- ბატონო ოლეგ, ვიცი, რომ ცვლილებები გიყვართ, რადგან  ერთი და იგივე სწრაფად გბეზრდებათ. მუდმივი ცვლილებების პროცესში, ბალანსის წერტილი თუ გაქვთ? თუ არსებობს რაიმე მყარი, რაც არ იცვლება? 

- რა თქმა უნდა. ზოგადად, ის, რაც არ იცვლება, ყოველთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია. შეიძლება, შეიცვალოს ფორმა ან სტილი - ამას ბევრი რამ განაპირობებს, ვთქვათ, თემა, სივრცე ან ნახატის ზომა... 

- მყარი რა არის? 

- მყარი არის შენი მესიჯი - რის თქმა გინდა, რა არის იდეა, რა დევს ნახატის უკან. იდეა ყოველთვის იკითხება ნამუშევარში, თუმცა, ნახატის მოწოდების ფორმა, შეიძლება, მაყურებლისთვის ახალი იყოს. მაგალითად, ადრე პეიზაჟების სერია გავაკეთე და ყველას ისე გაუკვირდა, მეკითხებოდნენ: „როგორ, პეიზაჟებსაც ხატავთ?“ „პორტრეტებსაც ხატავთ?“ განსხვავებული თემის და სტილის მიუხედავად, ჩემს ნახატებში საერთოს მაინც ვხედავ. მე მიყვარს დრამა ხელოვნებაში. გასართობი ნახატები არ მიყვარს, - ის, რაც მარტო ლამაზია. 

- შეიძლება ვთქვათ, რომ თქვენი ბალანსის წერტილი არის იდეა, რომელიც თქვენს ყველა ნამუშევარში დევს? 

- დიახ, იდეა ყოველთვის მთავარია. ჩემს თავს ხომ ვერ შევცვლი? ვერ შევცვლი იმას, რასაც შინაგანად ვგრძნობ, როგორც ვფიქრობ... რასაც გინდა შევეხო, ხომ მაინც მე ვიქნები?! ამიტომ, სტილის შეცვლის არ მეშინია. თუმცა, ცვლილება ყოველთვის რისკთან არის დაკავშირებული; ახალს რომ აკეთებ, ან გამოგივა, ან არა. მეორე გზაა, რაც იცი, რაშიც დარწმუნებული ხარ, სულ ის აკეთო, ოღონდ, ცადო, რომ დახვეწო, კიდევ დახვეწო... 

- მაგრამ თქვენ ეს გზა არ გაინტერესებთ. 

- ამპლიტუდები რთულია, მაგრამ არ მეშინია იმიტომ, რომ ჩემს თავში დარწმუნებული ვარ. ვფიქრობ, ყოველთვის ის უნდა ვთქვა, რის თქმაც ნამდვილად მინდა. 

- ცვლილებების რესურსს უფრო თქვენს თავში ხედავთ, თუ - გარეთ? 

- რესურსი ჩემშია, პირველ რიგში. მაგრამ გარემოს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. დღემდე ბევრს ვსწავლობ, ვუკვირდები, ვფიქრობ ცხოვრებაზე, იმაზე, თუ რა არის მნიშვნელოვანი, დღეს რა არის აქტუალური. ეს სულ იცვლება და ცვლილებებში გარემოს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. 

- უფრო მეტი ადამიანი გიცნობთ თქვენი ნამუშევრების მეშვეობით, ვიდრე - პირადად. ეს ფაქტორი თქვენზე რაიმე გავლენას თუ ახდენს? 

- არა, არანაირ გავლენას არ ახდენს. ჩემი ნამუშევრები ბევრს მოსწონს და უყვარს, რაც ძალიან სასიამოვნოა. 

- ადამიანებთან ურთიერთობაში ეს არაფერს არ ცვლის? 

- არა, ყველას მიმართ ერთნაირი ვარ. ის, რომ მიცნობენ, არც ხელს მიშლის და არც მეხმარება. როცა ვმუშაობ, ურთიერთობებზე აღარ ვფიქრობ. 

- შემდეგ, როცა გარეთ გადიხართ? 

- ჩვეულებრივ გავდივარ. კინოვარსკვლავი ხომ არ ვარ?! მხატვარი ვარ და არავინ არ მაწუხებს. 

- ნათქვამი გაქვთ: ნამუშევარი ყოველთვის ჩაკეტილია, შენ უნდა იყო გახსნილი, რომ დაინახოო. თუ ხედავთ პრინციპულ განსხვავებას სამყაროს მიმართ გახსნილობასა და ადამიანების მიმართ გახსნილობას შორის? თქვენ სამყაროს მიმართ ნამდვილად გახსნილი ხართ, მაგრამ ადამიანების მიმართ გახსნილს თქვენზე არ ვიტყოდი.

- გააჩნია, რაც ეძახით „გახსნილს“. ადამიანი მხოლოდ ზოგჯერ, რაღაც მომენტში იხსნება. სულ გახსნილი ვერავინ ვერ იქნება. ყველას აქვს თავის დაცვის შინაგანი მოთხოვნილება. გახსნილი მხოლოდ შენს თავთან შეიძლება იყო, ან ძალიან ახლობელ ადამიანთან, ისიც - იშვიათად. ხელოვნებაში უფრო იხსნები, როცა ხატავ, ან ლექსს წერ. თუმცა, შემოქმედებასაც თავისი კანონები აქვს. როდესაც ტილოზე გადაგაქვს ის, რაც ჩაიფიქრე, ბევრი რამ იცვლება. ზუსტად ვერ გადაიტან. შინაგანი სამყარო და შინაგანი იდეა ყოველთვის უფრო მეტია. როცა შინაგანის გარეთ გამოტანის პროცესს იწყებ, მთლად გახსნილი ვეღარ იქნები. იქ ესთეტიკის ისეთი კანონი მოქმედებს, რომ მის ჩარჩოში უნდა ჩაჯდე, თუ გინდა, მაყურებლისთვის გასაგები და მისაღები იყოს, რასაც აკეთებ.

- ერთხელ თქვით, მხატვრობა ჩაკეტილი პროფესიაა, ნახევარ ცხოვრებას სახელოსნოში ატარებო. ეს ნიშნავს თუ არა, რომ წარმატებული მხატვრები ხასიათის რაღაც მნიშვნელოვანი ნიშნით ერთმანეთს ჰგვანან?

- ჰგვანან ისევე, როგორც მუსიკოსები ჰგვანან ერთმანეთს. ყველაფერს ერთნაირი სტრუქტურა აქვს: კონცერტებისთვის მომზადებას, მერე ამ კონცერტების ჩატარებას. ვიღაც სცენაზე გამოდის, ვიღაც ორკესტრში უკრავს - მათ ბევრი აქვთ საერთო, საღამოებს ერთად ატარებენ, ერთ თემაში იხარშებიან. რა თქმა უნდა, ცხოვრების სტილით ერთმანეთს ჰგვანან. 

- მაგრამ ხასიათით? 

- არა, ხასიათით ერთნაირები ვერ იქნებიან. პირიქით, იმდენი სხვადასხვა ხასიათის მხატვარი არსებობს... ზოგი საერთოდ არ გამოდის სახელოსნოდან; ზოგი ახერხებს, გამოდის და დროსაც ატარებს. მოდილიანი კაფეში ცხოვრობდა, ძალიან ცნობილი ფიგურა იყო, ურთიერთობებში ბევრ დროს ატარებდა. ჰაიმ სუტინი არანაკლები მხატვარი იყო, მაგრამ არავინ არ იცნობს. მოდილიანი თვითონ ამბობდა, სუტინი ჩემზე უკეთესი მხატვარიაო. მაგრამ სახელოსნოდან არ გამოდიოდა, არავისთვის „გახსნილი“ არ ყოფილა. ვან გოგსაც არავინ არ ჰყავდა. სახელოსნო და სიმარტოვე იყო მისი ცხოვრება. მაგრამ პიკასო, მოდილიანი, დალი - მათი ცხოვრება წარმოუდგენელია ხალხის გარეშე. 

 

 

„თუ არაფერს არ აკეთებ, ეს არ ნიშნავს, რომ არ მუშაობ.“

 

 

- თქვენ ამბობთ, რომ მხატვრობა უსასრულო ძიებაა. მიგაჩნიათ, რომ შეიძლება, არაფერი არ აკეთო, მაგრამ ჩართული იყო პროცესში. ბევრჯერ გითქვამთ, რომ ხელოვანს მუდამ უნდა ჰქონდეს მზაობა, დაინახოს ის, რაც მნიშვნელოვანია. პირადად თქვენ გღლით თუ არა ასეთი მუდმივი სიფხიზლე?

- ამისგან არავინ არ იღლება. უფრო ფიზიკური შრომისგან იღლები, როცა რაღაცას აკეთებ. მაგრამ თუ არაფერს არ აკეთებ, ეს არ ნიშნავს, რომ არ მუშაობ. მიჩვეული ხარ, რომ სულ ფიქრობ, სულ აკვირდები. არ ხატავ, მაგრამ მზად თუ ხარ, აუცილებლად მოვა ახალი იდეა, რაღაცას დაინახავ... ან გარემოდან, ან შენი თავისგან წამოვა ინსპირაცია. დაღლა კი არა, სასიამოვნო გრძნობაა. მერე ამოწმებ - ღირს ამის გაკეთება, თუ არ ღირს. ამას დაღლას არ დავარქმევ. 

- იმით თუ დაღლილხართ, რომ თქვენი ყველა ნამუშევარი გადამოწმდება საზოგადოების მხრიდან - გამოგივიდათ, თუ არ გამოგივიდათ. არ არსებობს თქვენი შრომის პროდუქტი, რომელიც „გარედან“ შემოწმების ფილტრს არ გადის.

- არა, არც ეგ არ მღლის. რატომ უნდა დამღალოს? ამას მიჩვეული ვარ. თანაც, ვინ რას ფიქრობს, უკვე ნაკლებად მოქმედებს ჩემზე. მაგრამ ყოველთვის ყურადღებით ვარ და სხვისი აზრი სულ მაინტერესებს. იცით, როგორ ვამოწმებ ხოლმე ჩემს ნამუშევრებს? ვფიქრობ - აი, იმას მოეწონებოდა? ამას მოეწონებოდა? იმათზე ვფიქრობ, ვინც ჩემთვის ავტორიტეტია, ვისაც კარგ მხატვრად ან პოეტად ვთვლი. 

- და თქვენ ასკვნით, მოეწონებოდა თუ არა...

- დიახ, მე ხომ მისი შემოქმედება კარგად ვიცი. მისი თვალით ვუყურებ ჩემს სურათებს. ვხვდები, რომ არა, ეს ის არ არის - და ვცდილობ, გადავაკეთო. რაღაც კამერტონი არსებობს.

- როდესაც ცდილობთ, სხვისი თვალით შეხედოთ თქვენს ნამუშევარს, ეს მაშინ ხომ არ ხდება, როცა თქვენ თვითონ არ ხართ ბოლომდე კმაყოფილი? ის ვიღაც თქვენ ხომ არ ხართ, სინამდვილეში? 

- კმაყოფილება არ არის, ყოველთვის ეჭვია. ზოგჯერ არ ხარ დარწმუნებული, რომ ბოლომდე მოგწონს. 

- და ვიღაცას აბრალებთ, რომ იმას არ მოეწონებოდა. სინამდვილეში, ეჭვი თქვენშია. 

- როცა დარწმუნებული ვარ, რომ ჩემი ნამუშევარი მომწონს, სხვისი თვალით შევხედავ და ვხვდები, რომ მასაც მოეწონებოდა. და ვწყნარდები. ეტყობა, მართლა მე ვიგონებ ვიღაც სხვას. 

- ერთ-ერთ ინტერვიუში გკითხეს, რომელი ფილმის რომელ პერსონაჟთან გააიგივებდით საკუთარ თავსო და თქვენ უპასუხეთ,  ტარკოვსკის სტალკერთანო. რა არის მთავარი, რითიც საკუთარი თავი სტალკერს მიამსგავსეთ? 

- ალბათ, ადრე ვთქვი. მაშინ ფილმი „სტალკერი“ მოდაში იყო. ახლა ამას აღარ ვიტყოდი. 

- მაშინ რა მსგავსება დაინახეთ თქვენსა და სტალკერს შორის? მარტოობა? მისიის განცდა? რა მოგწონდათ მასში? 

- ტარკოვსკი ახალ კინოს აკეთებდა, ასეთ კინოს მაშინ არავინ არ იღებდა. იმიტომ გახდა ძალიან პოპულარული.

ძალიან მიყვარდა ეს მსახიობი. მარტო სტალკერის როლით არა, სხვა როლებიც მინახავს და ყოველთვის მომწონდა. ჩემთვის მოულოდნელად რომ გავიცანი, ერთად რომ ვსვამდით არაყს, იცით, რამხელა ბედნიერება იყო?! ალბათ, ამიტომ ვთქვი სტალკერი. ახლა ამ ფილმს საერთოდ ვეღარ ვუყურებ. გადიოდა ტელევიზორში და ვერ გავუძელი. ადრე „სტალკერი“ სხვა ცხოვრების ნაწილი იყო. 

- 1990-იან წლებზე მინდა, გკითხოთ. ეს თქვენთვის უფრო „ბნელი“,  ძალადობის და დაუსჯელობის წლებია, თუ სრული თავისუფლების წლები, რაც მერე აღარ გამეორებულა და არც მანამდე ყოფილა?

- მე „ბნელ“ წლებს არ დავარქმევდი. ჩემთვის ძალიან ნათელი და კარგი წლები იყო. მე და ჩემმა მეგობრებმა შემოქმედებითი მუშაობა 80-იან წლებში დავიწყეთ. როცა რაღაცას იწყებ, ყველაფრის გჯერა, ყველაფერი გაინტერესებს, მომავალი წინ გაქვს. სულ აღელვებას გრძნობ (კარგი გაგებით), სულ გინდა, რაღაც აკეთო. შინაგანად თავისუფლები ვიყავით, ხელს არავინ არ გვიშლიდა, ჩვენთვის ვმუშაობდით. ხელის შეშლა ის იყო, რომ გამოფენების მოწყობას გვიკრძალავდნენ - იქ არ შეიძლება, აქ არ შეიძლება. საზღვარგარეთ წასვლაც არ შეიძლებოდა, მაგრამ ჩვენ პირველები გავედით უცხოეთში. 1886 წელს გაგვიშვეს ჯგუფი გერმანიაში, მაშინდელ „გედეერში“. ბერლინის კედელი ჯერ კიდევ არსებობდა. მერე დასავლეთ ბერლინშიც ვიყავით. 1986-2000 წლებში სულ ევროპაში დავდიოდით გამოფენებით. ძალიან კარგი ურთიერთობა გვქონდა რუს მხატვრებთან და რუსეთშიც გვქონდა გამოფენები. ისინიც თავისუფლად იყვნენ. ბედნიერი წლები იყო, მართალი რომ გითხრათ, იმიტომ, რომ ვმუშაობდით, ახალს ვქმნიდით. დისიდენტები არასოდეს არ ვყოფილვართ. უბრალოდ, ჩვენი ნამუშევრები იყო ისეთი, რომ ყველას ეგონა, რაღაცას ვაპროტესტებდით -  სისტემის ჩარჩოში არ ჯდებოდა. 

- მაგრამ სისტემა ხელს არ გიშლიდათ. 

- არა, ჩვენთვის ვიყავით ჩაკეტილები და ვიცოდით, რომ კარგ რაღაცას ვქმნიდით. მაგრამ მაშინ ეს არავის არ სჭირდებოდა. არ ესმოდა არც ხალხს, არც სახელმწიფოს, რას ვაკეთებდით. არც ხელს გვიშლიდნენ და არც გვეხმარებოდნენ. 

- არ მიკვირს. მახსოვს, რა დღეში იყო ქვეყანა, ან ბიუჯეტი რას ჰგავდა. 

- პარადოქსული რამ მოხდა რუსეთში. იქაც იყვნენ მხატვრები, რომლებიც თავისთვის მუშაობდნენ, რადგან მათი ნამუშევრები საბჭოთა იდეოლოგიაში არ ჯდებოდა. „პერესტროიკის“ დროს ის მხატვრები ძალიან ცნობილები და მდიდრები გახდნენ. მოსკოვში უცხოელი ხელოვნებათმცოდნეები რომ ჩადიოდნენ, ჩაკეტილი ქვეყნის ხელოვნება აინტერესებდათ. მაშინ რუსეთის მთავრობა ძალიან დაეხმარა მოსკოვის მხატვრებს. კატალოგებს გამოსცემდნენ და, რუსეთის ინტერესებიდან გამომდინარე, დიდი სახელი გაუკეთეს „ანდერგრაუნდის“ მხატვრებს. ამიტომ, ყველა გახდა ცნობილი, პოპულარული, მდიდარი... მთელი სამყარო მოიარეს. ჩვენთან ეს არ მომხდარა. თითქოს, არც ვარსებობდით. ეს იყო განსხვავება. 

- აქ ომი და შიმშილი იყო... 

- რა თქმა უნდა, ჩვენთან ურთულესი სიტუაცია იყო.  მაგრამ ახალგაზრდები ვიყავით, ყველაფერი გვაინტერესებდა და სხვა ენერგია გვქონდა. სამოქალაქო კატასტროფა, აფხაზეთის ომი, უშუქობა, უგაზობა... ახლა, ალბათ, ამას ვერ გადავიტან, მაგრამ მაშინ ეს ყველაფერი მეგობრებმა ერთად გადავიტანეთ. ვერ გეტყვით, რომ ძალიან ცუდად ვიყავით. 

 

 

„როცა ნამუშევარი არ მომწონს, საერთოდ არ ვიტოვებ, აუცილებლად გადავწერ.“

 

 

- სხვა დროსაც ნათქვამი გაქვთ და დღესაც თქვით: ადრე ჩემი თავის რწმენა მაკლდა; ახლა უფრო დარწმუნებული ვარ და ჩემი ნამუშევრების შეფასებები აღარ მაინტერესებსო. ეს ნიშნავს, რომ რაც გამოფენაზე გაგაქვთ, ზუსტად ის არის, რაც გინდოდათ, რომ ყოფილიყო? 

- დიახ, ასეა. თუ ასე არ არის, მაშინ, რატომ გაგაქვს შენი ნამუშევარი? მაგრამ გამოფენაზე კიდევ ერთხელ ამოწმებ საკუთარ თავს. სახელოსნოში რაც მოგწონს, შეიძლება, გამოფენაზე ნაკლებად მოგეწონოს - დიდ სივრცეში, შენს სხვა ნამუშევრებთან ერთად... იქ უკვე ხვდები, რა არის ძალიან მაგარი და ნაკლიც იქ უფრო შეიძლება დაინახო. დარწმუნებული თუ არ ვარ, იმ ნამუშევარს გამოფენაზე არ გავიტან. 

- რასაც ხატავთ, გამოფენაზე ყველაფერი ხვდება? 

- არა, გამოფენისთვის უნდა აარჩიო, რომელია საუკეთესო. ყველა ნახატი ერთი დონის ხომ არ არის?! თუმცა, მყიდველი რომ მოვა, შეიძლება, ის მოეწონოს, რაც მე ნაკლებად მომწონს. ასეც ხდება. 

- მე მაინტერესებს, თქვენ რა მოგწონთ და თქვენ რას მიიჩნევთ მზად გამოფენაზე გასატანად. დაახლოებით, რამდენი პროცენტია, რასაც ხატავთ და გამოფენაზე არ გაგაქვთ?  დაახლოებით მაინტერესებს. 

- მართალი გითხრათ, მე ასეთი შემთხვევა არ მქონია, რომ არ გამეტანა. თუ პროექტზე ვმუშაობ და ნახატების სერიას ვაკეთებ,  უკვე ვიცი მიმართულება, ზომა, რაოდენობა, მასალები... სად გამოიფინება, ესეც წინასწარ ვიცი და ამის მიხედვით ვმუშაობ. გამოფენაზე ყველაფერი გამაქვს, რაც იმ კონკრეტული პროექტისთვის დავხატე. როცა ჩემთვის ვმუშაობ, მაშინ შეიძლება ვიფიქრო, რომ ეს ნახატი არ ჩაჯდება გამოფენაზე და რაღაც სხვა გავიტანო. თორემ, როცა ნამუშევარი არ მომწონს, საერთოდ არ ვიტოვებ, აუცილებლად გადავწერ. 

- ჯუჯების სერიასთან დაკავშირებით მინდა, გკითხოთ. ამ თემამ რა კუთხით დაგაინტერესათ? რა იყო თქვენი სათქმელი? ჩემთვის დიდი გამოცანაა ეს სერია. 

- ჩემთვის ჯუჯა ყოველთვის განსხვავებულის სიმბოლო იყო. ის ხომ ჩვეულებრივი ადამიანი არ არის? ნაკლია თუ საჩუქარი, არ ვიცი. არსებობს ადამიანი, რომელიც დაბადებიდანვე არის სხვა - არავის არ ჰგავს, ამოვარდნილია საერთო სურათიდან. მასში არის სიმარტოვე; გინდა-არგინდა, უკვე დრამა დევს. რა პირობებიც არ უნდა ჰქონდეს, ძალიან მდიდარიც რომ იყოს, არაფერი რომ არ აკლდეს, მაინც განსხვავებული იქნება. ეს საოცრებაა. ჩემთვის ჯუჯა ყოველთვის კავშირში იყო ხელოვნების ნიმუშთან - რასაც აკეთებ, არაფერს არ უნდა ჰგავდეს, განსხვავებული უნდა იყოს, არაჩვეულებრივი... მე ჯუჯაში სულ სხვა რამეს ვხედავ, არა ნაკლს. ინტერესი მაქვს მათი სამყაროსი - რას ფიქრობს ადამიანი, რანაირად ცხოვრობს, მეგობრები ვინ ჰყავს, სად მუშაობს... ეს სხვა სამყარო სულ მიზიდავდა და ჯუჯები დავხატე, როგორც იმ სამყაროს სიმბოლო. მათ სევდა თვალებში ეტყობათ. შინაგანად ყველას გვაქვს ეს მომენტი, რაც მათ აქვთ, მაგრამ ჯუჯებს აქვთ დასაწყისიდან, ჩვენ მერე ვიძენთ. ჯუჯების სერია დავხატე, როგორც ტკივილის სიმბოლო. 

- დრამა ახლაც ახსენეთ და ადრეც ნათქვამი გაქვთ: „ზოგადად, ხელოვნებაში დრამა მიყვარს და ეს ყოველთვის გასდევს ჩემს კომპოზიციებს. ზოგჯერ საჭიროა, რომ შეანჯღრიო, ატირო ადამიანი.“ რატომ? კონფლიქტი უფრო გასაგებს ხდის ნამუშევარს? თუ თქვენი დრამის მიზანი ადამიანის ემოციური განმუხტვაა?  

- სპეციალურად არ ვაკეთებ, რომ ვატირო, ან ვანერვიულო ადამიანი. თუ ვატირებ - ჩემს თავს და მე უნდა ვინერვიულო, პირველ რიგში. ამ განცდას მე თუ ვატარებ, იმედია, სხვასაც შეეხება. პირველი მე ვარ მაგ დრამის მატარებელი. მაგრამ არ ვფიქრობ, რომ ეს ცუდია. როგორ შეიძლება, ტრაგედია ცუდი იყოს? შექსპირის შემოქმედება სულ დრამა და ტრაგედიაა. ლიტერატურაშიც, კინოშიც - ყველა დიდი ნაწარმოებები ტრაგიკულია. ჩარლი ჩაპლინის ფილმებიც არ არის კომედია, როცა დაკვირვებით უყურებ. ამას გვერდს ვერ ავუვლი. 

- არათუ გვერდს არ აუვლით, საგანგებოდ გიზიდავთ. 

- დიახ. და იმედი მაქვს, მაყურებელიც გულგრილი არ დარჩება, ნახატს თუ შეხედავს. შეიძლება, არ მოეწონოს, თქვას - რა კოშმარია! მაგრამ დაიმახსოვრებს. დრო რომ გავა, შეიძლება, გაახსენდეს და დაფიქრდეს - რას ნიშნავს ის ნახატი? რისთვის შეიქმნა?

- ერთ გამოფენასთან დაკავშირებით მინდა, გკითხოთ: ეროტიკული ხასიათის ნამუშევრები გამოფინეთ ჭონქაძის ქუჩაზე, ერთ-ერთი სახლის სადარბაზოში. ეს ნახატები ზუსტად ამ სივრცისთვის შექმენით. მაგრამ ერთდღიანი გამოფენა იყო - დილით დაკიდეთ ნამუშევრები, ღამით ჩამოხსენით. თუ გახსოვთ, რამდენი ხანი იმუშავეთ იმ ერთდღიანი გამოფენისთვის?

- ერთ თვეზე მეტი ვიმუშავე. ყოველდღე ვხატავდი. შესაძლებელია, რომ პროექტი ერთდღიანი იყოს. მეტი რომ ყოფილიყო, ჯობდა, რა თქმა უნდა. მაგრამ სადარბაზოში ნახატებს ვერ დავიცავდით და ამიტომ ვერ დავტოვეთ. მე მიღირდა ერთი დღისთვის შრომა. არავინ არ ელოდა იმ სადარბაზოში ასეთი დიდი ზომის სურათების გამოფენას. ხათუნა მელიქიშვილმა ნახა ძველი სადარბაზო, სივრცე მოეწონა და მითხრა, იქნებ, რამე მოიფიქროო. შეიძლებოდა, რაიმე იოლი მომეფიქრებინა, ვთქვათ, ფოტოები ჩამომეკიდა, ან რაღაცით გამეფორმებინა. მაგრამ მე რთული გზა ავირჩიე. იმის დრო არ მქონდა, რომ კედლებზე მეხატა, მაგრამ ვიფიქრე, ამ სივრცეს გავაცოცხლებ-მეთქი. ადრე ეს თავადების სახლი იყო, სადაც ცხოვრება დუღდა და ახლა მკვდარი დამხვდა ყველაფერი. მოვიფიქრე დიდი ზომის, შავ-თეთრი ნახატები, რომლებიც ნაცრისფერ კედლებზე ფრესკასავით უნდა გამოჩენილიყო. მერე ვფიქრობდი, რა შეიძლებოდა დამეხატა და ყველაზე პროვოკაციული შინაარსი მოვიფიქრე - ეროტიკა, შიშველი ფიგურები. მოულოდნელობის მომენტი მაინტერესებდა: სადარბაზოში შედიხარ და პატარა შოკს იღებ. 

- ჩემთვის გაუგებარი იყო, როგორ შემოგთავაზეს, რომ ერთდღიან გამოფენაში ამხელა შრომა ჩაგედოთ. ახლა გავიგე, რომ რაც შემოგთავაზეს, ის უფრო მარტივ გადაწყვეტას გულისხმობდა, მაგრამ თქვენ მოინდომეთ, რომ სპეციალურად შექმნილი ნამუშევრები გამოგეფინათ. ახლა, წლების შემდეგ, გამართლებულად მიგაჩნიათ ასეთი პროექტი, რომ ერთი დღისთვის ერთი თვე იშრომოთ? 

- დიახ, რატომაც არა? მეტსაც მუშაობენ ერთი დღისთვის - ვთქვათ, როცა პერფორმანსებს ან ღამის დიდ კონცერტებს ამზადებენ. მაგრამ იქ ნორმალური ანაზღაურებაა და უღირთ. ჩემთვის არავის არაფერი გადაუხდია, ეს გამოფენა ჩემი შრომით და ჩემი ხარჯით გავაკეთე.  

- ბევრი რამ მითხრა თქვენ შესახებ ამ პროექტმა. მით უმეტეს, ამბობთ, ახლაც მზად ვარ, იგივე გავიმეოროო. 

- მინდოდა, ხალხს ენახა და მოულოდნელი ყოფილიყო. გამოფენა, როგორც წესი, რამდენიმე დღე გრძელდება. იქ იმ ერთ საღამოს ვინ მოვიდოდა, არ ვიცოდი, მაგრამ ვინც ნახა, ძალიან კმაყოფილი დარჩა. 

- ახლაც ლეგენდასავით არის ეს ამბავი. თქვენს მასალას რომ ვეცნობოდი, სწორედ ამ გამოფენამ დამაინტერესა. 

- ძალიან კარგია. ზოგჯერ ასე ხდება ხოლმე. 

 

 

„კარგად თუ გაიხედ-გამოიხედავ, ყველაფერი აქ არის, დასახატიც, მოსასმენიც, გასაკეთებელიც...“ 

 

 

- სერგო ფარაჯანოვთან დაკავშირებით მინდა, გკითხოთ. ამ ადამიანთან პროფესიული გზის დასაწყისში გქონდათ ათწლიანი ურთიერთობა და ნათქვამი გაქვთ, სამხატვრო აკადემიაში სწავლა მხოლოდ 1%-ია, ფარაჯანოვის „სკოლასთან“ შედარებითო. თქვენ მაშინ ძიების პროცესში იყავით. მიგაჩნიათ თუ არა, რომ ფარაჯანოვთან ურთიერთობის პროცესში გაიგეთ, ან ისწავლეთ რაღაც ისეთი, რამაც მთელი თქვენი შემდგომი შემოქმედება განსაზღვრა? 

- ალბათ, კი. იმიტომ, რომ მაშინ სამხატვრო აკადემიის სტუდენტი ვიყავი და ჯერ არ ვიცოდი, საით წავიდოდი. ამ ადამიანმა საკუთარი თავის რწმენა მომცა. შეიძლება, ძალიან ნიჭიერი იყო, მაგრამ დასაწყისში დაბნეული ხარ. ამ დროს, ძალიან მნიშვნელოვანია, ვინ იქნება შენ გვერდით.  შეიძლება, ვიღაცამ რამე ისეთი გითხრას, რომ საერთოდ აღარ მოგინდეს ხატვა. პედაგოგმაც შეიძლება, დაღუპოს ნიჭიერი სტუდენტი, თუ ეტყვის - ეს არ მომწონს... ის არ ვარგა...  ამ თვალსაზრისით, სერგოსთან ურთიერთობა, რა თქმა უნდა, გადამწყვეტი იყო. მან შემაქო და ეს არ იყო ადამიანი, რომელიც ვინმეს ტყუილად შეაქებდა. შეაგინებდა კი, სიამოვნებით, მაგრამ მისგან შექება იშვიათი იყო. მაშინ კოლაჟებს ვაკეთებდი და მითხრა, უნდა ვნახოო. ჩემთან, სახლში რომ მოვიდა, ვფიქრობდი, ალბათ, მიწასთან გამასწორებს-მეთქი. უყურა, უყურა და... მოეწონა. მეც მომეშვა, ვიგრძენი, რომ ღირდა სამხატვრო გზის გაგრძელება. კამერტონივით იყო - ვიცოდი, რა მოსწონდა და რა არ მოსწონდა. ფანტასტიკური გემოვნება ჰქონდა და მხატვრობა ძალიან კარგად იცოდა. მეუბნებოდა: მუზეუმში წადი, ამა და ამ კედელზე მესამე სურათი შედევრია. მეორე კარგია, მაგრამ მესამე - შედევრია. ვფიქრობდი: რატომ არის შედევრი? მივდიოდი და ვაკვირდებოდი, განსხვავებას ვეძებდი. მერე ვხვდებოდი, რატომ არის ერთი შედევრი და მეორე - არა. ამას მასწავლიდა. როგორც მუსიკალური სმენის განვითარებაში დაეხმარო ადამიანს, ისე მეხმარებოდა გემოვნების დახვეწაში. სანამ ეს არ გაქვს, სულ დაბნეულად გრძნობ თავს. ამიტომ, მიმაჩნია, რომ ძალიან დამეხმარა. ერთხელ, ისეთი კარგი რაღაც მითხრა, რაც დღემდე მეხმარება. 

- რას გულისხმობთ?

- დაბნეული რომ ვიყავი, ვუთხარი - არ ვიცი, რა გავაკეთო,  ხელოვნება რთულია-მეთქი. მიპასუხა: რას ფიქრობ, შე სულელო, ყველაფერი ფეხის ქვეშ გაქვს! ნურაფერს ნუ ეძებ, უბრალოდ, გაიხედ-გამოიხედეო. დღემდე მახსოვს, რომ არაფერი არ უნდა ეძებო; კარგად თუ გაიხედ-გამოიხედავ, ყველაფერი აქ არის, დასახატიც, მოსასმენიც, გასაკეთებელიც... ყველაფერი გვერდზეა, უბრალოდ, მზად უნდა იყო დასანახად. 

- გავიგე, რატომ იყო სერგო ფარაჯანოვი თქვენთვის მნიშვნელოვანი და რატომ მიგაჩნიათ ის თქვენს მასწავლებლად. მაგრამ ოდესმე თუ გქონიათ განცდა, რომ მეტისმეტად დაძაბული იყავით ამ არაპროგნოზირებადი, რთული ადამიანის გვერდით? პერფორმერი იყო და თავის პერფორმანსებში, თუ სწორად მესმის, მხოლოდ საკუთარი თავი აინტერესებდა, სხვებს კი მხოლოდ პერფორმანსის ნაწილად აღიქვამდა. 

- დიახ, ასე იყო. 

- ამის გამო დაძაბულობის ან უხერხულობის განცდა თუ გქონიათ? 

- არა, არასოდეს. მის გვერდით, შენც ხელოვნებაში იყავი ჩართული. იქ, გარშემო, ყველაფერი ხელოვნება იყო - სურათები, რომლებიც კედლებზე ეკიდა; ხალხი, ვინც მის სახლში მოდიოდა და მიდიოდა; მისი მოგონებები, ქეიფი... ნიუანსები საერთოდ არ გაღიზიანებდა. შეიძლება, უხეშად მოემართა, როცა გაბრაზებული იყო; მეც მქონია ასეთი შემთხვევა. ეს არანაირად არ მოქმედებდა, არასდროს შეურაცხყოფად არ მიმიღია. პირიქით, მეცინებოდა კიდეც. იმ სახლში ისეთი ნათელი და კარგი აურა იყო, მე მგონი, იქ ყველა კარგად ხდებოდა. ვიღაცები, ვინც არ მოსწონდა, გაუგდია კიდეც, ესეც ყოფილა. მაგრამ ეს ისეთი ადამიანები იყვნენ, რომლებიც იქ, ალბათ, არც უნდა მოსულიყვნენ. იმდენად საინტერესო იყო, რომ ბევრ რამეზე თვალს ვხუჭავდი.

- მაშინ ძალიან ახალგაზრდა იყავით, მაგრამ გვიან ასაკში რომ გქონოდათ ისეთი ურთიერთობა, როგორიც ადრე გქონდათ, თუ გაუძლებდით? 

ვფიქრობდი - სტუმრად სად წავიდე? ყველგან ყველაფერი ისეთი უინტერესო მეჩვენებოდა. კარგა ხანს ასე ვიყავი, დაბნეული, მარტო. რას ამბობთ? დღეს ცოცხალი რომ ყოფილიყო, ახლაც იქ ვიჯდებოდი. ახლა უფრო მეტს მივხვდებოდი, ვიდრე მაშინ ვხვდებოდი.  

- კარგით, დიდი მადლობა. ახლა სხვა თემაზე მაქვს კითხვა. მოგისმინეთ, როცა ამბობდით, არავინ არ იცის, რა არის ნახატის ღირებულებაო. ეს მართლაც ბუნდოვანი თემაა მხატვრობისგან შორს მდგომი ადამიანებისთვის. მაგალითად, თქვენი ნამუშევრების ღირებულებას როგორ ადგენთ?

- მართალი გითხრათ, დღემდე არ ვიცი. როცა ნახატი რაღაც ფასად გაიყიდება, ეს არ ნიშნავს, რომ ზუსტად ამდენი ღირს. შეიძლება მეტი ან ნაკლები ღირდეს. თუმცა, რაღაც სტანდარტები არსებობს. დავუშვათ, საქართველოში სხვა ფასებია, უცხოეთში - სხვა; ქვეყანასაც გააჩნია - ამერიკაში სხვა ფასია, რუსეთში - სხვა. მეორე  სტანდარტია ნახატის ზომა. დიდი ზომის ნამუშევარი ყოველთვის მეტი ღირს. ესეც სტანდარტია და ვერ შეცვლი. მესამე სტანდარტი ნამუშევრის სირთულეა. შეიძლება, მინიმალისტური ნახატი გამოგივიდეს ისეთი, რომ ჯობდეს მეორე ნახატს, რომელზეც თვეების განმავლობაში იმუშავე. შეიძლება, ერთ დღეში შესრულებულმა ნახატმა აჯობოს, როგორც ხელოვნების ნიმუშმა, მაგრამ ბევრი რაზეც იმუშავე, იმას იაფად ვერ გაყიდი. რა თქმა უნდა, გააჩნია, რომელი სურათი სად,  როგორ ინტერიერში დაიკიდება. მთავარი მაინც ის არის, რომელ ნახატში რა გაქვს ჩადებული. თბილისის ფასები რაღაც სტანდარტული საშუალოა. თუმცა, ზოგი მხატვარი ძალიან ძვირად ყიდის თავის ნახატებს. შეიძლება, არ არის ძალიან ძვირი და ასეც უნდა იყოს. მყიდველსაც გააჩნია. ზოგი მაშინვე ძვირს იხდის, ზოგი გევაჭრება. მე, რატომღაც, ყველა მევაჭრება. 

- როდესაც თქვენი ნამუშევრები უცხოეთში იყიდება, ეს თქვენი ნამუშევრების თბილისურ ფასზე გავლენას არ ახდენს? არ აძვირებს? 

- არა, ვერ აძვირებს. აქ იმდენს არ გადაგიხდიან, რამდენსაც - უცხოეთში. მე რომ მხატვრობის გარდა სხვა შემოსავალი მქონდეს, ნახატებს საერთოდ არ გავყიდდი, ან ძალიან მაღალ ფასს დავადებდი. შეკვეთებზეც არასოდეს ვიმუშავებდი. მაგრამ როცა ამით ცხოვრობ და ყოველდღიური შემოსავალი გჭირდება, ნახატის გაყიდვა აუცილებელია. ჩემთვის ფუფუნებაა, ნახატს ისეთი ფასი დავადო, რომ არ გაიყიდოს. 

 

 

„ადამიანი მზად უნდა იყოს იმისთვის, რომ დაინახოს, რაც თვალით არ ჩანს.“ 

 

 

- თქვენ თქვით, იმდენს ვმუშაობ, რომ არ მაქვს დრო, რომანები ვიკითხოო. სხვა დროს თქვით, მეგობრებსაც ვეღარ ვნახულობო. ხატვის გარდა, რა არის თქვენთვის ცხოვრება, ამ ეტაპზე?

- ისევ ისეთი ცხოვრება მაქვს, როგორიც ადრე მქონდა. ზოგჯერ საზღვარგარეთ დავდივარ, ზოგჯერ - საქართველოში, ოღონდ, თბილისიდან გავდივარ. მაინც ვახერხებ, რომ მეგობრებს შევხვდე. იმ ხალხის გვერდით ვისვენებ, ვინც მიყვარს და ვისთან ურთიერთობაც ჩემთვის საინტერესოა. თუ არ ვხატავ, ძალიან კარგად ვგრძნობ თავს, დაახლოებით, ერთი კვირა. დიდხანს დასვენება მიჭირს. ზღვაზეც რომ წავიდე, ერთ კვირაში ვგრძნობ, რომ უკვე ცაიტნოტი მაქვს და ვწუხდები. პლაჟზე წოლას მირჩევნია, ავდგე და რამე გავაკეთო. მერე ვხვდები, რომ, თურმე, მუშაობის დროს უფრო ვისვენებ; რომ, თურმე, ჩემთვის დასვენება მზის ქვეშ წოლა არ არის. სახელოსნოში მოკუზული რომ ვზივარ, უკეთესად ვგრძნობ თავს. ზოგჯერ ჩემთვის რაღაცას ვწერ. 

- თქვენთვის რომელია სიტყვა, რომელიც მთელი ცხოვრების მეგზურად გამოდგება? 

- ერთი სიტყვა არ მაქვს, მაგრამ ფრაზა მაქვს: „შეიძლება არ იცოდე, რა უნდა გააკეთო, მაგრამ აუცილებლად უნდა იცოდე, რა არ უნდა გააკეთო.“ ეს ხელოვნებაშიც ძალიან მეხმარება და ცხოვრებაშიც.

- საუბრის ბოლოს, შეიძლება გთხოვოთ, რომ თქვენი ერთი ლექსი წაგვიკითხოთ?

- მე რუსულად ვწერ. 

- დიახ, ვიცი. 

- ახალი ლექსი დავწერე ესპანეთში, თუ გამახსენდა. 

 

- ძალიან დიდი მადლობა ლექსისთვის და ინტერვიუსთვის. საუბარს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია ფრანგი მწერალი და მფრინავი ანტუან დე სენტ ეგზიუპერი (1900-1944): „მხოლოდ გული ხედავს სწორად. ის, რაც მნიშვნელოვანია, თვალისთვის დაფარულია.“ 

- დიახ, ვეთანხმები ეგზიუპერის. 

- თქვენ ქმნით ნახატს, რომელიც ჩვენ, თითქოს, თვალით უნდა შევაფასოთ. მაგრამ თქვენვე გაქვთ ნათქვამი: „მთავარი ის კი არ არის, რასაც ნახატზე ხედავ, არამედ, რაც ნახატის მიღმაა.“

- მარტო თვალი საკმარისი არ არის. თვალით რომ დაინახავ და მოგეწონება, ეს ბევრს არ ნიშნავს. თვალით რისი დანახვაც შეიძლება, იმას ყველა ხედავს. აქ იმ შინაგანი სამყაროს დანახვაზეა ლაპარაკი, რაც ნახატში დევს. მაგრამ ადამიანი მზად უნდა იყოს იმისთვის, რომ დაინახოს, რაც თვალით არ ჩანს. შინაგანი რესურსი თუ არ გაქვს, იმ შინაგან სამყაროს ვერ შეეხები, ყოველთვის დახურული დარჩება შენთვის. 

- მეორე ციტატა ეკუთვნის ამერიკელ მწერალს, ესეისტს - რალფ ელისონს (1913-1994): „როცა გავიგებ, ვინ ვარ, მაშინ გავხდები თავისუფალი.“ 

- ამასაც ვეთანხმები. 

- იცით, ეს ციტატა რატომ მომეწონა? თქვენ გაქვთ ნათქვამი: ბევრნაირად რომ ვხატავ, ზოგჯერ ამბობენ: „ნამდვილი ოლეგი მინდა!“ და მეც არ ვიცი, ნამდვილი რომელიაო. 

- რასაც ვაკეთებ, ჩემთვის ყველაფერი ნამდვილია. ადრე, ჰოფმანის და ანდერსენის გავლენით, ზღაპრულ სამყაროს ვხატავდი. მეუბნებოდნენ, ეგ არის შენი სამყაროო. მერე მივხვდი, რომ ეს მე არ ვარ, ჩემი ერთ-ერთი მომენტია. მთელი ცხოვრება „მეზღაპრე ოლეგი“ რატომ უნდა ვიყო?! ეს ყველაფერი გვერდზე გადავდე და სულ სხვა რაღაცის ხატვა დავიწყე. ასეა, ერთი რამ მთავრდება და მეორე იწყება. 

- იმდენად გაქვთ თქვენი თავი ნაპოვნი, რომ უკვე თავისუფალი ხართ? 

- ჩემთვის ეს არის თავისუფლება, რომ შემიძლია, არჩევანი მქონდეს. ხელოვნებაში რისკის არ მეშინია. ამ თავისუფლებას აუცილებლად ვაძლევ ჩემს თავს. მაგრამ მარტო თავისუფლება საკმარისი არ არის. თავისუფალი აზრი ყოველთვის უნდა აკონტროლო - ეს არის შემოქმედება. 
 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე