ინტერვიუს შესახებ
სრულიად დაუგეგმავად და მოულოდნელად, ინტერვიუზე, მაკუნასთან ერთად, პეტრეც მესტუმრა. პეტრეს გაცნობა როგორ გამიხარდა, ალბათ, ადვილად წარმოიდგენთ. მაგრამ მისმა დასწრებამ ინტერვიუს შინაარსი მეტ-ნაკლებად შეცვალა.
პეტრეს ადგილი კომპიუტერთან მივუჩინეთ (რომ არ მოეწყინა) და ის ხმები, რომლებიც ამჯერად აუდიოჩანართებს ახლავს, სწორედ კომპიუტერიდან მოდის. პეტრე, უაღრესად სხარტი გონების ბავშვი, საკმაოდ ხმამაღლა უსმენდა ფილმს, რომ ჩვენი საუბარი არ გაეგონა. ამით პროტესტს გამოხატავდა, თუ ჩვენს მხარდაჭერას (თავი რომ უხერხულად არ გვეგრძნო), ზუსტად არ ვიცი.
მაკუნასთვის და პეტრესთვის მათ ცხოვრებაზე საჯაროდ საუბარი, ალბათ, უკვე ნორმად იქცა. მაგრამ მე ვერ მივეცი ჩემს თავს უფლება, ბავშვის თანდასწრებით ყველაფერი ბოლომდე მეკითხა, რაც ჩაფიქრებული მქონდა.
შესაბამისად, ამ ინტერვიუში მაკუნა ბევრად ლაღია, ვიდრე მე. ალბათ, ცხოვრებაშიც მაკუნა ბევრად ლაღი და თავისუფალი ადამიანია, ვიდრე თანამედროვე ქართველების უმრავლესობა ვართ.
გაიცანით მაკუნა და პეტრე - ადამიანები, რომლებიც უკეთესობისკენ ცვლიან საზოგადოებას (და ხელისუფლებასაც).
ია ანთაძე
- მაკუნა, ბავშვობისას როგორ გზრდიდნენ - რომ განსაკუთრებული უნდა ყოფილიყავით, თუ ჩვეულებრივი?
- (პაუზა) პირველ რიგში, ისეთი უნდა ვყოფილიყავი, როგორიც ოჯახის წევრებს წარმოედგინათ. მათი წარმოდგენები კი საერთოდ არ ემთხვეოდა ჩემს შინაგან სამყაროს. ფაქტობრივად, მთელი ბავშვობა წინააღმდეგობაში მაქვს გატარებული.
- მშობლებთან წინააღმდეგობაში?
- მშობლებთან და ძმასთან
- მაშინ, ასე გკითხავთ: მშობლების წარმოდგენაში, განსაკუთრებული უნდა ყოფილიყავით, თუ ჩვეულებრივი?
- განსაკუთრებულობის თამასა მხოლოდ გარეგნობაზე იდო, დაახლოებით, ექვს წლამდე. მახსოვს, ჩემი ბებია დამატარებდა ნათესავებში, რომ ეჩვენებინა, როგორი ლამაზი შვილიშვილი ჰყავს. მეუბნებოდნენ, რომ მე ვიყავი ყველაზე ლამაზი დედამიწის ზურგზე. ამან განსაკუთრებულობის განცდა ნამდვილად შემძინა. თუმცა, ალბათ, 6 წლის ვიყავი, როცა დედაჩემმა რომელიღაც ბავშვზე თქვა, რა ლამაზიაო. ვკითხე: ყველაზე ლამაზი ხომ მე ვარ-მეთქი? კარგად მახსოვს, დედაჩემი დაფიქრდა და მე ბევრი ვიტირე. მეგონა, ჩემებს იმ პირობით ვუყვარდი, რომ ყველაზე ლამაზი უნდა ვყოფილიყავი. როცა დავინახე, რომ ჩემ წინ სხვა ბავშვი დააყენეს, გამომეცალა ის საყრდენი, რომელზეც, ჩემს აღქმაში, მშობლების ჩემ მიმართ სიყვარული იდგა. ეს ძალიან განვიცადე. საერთოდ, არასწორმა შეფასებებმა ჩემი აღქმებიც არასწორად დაალაგა.
- „არასწორ შეფასებაში“ რას გულისხმობთ?
- არასწორი შეფასება მგონია, როცა ბავშვს ყველაზე ლამაზს უწოდებ. ობიექტურადაც არასწორია და ისიც ძალიან ცუდია, რომ ავტომატურად სხვებს ადარებ.
- ახლა, ამ ეტაპზე, თუ გაქვთ სურვილი, რომ უფრო მარტივი ცხოვრება გქონდეთ?
- არა, გამოწვევები მიყვარს. სირთულეები მჭირდება, რომ სულ მოქმედებაში ვიყო. ხელოვნურად შექმნილ დაბრკოლებებს და მსხვერპლის როლში ყოფნას არ ვგულისხმობ. შინაგანად მაქვს ეტაპების ცვლის მოთხოვნილება. ეს მარტივი არ არის.
- რას გინდათ, რომ ადამიანები გრძნობდნენ, როცა თქვენ გვერდით არიან? კომპეტენციას, სითბოს, საყრდენს, მხიარულებას... რა არის უპირატესი?
- მინდა, რომ ჩემ გვერდით ადამიანები ემოციურად კომფორტულად იყვნენ და დაცულად გრძნობდნენ თავს.
- თუ ფიქრობთ, რომ არსებობს ვინმე, ვინც უკეთესად იგრძნობდა თავს, თქვენ რომ მის ცხოვრებაში არ ყოფილიყავით?
- გამახსენდა ერთი ადამიანი, რომელთანაც საკმაოდ ტოქსიკური მეგობრობა მქონდა. მის ცხოვრებაში მე რომ არ ვყოფილიყავი, გარკვეულ კონფლიქტებს და სირთულეებს ნამდვილად აირიდებდა თავიდან. მაგრამ, ამასთან ერთად, იმასაც ვფიქრობ, რომ მე მისთვის ხშირად ვყოფილვარ როლური მოდელი და ის - ჩემთვის.
- ფიქრობთ, რომ, მაინც, დანაკარგი მეტი იქნებოდა?
- შესაძლოა, უფრო მეტი ყოფილიყო, ამაზე თავს ვერ დავდებ. ბევრი ორმხრივი მხარდაჭერა გამახსენდა უცებ. ერთმანეთს ნამდვილად ვაძლევდით მაგალითს.
- თქვენი გამოცდილებით, რა არის ის, რაც არასდროს კარგად არ მთავრდება?
- (პაუზა) ჩემს აზრს ვიტყვი. კარგად არ დამთავრდება ის, რასაც არაცნობიერად აკეთებ, ან როცა გარეშე ფაქტორების კარნახით მოქმედებ; როცა შენი ქმედებები გაცნობიერებული არ გაქვს და ემოციები გმართავს. ძალიან უნდა გაგიმართლოს, რომ ასეთ შემთხვევებში არ დაზარალდე.
- გამოდის, გონებას გადამწყვეტ მნიშვნელობას ანიჭებთ?
- დიახ, უნდა აცნობიერებდე, რას აკეთებ, თუნდაც, ემოციებით ძალიან დატვირთული იყოს ესა თუ ის თემა. ემოციებს არ უნდა მისცე უფლება, რომ გმართოს; მაინც შენ უნდა მართო ემოციები. ბრაზი იქნება, თუ წყენა იქნება - მათი გამოხატვის ფორმებიც გაცნობიერებული უნდა გქონდეს და შესაბამისი ქმედებებიც.
- კანონზომიერად მიგაჩნიათ, რომ ადამიანები ყოველგვარი პირობის გარეშე იყვნენ ბედნიერები? თუ ბედნიერება უნდა დაიმსახურონ?
- ბედნიერება ძალიან სუბიექტურია. არ მჯერა, რომ ადამიანი შეძლებს, ბედნიერი იყოს, თუკი ეს არ დაუმსახურებია. თუ გაქვს ბედნიერების განცდა, ესე იგი, დაიმსახურე. ასე მჯერა.
- სამი შვილი გყავთ და საზოგადოებამ გაგიცნოთ, როგორც პეტრეს დედა. თქვენს მესამე შვილს აქონდროპლაზიის სინდრომი აქვს. პეტრეს დიაგნოზი იყო თუ არა ის ფაქტორი, რომელმაც ყველაზე დიდი გავლენა მოახდინა თქვენს ცხოვრებაზე?
- არა, ჩემი ცხოვრების გადამწყვეტი ფაქტორი იყო ჩემი პირველი შვილის დაბადება. დედად გახდომამ რევოლუციური ცვლილებები შემოიტანა ჩემში.
- ნათქვამი გაქვთ, რომ როდესაც 7 წლის პეტრეს სკოლაში მიღება ერთი წლით გადადეს, მაშინ პირველად დაელაპარაკეთ მას სერიოზულად თავის მდგომარეობაზე და პეტრემ იტირა - რაღა მაინცდამაინც მე დამემართა ეს ამბავიო. თქვენ თუ გიფიქრიათ, რომ რატომ მაინცდამაინც თქვენ? რატომ თქვენს შვილს აქვს ეს იშვიათი დაავადება?
- დიახ, მიფიქრია.
- როდის შეწყვიტეთ ამაზე ფიქრი?
- ათასი ისეთი ფიქრი მომდიოდა თავში, რაც ახლა ჩემთვის მიუღებელია. ეს იყო პოსტსამშობიარო შოკის პერიოდი. ძალიან განვსჯიდი ჩემს თავს, ვფიქრობდი: „რატომ მე?!“ ბავშვის მიმართ სიბრალულის განცდაც მქონდა, თან ხალხისაც მრცხვენოდა, თან საკუთარ თავს ვეკითხებოდი: „ჩემი ბრალი ხომ არ არის? რამისთვის ხომ არ ვისჯები?“ ეს ემოციები და ეს ფიქრები რომ მებადებოდა, მანდვე დავუხვედრე ჩემს თავს პასუხი - რომ ყველა ეჭვი უნდა დამეძლია საკუთარ თავში, ამაზე უნდა მემუშავა.
- რამდენ ხანს გასტანა ამ მდგომარეობამ?
- ორი-სამი კვირა, მეტი არა. ორ-სამ კვირაში მაკუნა უკვე დაახლოებით ისეთი იყო, როგორიც ახლა ვარ. მაგ პერიოდში დიდი შინაგანი გარდატეხა განვიცადე და ამის შემდეგ ჩემში არაფერი აღარ შეცვლილა.
„ვცდილობ, ზედმეტი მნიშვნელობა არ მივანიჭო არც საკუთარ თავს, არც პეტრეს.“
- როგორ ფიქრობთ, გრძნობს თუ არა პეტრე, რომ პირადად მან დიდი წვლილი შეიტანა აქონდროპლაზიის სინდრომის მიმართ საზოგადოების მგრძნობელობის გაზრდაში? რომ პეტრე გახდა ამ სინდრომის კეთილშობილი სახე?
- არა, ამაზე არ გვისაუბრია. მეც, თქვენს სიტყვებთან ერთად, ახლა გავიაზრე, რომ შეიძლება პეტრეს ამხელა წვლილი ჰქონდეს.
- ნათქვამი გაქვთ: ცოტა ვარსკვლავი ბიჭია, მაგრამ თავში ავარდნა არ ახასიათებსო. მისი ვარსკვლავობა ეს არის, რომ დიდი წვლილი შეიტანა ადამიანების დამოკიდებულების შეცვლაში.
- ასეთ აზრებს ჩემს თავში ვთრგუნავ. ვცდილობ, ზედმეტი მნიშვნელობა არ მივანიჭო არც საკუთარ თავს, არც პეტრეს. მუდმივად თან მდევს განცდა, რომ წამალი ჯერ არ ჩამოსულა საქართველოში და არ შეიძლება, ბოლომდე კმაყოფილი ვიყო. სამუშაო პროცესი რომ დასრულდება და ცოტა შორიდან შევხედავ ამ პერიოდს, მერე უფრო შევძლებ, ობიექტურად აღვიქვა, რაც ახლა ხდება. ჯერჯერობით, მეშინია, ზედმეტი მნიშვნელობა არ მივანიჭო მიმდინარე პროცესს.
- როგორც ვიცი, სექტემბრიდან უნდა დაწყებულიყო წამლის დანერგვა. ეს ვადა ისევ რეალურია?
- დიახ, აბსოლუტურად რეალური ვადაა. ჩვენს ქვეყანაში აქონდროპლაზიის არანაირი პროტოკოლი არ არსებობდა და მისი შექმნა დიდ დროს მოითხოვდა. ახლა პროცესი დასრულებულია.
- ეს ისეთი პროტოკოლია, როგორიც თქვენ, დედებს მიგაჩნდათ საჭიროდ?
- დიახ, ზუსტად ისეთია და სექტემბრიდან წამალს ველოდებით. ახლა ჩვენი ამოცანაა, რომ არ მივცეთ მთავრობას საშუალება, პროცესი ხელოვნურად გააჯანჯლოს 2024 წლამდე. სულ მცირე, ორი ბავშვისთვის 2024 წელი უკვე დაგვიანებულია.
- იმას გულისხმობთ, რომ წამლისთვის საჭირო თანხა 2023 წლის ბიუჯეტიდან უნდა გამოიყოს?
- დიახ. ამისთვის ყველანაირი საფუძველი გვაქვს. ფინანსთა სამინისტროს თანამშრომელმა დაგვიდასტურა, რომ წამლისთვის თანხა ამ წლის რეზერვიდან გამოიყოფა.
- პეტრეს დაბადების შემდეგ, თქვენს უფროს შვილებს ხომ არ ჰქონიათ განცდა, რომ დედასთან ემოციური ან ფიზიკური წვდომა შეეზღუდათ?
- დიახ, ასე იყო. მაგრამ ის ფაქტი, რომ დედა დაკავებულია, არც ჩემთვის არის ახალი და არც მათთვის. სულ ბრძოლაში ვარ იმის შემდეგ, რაც მეუღლეს დავშორდი. ჩემი უფროსი შვილებისთვის ყოფილა პერიოდები, როცა დედა დააკლდათ, დედასთან ემოციური კავშირი შეიზღუდა, მაგრამ ეს ყოველთვის ვიცი და ყოველთვის ვცდილობ კომპენსირებას - გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ერთად ვისვენებთ; ერთად დიდ დროს ვატარებთ.
- რა არის მიზეზი, რომ პერიოდულად ბავშვებს დედასთან წვდომა ეზღუდებათ? ის, რომ მამა არ არის ოჯახში და დედას მეტი შრომა უწევს? თუ ის, რომ სამ შვილთან ერთად, უბრალოდ, მეტი საზრუნავი გაგიჩნდათ?
- ორივე. დამატებით კიდევ ის, რომ ბიზნესი წამოვიწყე, რომელიც საკმაოდ დიდ შრომას და ენერგიას მოითხოვს. საკუთარი საქმის გაჩენა ზუსტად იმან გამოიწვია, რომ სამ შვილთან მარტო დავრჩი და არ მინდოდა, ვინმეზე დამოკიდებული ვყოფილიყავი. თანაც, ჩემი შვილებისთვის მინდოდა შემექმნა ჯანსაღი სივრცე, სადაც ყველანი ერთად ვიქნებოდით. „მწვანე ბანაკი“ დავაფუძნე, რომელიც სულ უფრო იზრდებოდა და ვითარდებოდა, რაც ნიშნავდა, რომ სულ უფრო მეტ ფიზიკურ და ემოციურ კონტრიბუციას ითხოვდა ჩემგან. ეს იწვევდა ჩავარდნებს შვილებთან ურთიერთობაში.
- მაგრამ საკუთარ თავს მისცემდით უფლებას, რომ ეს „ჩავარდნა“ - ფიზიკური ან ემოციური - პეტრესაც შეხებოდა? უფროსებს უფრო მეტად ხომ არ მოაკლდათ თქვენი დრო?
- არა, ბიჭები, ძირითადად, ერთად არიან. თუ არის პერიოდები, რომ ჩემს შვილებს ვერ ვნახულობ, ერთად ვერ ვნახულობ. ეს სამივეს თანაბრად ეხება.
- თქვენ და თქვენი მეუღლე რომ დაშორდით, პეტრე რამხელა იყო?
- წელიწად-ნახევრის.
- გამოდის, ყველაზე რთული პერიოდი ერთად გადაიტანეთ?
- დიახ, ძალიან ვეხმარებოდით, ძალიან ვაძლიერებდით ერთმანეთს.
- სამწუხაროდ, მამაკაცები ზოგჯერ უსუსურები არიან სერიოზული ოჯახური პრობლემების წინაშე. თქვენ როგორ აფასებთ, თქვენი მეუღლეც მათ შორის არის, ვინც სიმძიმეს ვერ გაუძლო?
- არა, ბავშვები არაფერ შუაში არ იყვნენ. პირიქით, ყველაზე მეტად ბავშვები გვაერთიანებდნენ; მით უმეტეს, პეტრემ ძალიან დაგვაკავშირა. ურთიერთობის კრიზისი უკვე დაწყებული გვქონდა და პეტრეს დაბადებამ ჩვენი ერთად ყოფნა გაახანგრძლივა. ოღონდ, წელიწად-ნახევარში მაინც დავშორდით.
- ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ კარგი მშობლობა ნიშნავს ულევი მოთმინების უნარს. რა არის ის, რისთვისაც მოთმინების უნარი გჭირდებათ თქვენ, როგორც მშობელს?
- სამ ძმას აქვს ხოლმე შიდა კონფლიქტები, რომელთა სწორად გადაწყვეტაში დედის როლი ძალიან მნიშვნელოვანია. ბავშვები მძაფრად გამოხატავენ ბრაზსაც, წყენასაც და, შეიძლება, დაუნდობლად ატკინონ გული ერთმანეთს. ამას რომ ხედავ, ძნელია, მოთმინება გამოიჩინო. მაგრამ სწორედ აქ იწვრთნები და სწავლობ, რომ ბავშვები მხოლოდ მაშინ გრძნობენ თავს მყარად, თუ შენ საკუთარ ემოციებს აკონტროლებ. მაგალითი უნდა მისცე ბავშვებს, როგორ ინარჩუნებ წონასწორობას, როგორ არ გადადიხარ ყვირილზე და ისტერიკაში არ ვარდები.
- ესე იგი, შვილების ერთმანეთთან ურთიერთობის მოსაგვარებლად გჭირდებათ მოთმინება, პირველ რიგში?
- დიახ, და კიდევ მაშინ, როცა შვილი რაღაცას გთხოვს და შენ გიწევს, რომ „არა“ უთხრა. თუნდაც, მაღაზიაში რომ შედიხართ, ყოველთვის ვერ უყიდი, რასაც ბავშვი ითხოვს. ამ დროს ბავშვისგან ემოციური უკუკავშირი მოდის და მნიშვნელოვანია, ამ სიტუაციას როგორ უმკლავდები. ასეთ ყოველდღიურ დეტალებში იწვრთნება შენი, როგორც მშობლის, მოთმინება.
„პირველი შვილის - მიშოს დაბადება იყო ჩემთვის დედობის მთავარი გაკვეთილი.“
- თქვენ, როგორც მშობელი, სად ატარებთ ბალანსის ხაზს - რას ითხოვენ და რას იღებენ თქვენი შვილები?
- ჩემი შვილები ჩემგან ყველაზე მეტად ემოციურ მხარდაჭერას ითხოვენ. შეიძლება, სრულიად სხვა თემაზე მეწუწუნებოდნენ და უნდა ამოვიცნო, რომ მათ, სინამდვილეში, რაღაცის გაზიარება, რაღაცაში ჩემი მხარდაჭერა სჭირდებათ. ამ დროს ყველაზე მეტად ვგრძნობ, რომ ბავშვებს ემოციურად ვაკლივარ.
- როგორ დაძლიეთ სურვილი, რომ თქვენი შვილებისთვის, მათ შორის, პეტრესთვის ყველაფერი თქვენ გეკეთებინათ? როგორ ასწავლიდით მათ დამოუკიდებლობას?
- ამ მხრივაც, პირველი შვილის - მიშოს დაბადება იყო ჩემთვის დედობის მთავარი გაკვეთილი. ისე, მოხდა, რომ სამშობიაროში მოგვაკითხა ნათესავმა და მიშოს ტირილი რომ გაიგო, თქვა - ახლა ეს ასეთი მტირალა უნდა იყოსო?! ისე ცუდად ჩამრჩა გულში ეს იარლიყი. იმ მომენტიდან დავიწყე ჩემს თავში მითების მსხვრევა - რომ არ არსებობს უზნეო, მტირალა, ასეთი, ისეთი ბავშვი. ვკითხულობდი და ვკითხულობდი სამეცნიერო ლიტერატურას. ამერიკის პედიატრიის აკადემიის გვერდი აღმოვაჩინე, სადაც უამრავი სტატია იყო ბავშვებზე. იქ ამოვიკითხე, რომ ბავშვი ერთი წლიდან გვაძლევს სიგნალს: „მე თვითონ!“ რა თქმა უნდა, გვაქვს ცდუნება, რომ ყველაფერი ჩვენ გავუკეთოთ; მაგრამ, თურმე, ბავშვის ეს სურვილი კი არ უნდა დავბლოკოთ, არამედ, უნდა წავახალისოთ. ცხადია, მეც მინდოდა, რომ ბავშვისთვის სულ სუფთად მიმეცა საკვები, მაგრამ რადგან მას ჰქონდა მოთხოვნილება, რომ თვითონ ეჭამა, სპეციალური ტანსაცმელი გამოვყავი ჭამისთვის. თავიდან მთელი თავისი მაგიდა და ტანსაცმელი დასვრილი ჰქონდა, მაგრამ რამდენიმე თვეში უკვე დამოუკიდებლად და ძალიან სუფთად ჭამდა. ასე, უფროსის მხარდაჭერით, ხდება ბავშვი უფრო და უფრო დამოუკიდებელი.
- პეტრეს შემთხვევაში, თუ იყო რაიმე განსხვავება, დამოუკიდებლობის კუთხით?
- პეტრეს შემთხვევაში, უკვე გამოცდილი დედა ვიყავი და შფოთვაც ნაკლები მქონდა. აქტიურად გვეხმარებოდა ბებია, პეტრეს მამის დედა, რომელიც უთბილესი და უტკბილესი ადამიანი იყო. ის ბავშვებს კიდევ უფრო ნაკლებად ზღუდავდა, თავისუფლებას და დამოუკიდებლობას აჩვევდა. სამწუხაროდ, კოვიდით გარდაიცვალა.
- თქვენი გამოცდილებით, აქონდროპლაზიის სინდრომის მქონე ბავშვებისთვის ფიზიკური გამოწვევა უფრო მძიმეა, თუ ფსიქოლოგიური?
- ცალსახად ფსიქოლოგიური. მით უმეტეს, პეტრეს ფიზიკური გართულებები არ აქვს, რაც ხშირ შემთხვევაში თან სდევს ხოლმე ამ სინდრომს. ამიტომაც ვთქვი დაფიქრების გარეშე, რომ ფსიქოლოგიური გამოწვევა უფრო მძიმეა. თუმცა, არის დისკომფორტები, როცა სიმაღლეებს ვერ სწვდება და შეიძლება გარემო იმდენად არაადაპტირებული იყოს, რომ, მაგალითად, ხელები ვერ დაიბანოს. მაგრამ, საბოლო ჯამში, იმდენად მოხერხებული გახდა, რომ, ფაქტობრივად, ყველაფერს მისწვდება და ამისთვის საშუალებებს თვითონვე მოიძიებს.
- ფსიქოლოგიური სიმძიმე, არსებითად, რაში გამოიხატება?
- სიმძიმე არა, მაგრამ გამოწვევა მეტია.
ბავშვებმა ხისტად, პირდაპირ იციან ხოლმე ლაპარაკი. მით უმეტეს, თავის დამკვიდრებისთვის ბრძოლაში ხშირად სასტიკები არიან.
- აქონდროპლაზიის სინდრომის მქონე ერთ-ერთი ბავშვის მშობელმა - ქეთი ბეგიაშვილმა - თქვა: „საზოგადოებას არ უყვარს განსხვავებულები, არც თანაგრძნობა უყვარს; უფრო მეტად უყვარს დაცინვა.“ თქვენ თუ გაქვთ გავლილი ეს ეტაპი, როცა ფიქრობდით, რომ საზოგადოება არის არა თქვენ გვერდით, არამედ, თქვენ პირისპირ?
- არა... კი... გამახსენდა! როცა პეტრე დაიბადა, სამშობიაროში გვითხრეს, ზუსტად ერთ თვეში გვეცოდინება, აქონდროპლაზია არის თუ არაო. ამ ერთი თვის განმავლობაში ბავშვის მამამ და მე ინტერნეტში იმდენი რამ მოვიძიეთ, რომ ეჭვქვეშ აღარ ვაყენებდით სინდრომის არსებობას. იმ პერიოდში, სანამ ოფიციალურ პასუხს ველოდებოდით, ნათესავების და ახლობლების მხრიდან მოდიოდა კომენტარები, რომლებიც, ჩვენი მხარდაჭერის ნაცვლად, პირიქით, ბავშვის უარმყოფელი იყო: „არა, ეგ არ იქნება! რას ამბობ, ხომ არ გაგიჟდი?! ნამდვილად ეს არ იქნება...“ და რომ იყოს, მერე?! რატომ გაქვს ასეთი ტრაგიკული განწყობა? თითქოს, გამხნევებს და, სინამდვილეში, გამოხატავს, რომ ეს დიაგნოზი მეტისმეტად მიუღებელია. შემდეგ, როცა მშობელში შინაგანი გარდატეხა ხდება, უკვე შენ კარნახობ სხვებს; შენ ნერგავ ბავშვთან საზოგადოების კომუნიკაციის წესებს. თუ ბოლომდე მიიღებ - ისინიც მიიღებენ. ჩემ შემთხვევაში, ასე იყო - დავიწყე თუ არა ბოლომდე მიღება და იმით ტკბობა, რაც მქონდა, დავიწყე თუ არა პეტრეს სიყვარული და მოწონება ზუსტად ისეთის, როგორიც არის, - გარედან არანაირი წინააღმდეგობა აღარ შემხვედრია. ან კიდევ, მე თვითონ არ ვაქცევდი ყურადღებას. ახლა გამახსენდა, ზოოპარკში შეგვხვდნენ ნაცნობები და „ვაიმეეე!“ - ასე მომესალმა ერთ-ერთი - „ვაიმე, გავიგე შენი ამბავი და არ ინერვიულო... ცირკში მიიყვანე...“ ეს არის სტერეოტიპი - ცირკში მიიყვანე, დასაქმდება და გადარჩება. მეცინებოდა, მართლა არ მწყენია. მთელი ამ წლების განმავლობაში, უსუსურობის განცდა მქონდა მხოლოდ იმის გამო, რომ გარემო არ იყო მზად, გარემოში არ იყო შესაბამისი ცოდნა და განათლება. სულ მეშინოდა, რომ ბავშვს რაღაცას ვაკლებდი.
„ძალიან გამიხარდებოდა, თუკი სიტყვები „ჯუჯა“, „გნომი“ საერთოდ ამოვარდებოდა ამ სინდრომიდან და დარჩებოდა ზღაპრულ სამყაროში.“
- თქვენთვის რამდენად მისაღებია, როცა აქონდროპლაზიის სინდრომის მქონე პერსონაჟი ხელოვნებაში - მწერლობაში, მხატვრობაში - აღიწერება? თქვენთან ინტერვიუს რომ ვამზადებდი, გამახსენდა მერაბ აბაშიძის „აქეთ მაშხალები, კვაზიმოდო“, ლუკა ბაქანიძის „სად ხარ, ლაზარე“, ოლეგ ტიმჩენკოს ნახატების სერია... გაინტერესებთ, თუ, პირიქით უსიამოვნოა ასეთ პერსონაჟებთან შეხება?
- დიახ, არის ხოლმე უსიამოვნო. ერთ-ერთი ქუჩის მხატვარი შემეხმიანა აქციების დროს. უნდოდა, კედელზე გაეკეთებინა გრაფიტი, სადაც „ფიფქია და შვიდი ჯუჯას“ მეშვიდე ჯუჯას ხელში ეჭირა პლაკატი, წარწერით „წამალი ბავშვებს!“ ეს წინადადება ძალიან არ მესიამოვნა. ზღაპრებში, ლიტერატურაში, ფილმებში თუ მულტფილმებში ჯუჯა და გნომი წარმოდგენილია, როგორც არა ადამიანი, არამედ, რაღაც განსხვავებული ფენომენი. როგორც წესი, სამყარო იყოფა ადამიანებად და ჯუჯებად. რამდენიმე დღის წინ ვკითხულობდით „ნილსის და გარეული ბატების თავგადასავალს“. იქაც არის გნომი, ერთ-ერთი მთავარი „ამრევი“. ის გნომიც ტიპური ადამიანი კი არ არის, არამედ, რაღაც სხვა არსებაა. აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების შედარება ამ არსებებთან არ შეიძლება. დავტოვოთ ისინი წიგნის პერსონაჟებად და ნუ გავაიგივებთ რეალურ ადამიანებთან. ძალიან გამიხარდებოდა, თუკი სიტყვები „ჯუჯა“, „გნომი“ საერთოდ ამოვარდებოდა ამ სინდრომიდან და დარჩებოდა ზღაპრულ სამყაროში. რეალობაში კი იქნებოდა დიაგნოზი „აქონდროპლაზია“.
- თქვენ მოგიხდათ სისტემასთან დაპირისპირებაც და თანამშრომლობაც. იყო საფრთხე, რომ თქვენი პროტესტის მარგინალიზება მოეხდინათ, მაგრამ დედებს ერთი შეცდომაც არ დაგიშვიათ. პირადად თქვენ რამდენად გამოგადგათ ორგანიზების, ურთიერთობების უნარი, რაც „მწვანე ბანაკის“ გამოცდილებამ შეგძინათ?
- ალბათ, ყველაზე დიდი გამოცდილება, ბავშვების შემდეგ, „მწვანე ბანაკმა“ მომცა. აქტივიზმიც, რაშიც ასევე ძალიან გამოცდილი ვარ, დამეხმარა, რადგან ვიცი, შიგნით რა წესებით თამაშობენ.
- სისტემის შიგნით გულისხმობთ?
- დიახ. იქ ვიყავი, როცა გახარიამ ბოდიში მოიხადა - წავედით და დავიშალეთ. ყველა მნიშვნელოვან აქციაზე ვყოფილვარ და მწარედ გამომიცდია, როგორ გვაჩუმებდნენ, მიშა სააკაშვილთან ასოცირების საბაბით. ამიტომ, პროტესტის დროს ვცდილობდი, ყველა შესაძლო ბრალდებას მზად დავხვედროდი. რა თქმა უნდა, ვიცოდი, რომ ჩვენს დისკრედიტაციას ეცდებოდნენ და ჩვენი პროტესტის დაცვის, გასუფთავების ყველანაირი გეგმა მქონდა თავში. ვიცოდი, რას ვიტყოდი, თუ დაგვაბრალებდნენ, რომ პარტიები გვმართავდნენ; რას ვიტყოდი იმის წინააღმდეგ, რომ, თითქოს, წამალი სარისკო იყო და ჩვენს შვილებზე ჩვენზე მეტად ზრუნავდნენ. ჩემი მთავარი იარაღი იყო სწორი კომუნიკაცია ხალხთან და მხარდამჭერებთან. სხვათა შორის, ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიები აქტიურად ცდილობდნენ, რომ ამ პროტესტის სახე გამხდარიყვნენ. ასეთი შემთხვევა იყო: აქციის საწყის ეტაპზე რიგით მეორე მსვლელობა გვქონდა, მშობლები წინ მოვდიოდით და პლაკატი გვეჭირა. როცა ჩვენ შორის ოპოზიციური პარტიების 3-4 წარმომადგენელიც აღმოჩნდა, მშობლები ძალიან შეწუხდნენ: ვაიმე, ისევ წინ დგანან, ისევ პარტიულ ნიშანს დაგვაბრალებენო. მივედი და თავაზიანად ვთხოვე: იქნებ, მხოლოდ დედები ვიყოთ წინ და თქვენ, მხარდამჭერებთან ერთად, უკან გამოგვყვეთ-მეთქი. ეს პროტესტი მათი ორგანიზებული არ ყოფილა და, ამიტომ, არაფერი განსაკუთრებული მათგან არ მომითხოვია.
- ამ თქვენი ბრძოლის, თანამშრომლობის, აქტივიზმის ფონზე, სამომავლო განვითარებისთვის რა რესურსს ხედავთ ჩვენს ქვეყანაში?
- ამ ქვეყანაში პრიორიტეტები სწორად უნდა დალაგდეს. ბავშვი და მოზარდი - მათი უფლებები, ინტერესები, ფიზიკური თუ მენტალური საჭიროებები - უნდა იყოს საზოგადოების სატკივარი, საფიქრალი და პრიორიტეტი. წამალი წელიწად-ნახევარია არსებობს, მაგრამ ქუჩაში მაშინ გამოვედი, როცა დავინახე, რომ „Imagine Dragons”-ის კონცერტზე ამდენი მილიონი იხარჯებოდა და ის ადამიანები, ვისთან ერთადაც ყოველთვის ვაპროტესტებდი უსამართლობას, კონცერტს სიხარულით ელოდებოდნენ. საზოგადოებამ პრიორიტეტები უნდა დაალაგოს: არ შეიძლება, ბავშვს წამალი სჭირდებოდეს და სახელმწიფო ფულის გამო ამბობდეს უარს წამლის შეძენაზე.
- ვთქვათ, ათი წლის მერე როგორს ხედავთ ჩვენს საერთო სამშობლოს?
- საზოგადოებამ უნდა გააცნობიეროს: ხელისუფლება ის კი არ არის, ვინც თავის მოქალაქეებს ქვეყნიდან გააქცევს, არამედ, მათ მიერ დროებით დაქირავებული ინსტიტუტებია. მათ წესრიგი ისე უნდა წარვამართინოთ, როგორც ჩვენ წაგვადგება. ეს აზროვნება მინდა, რომ დავინახო ამ საზოგადოებაში, შემდეგი ათი წლის განმავლობაში. ამისთვის ყველაფერს გავაკეთებ. მე რა შემიძლია, გავაკეთო? ქვეყნიდან არ წავალ და ყველანაირ რესურსს დავხარჯავ, რომ არავის მივცე უფლება, გაქცევა მაიძულონ. ორი რამ შექმნის ჯანსაღ სახელმწიფოს: როცა შენ ხელისუფლებას პასუხს სთხოვ და თვითონაც ხარ პასუხისმგებლობიანი მოქალაქე; როცა საკუთარ ვალს პირნათლად იხდი და სახელმწიფოსაც სთხოვ, თავისი მოვალეობა შეასრულოს. ასევე, მნიშვნელოვანია, რომ რასაც ქვემოდან ზემოთ ხელისუფლებას მოვთხოვთ, ფეხს უწყობდეს თანამედროვე ცივილიზაციას.
- თქვენ სამ შვილს ზრდით; იბრძვით თქვენი და სხვისი შვილების ფიზიკური და მენტალური ჯანმრთელობისთვის; ხართ ზამთრის და ზაფხულის ბანაკების ორგანიზატორი, რომელთა მიზანია ბავშვების პიროვნული განვითარება; თქვენი წვლილი შეგაქვთ საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლებაში. მიგაჩნიათ, რომ ცოტა მეტი მისია დაგეკისრათ, ვიდრე სხვა ადამიანებს?
- ალბათ, „დამეკისრაზე“ მეტად, ჩემს თავზე ავიღე. ეს ძალიან დიდ სიამოვნებას მანიჭებს.
- გრძნობთ თავს საკმარისად ძლიერად იმ მისიის შესასრულებლად, რაც თქვენს თავზე აიღეთ?
- ეჭვიც მეპარება ხოლმე, შიშიც... ამ ყველაფერს ტექნიკური უნარებიც სჭირდება, მენეჯმენტის ცოდნა, რისკების გათვლა... ნელ-ნელა ვსწავლობ, როგორ გადავანაწილო საქმე ისე, რომ დავიტოვო მხოლოდ ის, რაც მსიამოვნებს, მიყვარს და გამომდის.
- საზოგადოებრივი ლიდერის როლში თუ ხედავთ საკუთარ თავს?
- დიახ, ვხედავ. ბავშვობაშიც ლიდერი ვიყავი - კლასშიც, ეზოშიც, ფორმალურ და არაფორმალურ გარემოში.
- ვინმეს რომ თქვენს ცხოვრებაზე ფილმი გადაეღო, თუ იქნებოდით თანახმა? თუ მიგაჩნიათ თქვენი ცხოვრება საზოგადოებისთვის ამდენად საინტერესოდ, ან მნიშვნელოვნად?
- ჯერ ნაადრევი მგონია. თუმცა, ზუსტადაც რომ ძალიან მინდა, ჩემზე ფილმი გადაიღონ. ამის უარყოფას არ დავიწყებ. მაგრამ ის, რაც აქამდე გავაკეთე, საკმარისი არ არის.
მინდა, რომ რასაც ვაკეთებ, უფრო მასშტაბური იყოს; მინდა, მთელ ქვეყანას გადავწვდე. უკრაინელი ბავშვები ჩამომყავს ბანაკში და ვფიქრობ, საქართველოს რეგიონებიდანაც უნდა იყვნენ ჩვენთან ბავშვები. მგონია, ბავშვის ცხოვრებაში მეტად მნიშვნელოვანი როლი გვაქვს უფროსებს. მჯერა, თუნდაც, ჩემს ერთსაათიან საუბარს, მხარდაჭერას, მოსმენას შეუძლია, ბავშვის ცხოვრება შეამსუბუქოს და მისი თვითშეფასება შეცვალოს. ეგ სევდა დამინახავს ბავშვში, როდესაც უფროსისგან ელოდება, რომ კი არ განსაჯოს, კი არ დასაჯოს, არამედ, მისი თვალით დაინახოს სამყარო. ის ერთი საათი შეიძლება ისეთი მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს ბავშვისთვის თუ მოზარდისთვის, რომ სწორედ ამ საუბარს დაუბრუნდეს ხოლმე მეხსიერებით, როცა დასჭირდება. მგონია, რომ ჩემი საქმიანობა ადამიანებს ზრდის. მგონია, რომ სასიკეთო საქმეს ვაკეთებ ბავშვებისთვისაც, მოზარდებისთვისაც, ზრდასრულებისთვისაც. მინდა, მეც კიდევ უფრო გავიზარდო.
- საზოგადოებასთან ურთიერთობის კუთხით როგორ ხედავთ თქვენს როლს?
- ბავშვებთან და მოზარდებთან ურთიერთობა უფრო მნიშვნელოვანია ჩემთვის, ამ ეტაპზე. მაგრამ ოპერასთან რომ რუპორი ავიღე ხელში და პეტრეს დამშვიდება დავუწყე, მაშინ, სინამდვილეში, საზოგადოებას ველაპარაკებოდი და არა უშუალოდ პეტრეს. როცა ჩემს პირველ შვილს ეტლით ვასეირნებდი, სხვა დედები მხვდებოდნენ, თავის შვილებთან ერთად. იმდენად უჭირდათ მშობლობა და იმდენ სატკივარს უზიარებდნენ ერთმანეთს... ყველაფერზე მქონდა პასუხი, როგორ უნდა დაეძლიათ თავისი პრობლემები მარტივად. ძალიან მძაფრად აღვიქვამდი, მშობლებს როგორ უჭირდათ ბავშვებთან კომუნიკაცია იმის გამო, რომ ბევრი რამ არ იცოდნენ. არაერთი სისასტიკეც მინახავს, ცემაც მინახავს... მაშინ ვფიქრობდი, აუცილებლად მოვიდოდა დრო, როცა ამ მიმართულებით დიდ ნაბიჯებს გადავდგამდი. მშობლებში განათლების გავრცელების მოთხოვნილება მაშინ გამიჩნდა. სატელევიზიო ვიდეოებზე, ბუკლეტებზე, წიგნზე ვფიქრობდი, რითიც მშობლობის გამარტივება შეიძლებოდა. ეს „მისიონერული მისწრაფება" მაშინაც მქონდა.
„ჩემი შვილის გაგებით, ზოგადად, ადამიანს გავუგე.“
- რომელია სიტყვა, რომელიც მთელი თქვენი ცხოვრების მეგზურად გამოდგება?
- (პაუზა) ძალიან ძნელი კითხვაა. ჩემი პიროვნული განვითარება - ეს არის, რაც ვიცი, რომ არ შეიცვლება, არც ერთ ეტაპზე.
- დიდი მადლობა საინტერესო საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია ამერიკელი ფილოსოფოსი უილიამ ჯეიმსი (1842-1910): „ადამიანს შეუძლია, მთელი თავისი ცხოვრება შეცვალოს, მხოლოდ და მხოლოდ ათვლის წერტილის შეცვლით.“
- აბსოლუტურად ვეთანხმები. ზუსტად ეს მოხდა, როცა პირველად დედა გავხდი.
- რა შეიცვალა?
- ადამიანს გავუგე. ჩემი შვილის გაგებით, ზოგადად, ადამიანს გავუგე. მეორედ ათვლის წერტილი მაშინ შევიცვალე, როცა საკუთარ მენტალურ ჯანმრთელობას ყურადღებით შევხედე და მასზე ზრუნვა დავიწყე. რაკურსი რომ შემოვიტრიალე და საკუთარ თავზე ზრუნვის ფენომენი აღმოვაჩინე, - ეს იყო მეორე დიდი ცვლილება.
- მგონი, უკვე უპასუხეთ მეორე ციტატას, რომელიც ეკუთვნის გერმანელ ფილოსოფოსს - არტურ შოპენჰაუერს (1788-1860): „ადამიანი არსებობს, როცა საკუთარ თავს ირჩევს.“
- დიახ, საკუთარი თავისკენ რაკურსი რომ შემოვიტრიალე, ფაქტობრივად, მაშინ დავიწყე არსებობა.
- ესეც დედობას უკავშირდებოდა?
- დიახ, ნაწილობრივ უკავშირდებოდა. შვილზე ზრუნვა და მის აღზრდაში ჩართულობა ცოტათი თვითთერაპიულიც იყო. წეღან გითხარით - ჩემი შვილის გაგებით, ზოგადად, ადამიანს გავუგე-მეთქი. ის ადამიანი, ალბათ, პირველ რიგში, მე ვიყავი.
ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე
გუნდი
ირაკლი გედენიძე
ზურაბ ქურციკიძე
გიო კუსიანი
გიორგი ურუშაძე
თამთა ყუბანეიშვილი
ნანა ყურაშვილი
ინგა ქორიძე