ მივატოვე ახალბედა თანამშრომელი, რომელიც იმ ღამით გაზეთში მორიგეობდა. ეს ძალიან ცუდი თვისებაა ქალისთვის, რომ არაფრის დაყენება არ შემეძლო საქმის წინ, მათ შორის, არც ოჯახის. 

- მაგრამ თუ ადამიანს საქმე თვითდამკვიდრებისთვის სჭირდება, ამაში რა პრობლემას ხედავთ?

- ვერანაირ პრობლემას ვერ ვხედავ. უბრალოდ, იმ შემთხვევას ვგულისხმობ, როცა შენს წილად უკვე დამკვიდრებული ხარ და სამსახური დამკვიდრებისთვის აღარ გჭირდება; მაგრამ არ შეგიძლია, უღალატო საქმეს, უღალატო ადამიანს; სულ ფიქრობ, რომ იქ თუ არ ხარ, შენ თუ არ აკეთებ და სხვა აკეთებს, ქვეყანა შეიძლება დაიქცეს. 

„ჩემს პროფესიაში რაღაც თამასაზე ქვემოთ არასდროს ჩამოვსულვარ, „სადემარკაციო ხაზი“ არ დამირღვევია.“ 

- თქვენ თვითონ გაქვთ ნათქვამი, რომ როცა ადამიანი საქმეში პერფექციონისტია, ზოგჯერ ოჯახი იჩაგრება. შეგიძლიათ თუ არა თქვათ, რომ თქვენი შვილებისთვის, რაღაც კუთხით, ცუდი მაგალითი იყავით? 

- ალბათ, ვიყავი ცუდი მაგალითი, მაგ თვალსაზრისით. მაგრამ, მეორე მხრივ, შეიძლება, იმის მაგალითიც ვიყავი, რომ როცა ქვეყანა იქცევა; როცა არანაირი პირობა არ არსებობს, რომ ადამიანი, თუნდაც, თავის პროფესიას მოეჭიდოს, - მე ყოველთვის კეთილსინდისიერად ვშოულობდი საარსებო ფულს. არ უნდა ვამბობდე, მაგრამ ვიცით, რომ იმ გაჭირვებულ პერიოდში ბევრი ჩემი კოლეგა სხვისთვის წერდა საკურსო თუ სადიპლომო ნაშრომს, დისერტაციასაც კი. ამის გაკეთება არაფრით არ შემეძლო. არაკეთილსინდისიერი გზით ფულის გამომუშავებას მერჩია (ამას სულ ვამბობდი), დამელაგებინა და ტუალეტები გამეხეხა. ჩემს პროფესიაში რაღაც თამასაზე ქვემოთ არასდროს ჩამოვსულვარ, „სადემარკაციო ხაზი“ არ დამირღვევია. 

- ეს ფაქტი, რომ ურთულეს პერიოდში დედა საქმეს იყო გადაყოლილი, სახლში კი ოთხი ბავშვი იზრდებოდა, -  როგორ აისახა შვილებზე? ისინი როგორები არიან, საქმის მიმართ დამოკიდებულების კუთხით? 

- სულ მეგონა, რომ შვილები დაინახავენ, მიხვდებიან, როგორი ცხოვრება გავიარეთ და როგორ გავიარეთ. რა თქმა უნდა, ასე არ არის. პატარას, მეოთხე შვილს, რომელიც ახლა 27 წლის ქალია, მწარედ ახსოვს, რომ ბაღში თუ სკოლაში ჩემ მაგივრად დები აკითხავდნენ, მშობელთა კრებებზეც ხანდახან ისინი დადიოდნენ. მაგრამ, მეორე მხრივ, არასდროს არ მეცალა და არც ვთვლიდი საჭიროდ, რომ მათ სახელმძღვანელოებში ჩამეხედა, გაკვეთილები ჩამებარებინა. მათ ძალიან მაღალი ხარისხის დამოუკიდებლობა მიიღეს და თავისით ისწავლეს ცხოვრებას მოჭიდება. 

- ახლა როგორ აფასებენ, რომ ბავშვობიდან დამოუკიდებლები იყვნენ?

- შვილები ყოველთვის გსაყვედურობენ და მათთვის ყოველთვის ყველაფერი ცოტაა. მაგრამ ჩემთვის ყველაზე მთავარი იყო, რომ შინაგანად თავისუფლები გაზრდილიყვნენ. ერთხელ ერთმა მიპასუხა, როცა, ეტყობა, ჩარჩოებიდან ზედმეტი ამოვარდნის გამო ვუსაყვედურე: თქვენი ბრალია, თქვენ გაგვზარდეთ ასე; იმაზე მეტი თავისუფლება მოგვეცით პატარებს, ვიდრე საჭირო იყოო. მე ეს, სიმართლე გითხრათ, კომპლიმენტად მივიღე. 

- დიდი მადლობა ინტერვიუს ამ ნაწილისთვის. ახლა მინდა, იმაზე ვისაუბროთ, რისთვისაც შრომობდით და რა პროდუქტიც დაახვედრეთ წამოზრდილ შვილებს, როგორც წარმატებულმა ადამიანმა. ერთ-ერთი ასეთი არის თქვენი სადოქტორო დისერტაცია, რომლის შინაარსი 2000-2005 წლების ქართული პრესის ანალიზია. ეს ნაშრომი, რომელიც ეხება შევარდნაძის პრეზიდენტობის ბოლო პერიოდს და სააკაშვილის პრეზიდენტობის პირველ პერიოდს, ჩემთვის რომანივით საკითხავი აღმოჩნდა. როგორ ფიქრობთ, მაშინდელი მედია იყო თუ არა უფრო მეტად საინტერესო, ვიდრე დღეს არის?

- ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე შემიძლია გიპასუხოთ, რომ ნამდვილად უფრო საინტერესო იყო. მაშინდელი მედიის სურათიც და განვითარების პოტენციალიც ამ ნაშრომში ჩანს. დღევანდელი გადასახედიდან, შეიძლება, რაღაც მოვლენა ან პროცესი ნათელი იყოს, მაგრამ მაშინ არაფერი არ იყო ნათელი. მთლიანი სურათი ისევე ამოდიოდა მედიიდან, როგორც ფოტოს გამჟღავნებისას შეიძლება ჯერ უმნიშვნელო დეტალი ამოვიდეს, მერე რაღაც მნიშვნელოვანი გამოჩნდეს და ბოლოს სურათი შეიკრას. მაშინდელი მედია კანონზომიერებების დადგენის საშუალებას იძლეოდა. დისერტაციის დაწერამდე, მედიის ანალიზი ჩემი ყოველდღიური სამსახურებრივი სამუშაო იყო - ჯერ სახელმწიფო კანცელარიაში, პრეზიდენტის პრესსამსახურში, შემდეგ - პიარ კომპანიებში. ეს იყო აუტანელი, მძიმე სამუშაო, რაც გულისხმობდა ყოველდღე მინიმუმ 10 გაზეთის თავიდან ბოლომდე წაკითხვას. ყველა საინფორმაციო გამოშვებასაც ვუყურებდი. 

- იყო თუ არა პოლიტიკური პროცესი მაშინ უფრო მეტად ცოცხალი და იყვნენ თუ არა მაშინდელი პოლიტიკოსები უფრო მეტად გულწრფელები, რაც იძლეოდა საშუალებას, რომ ასეთი მაღალი ხარისხის ანალიზი გაკეთებულიყო? 

- ანალიზი, არ ვიცი, რამდენად მაღალი ხარისხის იყო, მაგრამ ეს იყო სურათი, რომელიც მედიის მასალის შეჯერებით ჩანდა. პოლიტიკური პროცესიც ნამდვილად უფრო ცოცხალი იყო. ქვეყნის დამოუკიდებლობის პირველი ეტაპი თავისუფლების ამოფრქვევის სტიმული გახდა. მედიაშიც ასე იყო, პოლიტიკურ პროცესებშიც ასე მოხდა, რომ საკუთარ თავს მეტი თვითგამოხატვის საშუალებას და უფლებას აძლევდნენ ადამიანები. მერე ეს თავისუფლება თანდათან მოითოკა, კალაპოტში ჩადგა. 

- გეთანხმებით, რომ ასე მოხდა. მაგრამ, შეიძლებოდა თუ არა, რომ სხვანაირად მომხდარიყო?

- კალაპოტში ჩადგომა არ ნიშნავს უკან დახევას, ხელის ჩაქნევას და პროფესიონალიზმისგან დაცლას. მედიის შემთხვევაში, ის პირველი თავისუფლება პასუხისმგებლობისა და ანალიტიკური მიმართულების გაძლიერებაში უნდა გადაზრდილიყო. მაგრამ, მე მგონი, მარტო ჩვენი ქვეყნის უბედურებაც არ არის ეს უმწიფარი პოლიტიკური და მედიური პროცესები. ფაქტია, რომ მედიამ, მომწიფების ნაცვლად, განვითარება შეწყვიტა და უკანაც კი დაიხია. მაგრამ უკან - სად? ალბათ, სოციალური ქსელების ჩაკეტილ „ბაბლებში“. ამ უკიდეგანო გლობალურ სივრცეში, პირუკუ პროცესი - მარგინალიზაცია - უფრო თვალსაჩინო გახდა.

- სოციალურ მედიაზე მოგვიანებით ვისაუბრებთ, მაგრამ ჯერ თქვენს სადისერტაციო ნაშრომთან დაკავშირებით მაქვს კითხვები. დღევანდელი გადასახედიდან, განსაკუთრებით საინტერესოა საგარეო პოლიტიკის მაშინდელი პერიპეტიები: როგორ წვალობდა ედუარდ შევარდნაძე, რომ ამერიკასა და რუსეთს შორის ბალანსი ეპოვა; როგორ წვალობდა მიხეილ სააკაშვილი, რომ პუტინთან მეტ-ნაკლებად ნორმალური ურთიერთობა დაემყარებინა და მისგან მომდინარე ზიანი შეემცირებინა... მაგრამ, ადრე თუ გვიან, ორივე პრეზიდენტი დარწმუნდა ასეთი მცდელობების უნაყოფობაში. იმის შემდეგ 20 წელი გავიდა და დღეს ვართ იქ, სადაც ვართ. თქვენ, როგორც ანალიტიკოსი, როგორ ხედავთ საქართველოს ადგილს და როლს საგარეო კონტექსტში, ვთქვათ, კიდევ 20 წლის შემდეგ? 

- ანალიტიკოსის ტიტულს ვეღარ შევიფერებ. შეიძლება, სამსახურებრივად, 9-10 წლის განმავლობაში ვიყავი ანალიტიკოსი, მაგრამ ახლა ამ პროცესებში აღარ ვარ. მომავლის პროგნოზზე მეტად, თავს უფლებას მივცემ, ისევ პრესაზე დაყრდნობით, მოკლე კომენტარი გავაკეთო: დღეს პოლიტიკურად ანგაჟირებული ადამიანები ან ერთ მხარეს იყურებიან, ან მეორე მხარეს, მაგრამ წლების მანძილზე მედიის ანალიზმა მასწავლა, რომ მოვლენებს ორი და სამი ათვლის წერტილიდან უნდა შევხედო. შევარდნაძემ ყველანაირად ცადა, რომ ქვეყნისთვის საერთაშორისო კონტექსტში სწორი ადგილი და თუნდაც მყიფე წონასწორობის წერტილი მოეძებნა. სააკაშვილმა ქვეყნის ცნობადობის ამაღლებას ძალიან შეუწყო ხელი. ვარდების რევოლუციამ, თავის პლუსებსა და მინუსებს მიღმა, მკვეთრად გაზარდა ქვეყნის ცნობადობა. სამწუხაროდ, ცნობადობის კუთხით, ჩვენს ქვეყანაში მერე ბევრი ვეღარაფერი გაკეთდა. მარკეტინგშიც და ადამიანის ცხოვრებაშიც ყველაზე დიდი გამოწვევა და გამოცდა მიღწეულის შენარჩუნების პროცესია. რაღაცის მიღწევა უფრო ადვილი მგონია, ვიდრე შენარჩუნება. ჩვენს მედიასაც, პოლიტიკურ პროცესსაც იმ ავად თუ კარგად მიღწეული ნიშნულის შენარჩუნება გაუჭირდა. ვფიქრობ, მაშინ მიღებული გამოცდილება სადღაც წამოგვეწევა, მაგრამ საფრთხესაც ვხედავ, რომ ერთსა და იმავე წრეზე ტრიალი შეიძლება მოგვიხდეს იმ ნიშნულის მისაღწევად, სადაც ერთხელ უკვე ვიყავით. 

- ძალიან სევდიანი პროგნოზია. ედუარდ შევარდნაძის პრეზიდენტობის დროს, როდესაც თქვენ სახელმწიფო კანცელარიაში პრეზიდენტის პრესსამსახურის მედიაანალიტიკოსი იყავით, მთავრობასა და პარლამენტს შორის დაძაბულობამ პიკს მიაღწია. მე საპარლამენტო კორესპონდენტად ვმუშაობდი და იმ წრეში, რომელშიც მიხდებოდა ყოფნა, ითვლებოდა, რომ პარლამენტს დასავლეთზე ორიენტირებული ახალგაზრდა რეფორმატორები მართავდნენ, მთავრობას კი - რუსეთზე ორიენტირებული ჩინოვნიკები. რამდენად რეალურად მიგაჩნიათ ეს დაპირისპირება? 

- რა თქმა უნდა, პოლიტიკური ბრძოლები ყოველთვის რეალობაა - პიროვნებებს ეხება თუ პოლიტიკურ ძალებს. მიჩვეული ვარ, რომ როგორც ვფიქრობ, ისე ვილაპარაკო და მოსალოდნელ შედეგებზე არ ვიფიქრო. ახლაც გეტყვით, მიმაჩნია, რომ ვარდების რევოლუციის სცენარი ქვეყნის შიგნით არ დაწერილა. ეს ჩემი პირადი აზრი არ არის. პირველ რიგში, უცხოური მედიის ანალიზი მეტყველებს, რომ ვარდების რევოლუცია იყო კარგად დაგეგმილი მარკეტინგული პროცესი, რომელშიც ყველა თავის როლს და ფუნქციას ასრულებდა. 

„რა მოხდა რეფორმატორების ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ?“

- თქვენ მიერ მომზადებული მედიაანალიზის მიხედვით, ედუარდ შევარდნაძე შიდასახელისუფლო დაპირისპირების როგორ სურათს ხედავდა?

- სურათი, რაც ქართული მედიიდან ამოდიოდა, აჩვენებდა, რომ დიდი განსხვავება ამ ეგრეთ წოდებულ „კონსერვატორებსა“ და „რეფორმატორებს“ შორის, სინამდვილეში, არ ყოფილა. „მამლუქის“ არ იყოს, არც ერთნი იყვნენ ფრანგები, არც მეორენი - ეგვიპტელები, ორივე მხარეს ბედკრული საქართველოს შვილები იყვნენ და ერთიანი პროცესის ცალკეულ რგოლებს წარმოადგენდნენ. რა მოხდა რეფორმატორების ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ? ერთი მხრივ, რუსეთთან დაპირისპირება გაღრმავდა, რაც ყოველთვის ხდება ხოლმე პიარ აქტივობის დროს - როცა რაღაც და ვიღაც საფრთხობელად უნდა აქციო და მას ებრძოლო... მით უმეტეს, რომ რუსეთი თავისთავად არის ასეთი საფრთხობელა. მეორე მხრივ, ამ პერიოდში ძალიან ბევრი სტრატეგიული ობიექტი და ეკონომიკური ბერკეტების დიდი ნაწილი რუსეთის ხელში გადავიდა. შედეგი ის არის, რომ დასავლეთმა, ვარდების რევოლუციით, ფსიქოლოგიური უპირატესობა მოიპოვა, მაგრამ რუსეთმა მოიპოვა რეალური უპირატესობა ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე. 

- მაშინ, ის ფაქტი როგორ ავხსნათ, რომ ვარდების რევოლუციის შემდეგ მთავრობის ყველაზე გავლენიანი წევრები რუსეთში აღმოჩნდნენ? დღემდე რუსეთში ცხოვრობენ, იქ იპოვეს თავშესაფარი.  

- მე არც პოლიტოლოგი ვარ და აღარც ანალიტიკოსი  - ამ ეტაპზე. ისევ იმ ძველ გამოცდილებას ვეყრდნობი. თავს უფლებას ვერ მივცემ, ჩემი ანალიზი ამაზე შორს წავიდეს. რა თქმა უნდა, ვარდების რევოლუციაში ხალხი გულწრფელად მონაწილეობდა და, ალბათ, შესწავლილიც იყო, ემოციური ადამიანები როგორ მოიქცეოდნენ. მაშინდელი მინისტრები სად და რატომ აღმოჩნდნენ, ამის ანალიზი არ შემიძლია. მაგრამ დისერტაციის ერთი მონაკვეთი ეხება ჯორჯ ბუშის მიერ თბილისში წარმოთქმული სიტყვის მესიჯებს და იმ მესიჯებში მშვენივრად ჩანს, რომ ჩვენ სანიმუშო ქვეყანა ვიყავით, რომ ჩვენ ეს როლი დაგვეკისრა. ცხადია, ამ პროცესში საზოგადოებამაც იგრძნო თავისი ძალა. ალბათ, გაიზარდა კიდეც. 

- ფსიქოლოგმა ზურაბ ბიგვავამ, რომელიც წლების განმავლობაში მუშაობდა ზურაბ ჟვანიასთან, ინტერვიუში მითხრა: „მე არ მგონია, იქიდან გამომდინარე, რასაც ვიცნობდი ზურას და შევარდნაძეს, რომ ოდესმე შევარდნაძეს სერიოზულად განეხილა - თავის შიგნით, თავის აზროვნებაში, თავის წარმოდგენაში, თავის სულიერ გადაწყვეტილებაში - ზურა ჟვანია საკუთარ მემკვიდრედ.“ თქვენთვის ეს აზრი რამდენად ახალი და მოულოდნელია? 

- თითქმის არ მაქვს პასუხი. ერთი რამ ნამდვილად ვიცი: საბჭოთა პერიოდის სისტემა გულისხმობდა, რომ არსებული კადრების შემცვლელები წინასწარ ჰყავდათ შერჩეული, მათ წინასწარ ზრდიდნენ. იმ სისტემიდან მოსულ ადამიანს, ედუარდ შევარდნაძეს, სურვილიც რომ არ ჰქონოდა, უნდა ეფიქრა, ვინ და რა იქნებოდა მის შემდეგ. პრესის ანალიზში ჩანდა, რომ თავიდან დასაყრდენ ძალად ეროვნულ-დემოკრატებს მიიჩნევდა. მაგრამ შემდეგ აქცენტი ზურაბ ჟვანიაზე და მის გუნდზე გააკეთა. ის ფუნქციები, ის კარიერული ზრდა, რაც ზურაბ ჟვანიას ჰქონდა, თავისი პიროვნული მონაცემების გარდა, ალბათ, პრეზიდენტის სურვილიც იყო. ამ ლოგიკით თუ მივყვებით, არ მგონია, რომ ჟვანიასთვის გზა  შევარდნაძეს გადაეკეტა.

- მაგრამ მედია, ან მისი ნაწილი, ხომ ქმნიდა ზურაბ ჟვანიასგან შევარდნაძის უალტერნატივო მემკვიდრის იმიჯს?! თუ შევარდნაძე, სინამდვილეში, არ ფიქრობდა ჟვანიასთვის ძალაუფლების გადაცემას და, ფაქტობრივად, არც გადაუცია, ესე იგი, მედია ქმნიდა ამ მითს. 

- რა თქმა უნდა. მაგრამ, ზუსტად იმავე მედიაზე დაყრდნობით, ერთ დღეს გაჩნდა უარყოფითი ნიუანსები ჟვანიას ირგვლივ. ასევე, გაჩნდა სიტყვა „რევოლუცია“. ეს მოწმენდილ ცაზე მეხის გავარდნას ჰგავდა. ერთ მშვენიერ დღეს - არასაარჩევნო პერიოდში - ერთ-ერთ გაზეთში გამოქვეყნდა სოციოლოგიური კვლევა პოლიტიკოსების რეიტინგებზე. რეალურად რომ გავედევნე, ის კომპანია, რომელმაც „კვლევა“ ჩაატარა, სინამდვილეში, არც კი არსებობდა. კითხვა ასე იყო დასმული: ხვალ რომ არჩევნები იყოს, ვის მისცემდით ხმას? გამოქვეყნებული რეიტინგის მიხედვით, პირველ ადგილზე იყო არა ზურაბ ჟვანია, არამედ, მიხეილ სააკაშვილი. ისევ და ისევ, მედიის სურათზე დაყრდნობით, მე მაინც ვფიქრობ, რომ რადგან ვარდების რევოლუცია იყო სცენარი, ამ სცენარს თავისი მითი სჭირდებოდა. შესაბამის მითად იქცა კორუფცია, რომელიც ისედაც პრობლემა იყო ჩვენს ქვეყანაში. მაგრამ კორუფცია გადაიქცა ცხრათავიან დევად და ურჩხულად, რამაც დაბადა კორუფციასთან მებრძოლი გმირი. რევოლუციის ბარიკადებს უფრო სხვა ტიპი სჭირდებოდა, ვიდრე ზურაბ ჟვანია იყო. ეს როლი ძალიან კარგად მოირგო მიხეილ სააკაშვილმა.

- ფიქრობთ, ედუარდ შევარდნაძე ხელისუფლების შეცვლის ამ სცენარში არ მონაწილეობდა?

- მე ვფიქრობ, პირდაპირ თუ ირიბად, მონაწილეობდა. 

- თვითონ შევარდნაძე, ხელისუფლების დათმობაზე რომ ეკითხებოდნენ, ამბობდა, დიდი ღალატი მოხდაო.

- ეს დიდი თამაშებია. ბოლოს თქვა შევარდნაძემ, „კმარა“ არ გამიგია და არ ვიცოდი, რა იყოო. მარტო ჩემს მასალებში, რომლებსაც ნამდვილად კითხულობდა და კომენტარებსაც ურთავდა - თუმცა, პირადად მე საერთოდ არ მიცნობდა და არც იმ მასალას ეწერა სახელი და გვარი - „კმარას“ ანატომიას ცალკე ანალიზები ეძღვნებოდა. სხვა სურათი სულ რომ არ მიეღო (თუნდაც, უშიშროების სამსახურიდან), „კმარა“ ნამდვილად იცოდა.  უბრალოდ, რაც შეეძლო, გააკეთა და მერე დაჰყვა იმ პროცესებს, რომლებსაც ვერ შეცვლიდა. ფაქტობრივად, ყველამ თავისი როლი შეასრულა. 

„ხშირად მედიის მიერ შექმნილ რეალობასთან შეწინააღმდეგება შეუძლებელია.“ 

- იმ სახელმწიფო მოღვაწეებს შორის, ვისაც პირადად იცნობდით, ან ვისაც თქვენი ანალიტიკური საქმიანობა შეჰხებია, ან ვის შესახებაც აზრი შეგქმნიათ, ვინ მიგაჩნიათ ყველაზე მორალურად? 

- პირადად, სინამდვილეში, არავისაც არ ვიცნობდი. შევარდნაძეც ერთხელ მყავს ნანახი, ახალგაზრდობისას. როდესაც სტუდენტებს პოლიტიკურ ლიდერებს ვასწავლით, ვეუბნებით, რომ არის ასეთი ტიპი - მორალური ლიდერი. ასეთი ლიდერი მსოფლიო მასშტაბითაც კი ძალიან იშვიათია. იმიტომ არა, რომ პოლიტიკური ლიდერები ამორალურები არიან, უბრალოდ, პოლიტიკა ბევრ კომპლექსურ და კომპრომისულ ნაბიჯს მოითხოვს. მაგალითად, ვაცლავ ჰაველი - ჩეხეთის პირველი პრეზიდენტი - შეჰყავთ ხოლმე მორალური ლიდერების რიგში. საქართველოს შემთხვევაში, შეიძლება, მძიმე სათქმელი იყოს, მაგრამ ვერც ერთ ლიდერს ვერ დავასახელებ ამ კონტექსტში. 

- მაშინდელი პერიოდისგან განსხვავებით, დღეს სოციალური ქსელები ინფორმაციისა და მოსაზრების გავრცელებას ყველასთვის ხელმისაწვდომს ხდის. როგორ ფიქრობთ, სოციალური მედიის განვითარებამ შეამცირა თუ გაზარდა მედიის გავლენა საზოგადოებაზე და პოლიტიკურ პროცესზე? 

- თეორიულად ითვლება, რომ უნდა თუ არ უნდა, ყველა ქვეყნის ხელისუფლება ცდილობს, მედიის დღის წესრიგს მიესადაგოს. იმიტომ, რომ ხშირად მედიის მიერ შექმნილ რეალობასთან შეწინააღმდეგება შეუძლებელია. თუმცა, ახლა ისე ჩანს, რომ მედიამ ძალა დაკარგა. იმიტომ, რომ ნებისმიერი ადამიანისთვის ხელმისაწვდომია ინფორმაციის შექმნაც და გავრცელებაც. თუ სოციალურ ქსელებში თავმოყრილ უამრავ ინფორმაციას ვინმე გააანალიზებს, ალბათ, იმ დასკვნამდე მივა, რომ ყველაფერი ხელისგულზე დევს. ყველაზე ადვილად შესამჩნევი ის არის, რომ ფეისბუკის ჩაკეტილ „ბაბლებში“ ერთ ორაბზაციან პოსტს შეიძლება ასობით კომენტარი ახლდეს და ამ კომენტარის ავტორების უმრავლესობას ის პოსტი ბოლომდე არც ჰქონდეს წაკითხული. სოციუმში დამკვიდრებული ადამიანებიც კი, რომელთაც, წესით, ელემენტარული აზროვნება და ადეკვატური რეაგირება მოეთხოვებათ, სინამდვილეში, არაადეკვატურად რეაგირებენ საინფორმაციო სივრცის რხევებზე. ერთი ჩაკეტილი „ბაბლი“ ერთ რეალობაში ცხოვრობს, მეორე - სულ სხვა რეალობაში, მესამე - კიდევ სხვაში... ერთმანეთთან გადაკვეთის წერტილიც კი არ გააჩნიათ. 

- მაშინ, ასეთი კითხვა მაქვს: პროფესიული მედიის მნიშვნელობა თუ გაიზარდა იმის შემდეგ, რაც არაპროფესიული, ზედაპირული და გადაუმოწმებელი ინფორმაცია გახდა ყველასთვის ხელმისაწვდომი? 

- პროფესიულ და სოციალურ მედიას შორის ჩვეულებრივი კონკურენციაა. ახალი მედიის და სოციალური ქსელების გაჩენა სიკეთეც იყო და საინფორმაციო სივრცის განვითარების  კანონზომიერებაც. მაგრამ ამ კონკურენციაში ტრადიციული მედიის უპირატესობა უნდა ყოფილიყო გადამოწმებული, სანდო ინფორმაციის მიწოდება საზოგადოებისთვის. განსხვავება ძალიან მარტივია - ის, რაც ნამდვილ პროდუქტს განასხვავებს სუროგატი პროდუქტისგან; ან აკადემიურ მედიცინას განასხვავებს ხალხური მედიცინისგან. ეს უპირატესობა არათუ ვერ გამოიყენა პროფესიულმა მედიამ, არამედ ახალი მედიისგან აიღო თითო კომენტარი, თითო პოსტი და თავის პროდუქტად აქცია, ყოველგვარი დამუშავებისა და გადამოწმების გარეშე. ამ პროცესმა ძალიან შეაფერხა პროფესიული მედიის განვითარება. ერთი სიტყვით, თუ წინა პერიოდში პრობლემა იყო ინფორმაციის დეფიციტი, ახლა პრობლემად იქცა ინფორმაციის სიჭარბე, პროფიციტი და ამ ინფორმაციულ ნაკადებში ნავიგაციის უუნარობა. 

- მაგრამ თქვენ თვითონ ამბობთ, რომ ადამიანს მედიის ზემოქმედებისგან არ იცავს არც განათლება, არც ცოდნა, არც ანალიზის უნარი. ეს სქემა, რაც ახლა აღწერეთ - რომ ადამიანები პოსტს არ კითხულობენ და კომენტარებს წერენ, მერე მედიას მიაქვს ეს ზედაპირული შეფასებები და საზოგადოებას თავის პროდუქტად აწვდის - ეს სურათი რა გავლენას ახდენს ჩვენი საზოგადოების განვითარებაზე? 

- მედიის გავლენა ძნელად შესასწავლი დარგია. მაგრამ ახალი მედია საშუალებას იძლევა, გადასარევად იყოს გაანალიზებული მთელი სოციუმი, საზოგადოება, ქვეყანა, ქვეყნები... ეს ემსგავსება ფანტასტიკის ჟანრის ფილმს, სადაც, ერთ ადამიანს აქვს საშუალება, დაამუშაოს ქსელებში არსებული ინფორმაცია და შეიმუშაოს მექანიზმები, როგორ შეიძლება არათუ ჩვენნაირი პატარა ქვეყნის, უფრო დიდი ქვეყნის მართვაც კი. 

- ფანტასტიკის ჟანრის ფილმთან ერთად, შეთქმულების თეორიასაც ჰგავს, რაც აღწერეთ. 

- დიახ, გეთანხმებით. მაგრამ, პოტენციურად, ახალი მედიის მასალა ამის საშუალებას იძლევა. 

- მაშინ, სხვა კითხვა მაქვს: როდესაც დაბალი ხარისხის ინფორმაცია ახდენს გავლენას პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ პროცესზე, კარგავს თუ არა ხარისხს ეს პროცესებიც? 

- ძალიან მარტივ მაგალითს მოვიხმობ ჩემი აკადემიური პრაქტიკიდან. ბეჭდურ მედიას ვასწავლი და სტუდენტებს ვუხსნი გაზეთის უპირატესობას - რომ გავლენიანი გაზეთების მიერ შექმნილი ანალიტიკური სურათი გადადის სამაუწყებლო მედიაში, შემდეგ სოციალურ მედიაში და საზოგადოება იწყებს მნიშვნელოვან თემებზე მსჯელობას. მაგრამ როცა სტუდენტებს ვავალებ, რომ წაიკითხონ კონკრეტული გაზეთები, შერცხვენილი ვრჩები: არანაირი ანალიტიკური მუხტი, როგორც გინდა სანთლით ეძიო, სამწუხაროდ, აღარ არის. არსებობისთვის ბრძოლა გაზეთებს უკიდურესი სიყვითლისკენ და პრიმიტიულობისკენ უბიძგებს. ფაქტია, რომ მწირი შესაძლებლობით ანალიტიკური, ღრმა პროდუქტის შექმნა შეუძლებელია. სოციალურ ქსელებს და სამაუწყებლო მედიას კი ანალიტიკის დიდი პოტენციალი არ გააჩნიათ, სხვა ამოცანები აქვთ. ეს ყველაფერი საზოგადოებაზეც და პოლიტიკაზეც ადეკვატურად აისახება, რა თქმა უნდა. 

„ადამიანი მუდმივ ბედნიერებაში ვერ იქნება და ვერც მოიწყენს ბედნიერებისგან.“

- კიდევ ერთხელ გეტყვით მადლობას თქვენი მოსაზრებების გულწრფელი გაზიარებისთვის. საუბრის ბოლოს, მინდა, რომ შემდეგი ორი შეკითხვა მაქს ფრიშის ცნობილი „კითხვარიდან“ დაგისვათ: პირადად თქვენ რა დოზით გჭირდებათ სამშობლო?

- ძალიან ძნელი კითხვაა. დარწმუნებული ვარ, რომ, გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად, ვეყრდნობი ერთგვარ გენეტიკურ პლატფორმას და თუ ვგრძნობ, რომ ამ პლატფორმის საყრდენები მეშლება, ეს ნიშნავს, რომ სამშობლოც მეცლება. პირადად ჩემთვის სამშობლო არის ის გენეტიკა, რომელშიც, ისტორიულის გარდა, გზადაგზა იწერება ინფორმაცია, რისგანაც ჩვენ შევდგებით; რაც  ჩვენი მთავარი მარკერებია. რა არის ეს მარკერები? ზოგს ჰქვია სახელი, ზოგს არც ჰქვია... ძალიან დამაბნია ამ შეკითხვამ. 

- მეორე კითხვა მაქს ფრიშისგან: ჩვეულებრივ, იცით ხოლმე, რის იმედი გაქვთ? 

- გურული ვარ და გურულებს მაინცდამაინც დიდი რელიგიური აღზრდა არ გვქონია. ისე გავიზარდე, ახლომახლო ეკლესიაც კი არ იყო. ამის მიუხედავად, უიმედოდ არ ვყოფილვარ. 

ამ მხრივ, ჩვენ იმაზე მეტი ფუფუნება გვაქვს, ვიდრე ბევრ სხვა, ძლიერ სახელმწიფოს ჰქონდა. მე თუ არ დამიჯერებთ, „საპიენსის“ ავტორიც კი იმ იშვიათ გამონაკლისებში ასახელებს საქართველოს, რომელიც ზოგად კანონზომიერებაში არ ჯდება: უზარმაზარი იმპერიები გადაშენდნენ და ეს პაწია ქვეყანა დარჩა. 

- თქვენთვის რომელია სიტყვა, რომელიც მთელი ცხოვრების მეგზურად გამოდგება?

- ასეთი სიტყვა არც მაქვს, მაგრამ მდგომარეობა მაქვს: ინერცია, სპონტანურობა. არასდროს არ ვგეგმავდი, არ ვეძიებდი სად მესწავლა, როგორ მესწავლა, სად მემუშავა... თითქოს, თავისით მოდიოდა ყველაფერი. მაგრამ ახლა, ამ გადასახედიდან რომ ვუყურებ, „თავისით მოსვლას“ რაღაც წინაპირობა, ძალისხმევა, ალბათ, უძღოდა. 

- დიდი მადლობა უაღრესად საინტერესო, დამაფიქრებელი საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატა ეკუთვნის ინგლისელ ფილოსოფოსს - ფრენსის ბეკონს (1561-1626): „თავმდაბლობა სუსტების თავშესაფარია.“ 

- ხდება ხოლმე - სხვა ადამიანი რომ არ შევაწუხო იმ ელემენტარული უპირატესობით, რაც იმ წუთას მაქვს მის წინაშე, თუ სოციუმში ადგილით, თუ მატერიალური ან ინტელექტუალური შესაძლებლობით, ვცილობ, რაც შეიძლება დაბლა დავეშვა. ეს, ალბათ, ჩანს, როგორც თავმდაბლობა. მაგრამ სუსტ ადამიანად თავს არ ვთვლი.

- ესე იგი, ციტატას არ ეთანხმებით. 

- ალბათ, არა. თავმდაბლობა ხანდახან დიდ მსხვერპლსაც მოითხოვს და აზარალებს კიდეც ადამიანს. ხანდახან ისიც ვერ გიგებს, ვის გამოც თავს იმდაბლებ. მაგრამ ზოგჯერ ვიღაცისთვის შენი თავმდაბლობა, გათანაბრება, იმ წუთისთვის გადარჩენაც არის, სტიმულიც არის, რომ თავი ფსკერზე არ იგრძნოს. 

- მეორე ციტატის ავტორია სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტი ნელსონ მანდელა (1918-2013): „ბედნიერების და ჰარმონიის ერთი მთავარი ნიშანია, როცა სრულებით არ გაქვს მოთხოვნილება, ვინმეს რამე დაუმტკიცო.“

- ალბათ, ასეა. ეს ისეთი მდგომარეობაა, რომელსაც ხანდახან აღწევ, და ხანდახან ვერ აღწევ. ზუსტად მახსოვს, რომ სამყაროს კანონზომიერება გააზრებულად შევიგრძენი 27 წლის ასაკში. ოღონდ, ეს არ არის ერთხელ და სამუდამოდ მიღწეული მდგომარეობა. მერე ისევ ხელიდან გეცლება ბედნიერებისა და ჰარმონიის შეგრძნება, ისევ თავიდან უნდა ცადო მისი მოპოვება. სხვა შემთხვევაში, ალბათ, ადამიანი იქნებოდა ისეთი, როგორებიც ბორხესის უკვდავები არიან - არაფერი აწუხებთ და მოწყენილად ცხოვრობენ. ადამიანი მუდმივ ბედნიერებაში ვერ იქნება და ვერც მოიწყენს ბედნიერებისგან. ზოგჯერ მეუბნებიან - რა ბედნიერი ხარ შენი ოჯახის, შენი შვილების პატრონი... სულ ვამბობ და კეკლუცობით არა - ეს მძიმე ბედნიერებაა. ბედნიერებისთვის ადამიანი ძალიან მძიმე საზღაურს იხდის - ეს არის მუდმივი განსაცდელი და გამოსაცდელი. 

- შიშები ახლავს და იმიტომ? 

- არა მხოლოდ შიშები. როცა სამყარო კარგს გაძლევს, მისი კანონზომიერება გულისხმობს, რომ, მეორე მხრივ, გცდის, იმსახურებ თუ არა ამ კარგს. ხანდახან, როცა ბედნიერება ხელიდან მეცლება, ზუსტადაც კი ვპოულობ მიზეზს, რის გამოც გამომეცალა. 

- თავიდანაც თქვით, რომ დიდი კანონზომიერების გჯერათ და ბოლოს ისევ აქ მოვედით.

- დიახ, დიდი კანონზომიერების მჯერა. თქვენი სტუმარი ნინიკო მორბედაძე ზუსტად ამ კანონზომიერებაზე ლაპარაკობდა და, თითქოს, ჩემი ნათქვამი იყო, ისე დაემთხვა. ამბობდა, უზენაეს ძალას კანონზომიერებას ვუწოდებო. მეც მთელი ცხოვრება მაქვს შეგრძნება, რომ არსებობს კანონზომიერება და იმედსაც ეს მაძლევს. ამხელა ცხოვრება გავიარე და უიმედო მდგომარეობაში ჩემი თავი ძალიან იშვიათად მახსოვს. ეს იყო, ალბათ, მთავარი სიკეთე, რაც ამ კანონზომიერებას ჩემთვის უბოძებია. 
 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე