×
„არ ვნანობ, რომ სხვა არ ვარ“

აკა ზარქუა

რეალპოლიტიკა-ს რედაქტორი


4786

ინტერვიუს შესახებ

ძალიან იშვიათად მომისმენია სტუმრისთვის ისე სუნთქვაშეკრულს, როგორც აკა ზარქუას ვუსმენდი, ზუსტად ორი საათის განმავლობაში. 

ინტერვიუც „მკვრივი“ გამოვიდა, შინაარსით დახუნძლული.

აკას კომპლიმენტებს ვერ ვაკადრებ. უბრალოდ, გავიცნოთ და დავიმახსოვროთ, რომ საქართველოში ასეთი ახალგაზრდები ცხოვრობენ. 


 

ია ანთაძე

- აკა, შეგიძლიათ, გვითხრათ, რა არის მნიშვნელოვანი, რითიც აკა ზარქუა - ზრდასრული განსხვავდება აკა ზარქუა - ბავშვისგან? 

- რაც ზუსტად ვიცი, ბავშვობაში რთული საქმის გადადება მიყვარდა. ეს მაშინ აღმოვაჩინე, როცა სკოლის დამთავრების შემდეგ, ბათუმიდან თბილისში ჩამოვედი სწავლის გასაგრძელებლად. ახლა ვცდილობ, ჩემს ამ თვისებას შევებრძოლო და ჯერ ის საქმე მოვაგვარო, რომელთან გამკლავებაც ნაკლებად სასიამოვნოა. სტუდენტობამდე პერიოდში უზრუნველად ვცხოვრობდი. ახლა პასუხისმგებლობის საკითხი წამოვიდა წინ. ალბათ, ნაკლებად მხიარულიც ვარ. შეიძლება, ხასიათიც დამიმძიმდა. მუდმივად მაქვს განცდა, რომ ბევრი დრო დავკარგე და ეს დანაკარგი უნდა ავინაზღაურო. სხვებზე მეტი უნდა ვიმუშაო, რომ ცოდნის თუ პროფესიის მხრივ, ჩემთვის მისაღებ დონეზე ვიყო. 

- ეს მაღალი თამასა საკუთარ თავს როდის დაუწესეთ? 

- დაკარგული დროის განცდა, ალბათ, ბავშვობიდან მომყვება. შვიდი წლის ვიყავი, სკოლაში რომ შემიყვანეს. იმის შემდეგ მაქვს განცდა, რომ ის ერთი წელი დავკარგე და რაღაც მოსასწრები მაქვს. 

- განიცდიდით, სხვებზე უფროსი რომ იყავით? 

- არა, ჩემზე უფროსებიც იყვნენ კლასში. 

- ბათუმში გაიზარდეთ, სკოლა იქ დაამთავრეთ. როცა თბილისში ჩამოხვედით, თუ გქონდათ განცდა, რომ პროვინციიდან ცენტრში მოხვდით?

- სინამდვილეში, სოხუმში ვარ დაბადებული. სოხუმიდან მთელი ოჯახი ომის შემდეგ, 27 სექტემბერს წამოვედით. მაშინ თვეების ვიყავი. 

- ომის პერიოდში ოჯახი სოხუმში ცხოვრობდა?

- დიახ, იქ ცხოვრობდნენ ბებია-ბაბუაც, მშობლებიც, დეიდები და ბიძებიც, მთელი დიდი ოჯახი. ომის შემდეგ ყველანი წამოვედით ბათუმში, სადაც ბებიაჩემს საკუთარი ბინა ჰქონდა. დევნილობა მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყო, ეს იდენტობაც არსებობს. პირადად მე ვერ ვიტყვი, რომ დევნილობის გამო პრობლემები შემქმნია, მაგრამ სადღაც არსებობს ცოდნა იმის შესახებ, რომ დევნილი ხარ, აქაურობას არ ეკუთვნი. მაგალითად, ბებიაჩემისთვის წარმოუდგენელი იყო, რომ მე ბათუმში შევიდოდი სკოლაში და, მით უმეტეს, სკოლას ბათუმში დავამთავრებდი. უფროსი თაობისთვის დევნილობა დროებითი ამბავი იყო, რომელიც მალე დასრულდებოდა. ისე წავიდნენ ამ ქვეყნიდან, არ ვიცი, ამის გააზრება თუ მოასწრეს, რომ რაც მოხდა, დროებითი არ ყოფილა. 

- დიდ ოჯახში ცხოვრების შემდეგ, თბილისში თავს როგორ გრძნობდით?

- როცა აბიტურიენტობის დრო დადგა. წარმოდგენა არ მქონდა, სად უნდა ჩამებარებინა. მთავარი სტიმული ის იყო, რომ ბათუმიდან წასვლა და თბილისში დამოუკიდებლად ცხოვრება მინდოდა. მანამდე თბილისში სულ რამდენჯერმე ვიყავი ნამყოფი, მაგრამ ვფიქრობდი, რომ აქ ბევრი სიახლე დამხვდებოდა. თბილისში გატარებული წლების შემდეგ მოვიდა იმის გააზრება, რომ შენ ჩამოსული ხარ, ვიღაც აქაურია. მაგრამ ამისთვის ყურადღება არ მიმიქცევია. თბილისში ცხოვრება მხოლოდ სიხარულის მომტანი იყო ჩემთვის. მშობლების გარეშე ვიყავი, საკუთარ ფინანსებს განვაგებდი, ვზრუნავდი სწავლაზე, კვებაზე, დისციპლინაზე. რთული იყო, მაგრამ ასეთი ცხოვრება ბევრად უფრო მიზიდავდა, ვიდრე ბათუმში დარჩენა.  

- აკადემიური განათლებით ჟურნალისტი ხართ?

- არა, საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტი ვარ. 

- თქვენ ძალიან საინტერესოდ წერთ და საუბრობთ. რთული საკითხების მარტივად და გასაგებად ახსნა გეხერხებათ. ისეთ ქვეყანაში რომ ვცხოვრობდეთ, სადაც მასწავლებლის პროფესია დაფასებულია, მაგალითად, ფინეთში, იფიქრებდით თუ არა, რომ სკოლაში გესწავლებინათ? 

- ჩემი პირველი ჟურნალისტური სამსახური ონლაინ მედიასაშუალება On.ge იყო. ვრცელი მასალების წერა იქ დავიწყე, რაც ძალიან პრაქტიკულ ასპექტს უკავშირდებოდა. ქართული ენა ისე კარგად არ ვიცოდი, როგორც იქ მომუშავე ჟურნალისტებმა იცოდნენ. მათ სისწრაფეში, გრამატიკაში, წინადადების წყობაში, ჩემთან შედარებით, დიდი უპირატესობა ჰქონდათ. ნიუსების წერა ან ველზე მუშაობა არ მაინტერესებდა. ვხედავდი, რომ არ იწერებოდა ვრცელი მასალები ეკონომიკაზე, პოლიტიკაზე, საბჭოთა წარსულზე. ვიფიქრე, რომ მე ეს უფრო მეხერხებოდა. სკოლის პერიოდში და მერეც არ ვიყავი ორიენტირებული ერთი რომელიმე თემის ძალიან ღრმად შესწავლაზე. ბევრი სხვადასხვა ინტერესის გამო, სხვადასხვა რამეზე მქონდა წარმოდგენა. ამიტომ დავიწყე ვრცელი სტატიების წერა. სკოლაში მუშაობაზე კი არასდროს მიფიქრია. რაზეც მიფიქრია და რა ნაბიჯსაც გადავდგამ ჩემი ცხოვრების რომელიმე ეტაპზე - საუნივერსიტეტო სწავლებაა. 

- სანამ სტუმარს ინტერვიუსთვის მოვიწვევ, ყოველთვის წინასწარ ვაკვირდები, ტექსტის ადამიანია, თუ გამოსახულების (ვისაც შთამბეჭდავი სხეულის ენა აქვს). თქვენს შემთხვევაში, ბოლომდე ვერ ჩამოვყალიბდი. როგორ ფიქრობთ, წერა უკეთესად გამოგდით, თუ საუბარი? 

- ჩემთვის ტექსტი, როგორც მედიუმი, ძალიან საინტერესოა. არჩევანი რომ მქონდეს, გაზეთში ვიმუშავებდი. მაგრამ დღეს გაზეთი ანაქრონიზმია. დოკუმენტალისტიკაც ძალიან მაინტერესებს. სიამოვნებით ვისწავლიდი რეჟისურას იმ დონეზე, რომ ჟურნალისტური დოკუმენტური ფილმები გადამეღო. 

- წერა უფრო კომფორტულია თქვენთვის, თუ ლაპარაკი? 

- ჯერჯერობით, მგონი, წერა. 

- დაძლიეთ ეს დანაკლისი, რაც ქართულ ენაზე წერასთან დაკავშირებით გქონდათ?

- ნაკლებად. მართლწერა, ორთოგრაფია, მძიმეებისთვის სწორი ადგილის მოძებნა ჩემთვის ისევ პრობლემაა. 

 

 

„დიქტატორის მთავარი მსხვერპლი, როგორც წესი, საკუთარი ქვეყნის მოსახლეობაა.“

 

 

- თქვენ საერთაშორისო პოლიტიკის საკითხებზე წერთ და, მათ შორის, რუსეთზე. ნათქვამი გაქვთ: „პუტინს არ აქვს იმის ფუფუნება, რომ ომი წააგოს.“ ვის აყენებს ჩიხში ეს რეალობა? პუტინს? უკრაინას? რუსეთს? დასავლურ სამყაროს? 

- უკრაინას, ნებისმიერ შემთხვევაში. ამ აგრესიის ყველაზე დიდი მსხვერპლი უკრაინის მოქალაქეები არიან. უკრაინული ქალაქები იბომბება, უკრაინელი ბავშვები იხოცებიან. უკრაინის მოსახლეობის 25% დევნილი ან ლტოლვილია. მაგრამ ამ ომის მეორე ფრონტი არის რუსეთში. რუსეთის მოსახლეობაც ამ ომის მსხვერპლია. პუტინის გაცხადებული მიზანი უკრაინაში რეჟიმის შეცვლა იყო. სინამდვილეში, 24 თებერვლის შემდეგ თუ სადმე შეიცვალა რეჟიმი - ეს რუსეთია. მანამდე არსებობდა ავტორიტარული კუნძული, გარკვეული პირადი ავტონომიებით ამ კუნძულზე. ასევე, არსებობდა სისტემური ოპოზიციის ჩანასახი. არსებობდა ოპოზიციური მედია, მაგალითად, „Эхо Москвы“ ან „Телеканал Дождь“. 24 თებერვლის შემდეგ ახალი რუსული ტოტალიტარიზმი ჩამოყალიბდა. თუ ავტოკრატიის ერთ-ერთი მთავარი ნიშანი საზოგადოების დეპოლიტიზაცია და პოლიტიკური პროცესის მიმართ გულგრილობაა (რაც რუსეთში ომის დაწყებამდე აშკარა იყო), ახლა ვხედავთ ტოტალიტარიზმის ერთ-ერთ ძირეულ ნიშანს - საზოგადოების აბსოლუტურ პოლიტიზაციას. ახლა ყველაფერი პოლიტიკური საკითხია, ყველა იძულებულია, პოლიტიკურ პროცესში ჩაერთოს და თავისი პოზიცია გამოხატოს. ნეიტრალურობის ფუფუნება აღარ არსებობს, რეჟიმი აბსოლუტურ ლოიალობას ითხოვს. ეს მოცემულობა, რომ ვლადიმერ პუტინს ომის წაგება არ შეუძლია, რა თქმა უნდა, მთავარ საფრთხეს უკრაინელებისთვის ქმნის, მაგრამ, ირიბად თუ პირდაპირ, ომის შედეგებს სულ უფრო მეტად იწვნევს რუსეთის მოსახლეობა. დიქტატორის მთავარი მსხვერპლი, როგორც წესი, საკუთარი ქვეყნის მოსახლეობაა. 

- ორი ციტატა მინდა, წაგიკითხოთ და გვითხარით, არის თუ არა ეს ორი მოსაზრება ერთმანეთთან შეუთავსებელი. „Новая Газета“-ს რედაქტორმა დმიტრი მურატოვმა ერთ-ერთ ინტერვიუში თქვა, რომ პუტინისთვის მეორე მსოფლიო ომი არ დასრულებულა და დღესაც ამ ომის შედეგების შენარჩუნებას ცდილობს. უკრაინელმა მწერალმა იური ანდრუხოვიჩმა კი ასეთი რამ უთხრა „რადიო თავისუფლებას“: „მე მორწმუნე კაცი ვარ და მჯერა, რომ ღვთის ნებას სადღაც მიჰყავს კაცობრიობის ისტორია, იმისთვის ალბათ არა, რომ პუტინმა დაწეროს ამ ისტორიის შემაჯამებელი წინადადება.“

- ორივეს ვეთანხმები. ახლა ყველაზე აქტუალური საკითხია, პუტინი როგორ უყურებს საკუთარ თავს: როგორც რუსეთის პრეზიდენტს, თუ როგორც ისტორიულ პერსონაჟს (და, შესაბამისად, ისტორიის სახელით მოქმედებს). ბოლო წლებში ეს ადამიანი ისტორიის წიგნებში დაიკარგა. აკვიატებული აქვს მეორე მსოფლიო ომი, ოღონდ, პუტინის შემთხვევაში, ეს ღრმად მიმავალი აკვიატებაა. ლენინგრადის ბლოკადაში ვლადიმერ პუტინის ოჯახიც მოჰყვა. მისი მამა ლენინგრადში დაიჭრა და მთელი ცხოვრებით დაინვალიდდა. დედა ერთხელ  იმდენად შეუძლოდ გახდა, რომ გრძნობა დაკარგა და გონზე მოვიდა მორგში, სადაც იმიტომ მოხვდა, რომ გარდაცვლილი ეგონათ. ოჯახმა ომის დაწყებამდე დაკარგა პირველი შვილი, ხოლო ბლოკადის დროს კიდევ ერთი შვილი მოუკვდათ. ამის შემდეგ, 1952 წელს დაიბადა ვლადიმერ პუტინი.

- იმის თქმა გინდათ, რომ მისი ოჯახის ტრავმა კვებავს პუტინის ამბიციას, რომ არ დაიკარგოს შედეგი, რაც ამხელა მსხვერპლის ფასად იქნა მოპოვებული? 

- საშინლად არ მიყვარს პოლიტიკის ფსიქოლოგიზაცია. მაგრამ მგონია, რომ ამ გამოცდილებამ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა პუტინის პერსონის ფორმირებაში. ახლა ამ გამოცდილებას როგორ იყენებს? - უკრაინაში ნაცისტების თემა სხვა არაფერია, თუ არა ამ ტრავმის გაღვიძება. ნაცისტების, ფაშისტების ხსენება რუსი ეროვნების ადამიანებს ომის პერიოდში გადატყორცნის და მათ მობილიზაციას იწვევს. ეს არის  ადამიანების ტრავმების ბოროტად გამოყენება, სხვა არაფერი. 

- ფეისბუქის თქვენს პირად გვერდზე ვნახე 2001 წლის ვიდეოჩანაწერი, სადაც პუტინი ამბობდა, ჩემთვის ვფიქრობდი, მონარქი უნდა ვიყო, თუ პრეზიდენტი უნდა ვიყოო. ესე იგი, ჯერ კიდევ 2001 წელს ადამიანი თავის თავს ეკითხებოდა: „რა უფრო სწორი იქნება? ხომ არ იქნება უფრო სწორი, რომ მონარქი ვიყო?“ რეალობისგან  მოწყვეტა, დაუსაბუთებელი ამბიციები ამ ადამიანში თავიდანვე იდო. 

- მთელი მსოფლიო პუტინში თავიდან უფრო ლიბერალს ხედავდა. 2012 წლამდე რუსეთში გამოკვეთილად არ უთქვამთ, რომ მათ სხვა გზა და სხვა იდეოლოგია აქვთ, „რადგან დასავლეთი ლპება“. ეს პირველად მოხდა 2012 წელს, როცა პუტინი შეეჯახა მასობრივ პროტესტს ბოლოტნის მოედანზე. მან აღმოაჩინა პირადი რეიტინგის დიდი ვარდნა და მომიტინგეების მხრიდან დემოკრატიზაციის მოთხოვნა. რეალურად, აქ პუტინმა თვითონ შექმნა უზარმაზარი დაკვეთა „კონსერვატიზმზე“. ალაპარაკდა ტრადიციულ ღირებულებებზე, დასავლეთის შეცდომებზე და თავისი მმართველობა - პუტინიზმი, როგორც პოლიტიკური მოწყობის მოდელი - დასავლურ დემოკრატიას დაუპირისპირა.  

- თქვენ ერთ ტენდენციაზე წერთ, რომელიც ჩემთვის საქართველოს კონტექსტში იყო საინტერესო. პუტინის გარემოცვაში თანდათან პოლიტიკოსებს ტექნოკრატები ანაცვლებენ. ჩემთან ინტერვიუში პაატა ზაქარეიშვილმა თქვა, რომ მისი მინისტრობისას საქართველოს მთავრობა იყო ტექნოკრატიული და რაკი მინისტრები ვერ ღებულობდნენ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებს, ეს საქმე გადაბარებული ჰქონდათ უსაფრთხოების სამსახურებისთვის. არის თუ არა იგივე ალგორითმი რუსეთშიც? პოლიტიკოსების ჩანაცვლება ტექნოკრატებით ძალოვნებს აძლიერებს, თუ პირადად პუტინის ძალაუფლებას ზრდის?

- დეპოლიტიზაცია ავტოკრატიის მნიშვნელოვანი ელემენტია. ნებისმიერი ავტოკრატიის ჩარჩოა ის, რომ პოლიტიკურ ველზე არ იყოს რეალური კონკურენცია, რეალური ოპოზიცია, ალტერნატიული ხედვები, დისკუსია. ამას უნდა მიაღწიო, რომ სტაბილურად მართო.

 
პოლიტიზაცია და აბსოლუტური მხარდაჭერა არ არის სტაბილური. ეს შეიძლება შეიცვალოს. გათიშულობა, გათიშული საზოგადოება პოლიტიკისგან, ეს არის მთავარი მიზანი. ეს ბევრად უფრო სტაბილური მდგომარეობაა და ბევრად უფრო მიმზიდველი არის ნებისმიერი ავტორიტარისთვის თუ ავტოკრატისთვის.

მნიშვნელოვანია რუსეთის პოლიტიკური სისტემის ისტორიაც. იდეოლოგიური და ცივილიზაციური თვალსაზრისით, რუსეთი წარმოდგენილია, როგორც ბიზანტიის მემკვიდრე, როგორც მესამე რომი. მაგრამ იმპერიის პოლიტიკური კონსტრუქცია ნასესხებია მონღოლური დროიდან. მონღოლეთმა დატოვა აბსოლუტურად ცენტრალიზებული, ერთ ადამიანამდე დამიწებული და სრულად თვითმპყრობლური სისტემა, რაც გაგრძელდა იმპერიულ ეპოქაში და საბჭოთა პერიოდშიც. სტალინის დროს ძალაუფლების აბსოლუტური პერსონალიზაცია მოხდა. სტალინის გარდაცვალების შემდეგ, ეს ტენდენცია შერბილდა. 

 

 

„თუ არ იქნებოდა პუტინი, იქნებოდა პრიმაკოვი, ლუჟკოვი ან ნებისმიერი სხვა.“

 

 

- სულ ახლო პერიოდში რუსეთს ჰყავდა გორბაჩოვი, ელცინი, მაგრამ ბოლოს ქვეყანა მაინც პუტინთან მივიდა. 

- როგორც კი ძალაუფლებაში აღმოჩენილი ადამიანი რეფორმების გზით მიდის, სისტემა იწყებს პერიფერიებში რღვევას. როგორც ბორის აკუნინი ამბობს, სადღაც ადგილებზე ჩნდებიან პატარა მეფუკები, რომლებიც თავისი ძალაუფლებისთვის იბრძვიან. უზარმაზარი პოლიტიკური კონსტრუქცია ყანყალს იწყებს. ეს რყევა იმდენად დამთრგუნველად მოქმედებს ძალაუფლების ცენტრში მყოფ ადამიანებზე, რომ ისინი სწრაფად იღებენ გადაწყვეტილებას, ყველაფერი უკან დააბრუნონ, ძალაუფლების ვერტიკალი გაამყარონ. ნებისმიერი იმპერიის მსგავსად, რუსეთის იმპერიაც პულსირებადი ცივილიზაციაა - მხოლოდ გაფართოების და შევიწროების ფარგლებში არსებობს, სტაბილური ფაზა არ გააჩნია. ასეთია რუსეთის მდგომარეობაც. 1988 წლიდან 2001 წლამდე ვხედავდით რუსეთის იმპერიის შევიწროების ფაზას. 2001 წელს არა მხოლოდ ძალაუფლების ცენტრებში მყოფ ადამიანებში, არამედ საზოგადოებაში მიღწეულ იქნა უკიდურესი სიმჭიდროვე. ამის იქით შევიწროება ვეღარ გაგრძელდებოდა. შეიქმნა დაკვეთა გაფართოებაზე. პუტინი მხოლოდ ამ დაკვეთის შემსრულებელია. თუ არ იქნებოდა პუტინი, იქნებოდა პრიმაკოვი, ლუჟკოვი ან ნებისმიერი სხვა. პუტინი საკუთარ თავს ამ დაკვეთის შემსრულებელ ადამიანად ხედავს. 

- თქვენ ამბობდით, რომ ავტორიტარული რეჟიმები მოწყვლადია რყევების მიმართ. მეორე მხრივ, წერდით, რომ პუტინის საყვარელი ჟანრია სპეცოპერაცია. ეს სპეცოპერაციები ისე იყო გათვლილი, რომ რეჟიმის რყევას არ იწვევდა? ნორდ-ოსტი, ბესლანი, ჟურნალისტების მკვლელობა, პოლიტიკური ოპონენტების მოწამვლა და მკვლელობა, ჩეჩნეთის მეორე ომი... როგორ გაუძლო ამ ყველაფერს რეჟიმმა, რომელიც მგრძნობიარეა რყევების მიმართ? 

- პუტინის რეჟიმი სამ ფაქტორზე დგას: 1990-იანების უარყოფაზე, მედიის მონოპოლიზაციასა და ცხოვრების დონის გაუმჯობესებაზე. 90-იანმა წლებმა რუსეთში მოიტანა დიდი საზოგადოებრივი ტრავმა, როგორც ფსიქიკური, ასევე სოციალური და ეკონომიკური თვალსაზრისით. ეს იყო აბსოლუტური ნგრევა, ყველა მიმართულებით, რასაც დემოკრატიის იდეის სრული დემონიზაცია მოჰყვა. სოციალური ლიფტი ჩაირთო, ოღონდ, მასში ძალიან ცოტა ადამიანისთვის მოიძებნა ადგილი.  დანარჩენები სოციალური უსამართლობის განცდამ მოიცვა. პუტინი მოვიდა, როგორც ამ ყველაფრის უარყოფა - რომ რაც მოხდა,  დიდი შეცდომა იყო და უნდა შეწყდეს. 2000-იანი წლებიდან იწყება მედიის ველის მონოპოლიზაცია, რამაც, НТВ-ს განადგურების შემდეგ, აპოკალიფსური ფორმები მიიღო. 2000-იანების დასაწყისში ეკონომიკურმა დეფოლტმა რუბლი  გააიაფა და ამით გააცოცხლა უზარმაზარი საბჭოთა საწარმოები შორეულ აღმოსავლეთში, რომელთა პროდუქციას ჩინეთი ყიდულობდა. დაიწყო ეკონომიკური გამოცოცხლება, რასაც დაემატა რეკორდულად მაღალი ფასები გაზსა და ნავთობზე. დღეს რუსეთის მოსახლეობა გაცილებით უკეთესად ცხოვრობს, ვიდრე 1990-იანებში ცხოვრობდა. 

- მაგრამ ახლა უკვე აშკარაა, რომ უკრაინის „სპეცოპერაცია“ ვეღარ ჩაივლის დიდი რყევის გარეშე. რა შანსი აქვს რეჟიმს, რომ ამ რყევას გაუძლოს?

- „სპეცოპერაცია“ მართლაც პუტინის საყვარელი ჟანრია, ეს არის მისი „modus operandi” (მოქმედების ხერხი). პუტინი, როგორც  საბჭოთა უსაფრთხოების ნაწილი, როგორც ბრეჟნევის ოფიცერი, დარწმუნებულია, რომ სპეცოპერაცია ყველაზე ეფექტური ხერხია ნებისმიერი პრობლემის გადასაჭრელად. იმიტომ, რომ შენი დამანგრეველი ძალის დემონსტრირებას ახდენ და აჩვენებ, რომ მზად ხარ, ეს ძალა გამოიყენო. თან ყველაფერი იმდენად სწრაფად ხდება, რომ მოწინააღმდეგე გააზრებას და რეაგირებას ვერ ასწრებს. ამიტომ, შედარებით უსისხლოა და ამ თვალსაზრისითაც ეფექტურია. სპეცოპერაცია იყო, როგორც მოხდა ძალაუფლების გადაცემა ელცინის კლანის მიერ პუტინის კლანისთვის. სპეცოპერაცია იყო მედვედევის გაპრეზიდენტება და შემდეგ კვლავ პუტინის დაბრუნება პრეზიდენტად. არჩევნებიც სპეცოპერაციაა. გასულ ზაფხულს პუტინმა 5000 სიტყვიანი სტატია დაწერა უკრაინაზე, სადაც მან  უკრაინის თვითმყოფადობის აბსოლუტური ნიველირება მოახდინა. დიდი ალბათობით, ეს არის მთელი მისი პოლიტიკური კარიერისთვის საბედისწერო შეცდომა. მე არ მჯერა, რომ ამ შეცდომის შედეგებს რამენაირად გაუძლებს პერსონალურად. 24 თებერვლის შეცდომა იდგა პუტინის ორ წარმოდგენაზე - რომ ზელენსკი არ განსხვავდება მისთვის ცნობილი სხვა უკრაინელი პოლიტიკოსებისგან, უკრაინული პოლიტიკური ელიტისგან, რომელსაც მხოლოდ საკუთარი გამორჩენა აინტერესებს; და რომ ეროვნული იდენტობის განცდა შეიძლება არსებობდეს მხოლოდ დასავლეთ უკრაინაში. 

- დავიწყეთ იმით, რომ პუტინს არ აქვს ფუფუნება, ომი წააგოს; მივედით იქამდე, რომ მას არ აქვს რესურსი, ომი მოიგოს, რადგან კრიტიკული შეცდომები დაუშვა თავისი „სპეცოპერაციის“ გათვლაში. რას გამოიწვევს ამ ორი რეალობის დაჯახება? 

- ეს არის ძალიან რთული და, რეალურად, ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი. დარწმუნებული ვარ, რომ არანაირი შეთანხმების სივრცე არ არსებობს არც უკრაინისთვის, არც პუტინისთვის. არსებობს წარმოდგენა, რომ რადგან პუტინი უზარმაზარ, მოქნილ პროპაგანდისტულ მანქანას აკონტროლებს, ის შეძლებს, რომ უკრაინის უარი ნატოში გაწევრიანებაზე გამარჯვებად გააფორმოს. მაგრამ მეორე მხარეს არის 10000 გარდაცვლილი რუსი ჯარისკაცი; ისეთი ეკონომიკური სანქციები, რომლებიც, დღესვე რომ მოიხსნას, უკვე მიყენებული ზიანის აღდგენას ათწლეულები დასჭირდება. ყველაფერი, რაც 1990-იანი წლების შემდეგ რუსეთმა, ავად თუ კარგად, შექმნა, ლამის მიწასთან არის გასწორებული. ამის გამარჯვებად „შეფუთვა“ ძალიან რთული იქნება. რაც მთავარია, არ მგონია, რომ დასავლეთი მზად იყოს, დროებითი ზავის ფონზე, სანქციების წნეხი შეამციროს. ჩვენ ვსაუბრობთ პუტინის სერიოზულ შეცდომაზე. ამ შეცდომას დიდხანს ელოდებოდნენ გარკვეული წრეები დასავლეთში. ამ ხაფანგიდან ვლადიმერ პუტინის გამოშვება დრამატულად ძვირი დაუჯდება მთელ მსოფლიოს და, პირველ რიგში, დასავლეთს.

- რას გულისხმობთ? სანქციების მოხსნის გარეშე ხომ წარმოუდგენელი ჩანს ომის შეწყვეტა?  

- რაც უფრო მეტი დრო გადის, უკრაინისთვის კომპრომისის სივრცე სულ უფრო მეტად ვიწროვდება. გაუგებარი ხდება, რისთვის იბრძოლეს, თუ ყირიმის დ დონბასის დაკარგვა უნდა აღიარონ.

- რა იგულისხმეთ, როცა თქვით, პუტინის ხაფანგიდან გამოშვება დასავლეთს ძვირი დაუჯდებაო.

- რკინის ფარდა დაკანონდება და უკრაინა ბუფერის ზონად ჩამოყალიბდება. ამას მოჰყვება ნატოს და ევროკავშირის იდეის დისკრედიტაცია. დასავლეთი დაკარგავს გავლენას საქართველოში, მოლდოვაში, სხვაგანაც... 

- და იმ გავლენას, რომელსაც დასავლეთი დაკარგავს, მაშინვე რუსეთი ჩაანაცვლებს?

- რა თქმა უნდა. 

- რუსეთი იმდენად არ დასუსტდება, რომ იმპერიული ამბიციები აღარ ჰქონდეს. ამას ამბობთ?

- პირიქით, დასავლეთი დასუსტდება. სრულიად გაუგებარი გახდება, რა არის ევროპული იდეა, რა არის გლობალიზებული მსოფლიო, თუკი დღეს დიქტატორებს შეუძლიათ, რომ შევიდნენ ქვეყანაში, იქ ხელისუფლება დაამხონ და ქვეყნის ბუფერიზაცია მოახდინონ. ამ კონფლიქტის დასასრული სერიოზული ინდიკატორია ჩინეთისთვის, რომელიც მომდევნო ათწლეულებში ამერიკის შეერთებული შტატების მთავარ კონკურენტად აღიქმება. ჩინეთში კალკულაციები იმის მიხედვით აეწყობა, თუ რა პასუხს გასცემს დასავლეთი პუტინს დღეს. შესაბამისად, ამ კრიზისის შესაძლო გადაწყვეტას შორსმიმავალი გავლენა ექნება სხვადასხვა მიმართულებით. 

 

 

„სამწუხაროდ, უკრაინისთვის მომგებიან პირობებზე ომის შეწყვეტის გზა არ არსებობს.“
 

 

- უკრაინელებს დღეს აქვთ ფიზიკურად ნაწილობრივ დანგრეული, მაგრამ შინაგანად შეკრული და გამყარებული სახელმწიფო. მთელი მსოფლიოს წინაშე დამტკიცებულია უკრაინელების სიმამაცე და მათი ერთგულება საკუთარი იდენტობის მიმართ. ამ სახელმწიფოს ჰყავს პრეზიდენტი, რომელსაც პატივს სცემს მსოფლიოს საუკეთესო ნაწილი. ამავე დროს, ქვეყანაში ომი და ჰუმანიტარული კატასტროფაა. ამ პლუს-მინუს ფაქტორების ფონზე, მიგაჩნიათ თუ არა, რომ ზელენსკის არ აქვს ისეთ შეთანხმებაზე წასვლის  ფუფუნება, რომელიც, პირველ რიგში, ომს დაასრულებს? 

- ზელენსკის ქვეყანაში ომია და მისი პირველი ამოცანა, რა თქმა უნდა, ამ ომის შეწყვეტაა. მაგრამ, სამწუხაროდ, არ არსებობს კონფლიქტის სწრაფად შეჩერების და 24 თებერვლამდე არსებული მდგომარეობის დაბრუნების შანსი. გასაგებია, რომ უკრაინა აცხადებს ნეიტრალიტეტს, უარს ამბობს ნატოში გაწევრიანებაზე, მაგრამ - მყარი გარანტიების სანაცვლოდ, ევროპისა და ამერიკის მრავალმხრივი ჩართულობით. თან, უკრაინელებს აქვთ ასეთი „გარანტიების“ გამოცდილება - ბუდაპეშტის მემორანდუმი, რომლითაც მათ უარი თქვეს ბირთვულ შეიარაღებაზე. ჩემი აზრით, ახლა ერთადერთი მყარი გარანტორი შეიძლება იყოს ამერიკის შეერთებული შტატები. ჩვენ რაც ვიცით, აშშ-ში ამის მზაობა არ არსებობს, არც ბრიტანეთში, არც საფრანგეთში. იმ ქვეყნებს ვასახელებ, რომლებიც გარანტიების კონტექსტში განიხილებოდა. რეალურად კონფლიქტის ძირი რაც არის, მოლაპარაკებებით ის პრობლემები გადაუჭრელი რჩება. პრობლემების გადაწყვეტის ერთადერთი გზა რუსეთის დამარცხებაზე გადის. სამწუხაროდ, უკრაინისთვის მომგებიან პირობებზე ომის შეწყვეტის გზა არ არსებობს. პუტინსაც გავლილი აქვს ეგ წერტილი, როცა რაიმე შეთანხმებაზე შეიძლებოდა წასულიყო. 

- არის თუ არა მოსალოდნელი, რომ რუსეთ-უკრაინის ომმა ევროპაში გამოიწვიოს დიდი რყევები, გახლეჩა და ახალი ალიანსები? 

- რთული წარმოსადგენია. ეკონომიკური ალიანსი რომ რეალური პოლიტიკური ძალის მქონე სუბიექტად გარდაიქმნას, ამას დრო სჭირდება. ევროკავშირის მიმზიდველობა და ძალა მისი ერთიანი საგარეო პოლიტიკა არ არის. აქ გაერთიანებულია 27 ქვეყანა, რომლებსაც, საგარეო პოლიტიკის კუთხით, ძალიან განსხვავებული შეხედულებები აქვთ. ეს ასუსტებს ევროკავშირის, როგორც საერთაშორისო პოლიტიკური აქტორის პოზიციას. მეორე მხრივ, ევროკავშირმა აჩვენა მდგრადობა და გამძლეობაც. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ევროკავშირმა გამოიარა ევროზონის კრიზისი, მიგრანტების კრიზისი, ბრექსიტი... ახლა ვხედავთ მიმდინარე კრიზისს, სადაც ევროკავშირმა მკვეთრი და ერთიანი პოზიციის შენარჩუნება შეძლო.

- სანქციებს გულისხმობთ? 

- არა მხოლოდ სანქციებს. გერმანიამ ერთ საათში შეიცვალა ბოლო ორმოცი წლის განმავლობაში ნაშენები დათმობითი, მეტ-ნაკლებად ლმობიერი პოლიტიკა რუსეთის მიმართ. ერთ საათში ამოტრიალდა თავდაცვის დოქტრინა. ეს სეისმური მნიშვნელობის მოვლენებია, რომლებიც, დიდი ალბათობით, გარდატეხას შეიტანს ომში. გერმანია უარს ამბობს რუსულ გაზზე, მაგრამ ეს განზრახვა უცებ ვერ შესრულდება. პუტინს სჭირდებოდა მეორე იალტა, სადაც სტალინი და რუზველტი ისხდნენ და მსოფლიოს ინაწილებდნენ. ეს ახლა გამორიცხულია. ასე რომ, ევროკავშირისთვის სასიკვდილო რისკებს  ვერ ვხედავ, პირიქით, ეს შემთხვევა, ალბათ, გამოაფხიზლებს ლიბერალურ დემოკრატიას, რომელიც წლების განმავლობაში დაღმასვლას განიცდიდა.

- ჩვენ სად ვართ ამ დიდ ამბებში? 

- ჩვენ, სამწუხაროდ, არსად არ ვართ... ჩვენ ისტორიული შანსი გავუშვით 1990-იან წლებში, როცა შეგვეძლო,  სამშვიდობოს გავსულიყავით. ბალტიისპირა სახელმწიფოებმა გააღწიეს, სოცბანაკის სახელმწიფოებმა გააღწიეს. არადა, საბჭოთა კავშირი რომ იშლებოდა, რადიკალურად განსხვავებული ეკონომიკური მდგომარეობა არ გვქონია ჩვენ და, მაგალითად, მაშინდელ ლიტვას ან ესტონეთს. მაგრამ ჩვენ, როგორც საზოგადოება, არ აღმოვჩნდით მზად დამოუკიდებლობისთვის. ცოდნა იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა ააწყო ახალი სახელმწიფო, ძალიან შეზღუდული იყო. გულუბრყვილო წარმოდგენები გვქონდა. 2004 წლისთვის რუსეთი ჯერ კიდევ იმდენად სუსტი იყო, რომ დიქტატს ვერ ახორციელებდა. იმავე წელს რუსეთმა ბათუმიდან წაიყვანა თავისი მარიონეტი ასლან აბაშიძე, რადგან მიხვდა, რომ ამ კარტის გათამაშებისთვის საკმარისი რესურსი არ გააჩნდა. 

- „მრგვალ მაგიდას“ საერთო ენა რომ მოეძებნა სხვა პარტიებთან, შევძლებდით თუ ვერა, რომ თავიდან აგვეცილებინა შიდა კონფლიქტები, რამაც მერე ყველანაირი შანსი მოგვისპო?

- სიმართლე რომ გითხრათ, ამ 90-იანებზე ფიქრისას ვერ ვხვდები, სხვანაირად როგორ უნდა მომხდარიყო, ამის რესურსი არსებობდა თუ არა. 

- ჩვენ ჩავეფალით სამოქალაქო ომში და განვითარების შანსი დიდი ხნით დავკარგეთ. 

- მაგრამ ვერ ვხვდები, როგორ შეგვეძლო, ეს თავიდან აგვეცილებინა. მიჭირს წარმოდგენა, რომ, ვთქვათ, აკაკი ბაქრაძე ყოფილიყო საქართველოს პრეზიდენტი. მოსახლეობის დიდ ნაწილზე ზომიერ ლიდერებს გავლენა არ ჰქონდათ. იყო ბრძოლის მოდუსი და ეს სამოქალაქო ომში გადაითარგმნა. ოღონდ, სამოქალაქო ომს ვეძახით, თუ თბილისის ომს, თუ კიდევ რაიმე სხვას, - ეს დღემდე არ შეგვიფასებია. „ვარდების რევოლუცია“, ჩემი ღრმა რწმენით, ყველაზე პოზიტიური ისტორიული მოვლენა იყო დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, 2012 წლის პირველ ოქტომბერთან ერთად, როდესაც ხელისუფლება არჩევნებით შეიცვალა. ეს რევოლუცია რამდენიმე წლით ადრე რომ მომხდარიყო, ჩვენც გვექნებოდა შანსი, რომ თავისუფალ კლუბში შეგვესწრო. მაგრამ დავაგვიანეთ.

- დღევანდელ მდგომარეობას როგორ აფასებთ?

- მე მგონია, მართლაც შეიძლება გამოჩნდეს შესაძლებლობების ფანჯარა, ოღონდ, იქამდე ჯერ კიდევ დიდი დროა. ბევრ რამეზე იქნება ეს დამოკიდებული და არა მხოლოდ ჩვენზე. მაგრამ საზოგადოების პასუხისმგებლობაა, რომ ხელისუფლებას უფრო მეტი აქტიურობისკენ უბიძგოს. ჩვენ მოვწყდით პროცესს. მთელი ამ დიპლომატიური დრამის პერიოდში, რაც ომს უძღოდა წინ, ლაპარაკი იყო უკრაინასა და საქართველოზე თანაბრად, 2008 წლის ბუქარესტის სამიტის კონტექსტში. მგონი, პრობლემა ის არის, რომ „ქართული ოცნების“ საგარეო პოლიტიკას არ აქვს იდენტობა, ინერციაზე და საზოგადოების განწყობაზეა დაფუძნებული. უფრო ზუსტად, „საიდანაც ქარი დაუბერავს“ პოზიციაზე დაფუძნებული პოლიტიკაა. ასეთი ინერტულობა შეიძლება ძალიან ცუდად დასრულდეს ქვეყნისთვის. აბსოლუტურად ნათელი იყო, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ ომის პირველ დღეებში ღიად დადო ფსონი რუსეთის სწრაფ გამარჯვებაზე. ახლა ამის გადათამაშება და ახალ რეალობასთან შეგუება უწევთ. ნამდვილად არსებობს ოპოზიციის კავშირები უკრაინასთან, რასაც ხელისუფლება ძალიან არასწორ შეფასებას აძლევს, 

 
რეალურად შეიძლება მართლაც რაღაც პრობლემა იყოს ეს, მაგრამ რეალურად როცა ამბობ, რომ, ვთქვათ, აქაური ოპოზიციონერები ხელისუფლებაში არიან იქ, შენ უნდა გესმოდეს, რომ არასწორ შეფასებას აკეთებ და, მეტიც, შეურაცხმყოფელ შეფასებას აკეთებ.

 

- 1990-იანი წლებიდან მოყოლებული, საქართველოს  ნებისმიერი ხელისუფლებისთვის სამკვდრო-სასიცოცხლო საფრთხეა ძალაუფლების დაკარგვა. ეს პარადიგმა როგორ შეიძლება შეიცვალოს, ამ კითხვაზე დამაჯერებელი პასუხი არ მომისმენია. 

- ჩემი აზრით, საქართველოს პოლიტიკას აბსოლუტური განულება სჭირდება. ახალი დასაწყისია საჭირო. ვერ ვხედავ რესურსს, რომ ეს ადამიანები რამეზე შეთანხმდნენ. აბსოლუტურად სხვა პრინციპებს უნდა დაეფუძნოს პოლიტიკის წარმოება საქართველოში. ბოლოს მაინც საზოგადოების იმედი უნდა გვქონდეს და მაქვს კიდეც. როცა გადამწყვეტი მომენტი დგებოდა, ხალხი მაინც უფრო მეტად სწორ არჩევანს აკეთებდა, ვიდრე არასწორს. ის ცივილიზაციური არჩევანი, რაც გავაკეთეთ ტრანსატლანტიკური ინტეგრაციისკენ, საზოგადოებას ბევრად უკეთესად აქვს გააზრებული, ვიდრე ქართულ პოლიტიკურ ელიტას წარმოუდგენია. 

 

 


„ჩვენ ყოველთვის სინათლის მხარეს ვიდექით, როცა კრიტიკული მომენტი დგებოდა.“

 

 

- ჩემმა სტუმარმა - ბესო სოლომანაშვილმა თქვა, რომ დღეს მთელი ქართველი ერის ღირსება ერთ გიორგი ანწუხელიძეზეა დაკიდებული - „მან ხომ შეძლო?!“ რა თქმა უნდა, ამ კონტექსტში გაგვახსენდება შინდისის გმირებიც, გურამ გაბისკირიაც, რომელმაც აფხაზების მხრიდან დაჩოქების მოთხოვნას უპასუხა სიტყვებით: „Никогда в жизни!“ და კიდევ სხვა, ჩვენი თანამედროვე ადამიანები, რომლებიც ნებისმიერი მკაცრი კრიტერიუმით ნამდვილი გმირები იყვნენ. როგორ ფიქრობთ, სინდისის კულტურა არის თუ არა თანამედროვე ქართველის კრებსითი სახის ორგანული ნაწილი? თუ მხოლოდ გამონაკლისების ხვედრია?

- მე მგონია, რომ არის. სხვანაირად შეუძლებელია. ჩვენ ყოველთვის სინათლის მხარეს ვიდექით, როცა კრიტიკული მომენტი დგებოდა. არასდროს საქართველო გლობალური ბოროტების მხარეს არ ყოფილა. იგივე „ვარდების რევოლუცია“ პირველი გამოფხიზლება იყო პოსტსაბჭოთა სივრცეში. მან რევოლუციების ტალღა წარმოშვა სხვა ქვეყნებში. დიახ, ამ საზოგადოებამ შეიძლება ბევრი რამ მოითმინოს, არასწორად შეაფასოს, ბევრ რამეს წაუყრუოს და ამან უფრო დიდ შეცდომამდე მიგვიყვანოს. მაგრამ კითხვა რომ დავსვათ: 2012 წელს ქართულმა საზოგადოებამ სწორი გადაწყვეტილება მიიღო თუ არა „ქართული ოცნების“ არჩევით? მიუხედავად იმისა რომ ამ პარტიის მომხრე არასდროს ვყოფილვარ, წინ გადადგმულ დიდ ნაბიჯად მიმაჩნია ხელისუფლების არჩევნებით შეცვლა. ახლა მთავარი სირთულე ის არის, რომ საქართველოს მოქალაქეები ალტერნატივას ვერ ხედავენ. 

- 2024 წელს საპარლამენტო არჩევნები პროპორციული სისტემით და 5%-იანი ბარიერით ჩატარდება. ეს მაღალი ბარიერი ხომ არ შეგვინარჩუნებს ისევ იმას, რაც გვაქვს? თუ სიახლეს ელოდებით? 

- ამ წრიდან გაღწევის ერთადერთი შანსი მაინც ის მგონია, რომ რაღაც ახალი უნდა ვცადოთ. ეს ახალი, ჩემი აზრით, სრულად პროპორციული სისტემაა. თუ არ გაფართოვდა როგორც პოლიტიკური, ისე ეკონომიკური გადაწყვეტილებების მიმღებ პირთა წრე, წინ ვერ წავალთ. ადამიანებს უნდა ჰქონდეთ განცდა, რომ ისინი პოლიტიკაში რეალურად მონაწილეობენ; რომ მათზე რაღაც არის დამოკიდებული. ინერტულობის ფონზე, ყოველთვის იარსებებს რისკი და სწრაფვა ავტორიტარიზმისკენ. ეს მარტო საქართველოს პრობლემა არ არის. ცოტა ხნის წინ ევროპაშიც სულ უფრო ნაკლები ადამიანი გეტყოდათ, რომ დემოკრატია მმართველობის საუკეთესო ფორმაა. 

- ბოლო კითხვა მაქვს: ამ რთულ და მრავალი საფრთხის მომცველ პერიოდში, თავს როგორ გრძნობთ? რამდენად კომფორტულად ხართ საკუთარ თავთან? 

- ომის დაწყების წინა ღამე გავათენე, ფორსმაჟორულ რეჟიმში ვმუშაობდით. დილით ტელევიზიაში მომიხდა წასვლა. კამერების პირისპირ და ძლიერი შუქის ქვეშ ისეთ სტრესულ მდგომარეობაში აღმოვაჩინე ჩემი თავი, რომ ტირილის პირას ვიყავი. მეგონა, ცრემლები წამსკდებოდა. დათრგუნული ვფიქრობდი, რომ დღეების ამბავი იყო ომის კატასტროფით დასრულება. მაგრამ შემდეგ ნელ-ნელა გამოვედი მდგომარეობიდან. ახლა მაინც იმედიანად ვარ განწყობილი. მეგონა, პუტინის რეჟიმის დასრულებას ძალიან დიდი დრო დასჭირდებოდა და ახლა ეს დასაშვების ფარგლებშია. უკრაინელების ბრძოლა პერსონალურ დონეზეც მნიშვნელოვანია ჩემთვის. დავრწმუნდი, რომ შენი მაქსიმუმი უნდა ცადო, რასთანაც არ უნდა გქონდეს საქმე. უკეთესის რწმენა გამიჩნდა - შეიძლება გავიდეთ, შეიძლება გავაღწიოთ, შეიძლება ისე ახლოს აღმოვჩნდეთ საკუთარ ისტორიულ წარმატებასთან, როგორც დიდი ხნის განმავლობაში არ ვყოფილვართ. 

- დიდი მადლობა საინტერესო საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია თანამედროვე ქართველი მწერალი ბესიკ ხარანაული (1939): „მხოლოდ მას სძინავს მშვიდად, ვინც იცის, რომ დღისით უნდა მოიპოვოს ღამის სიმშვიდე.“ 

- გეტყვით, მე როგორ მესმის ეს სიტყვები. ადამიანს გააზრებული უნდა ჰქონდეს კონტექსტი, რომელშიც აღმოჩნდა. არ უნდა დაუშვას, რომ სასურველი რეალობად გაასაღოს. ცხოვრება არ არის ადვილი, მით უმეტეს, ღირსეული ცხოვრება. მთელი კონტექსტის გააზრების და სიმართლისთვის თვალის გასწორების გარეშე, შეუძლებელი მგონია შინაგანი სიმშვიდის მოპოვება. 

- მეორე ციტატა ეკუთვნის თანამედროვე ამერიკელ კინორეჟისორს ვუდი ალენს (1935): „ცხოვრებაში მხოლოდ იმას ვნანობ, რომ ვინმე სხვა არ ვარ.“ 

- არ ვნანობ, რომ სხვა არ ვარ. პირიქით, ვფიქრობ, რაღაც სიტუაციაში რომ აღმოჩნდები, ისე უნდა იმოქმედო, რომ შენი ორიენტირები და შენი თავი არ დაკარგო; არ უღალატო დათქმებს საკუთარ თავთან. ყოველთვის მეშინოდა დიდ დაჯგუფებებში აღმოჩენის. მიტინგზეც როცა ვარ, ვაკვირდები, როგორ შეიძლება შემიწოვოს დიდმა ენერგიამ და ეს ძალიან უსიამოვნოა. იმიტომ, რომ ვხედავ, როგორ ირეცხება ჩემი ინდივიდუალობა. ჩემთვის ყოველთვის სასურველი და მისაღებია ყოფნა არა პოლუსებზე, არამედ - წონასწორობის წერტილში. 
 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე

გუნდი

ირაკლი გედენიძე

ზურაბ ქურციკიძე

გიო კუსიანი

გიორგი ურუშაძე

თამთა ყუბანეიშვილი

ნანა ყურაშვილი

ინგა ქორიძე