- ელენე, თუ გახსოვთ, რამდენი წლის იყავით, როცა პირველად აიღეთ პასუხისმგებლობა თქვენს თავზე? 

- სიმართლე რომ გითხრათ, საკმაოდ უდარდელი ბავშვობა მქონდა. საკუთარ თავზე მეც ისე ვფიქრობდი, როგორც სხვები აღმიქვამდნენ, პირველ რიგში, ჩემი ოჯახის წევრები. და ეს აღქმა მოკლებული იყო ყველანაირ დედამიწურ პასუხისმგებლობებს. ოჯახში ყველაზე პატარა ვიყავი, ჩემი ერთადერთი ძმაც კი ჩემზე 24 წლით უფროსია. ალბათ, ოჯახისთვის სხვანაირად ტკბილი იყო ჩემთან ურთიერთობა და, შესაბამისად, ბავშვობაში რაიმე კონკრეტული, რუტინული პასუხისმგებლობები არ მქონია. ჩემი უმთავრესი პასუხისმგებლობა, ალბათ, ის იყო, რომ დავწეოდი ჩემი ოჯახის წევრების წარმოდგენებს ჩემ შესახებ; დავწეოდი ისეთ ელენეს, როგორსაც ჩემი გარშემომყოფები მხედავდნენ. 

- სკოლას რომ ამთავრებდით, სხვადასხვა უნივერსიტეტში გაგზავნეთ საბუთები და მათგან ორში მიგიღეს - ამერიკაში, სენტ ჯონსის კოლეჯში, თავისუფალი მეცნიერებების ფაკულტეტზე და ბრიტანეთში, ჰოლოუეის სამეფო უნივერსიტეტში, კლინიკური და კოგნიტური ნეირომეცნიერებებისა და მოლეკულური ბიოტექნოლოგიის ფაკულტეტზე. სრულმა დაფინანსებამ გადაგაწყვეტინათ, სწავლა ამერიკაში გაგეგრძელებინათ. მეტისმეტად განსხვავებული ხომ არ არის ის ცოდნა, რასაც სტუდენტს ამ ორ უნივერსიტეტში სთავაზობენ? ჰუმანიტარობა გინდოდათ, თუ საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების შესწავლა? 

- ალბათ, ორივე შემთხვევაში იმაზე ვფიქრობდი, რომ რაღაც ისეთი მესწავლა, რაც სწავლის პროცესში ხელში არ შემომაცვდებოდა. მინდოდა, ყოველდღე, გაღვიძებისას მეთქვა, რომ დღეს ძალიან ბევრი რამ მაქვს აღმოსაჩენი ამა თუ იმ კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით. ზოგი პროფესია ისეთია, რაც უფრო მეტჯერ შეასრულებ შენს სამუშაოს, მით უფრო დახვეწილია პროდუქტი. ჩემი სწავლა კი, მინდოდა, ყოველდღიური აღმოჩენის პროცესთან ყოფილიყო დაკავშირებული. 

- არ ჰქონდა მნიშვნელობა, ეს ჰუმანიტარული ცოდნა იქნებოდა თუ საბუნებისმეტყველო? 

- კონკრეტულად სენტ ჯონსის კოლეჯის პროგრამაზე თუ ვსაუბრობთ, არის დეტალები, რომლებიც არ მაძლევს საშუალებას, ამ პროგრამას შევხედო, როგორც თავიდან ბოლომდე ჰუმანიტარულს. აქ დაბალანსებულია ბევრი სხვადასხვა მეცნიერება, ბევრი მისწრაფება, რაც ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს. იგივე მუსიკა, რომელიც არც ჰუმანიტარულია, არც ტექნიკური და, შეიძლება, ორივეზე ცოტა უფრო მაღლა დგას. იგივე ლაბორატორიის გაკვეთილები, რომლებიც თითქმის სულ გვიტარდებოდა. არ ვთვლი, რომ მხოლოდ ჰუმანიტარული განათლება მაქვს. მეტიც, შემიძლია ვთქვა, რომ სწორედ სენტ ჯონსის კოლეჯში მივხვდი, თურმე, რა მიზეპირია სკოლაში მათემატიკური საგნების სწავლის 12 წლიან პროცესში. სამყაროს მათემატიკური ხედვა (ძალიან დიდი თვალსაზრისით) სწორედ სენტ ჯონსის კოლეჯში  ჩამომიყალიბდა. 

 

 

„არსებითი მნიშვნელობა არც ჰქონდა, პარალელურ ქუჩაზე წავიდოდი მარტო თუ ამერიკაში, იმიტომ, რომ არაფერს მსგავსს მიჩვეული არ ვიყავი.“

 

 

- ესე იგი, როდესაც საბუთები ორი სხვადასხვა ტიპის უნივერსიტეტში გაგზავნეთ, ეს არ იყო  ზერელე გადაწყვეტილება და მკაფიოდ აცნობიერებდით პასუხისმგებლობას თქვენი მომავლის წინაშე?  

- ალბათ, ყველაზე რთული სწორედ ეს პერიოდი იყო - მე-12 კლასის მეორე ნახევარი, როცა გადაწყვეტილების მიღება მიწევდა სამომავლო გეგმებთან დაკავშირებით. ამ გადმოსახედიდან, ბუნებრივია, არ ვფიქრობ, რომ ჩემი გადაწყვეტილება ზერელე იყო. მაგრამ, ალბათ, ემოციებიც ჩაერთო, რომ მაინცდამაინც სენტ ჯონსის კოლეჯში წავედი. პრაქტიკულ დონეზე, თავისუფლად შემიძლია ვთქვა, რომ საბოლოო არჩევანი დაფინანსების დამსახურებაა. მაგრამ იმდენად ინტერაქტიური იყო კოლეჯთან ურთიერთობის პირველი ნაბიჯები; იმდენად ემოციური იყო, რომ ჩემთვის ძალიან საინტერესო ადამიანები რაღაცას მეკითხებოდნენ და ჩემი პასუხების მოსმენა აინტერესებდათ. ამან აღმაფრთოვანა და ემოციურად ძალიან დამაკავშირა კოლეჯთან. 

- იმ პერიოდს იხსენებთ, როდესაც კომისიას უნდა გადაეწყვიტა - გიღებდნენ თუ არა და რა დაფინანსებით გიღებდნენ? 

- დიახ, გასაუბრებების პერიოდზე ვამბობდი. 

- თქვენი სიტყვებია, რომ „სენტ ჯონსის კოლეჯში სტუდენტის ჩარიცხვის კონცეფცია ის არის, თუ რამდენად საინტერესო და სასურველი ხარ შენ, როგორც ინდივიდი, საერთო საუნივერსიტეტო ატმოსფეროსთვის.“ თქვენ იმდენად საინტერესო აღმოჩნდით მათთვის, რომ მაქსიმალური თანხით - წელიწადში 60 000 დოლარით დაგაფინანსეს, ოთხი წლის განმავლობაში. თქვენ როგორ ჩაეწერეთ სენტ ჯონსის კოლეჯის საერთო სურათში? 

- პირველი, რაც მეხსიერებაში უცვლელად დამრჩა, ეს იყო პირველი დღე კოლეჯში (convocations). ამ დღეს სტუდენტმა უნდა დადოს ვერბალური (ჩვენს შემთხვევაში, წერილობითიც) ხელწერილი, რომ ხდები ამ სოციუმის ერთ-ერთი წევრი. ოფიციალურიად გადმოგცემენ სენტ ჯონსის სტუდენტის სტატუსს. გახსნის ცერემონიალზე კოლეჯის მაშინდელმა პრეზიდენტმა ასეთი სიტყვები თქვა: „დარწმუნებული ვარ, რომ ძალიან კარგი ადამიანები ბრძანდებით, რადგან აქ ჩვენთან ერთად ხართ. თუმცა, ვიცი, რომ ოთხი წლის შემდეგ სულ სხვანაირები იქნებით, რადიკალურად შეიცვლებით.“ მაშინდელი გადმოსახედიდან, ძალიან გამიკვირდა, ვერანაირად დავუკავშირდი ამ სიტყვებს. სნობიზმის ელემენტებსაც კი ვხედავდი კოლეჯის პრეზიდენტის ფრაზებში, რადგან ასე მოურიდებლად თქვა, აქ ყოფნის ოთხი წელიწადი შეგცვლითო. სინამდვილეში, მე არ მახსენდება არცერთი კოლეჯი, სადაც შეიძლება, რომ ლაბორატორიის კლასში შეხვიდე, ლავუაზიეს მემუარებს კითხულობდე და ზუსტად ისე ატარებდე ექსპერიმენტებს, როგორც ლავუაზიე ატარებდა. პირობითად, რომელიღაც მჟავაში თითი ჩაყო, დაყნოსო და, შეიძლება, ენითაც შეიგრძნო. ეს ისეთი გამოცდილებებია, რაც ნამდვილად მხოლოდ ამ კოლეჯში შეიძლება მიიღო. და ეს განსაკუთრებული გამოცდილებები, რა თქმა უნდა, გცვლის. 

- მე უფრო ის მაინტერესებს, თქვენ როგორ მოერგეთ სენტ ჯონსის კოლეჯის გარემოს, მათი სწავლების სტილს; თქვენ რა შესძინეთ კოლეჯს? 

- ალბათ, ერთ-ერთი საუკეთესო ნაბიჯი, რასაც კოლეჯი თავიდანვე დგამს, განსაკუთრებით, საერთაშორისო სტუდენტებთან დაკავშირებით, ის არის, რომ სტუდენტებს აქტიურად რთავს სხვადასხვა სამუშაოში. კოლეჯის ინიციატივით, პირველივე კურსიდან დასაქმებული ვიყავი მუსიკალურ ცენტრში, რომელიც კამპუსში გვაქვს. მუსიკის კათედრაზე ლექტორების ასისტენტად ვმუშაობდი. ხშირად ვესწრებოდი ჩემზე ერთი ან ორი წლით უფრო დაბალი კურსელების მუსიკის ლექციებს. ასისტენტი ვიყავი უშუალოდ ლექციის პროცესში. ეს მარტო ჩემი კონტრიბუცია არ ყოფილა. კამპუსში რომ გაივლით, აბსოლუტურად ყველა სტუდენტი რაღაცას აკეთებს. ვიღაც ყვავილებს რწყავს დილით, ვიღაც თევზების აკვარიუმს უვლის, ვიღაც მათემატიკაში ეხმარება სხვა სტუდენტებს, ვიღაც ადმინისტრაციულ საქმეს აკეთებს. ყოველთვის ყველა სტუდენტი რაღაცით არის დაკავებული. ატმოსფეროც ისეთია, რომ სტუდენტები ერთმანეთს იცნობენ, მუდმივი კომუნიკაცია აქვთ. როდესაც სემინარზე მივდივართ და ვლაპარაკობთ იმას, რაც ჩვენს გონებაში მოვამწიფეთ, ეს მხოლოდ კლასში არასოდეს რჩება. საუზმის თუ სადილის დროს, ან ქუჩაში, ხის სკამზე ერთად ჯდომისას, ყოველთვის აქტიურია აზრების გაცვლის პროცესი. ამიტომ, არ მგონია, რომ მე რაღაც განსაკუთრებულად მოვერგე იქაურობას, ან ვინმე სხვა განსაკუთრებულად მოერგო. მართლა ძალიან ურთიერთმომცველია ურთიერთობა. 

- სანამ ამერიკაში წახვიდოდით, ასეთი რამ თქვით: „ფაქტობრივად, ცხოვრების სულ სხვა ეტაპზე გადავდივარ“. რა მოხდა ამის შემდეგ? 

- იმ ელენეს რომ დავუბრუნდე რამდენიმე წუთით, რა თქმა უნდა, მაშინ ვგულისხმობდი, რომ პრაქტიკული ცვლილებები, თუნდაც, ემოციური ცვლილებები, ძალიან დიდი გარდატეხის მომტანი იქნებოდა. არსებითი მნიშვნელობა არც ჰქონდა, პარალელურ ქუჩაზე წავიდოდი მარტო თუ ამერიკაში, იმიტომ, რომ არაფერს მსგავსს მიჩვეული არ ვიყავი. ამერიკაში რომ ჩავედი, დამხვდა უზარმაზარი გამჭვირვალე კედელი, რომელსაც ვერ ვხედავდი და შევეჯახე: თურმე, დიდ ეტაპებზე კი არ მომიწევს გადასვლა, არამედ, ყოველი დღე არის ახალი ეტაპი და ყოველ დღეს წარმოუდგენელი გამოწვევა ახლავს. 

- ინტელექტუალურ პრობლემებს თუ შეეჯახეთ, ახალ გარემოსთან შეგუების პროცესში? 

- თბილისში ისეთ სკოლაში დავდიოდი, სადაც ყველა ტექნიკურ და საბუნებისმეტყველო საგანს ინგლისურ ენაზე ვსწავლობდი. მაგრამ ამერიკაში რომ ჩავედი, აღმოჩნდა, რომ ენა არ ვიცი. ეს ისეთი შოკისმომგვრელი იყო თავიდან... არ ველოდი, იქიდან გამომდინარე, რომ უკვე მქონდა გამოცდილება - ამ ენაზე გავიარე გასაუბრებები და რადგან შესაბამისი კვალიფიკაცია მომცეს, ესე იგი, ფიქრობდნენ, რომ ენის მხრივ რაიმე ბარიერი არ მაქვს. თუმცა, როგორც კი მოვიდა დრო, რომ ინგლისურად უნდა ვილაპარაკო „ილიადაზე“, კიდევ ოც ადამიანთან ერთად, ვხვდები, რომ რაღაცნაირად ენა არ მემორჩილება, ან ფიქრი არ მემორჩილება ამ ენაზე. საბოლოოდ, აღმოჩნდა, რომ ძალიან მარტივად გადავლახე ეს ბარიერი. სულ 10-15 დღე დამჭირდა იმისთვის, რომ ენის მუსიკალურობა გამეთავისებინა. სხვა მხრივ, არ ვიცი, თუ იყო იქ რაიმე განსაკუთრებული ინტელექტუალური სირთულე. რა თქმა უნდა, მასალა იმდენად მრავალფეროვანია, რომ შეუძლებელია, შეაფასო, გაგირთულდა, თუ არ გაგირთულდა. ისეთი მასალაა, რომ მასთან ერთხელ შეხება საკმარისი არ არის. ცხოვრებაში რამდენჯერმე უნდა მიუახლოვდე იმ ადამიანებს, რომ რაღაც დონეზე შეთანხმდეთ თქვენ და ისინი. 

- მეცნიერებს და მწერლებს გულისხმობთ? 

- დიახ. 

- პრაქტიკული კუთხით, ყველაზე მოულოდნელი სირთულე რა აღმოჩნდა თქვენთვის? ყველაზე მეტად რა გაგიჭირდათ?

- ცოტა კომიკური და ჭეშმარიტად ქართული პასუხია, მაგრამ ყველაზე რთული ჩემთვის იყო საკვებთან ურთიერთობა. ძალიან შეიძლება მომნდომებოდა რაღაც ქართული გემო, რომელსაც ემოციაც კი ჰქონდა: აი, დღეს განსაკუთრებულად გამიხარდებოდა, რომ ესა და ეს ქართული გემო გამესინჯა... მაგრამ ამ გემოს ვერაფრით ვერსად ვპოულობდი (ჩემი მცდელობების მიუხედავადაც, რომ თვითონ შემექმნა რაღაც მსგავსი).

 

 

„პატარა რომ ვიყავი, მაშინ დამიწერია სასაცილო ლექსი... არც ისე სასაცილო, დღევანდელი გადმოსახედიდან.“

 

 

- ესეც გადალახეთ, დროთა განმავლობაში? 

- ეს მაინც ისეთი დეტალი იყო, რომ სასწორზე ამის საპირწონედ ბევრი არაფერი იდო. 

- და გაიარა? 

- არა, ბოლო წუთამდე მქონდა. პერიოდულად, როცა საქართველოში ჩამოვდიოდი, ეს არასოდეს იყო პირდაპირი რეისი, სამწუხაროდ.

ეს სულ იყო, და არა მხოლოდ გასტრონომიული თვალსაზრისით, რა თქმა უნდა.

- თქვენი კოლეჯი სხვადასხვა მეცნიერების ფართო ცოდნას იძლევა, ასევე, ავითარებს ანალიზის უნარს, კრიტიკულ აზროვნებას, საჯარო გამოსვლების და წერის კულტურას... მაგრამ ეს ცოდნა არ გულისხმობს, რომ თქვენ უკვე ხართ რაღაცის სპეციალისტი. ახლა, როცა სწავლის დასრულებამდე რამდენიმე თვე დაგრჩათ, როგორ წარმოგიდგენიათ საკუთარი მომავალი? 

- ეს ეტაპი რომ დასრულდება, მერე დაიწყება კიდევ რაღაცის სწავლის პროცესი. ჯერჯერობით, თავს ვთვლი მხოლოდ და მხოლოდ მომზადებულ ადამიანად და არ ვფიქრობ, რომ რაღაც კონკრეტული სფეროს პროფესიონალი ვარ. იქ სწავლა ძალიან სასიამოვნო იყო ჩემთვის. უფრო სწორად, ყველაფერი, რასაც ვიღებდი, ალბათ, უფრო ჩემი სიამოვნებისთვის იყო. მაგრამ დადგა მომენტი, როცა მივხვდი, რომ ეს მხოლოდ სიამოვნება არ ყოფილა. დიდი პასუხისმგებლობაც დამეკისრა იმიტომ, რომ უკვე ასეთი მომზადებული ვარ რაღაც გადაწყვეტილებებისთვის, რაღაც ნაბიჯებისთვის... ვფიქრობ, რომ კიდევ იქნება გარკვეული ხანგრძლივობის სწავლის პროცესი და, რა თქმა უნდა, ამ ყველაფრის პარალელურად იქნება წერა.

- რას გულისხმობთ?

- ძალიან მიყვარს პოეზია. ალბათ, იმას არ ვიტყვი, რომ ვაპირებ, აუცილებლად ლექსები ვწერო. თუმცა, პოეზია დიდი ინსპირაციაა ჩემთვის, როგორც კონკრეტული მდგომარეობა, სადაც შეიძლება, ადამიანი მივიდეს... ეს ისეთი მაცოცხლებელი ენერგიაა, რომ მგონია, ამ ენერგიას აუცილებლად დავაბრუნებ ნაწერში... კიდევ მგონია, რომ, ჯერჯერობით, მხოლოდ წერაში ვიპოვე ეს უმნიშვნელოვანესი ბალანსი - იმას შორის, თუ რას ვიღებ სამყაროსგან (თუნდაც, რაციონალურად, თუნდაც, ემოციურად) და იმას შორის, რაც შემიძლია, რომ ავიღო და შევინახო. 

- მცდელობები, ალბათ, გქონიათ.

- დიახ, გამორიცხულია, რომ მცდელობები არ გქონდეს, სენტ ჯონსის რეჟიმიდან გამომდინარე. იქ ძალიან ბევრს ვწერთ. 

- კონკრეტულად პოეზიას ვგულისხმობდი. 

- დიახ, მქონია შემთხვევები. პატარა რომ ვიყავი, მაშინ დამიწერია სასაცილო ლექსი... არც ისე სასაცილო, დღევანდელი გადმოსახედიდან. ძალიან პატარა ვიყავი, არ ვიცი, რატომ დავწერე ლექსი, რომელიც იყო ბანქოზე. მახსოვს, რომ ბანქოს თამაში დავუკავშირე ადამიანების თამაშს ცხოვრებაში. დედაჩემს დღემდე თავის საფულეში აქვს ეს ლექსი შენახული, ქაღალდზე დაწერილი (იცინის). იმ ლექსის მერე დიდი ხანი გავიდა და მხოლოდ და მხოლოდ ვკითხულობდი პოეზიას. ბოლოს, ალბათ, ორი წლის წინ დავუბრუნდი ისევ წერას, როცა პაოლო იაშვილს დავუწერე ლექსი, მისივე ერთი ლექსის ინსპირაციით. 

- ქართულად? 

- დიახ, ქართულად. და იმის მერე რამდენჯერმე დავწერე, ისევ ქართულად. თუმცა, ინგლისურადაც ვწერ ლექსებს. 

- თქვით, რომ მომზადებული ხართ გადაწყვეტილების მისაღებად. ეს უკვე იქნება გადაწყვეტილება თქვენი მომავალი პროფესიის შესახებ? თუ შეიძლება, ისევ შუალედური საფეხური იყოს? 

- ჯერჯერობით, ასე ვფიქრობ: მინდა, ვისწავლო რაღაც ისეთი, რასაც, თუ არ შევისწავლი, ჩემი უნარებით (ზოგადად, სინთეზური უნარებით) ეს დარგი ვერ მეცოდინება. ალბათ, რაიმე ძალიან ტექნიკურს ავირჩევ. 

- მაგალითად? 

- მაგალითად, თუნდაც, კოდირება; ან რაღაც ისეთი, რაც ციფრულ ტექნოლოგიასთან არის დაკავშირებული. 2020 წელს ადამიანებმა ამ მხრივ ბევრი რამ იციან და სრულიადაც არ ვთვლი, რომ დავეწიე ამ ინფორმაციას. 

- ანუ, კლასიკური ცოდნის შემდეგ, თანამედროვე ცოდნა გინდათ, შეივსოთ?

- დიახ. ერთ კონკრეტულ საქმეში ნამდვილად ვერ წარმომიდგენია ცხოვრების ბოლომდე გაჩერება. ალბათ, იქნება რამდენიმე საქმე, რომლებსაც ხელს მოვკიდებ, თუნდაც, ცხორების სხვადასხვა ეტაპზე. აქედან გამომდინარე, მირჩევნია, რომ მაქსიმალურად ვიყო მომარაგებული რესურსით. ეს საშუალებას მომცემს, რაღაც ერთს არ დავჯერდე და ცოტა „ვიცურო“. 

- ოჯახი როგორ უყურებს ამ გადაწყვეტილებას? შესაძლოა, მათთვის ბევრად კომფორტული ყოფილიყო, ერთი პროფესია რომ შეგერჩიათ და სცოდნოდათ, რომ მათი შვილი, მაგალითად, ექიმია, ან ბიოლოგი... თუ ასე არ არის? 

- თავიდანვე ჩემს ოჯახში ასეთი წარმოდგენა იყო, რომ საერთაშორისო ურთიერთობებზე უნდა ჩამებარებინა. ბავშვობიდან ბევრ ენას მასწავლიდნენ. ამაზე სულ იყო ლაპარაკი, მაგრამ გადაწყვეტილების დონეზე არასდროს არავის შემოუთავაზებია. მამაჩემი მხედავდა ასე, რომ დიპლომატი უნდა ვყოფილიყავი და მაინცდამაინც იაპონიაში უნდა მემსახურა. ხედავდა, თუ როგორ დავუკავშირდებოდი საქართველო-იაპონიის ურთიერთობებს. მაგრამ მაგ გზაზე არ წავედი. არ გამოვრიცხავ (ისევ და ისევ, არ გამოვრიცხავ), რომ დამაინტერესოს ადმინისტრაციულმა საქმიანობამ, დამაინტერესოს პოლიტიკურმა საქმიანობამ, დამაინტერესოს ეკონომიკურმა საქმიანობამ. ეს ყველაფერი ახლა უკვე მაინტერესებს და არ გამოვრიცხავ, რომ ამ დარგებიდან რომელიმეში მართლაც ჩავება. მაგრამ არ დავუკარგე ჩემს თავს იმის უფლება, რომ მესწავლა იქ, სადაც მინდოდა. თან, ჩვიდმეტი წლის ვიყავი, როცა ეს გადაწყვეტილება მივიღე. თვრამეტის ამერიკაში გავხდი. 

- მიზნების და შესაძლებლობების ბალანსი აღზრდით მიიღწევა, გამოცდილებით, თუ როგორ? მესმის, რომ თქვენში არის რესურსი, არის გადაწყვეტილებისთვის მზაობა, მაგრამ თუ გაქვთ რაიმე კითხვა ან ეჭვი - თქვენი მიზანი და თქვენი შესაძლებლობები საბოლოოდ როგორ დაბალანსდება?

- (პაუზა) თქვენი აზრით, მიზნებიდან გამომდინარეობს შესაძლებლობები, თუ შესაძლებლობებიდან გამომდინარეობს მიზნები? 

- სენტ ჯონსის სტუდენტებს გახასიათებთ კითხვის შემობრუნება. ტბელ აბუსერიძემ რამდენჯერმე გამოიყენა ეს ხერხი, როცა მისგან ინტერვიუს ვიღებდი. გიპასუხებთ, რომ ჩემი აზრით, კონტექსტზეა დამოკიდებული, შესაძლებლობიდან გამომდინარეობს მიზნები, თუ პირიქით. თუ ადამიანს მშვიდი ცხოვრება უნდა, თავის შესაძლებლობების მიხედვით განსაზღვრავს მიზნებს. თუ მიზნები შესაძლებლობებს აღემატება, მაშინ შფოთი მეტია. მაგრამ, სინამდვილეში, რომელ გზას მოაქვს ბედნიერება?

- საბაზისო გაგებით თუ ვიმსჯელებთ, ალბათ, ბედნიერებისთვის ჯობია, რომ შესაძლებლობიდან ამოდიოდეს მიზნები. მაგრამ, მეორე მხრივ, ბედნიერებაც სწორედ ისაა, როცა შეუძლებლისკენ მიგიწევს გული. ალბათ, ყველაზე აღმაფრთოვანებელი და ყველაზე ტრაგიკული თვისებაც ეს არის, რომ შეიძლება სრულიად ხელშეუხებელს და შორეულს ვეჭიდებოდეთ ფიქრებით. მე მჯერა, რომ გონებაში რაღაც იდეაზე კაუჭის გამოდება იმხელა ბიძგია თავისთავად, რომ ძალიან დიდ როლს თამაშობს შესაძლებლობების გადასხვაფერებაშიც და მიზნების გადასხვაფერებაშიც. 

- ის ფაქტი, რომ ერთი ადამიანი სხვა ადამიანზე მეტს აცნობიერებს, ეხმარება, რომ სხვაზე ბედნიერი იყოს? თუ პირიქით? 

- ამ კითხვაზე პასუხი ნამდვილად არ ვიცი იმიტომ, რომ მე თვითონ ხშირად ვსვამ ამ კითხვას. რამდენჯერაც აპათიას ვგრძნობ, სულ ვფიქრობ, რა ჯობია - გქონდეს ინფანტილური და საფუძველსმოკლებული სიხარულის თუ ბედნიერების განცდა, მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ, რომ მოვლენებს არ ჩაუღრმავდი, ზედაპირულად შეივსე სიხარულით და არ მიხვდი, რა არის ამ სიხარულის არსი? თუ ჯობია, რომ ძალიან იშვიათად, ცხოვრებაში თუნდაც ერთხელ იყო ბედნიერი (ან შეიძლება საერთოდ არ იყო ბედნიერი), მაგრამ გესმოდეს, საიდან მოდის და რატომ გაქვს ის ტრაგიკული განცდა, ან ნებისმიერი განცდა, რაც გაქვს? მე მაინც სუბიექტური ვიქნები და გადავიხრები იქით, სადაც ემოციის ბოლომდე შეგრძნება შეგიძლია. იმიტომ, რომ რა არის მაშინ ბედნიერება, თუ მთელი შენი რაციონალური არსებით და მთელი შენი ემოციური ინტელექტით არ მიხვდი ამ ბედნიერებას, თუ ბედნიერება გარსივით არ შემოაკარი შენს გონებას?! ეს ფასდაუდებელია, როცა რაღაცას ბოლომდე გრძნობ, თუნდაც, ის არ იყოს ბედნიერება და არ იყოს სიხარული. 

- დოსტოევსკის „იატაკქვეშეთის ჩანაწერები“ იყო ის წიგნი, რომელზე დაწერილმა რეცენზიამ გაგიხსნათ გზა სრული დაფინანსებისკენ სენტ ჯონსის კოლეჯში. ეს მეტისმეტად არასაბავშვო წიგნი, რომლის პერსონაჟი მით მეტად უბედურია, რაც მეტს აცნობიერებს, რით გახდა თქვენთვის საინტერესო, 17 წლის ასაკში? 

- დავალება იყო, რომ უნდა დამეწერა ერთ ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე და ერთ წიგნზე, რომელიც კავშირში იყო ცხოვრებისეულ გამოცდილებასთან. რა თქმა უნდა, არანაირი ცხოვრებისეული გამოცდილება არ მაკავშირებს იმასთან, რაც შეიძლებოდა, რომ „იატაკქვეშეთის ჩანაწერებში“ წამეკითხა. თავისთავად ცხადია, ეს არ იყო არც პირველი წიგნი, რომელიც წამიკითხავს და არც პირველი ეგზისტენციური ნაშრომი... წიგნის დიდი ნაწილი პირველ პირშია დაწერილი და თხრობა ძალიან შემოდის კონტაქტში მკითხველთან. წიგნში არ არის სტანდარტული აღქმა საბაზისო ემოციებისაც კი - სიხარულის, ბედნიერების, ტირილის, ცრემლის... ყველაფერი იმდენად სხვანაირად არის ამ პერსონაჟის თვალით დანახული, რომ ეს ჩემთვის იყო... რაღაცნაირი შოუ. ზაფხულის არდადეგებზე ჩემს მეგობართან ერთად მის სოფელში ვისვენებდი, როცა ეს წიგნი ერთი დაჯდომით წავიკითხე. პირველი ემოცია ის მქონდა, რომ ყველა ფურცელი, რომელსაც ვშლიდი, პატარ-პატარა ტალღა იყო  და ბოლოს გიგანტური ცუნამის წინ აღმოვჩნდი. მანამდე ასეთი გრანდიოზული შთაბეჭდილება წიგნისგან არ მიმიღია. იმის შემდეგ ეს წიგნი სულ ჩემთან დარჩა, როგორც ძალიან დიდი ხმა, ომის შეძახილის მსგავსი, რომელმაც სრულიად გაოგნებული დამტოვა.

 

- შეძრწუნება, მგონი, ძალიან ზუსტი სიტყვაა იმის აღსაწერად, რაც შეიძლებოდა, ამ წიგნს გამოეწვია სრულიად ახალგაზრდა ადამიანში, ბავშვში. რა მოცულობის იყო რეცენზია, რაც გაგზავნეთ? 

- ოთხი თუ ხუთი გვერდი. 

 

 

„ალბათ, ერთადერთი პრინციპი, რომელიც არ შემიძლია, დავთმო, არის ერთიანი და დამოუკიდებელი ჩემი სამშობლოს იდეა.“

 

 

- დღეს არაერთხელ ახსენეთ ემოცია. როდესაც ემოციის ზემოქმედებით რაღაც ნაბიჯებს დგამთ, თუ ფიქრობთ, ეს ნაბიჯები და მათი გამომწვევი ემოციები რამდენად შეესაბამება თქვენს ღირებულებებს? 

- ალბათ, ეს ორი ყოველთვის თანაკვეთაშია. ჩემში ბევრი ემოცია იმ ღირებულებებიდან გამომდინარე იბადება, რომლებსაც ვაგროვებ. იმიტომ, რომ არ ვცდილობ, უყურადღებოდ ჩავუარო საკუთარ ემოციებს; არც სხვა ადამიანების ემოციებს. საუბრის დროს ვერბალურმა ნაწილმა დიდი დაბნევა იცის. შეიძლება, ხშირად ზუსტი სიტყვები ვერ მოძებნო არგუმენტისთვის. მაგრამ ემოციური მდგომარეობა უცებ დაგანახებს, რა ფერის არის ის არგუმენტი, რომელიც ასაგები გაქვს, ან რომელიც ამოსახსნელი გაქვს. ჩემი ემოციები და ღირებულებები ხშირად ერთმანეთისგან გამომდინარეობს. 

- შეგიძლიათ თუ არა, საერთო ენა მოძებნოთ ადამიანებთან, რომლებთანაც პრინციპებზე ვერ თანხმდებით? 

- ალბათ, ასეთ შემთხვევებში, ორივე მხარე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს. მე ვხედავ ჩემს თავში მზაობას დიალოგისთვის, იმ დონეზე მაინც აუცილებლად, რომ მოვისმინო და ბოლომდე მაინტერესებდეს, თუ რა დგას მეორე მხარეს, თუ რა მოდის ჩემი არგუმენტის საწინააღმდეგოდ. ურთიერთობა შემიძლია, მუშაობაც შემიძლია, მაგრამ ძალიან მთრგუნავს და ქმედუნარიანობასაც მიკარგავს, თუკი მეორე მხრიდან არ მოდის ის მზაობა, რომ ჩემი კონტრიბუციაც დაიდოს. ადამიანთან სალაპარაკოდ რომ ჯდები ერთ მაგიდასთან, იმის იმედი მაინც უნდა გქონდეს, რომ სწორ კონტექსტში იქნები აღქმული. 

- რომელია პრინციპი, რომელსაც არასდროს დათმობთ? 

- პრინციპები იცვლება, სულ... ჩემს თავთან რაც არის დაკავშირებული, ამაზე არასოდეს მინდა ვთქვა „არასოდეს!“. სულ მზად ვარ, რომ ყველა პრინციპი და ყველა წესი შეიცვალოს. სამყარო აქამდე ასე მოვიდა, რომ არის წესრიგი, მერე რაღაც არასწორი ხდება და იცვლება და იცვლება... ალბათ, ერთადერთი პრინციპი, რომელიც არ შემიძლია, დავთმო, არის ერთიანი და დამოუკიდებელი ჩემი სამშობლოს იდეა. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია ჩემთვის, ჩემი ოჯახიდან გამომდინარე, მამაჩემიდან გამომდინარე, მისი ცხოვრებიდან გამომდინარე, 2008 წლის ომიდან გამომდინარე... ეს დიდი დაღია ჩემთვის.

- მამა რას საქმიანობს? 

- მამაჩემი 2010 წელს გარდაიცვალა, ძალიან პატარა ვიყავი. მფრინავი იყო და, თუ გახსოვთ, 1992 წლის 22 სექტემბერს სოხუმში თვითმფრინავი რომ ჩამოაგდეს, მთავარი შტურმანი იყო მაგ რეისზე. თვითონაც სასწაულებრივად გადარჩა და რამდენიმე ადამიანიც გადაარჩინა. რომ გავიზარდე, მერე შევხვდი ამ ადამიანებიდან რამდენიმეს. მამა ვახტანგ გორგასლის ორდენოსანია, ეროვნული გმირი. 

- არ ვიცოდი ეს ამბავი, ძალიან ვწუხვარ. ვინ არის ის, ვისაც თქვენს ყველაზე ღრმა ტკივილებს უზიარებთ? 

- (პაუზა) ჩემს ტკივილებს ხშირად ვუზიარებ ჩემს ახლობლებს. ამ მხრივ არ ვარ ძალიან ჩაკეტილი. დედაჩემს, მეგობრებს, ჩემთვის ძვირფას ადამიანებს ვეუბნები ყველაფერს. მაგრამ, ალბათ, ყველაზე ღრმა ტკივილები ისეთ მომენტში მოდის, ან ისეთ მომენტში მახსენდება, როცა არ ვარ ვინმესთან ერთად და არც არის ვინმესთან გასაზიარებელი. ალბათ, ყველაზე ღრმა ემოციები ზუსტად მაშინ მოდის, როცა მარტო ვარ. 

- და თქვენთან რჩება?

- და რჩება ჩემთან. ალბათ, რაღაც ნაწილი გადავა იმ ნამუშევრებში, რომლებსაც მომავალში შევქმნი. 

- როდის დარწმუნდით, რომ სიკვდილს არანაირი კავშირი არ აქვს ასაკთან? 

- ახლა ძალიან მკაფიოდ გამახსენდა ერთი სცენა ჩემი ბავშვობიდან. მე და მამა გემზე ვიყავით. მამას ვკითხე, თუ გადახტებოდა გემიდან და თუ გაბედავდა, რომ იმ სიღრმე წყალში გაეცურა, რა სიღრმეზეც იმ მომენტში გემი იმყოფებოდა. მამამ მითხრა, თუ ცურვა იცი, არ აქვს მნიშვნელობა, შენს ფეხქვეშ ფსკერამდე რამდენი წყალია იმიტომ, რომ მაინც ზედაპირზე ცურავო. ეს ჩემთვის იმდენად ბევრის გამხსნელი, ძალიან პრაქტიკული გაკვეთილი იყო, რომ როცა შიშთან ძალიან ახლოს მივედი -  თუნდაც, ფიზიკურად, თუნდაც, ფიქრში - მაშინ მივხვდი, რომ სიკვდილი თავისთავად არსებობს, შენ მას ასაკით არ უახლოვდები. სანამ საბედისწერო წამი არ დადგება, ადამიანსა და სიკვდილს შორის აბსოლუტურად არაფერი არ არის, შიშის გარდა. სიკვდილი არ მოდის არც სიღრმიდან, არც ასაკიდან... თუ დაახლოებით მაინც გაქვს წარმოდგენილი, როგორი შეიძლება იყოს ცოცხალი ადამიანი, სიკვდილთან ძალიან ახლოს, - ეს შეიძლება იყოს 16 წლის ნიკოლოზ ბარათაშვილი (როდესაც მის ფიქრებში უკვე იყო სიკვდილი), ან უხუცესი ლევ ტოლსტოი.

 

 

„რაც უფრო რბილად ვეხები ავტორებს, მგონია, რომ მით უფრო მეტს მიყვებიან ისინი.“

 

 

- ფეისბუკზე ვრცელი, შთაგონებული პოსტი დაწერეთ პლატონზე. იქ იყო ასეთი ფრაზები: „პლატონის არცერთი მკითხველი არასოდეს ზიანდება. რომელ მოსახვევშიც არ უნდა დაიკარგო, მაინც ყველგან მშვენიერება გხვდება. პლატონი არასოდეს ვნებს თავის მკითხველს.“ ეს გამონაკლისი იყო, თუ ასეთი ემოციური დამოკიდებულება გაქვთ შემეცნების პროცესის მიმართ? ყველაფერი, რასაც თქვენი ტვინი მოქმედებაში მოჰყავს, თქვენს ემოციასაც აღვიძებს? 

- (იცინის) ეს არის ჩემი ერთადერთი პოსტი ფეისბუკზე. ესეების ჩაბარების პროცესი იყო და კამპუსის ყავახანაში შევედი. სხვა პირველკურსელებს რომ ვკითხე, რაზე წერდნენ, ზუსტად  დავინახე, როგორ ჩაჯდა ერთიან ფაზლში, თუ ვინ რა აირჩია. ყველა და ყველაფერი ერთმანეთს შეესაბამებოდა. იქიდან რომ გამოვედი, მივხვდი, მეც რატომ ავირჩიე პლატონის „ფედრა“ და ძალიან გამიხარდა. შეყვარებული ვიყავი ფილოსოფიაზე, ზუსტად იმ კონტექსტში, რომ ფილოსოფიაც ორ ადამიანს შორის ურთიერთობაა. რაც უფრო ინტიმური და რთულია ეს ურთიერთობა ორ ადამიანს შორის, მით უფრო დიდია სიყვარულიც და ფილოსოფიაც. წარმოვიდგინე, თვითონ პლატონი როგორ წერდა დიალოგებს. თან ყველა დიალოგს იმ ადამიანის სახელი აქვს, ვისაც სოკრატე ესაუბრება. ვფიქრობდი, ალბათ, იმიტომ დაარქვა ამ დიალოგებს ადამიანების სახელები, რომ იმათ მისცეს მათი წილი სოკრატე და თვითონ დაიტოვოს თავისი წილი სოკრატე, რომელიც ამ დიალოგებს მიღმაა. წარმომიდგენია, როგორ უნდა ყვარებოდა პლატონს სოკრატე. ეს მომენტი რომ გავაცნობიერე - თვითონ პლატონის გრძნობა სოკრატესადმი - ალბათ, ამან იმოქმედა და ჩემშიც აღძრა სიყვარული. 

- ეს ემოციები, რომლებიც დამატებით ენერგიას ითხოვდა თქვენგან, ხელს ხომ არ გიშლიდათ სწავლაში? თუ, პირიქით, გეხმარებოდათ და ენერგიასაც გმატებდათ?

- არცერთ ეტაპზე ეს ხელის შემშლელი არ ყოფილა. ინგლისურში არის სიტყვა unpack - გაშლას, ამოლაგებას ნიშნავს. აი, ამ გაშლაში, ამოწყობაში, ამოლაგებაში ძალიან მეხმარებოდა ემოციური დამოკიდებულება ადამიანებისა და მოვლენების მიმართ. იმიტომ, რომ რაც უფრო მეტად ვშიფრავდი, თუნდაც, სტოიკოსი ფილოსოფოსების ნაშრომებს, ყოველთვის ვეძებდი სივრცეს, სადაც შეგიძლია, შენ და ავტორი მარტო დარჩეთ. ზუსტად მაგ ადგილას მიმდინარეობს ყველაზე ინტენსიური გაცვლის და ინტერპრეტირების პროცესი. თავისთავად, ინტერპრეტაცია არ არის ადვილი საქმე, ძალადობრივი აქტიც კი არის, რადგან შენ მთელი შენი მეხსიერებით, გამოცდილებით შედიხარ  ტექსტში და ზუსტად ისე ირგებ ამ ტექსტს, როგორც შენ გინდა. რეალურად, ძალადობ ორიგინალზე. ამიტომ, ვფიქრობ, რომ ემოციური დაკავშირება თითოეულ ავტორთან, თითოეულ აზრთან ზუსტად იმაში მეხმარებოდა, რომ ჩემი შესვლა მათ შემოქმედებაში ყოფილიყო მაქსიმალურად რბილი. რაც უფრო რბილად ვეხები ავტორებს, მგონია, რომ მით უფრო მეტს მიყვებიან ისინი. 

- დიდი მადლობა ძალიან საინტერესო ინტერვიუსთვის. სანამ თქვენთვის შერჩეულ ციტატებს წაგიკითხავთ, მინდა, გვიამბოთ ერთი ამბავი, რაც სენტ ჯონსის კოლეჯში სწავლის დროს შეგემთხვათ. 

- (პაუზა) ეს ამბავი არ არის, ეს არის ადამიანი, რომელსაც გავიხსენებ და ამბავიც მას უკავშირდება. სენტ ჯონსში ჩემი უხუცესი ლექტორი, 92 წლის მისტერ უელსი, მეორე კურსზე ჩვენი სემინარის ლექტორი იყო. ძალიან ხშირად ისე ხდებოდა, რომ ერთმანეთის გვერდით ვისხედით მე და ბაბუა ჯეკი (იცინის). ფიზიკური სიახლოვიდან გამომდინარე, რატომღაც, ეს ლექტორი და მე ძალიან დავახლოვდით. მთელი მეორე კურსის განმავლობაში ვმეგობრობდით. იყო ასეთი შემთხვევა, რომ ძველ აღთქმას ვკითხულობდით და დავწერე ესე იობის მოთმინებაზე. საკმაოდ კარგი ესე გამოვიდა (იცინის), მოულოდნელად, ნამდვილად მოულოდნელად. როგორც კი ავირჩიე, იმ წუთასვე აზრების ბევრი ნაპერწკალი წამოვიდა. საბოლოოდ, ერთ-ერთი ყველაზე რთული ესე აღმოჩნდა დასალაგებლად. ისე გამოვიდა, რომ მისტერ უელსს ძალიან მოეწონა ჩემი ესე, მაგრამ ეს არ არის მთავარი. მან მთხოვა, რომ კიდევ ერთი ქსეროასლი გამეკეთებინა თავისი ქალიშვილისთვის (რომელიც, დაახლოებით, დედაჩემის ასაკის არის). რა თქმა უნდა, გავატანე ესე. კამპუსში ქალიშვილთან ერთად დაბრუნდა. ეს იყო ჩემთვის სიურპრიზებით აღსავსე დღე იმიტომ, რომ 92 წლის მისტერ უელსმა, მისმა ქალიშვილმა და მე ერთად გავატარეთ ბევრი საათი. ლანჩის დრო იყო, როცა ერთმანეთს შევხვდით და თითქმის სემინარის დრომდე (რომელიც ცხრის ნახევარზე იწყებოდა) სულ ერთად ვიყავით, სულ ვლაპარაკობდით. ასეთი დინამიკა არ ჰქონია არცერთ დღეს, რომელიც სანტა-ფეში გავატარე. ეს ადამიანი ძალიან ტკბილად მახსენდება იმიტომ, რომ სულ გამორჩეული ყურადღებით მექცეოდა. სხვათა შორის, პირველი პედაგოგი იყო, რომელმაც პირველივე ჯერზე სწორად წაიკითხა ჩემი გვარი. მითხრა, კენჭიაშვილს ვიცნობდი ადრე, ქართველს და რადგან შენი გვარიც „შვილზე“ მთავრდება, მივხვდი, რომ ქართველი ხარო. 

- ნამდვილად დაკვირვებული ადამიანი ყოფილა. 

- ამ ასაკში ადამიანი, ალბათ, კიდევ უფრო საინტერესოა, ვიდრე ნებისმიერ სხვა ასაკში. წარმოუდგენელი გამოცდილება უგროვდებათ და, თან, ბევრად უფრო ნაკლები შიში აქვთ. მეორე კურსი ყველაზე ღრმა და დიდი დიაპაზონის კურსია, ქრონოლოგიის თვალსაზრისით. სემინარის კითხვა ძველი აღთქმით იწყება  და შექსპირის „ქარიშხლით“ მთავრდება. ამ დროში იმდენი ომახიანი სათქმელი დაგროვდა, რომ ძალიან ბევრ თემაზე გვიწევდა მსჯელობა. ყოველდღიურად აღმაფრთოვანებდა ეს კაცი, რომელიც საოცარი ახალგაზრდული პოეტურობით გვიზიარებდა თავის პროფესიულ გამოცდილებას. დიდი ენერგეტიკის მატარებელი ადამიანია და ბედნიერება იყო მასთან ურთიერთობა. 

- ესე იგი, ცოცხალია? 

- დიახ, ცოცხალია. 

- საუბარს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია მე-18 საუკუნის ფრანგი ფილოსოფოსი ლუკ დე კლაპიე ვოვენარგი (1715-1747): „არ არსებობს უფრო ცვალებადი წესები, ვიდრე ისინი, რომლებიც სინდისით არის შთაგონებული.“

- არ ვიცი, სწორად ვკითხულობ თუ არა ამ ფრაზას: სინდისი წავიკითხე, როგორც, ზოგადად, მორალური მეტრი. იმის მიუხედავად, რომ ყველაზე დიდი დოქტრინები ზუსტად მორალში გვაქვს, ყველაზე მერყევი, ალბათ, მაინც მორალია. მეც მინდა, რომ კონკრეტული სურათი დამანახოს ამ ციტატამ - რომელ სინდისზეა ლაპარაკი, მაგრამ ამ წუთას ფიქრს მორალისკენ მივყავარ. 

- მეორე ციტატის ავტორია ასევე ფრანგი ფილოსოფოსი და მწერალი ვოლტერი (1694-1778): „ადამიანების უმრავლესობა ისე კვდება, რომ არ უცხოვრია.“ 

- ალბათ, ეს კონკრეტული ციტატა ვოლტერზე უფრო მეტს ამბობს, ვიდრე ადამიანზე, ვისაც, მისი გადმოსახედიდან, არ უცხოვრია. ეს ისეთი მძიმე შრომაა, რომ იყო ცოცხალი მაშინ, როცა ამას აცნობიერებ...  დრო თავისით არ გადის, დრო ჩვენ გაგვყავს, თითოეულ ჩასუნთქვასთან და ამოსუნთქვასთან ერთად. დრო ძალიან მტკივნეული წნეხია. ალბათ, აქედან გამომდინარე, ვერასდროს ვერავისზე ვიტყოდი, რომ არ უცხოვრია. როგორც კი იბადები, ეს თავისთავად ნიშნავს, რომ ყოველწამიერად მოქმედებდე და რაღაცას განიცდიდე. მესმის, ზედაპირულ დონეზე რას შეიძლება ეწოდოს სიცოცხლე ცხოვრების გარეშე. მაგრამ, თუ უფრო ჩავუღრმავდებით, უნდა ვაღიაროთ - ცხოვრება იმხელა ტვირთია, რომ თუ ცოცხალი ხარ, ვერ „გამოძვრები“; ვერ მოკვდები ისე, რომ არ იცხოვრო.

 

ფოტომასალა: ზურაბ ქურციკიძე