-    ნინო, როგორ ვისაუბროთ, „შენობით“ თუ „თქვენობით“?

-    „შენობით“. 

-    კარგი. საერთოდ, მწერლობა არ არსებობს ადამიანის მიმართ ინტერესის გარეშე და შენც ბევრჯერ დაგიწერია, რომ ადამიანის კვლევა შენი საქმიანობის არსია. თუ გეხმარება პროფესია - მწერლობა და, თუნდაც, დრამის რეჟისურა - იმაში, რომ რეალურ სამყაროში ადამიანებთან თვისებრივად განსხვავებული ურთიერთობა გქონდეს, ვიდრე ბავშვობისას გქონდა?

-    საინტერესო კითხვაა. აქამდე არავის უკითხავს და უნდა დავფიქრდე. რაღაც მხრივ, ალბათ, მეხმარება.  მაგრამ ის, რაც ჩემს პროფესიაში მნიშვნელოვანია - მწერლობაშიც, რეჟისურაშიც - ეს არის დამკვირვებლობა, ცნობისმოყვარეობა; და ეს ყოველდღიურობაში იმავე დოზით რომ გამოვიყენო, რა დოზითაც პროფესიაში ვიყენებ, ალბათ, არაადეკვატური და ძალიან დამღლელი ურთიერთობები მექნება; შეიძლება, ცოტა პათოლოგიურიც კი. 
 

-    ყურადღებით წავიკითხე „წერილი ჩემს ქალიშვილს“. ნამდვილად დასამახსოვრებელი ტექსტია. ერთი ციტატა მინდა, გაგახსენო: „ყველაზე უფრო მტკივნეული მაინც იმის გაცნობიერება იყო, რომ მართალია, იმ ადგილს თავი დავაღწიე, სადაც ცხოვრების არქაულ მოდელს და როლს მაძალებდნენ, მაგრამ ეს როლიც და მოდელიც უკვე ჩემს სულში იყო აღბეჭდილი.“ ან ერთი და ან მეორე როდის გააცნობიერე? ერთი ის, რომ ამ როლს გახვევდნენ თავს საქართველოში და მეორე ის, რომ კი გაიქეცი აქედან, მაგრამ სულზე მაინც აღბეჭდილია ეს როლი და ფუნქცია?

-    ყოველთვის ვაცნობიერებდი, რომ ჩემი ფუნქცია განსაზღვრული იყო. თუმცა, ეს ყველაზე მწვავედ გარდატეხის ასაკში, თინეიჯერობის პერიოდში აღვიქვი.  აი, მაგალითად, წვეულებაზე მივდივარ და, ბიჭი მეგობრებისგან განსხვავებით, აუცილებლად ათ საათზე უნდა ვიყო სახლში, ან თერთმეტზე. სხვა ყურადღება მომეთხოვება - როგორ მოვიქცევი, რას ვიტყვი, რისი უფლება შემიძლია საკუთარ თავს მივცე და რისი - არა, საპირისპირო სქესთან როგორ უნდა მოვიქცე და ასე შემდეგ. არ ვთვლი, რომ რევოლუციონერი ვიყავი, ან რამე განსაკუთრებული მინდოდა. მაგრამ ეს ყველაფერი დიდ პროტესტს იწვევდა ჩემში. თინეიჯერულ ასაკში უფრო ინტროვერტირებული ვიყავი, ვიდრე, ვთქვათ, ახლა ვარ. მაგრამ სულ მინდოდა, რომ გამერღვია ის, რაც ვიცოდი, რომ აკრძალულია. 

-    ჩუმი პროტესტი გქონდა, თუ ხმამაღლა აპროტესტებდი?

-    ხშირად კონფლიქტშიც შევდიოდი, მშობლებთან იქნებოდა ეს თუ გარე სივრცესთან. ასევე, ლექტორებთანაც - გარკვეული მეთოდიკის გამო, რომელიც არ მომწონდა. 
 

-    მეთოდიკაც ამ როლს და ფუნქციას ეხებოდა?

-    არამარტო. მაგრამ აქაც: „შენ გოგო ხარ და არ გშვენის ასეთი სიტყვა-პასუხი“. ძალიან მწვავედ აღვიქვამდი, რომ ჩემს ბიჭ კოლეგას ასე არ ეტყოდნენ; ასე არ გააკრიტიკებდნენ. 

-    მაგრამ საქართველოდან წასვლა რამდენად უკავშირდებოდა ამ დისკომფორტს? 

-    რაღაც მხრივ უკავშირდებოდა, თუმცა, პირველ რიგში, ჩემი მოტივაცია ის იყო, რომ დრამის რეჟისურაზე მინდოდა სწავლა. 1999-2000 წლებში საქართველოში ძალიან ცოტა რამ ხდებოდა კულტურაში. ყოფა უინტერესო იყო. კინოდოკუმენტალისტიკაზე ვსწავლობდი თეატრალურში და ერთი კამერა არსებობდა, ისიც „ლეიკოთი“ დაწებებული. მახსოვს რამდენიმე ლექტორი, რომლებისაც ძალიან მადლიერი ვიყავი. რაც შემეძლო, ასე თუ ისე, შევიწოვე მათგან და მერე უკვე ვგრძნობდი, რომ საკუთარი ძალებით ვეღარ ვვითარდებოდი. 

-    წასვლის მთავარი მოტივი მაინც სწავლის სურვილი იყო? 

-    დიახ. მაგრამ ბოლო თვეებში, სანამ წავიდოდი, სულ ისეთი შეგრძნება მქონდა, რომ ჰაერი აღარ მყოფნიდა - გადატანითი მნიშვნელობით, რა თქმა უნდა. ჩემს თაობაში, რომელიც საბჭოთა კავშირის ბოლო ამოსუნთქვაში დაიბადა და გაიზარდა, ჯერ კიდევ კოდირებული იყო საბჭოთა ცნობიერება. სტუდენტობისას იდეა რომ გაჩნდებოდა - მოდი, ეს გავაკეთოთ, ჩვენ შევქმნათ, ინიციატივა ჩავიგდოთ ხელში, - ყოველთვის მოდიოდა განწყობა, რომ: „აუუ, არ გეზარება?! მაინც ვერაფერს შეცვლი...“ მაშინ ბევრი ფიქრობდა, რომ შენ, როგორ ინდივიდი, არაფრად  ღირხარ, კოლექტივის გარეშე ვერაფერს შეცვლი. 

-    მინდა, წარმოვიდგინო როგორი იყავი თინეიჯერობის პერიოდში: ერთი მხრივ, ინტროვერტი, მეორე მხრივ, საკმაოდ აქტიური. სკოლაში თეატრალური დასი შექმენი, პიესები დაწერე, მერე ამ წარმოდგენით უცხოეთშიც იყავით. როგორ თავსდებოდა ეს ინტროვერტული ბუნება და საკმაოდ აქტიური ცხოვრების წესი? 

-    თეატრალურში რომ ჩავაბარე, იქ უცბად ბევრი მეგობარი შევიძინე და რაღაცნაირად გავიხსენი. ამიტომ, კარგად მახსოვს იქ გატარებული სამი წელი. მაშინ აღვიქვი, რომ არ ვარ გამოკვეთილად უცნაური ადამიანი. ჩემ გარშემო სტუდენტებს ჩემნაირი ინტერესები ჰქონდათ. სკოლის პერიოდში კი, გარიყული არა, მაგრამ ამოვარდნილი ნამდვილად ვიყავი გარემოდან. მყავდა მეგობრები, მაგრამ ჩვენი ინტერესები გაყოფილი იყო. 
 

-    რა მხრივ იყო გაყოფილი? 

-    ძიებაში ვიყავი და ეს ძიება უფრო მტკივნეული აღმოჩნდა ჩემთვის, ვიდრე გარშემო მყოფებისთვის. ჩემს სამეგობროში უფრო თინეიჯერული თემატიკა იყო: ბიჭები, გართობა, მოდა, თავის წარმოჩენა. მე კი მაინტერესებდა, ვინ ვარ, რატომ ვარ, რა მინდა, საით მივდივარ. 

-    ეგზისტენციური თემები. 

-    დიახ, ეგზისტენციური პრობლემები მაწუხებდა. ამას ახლდა თინეიჯერულ-რადიკალურ-მელანქოლიური განწყობა, რაზეც ახლა მეცინება. მაგრამ მე თვითონ მომწონდა ეს მდგომარეობა. თითქოს, ხაზს ვუსვამდი და ამით გვერდზე ვრჩებოდი. ბულინგის მსხვერპლი არ ვყოფილვარ. უბრალოდ, აღვიქვამდი, რომ მე სხვა ინტერესები მამოძრავებს, სხვაგან ვარ, სხვა რამეზეა ჩემი ფოკუსი. ზუსტად რომ ვთქვა, ჩაგრულად არ ვგრძნობდი თავს, უფრო - განსხვავებულად. როგორც კი სწორ წრეში აღმოვჩნდი, ძალიან ჩვეულებრივად აღვიქვი თავი და მომეწონა იმის შეგრძნება, რომ გამორჩეული აღარ ვიყავი. 

-    შენ წერდი: აღმოჩნდა, რომ ის კვალი - არქაული როლის და მოდელის - ახლაც მაქვსო. რაიმე გავლენას ახდენს შენზე ეს კვალი?  

-    გერმანიაში აღვიქვი, რამდენი რამაა ჩემში ქართული, როგორ კოდირებულია ეს მოწოდებები: ასე უნდა მოიქცე... ის არ შეიძლება, ეს არ შეიძლება... საქართველოში ყოველთვის უფრო მნიშვნელოვანია, სხვა რას იტყვის შენზე, ვიდრე ის, შენ რა განიჭებს ბედნიერებას. საბოლოო ჯამში, არჩევანი როცა მექნება, ახლა იმას გავაკეთებ, რაც მე მგონია სწორი. მაგრამ გერმანიაში აღვიქვი, რომ საქართველოდან გამოყოლილი ეს ფონი მაინც ბოლომდე ვერ გავთიშე.
 

-    ახლაც ასეა? 

-    ახლა თავისუფალი ვარ, რაც დიდი ბედნიერებაა. ჩემს ცხოვრებას მე თვითონ განვაგებ. თუმცა, დარწმუნებული ვარ, კონკრეტულ სიტუაციაში რომ მოვხვდე, ქვეცნობიერი მაინც წამოყოფს თავს.
 
-    შენი ციტატა მინდა შეგახსენო: „მერვე სიცოცხლეზე“ მუშაობისას ვერ ვერეოდი ბრაზს ჩვენს დღევანდელობაზე, ჩვენს საზოგადოებაზე, რადგან ბევრი რამ შეიძლებოდა, გაცილებით უკეთ ყოფილიყო, ერთხელ მაინც საფუძვლიანად რომ გადაგვეფასებინა ჩვენი წარსული, გვეღიარებინა შეცდომები... ბოლო მოღებოდა პოლიტიკისადმი ჩვენს ინფანტილურ დამოკიდებულებას.’’ ჩვენ სტუმრად გვყავდა ლიტერატორი თამაზ ვასაძე, რომელმაც ძალიან საინტერესოდ ახსნა ჩვენი მდგომარეობა: „საქართველოს ეგონა საკუთარი თავი გამორჩეული, განსაკუთრებული მისიის მქონე. ეს ძალიან დრამატულად შეიცვალა, ეს დაიმსხვრა. უმძიმესი ტრავმა განვიცადეთ. ქართველებმა თითქმის ხელი ჩაიქნიეს თავის თავზე. ეს რომელმა სხვა ხალხმა განიცადა საბჭოთა კავშირში ან აღმოსავლეთ  ევროპაში? ყველაზე იმედგაცრუებული ხალხი ჩვენ აღმოვჩნდით. ეჭვქვეშ დადგა ყველაფერი: ჩვენი ისტორიაც, კულტურაც, მიღწევებიც, თვისებებიც, ღირსებებიც.“ თუ მიგაჩნიათ ეს შეფასება საკმარის არგუმენტად იმისთვის, თუ  რატომ ვერ გადავაფასეთ წარსული და ვერ გადავდგით ძლიერი ნაბიჯები? 

-    საინტერესო თეორიაა და პირველ ნაწილს აუცილებლად დავეთანხმები. მაგრამ ვერ დავეთანხმები იმას, რომ მითი დაიმსხვრა და შესაბამისი ტრავმა განვიცადეთ. ეს რომ მომხდარიყო, ჩვენ ცნობიერად ავიღებდით პასუხისმგებლობას ჩვენს საქციელზე, შეცდომებზე, წარსულზე. შეიძლება, წილხვედრი ქვეყნის მითი შეირყა, მაგრამ ბოლომდე რომ დამსხვრეულიყო, როგორც ეს, მაგალითად, გერმანიაში მოხდა, თავიდან ძალიან მტკივნეული იქნებოდა, მაგრამ როცა გადავლახავდით, რაღაც ახლის დაწყების შანსი გაგვიჩნდებოდა. „ამერიკა იქნება თუ რუსეთი, რა მნიშვნელობა აქვს, იმათ გაგვიკეთონ, რაც გვჭირდება,“ - ეს დამოკიდებულება, მგონი, დღემდე არსებობს. თუმცა, ძალიან მწვავედ ვგრძნობ თაობებს შორის განსხვავებას. ახალგაზრდებისგან სხვა ხედვა, სხვა ენერგია მოდის.
 

-    თამაზ ვასაძე ამბობდა, რომ სწორედ ახალგაზრდები გაუცხოვდნენ ქართულ კულტურასთანაც, ქართულ ღირებულებებთანაც. ომებში მარტო ტერიტორიები კი არ ჩამოგვაჭრეს, ჩვენი ცნობიერებაც შევიწროვდა და დეგრადირდაო. ამით, ცხადია, ახალგაზრდებს ვერ მოხიბლავ.

-    ის, რაც დაგვემართა 90-იანებიდან დღემდე, ერთ ქვეყანას მთელი საუკუნე ეყოფა ტრაგედიებად. კი არ ვაკნინებ იმას, რაც მოხდა; საშინელება იყო და ყველას შეგვეხო. მაგრამ ამის შედეგი - ჩვენ რა გავაანალიზეთ, რა დასკვნა გამოვიტანეთ, რას მივხვდით, რა შევცვალეთ, - ძალიან მცირედი მგონია იმასთან შეფარდებით, რაც მოხდა. არ ვიყავით საკმარისად თვითკრიტიკულები. თუნდაც, იქიდან დავიწყოთ, რომ ნახევარი საქართველო საბჭოთა ნომენკლატურის ნაწილი იყო. „წითელ“ ძალაუფლებაში ძალიან ბევრ ქართველს ეკავა წამყვანი პოზიცია. ის, რომ რუსეთი ოკუპანტია, გასაგებია და ვიცით, რასაც წარმოადგენს ეს ქვეყანა. მაგრამ ჩვენ რა შეცდომები დავუშვით? მარტო რუსეთის ბრალი იყო, რაც აფხაზეთში მოხდა? მე მგონი, არა. რა ნიადაგი შევუქმენით ამ კონფლიქტს ნაციონალური ლოზუნგებით?  ამაზე დღემდე არ ვლაპარაკობთ. რეალურად, ობიექტურად დაწერილი წიგნი არ არსებობს აფხაზეთზე, ოსეთზე, ამ რთულ  პერიოდზე - გამსახურდიადან მოყოლებული, შევარდნაძის ეპოქის ჩათვლით. 

-    პერსპექტივა რა შეიძლება იყოს?

-    ძალიან იმედიანად ვარ, როცა ახალგაზრდებს ვუყურებ. პროტესტის ტალღა რომ იყო წელს მაისში, ვაკვირდებოდი, როგორ სწრაფად შეუძლიათ მობილიზება, რამდენად შეცვლილია ის გულგრილი დამოკიდებულება, რაც ჩემი თინეიჯერობისას იყო. საზოგადოება თითოეულ ჩვენგანზეა დაფუძნებული და ზუსტადაც რომ შეგიძლია, სწორია და აუცილებელია, რომ შენ გახვიდე, იბრძოლო იმისთვის, რისიც გჯერა. ეს ცნობიერება უკვე არსებობს და მაიმედებს, რასაც ამ მხრივ ვხედავ. გარკვეული მიზეზების გამო, დიდხანს ნაჭუჭში ვიყავით. ახლა ვიზის გარეშე შეგიძლია იმოგზაურო. არსებობს იაფფასიანი ავიახაზები, იფრენ, მსოფლიოს ნახავ. გაიხსნა სამყარო და სხვა პერსპექტივა გაჩნდა. ჩემი, როგორც ადამიანის, ჩამოყალიბებაში ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რომ საშუალება მომეცა, სხვა პერსპექტივიდან დამენახა ჩემი თავი, ჩემი ქვეყანა. რადგან ახალგაზრდებს ეს საშუალება ეძლევათ, იმედი მაქვს და ვხედავ კიდეც, რომ ბევრი რამ იცვლება.

-    დიდხანს მესმოდა, რომ გერმანიაში უკეთ იციან, ვინ არის მწერალი ნინო ხარატიშვილი, ვიდრე საქართველოში. მაგრამ ბოლოს, რაღაც პერიოდის განმავლობაში, მკითხველ საზოგადოებას ეს განცდა უკვე აღარ აქვს. შენი აზრით, როდის მოხდა გარდატეხა, რომლის შემდეგ საქართველოშიც მშვენივრად გაიგეს, ვინ არის ნინო ხარატიშვილი? თუ გიფიქრია ამაზე? 
 

-    არ ვიცი, „გარედან“ ვერ აღვიქვამ. ძალიან ცოტა ხნით ვარ ხოლმე საქართველოში. სულ მაქვს იმედი, რომ შევძლებ, ექვსი-შვიდი თვე გადაბმულად ვიყო აქეთ. წელს ივნისში, წიგნის ბაზრობაზე, „მერვე სიცოცხლის“ ანონსივით იყო და ძალიან ბევრი ხალხი მოვიდა. მაშინ აღვიქვი, რომ, უი, რაღაც შეიცვალა, ინტერესი არის ნამდვილად. ადრეც მქონია მკითხველებთან შეხვედრა და წიგნის წარდგენა, მაგრამ ამჯერად გამორჩეულად დაინტერესებული საზოგადოება მეჩვენა. სექტემბერშიც რუსთაველის დიდი დარბაზი სავსე იყო, როდესაც ჰამბურგის თეატრმა ხუთსაათიანი სპექტაკლი „მერვე სიცოცხლე“ გერმანულ ენაზე წარმოადგინა. ამ ფაქტმა გამაბედნიერა. მაგრამ ობიექტურად ნამდვილად ვერ აღვიქვამ, მიცნობს თუ არა საზოგადოება. გერმანიაში უფრო იოლად „ვკითხულობ“ აუდიტორიას, უხეშად რომ ვთქვა. საქართველოში მიჭირს. ახლაც თუმანიშვილის თეატრში ჩემი სპექტაკლი „რადიო უნივერსი“ რომ გადიოდა, სულ ვეკითხებოდი გარშემო მყოფებს - რატომ არ იცინიან? უი, ახლა რატომ გაიცინეს? ქართველი მაყურებლის ქცევა უცნაურია ჩემთვის. მიუხედავად იმისა, რომ ქართველები უფრო გახსნილები და ემოციურები ვართ, რატომღაც, თეატრში გვიჭირს ემოციების გამოხატვა. პირადად მე ძალიან მადლიერი მაყურებელი ვარ თეატრში, ხმამაღლა ვიცინი, რეაქციებს ღიად გამოვხატავ და რამდენჯერ გვერდზე მჯდომს შეწუხებულს გამოუხედავს. გერმანიაში, რა უცნაურიც არ უნდა იყოს, თეატრში ძალიან ღიად გამოხატავენ მოწონებასაც და იმასაც, თუ რამე მიუღებელია მათთვის. ხანდახან მესიჯი მომდის, ან გამომცემლობა მაწვდის ინფორმაციას, ან ფეისბუკით მწერენ და განსაკუთრებით მიხარია აქაური მკითხველის და მაყურებლის გამოხმაურება. მაგრამ ეს ძალიან მწირია იმისთვის, რომ ობიექტურად შევაფასო. 

-    ჩემი დაკვირვებით, „ჩემი საყვარელი ორეულის“ გამოცემის შემდეგ მკვეთრად შეიცვალა ქართული საზოგადოების დამოკიდებულება შენ მიმართ. ეს წიგნი ნამდვილად უყვართ საქართველოში. 

-    მართლა? ძალიან მიხარია, თუ ასეა. მე არ მაქვს წვდომა ამ ინფორმაციაზე. 

-    შენი წიგნი „მერვე სიცოცხლე“ ყველგან პოპულარულია - გერმანიაშიც და სხვა ქვეყნებშიც, სადაც ითარგმნა და გამოიცა. ფიქრობ თუ არა, რომ ეს წიგნი შეიძლება ნაკლებად საინტერესო აღმოჩნდეს ქართველი მკითხველისთვის, ვიდრე ევროპელებისთვის? საქართველოში თითოეულ ოჯახს ამა თუ იმ კუთხით შეხება ჰქონდა იმ პროცესებთან, რომლებსაც აღწერ - გასაბჭოებიდან თანამედროვეობამდე. თუ არის შენს წიგნში რაღაც ისეთი, რაც შეძლებს ქართველ მკითხველში უკვე არსებული წარმოდგენების მსხვრევას? ალბათ, ეს უნდა გახდეს წიგნის მიმართ ინტერესის საფუძველი. 
 

-    მე ხომ ისტორიკოსი არ ვარ? არც ათას მეერთე ანეკდოტს ვყვები სტალინზე. წიგნი არის ადამიანებზე, ერთ ოჯახზე და რვა მთავარ პერსონაჟზე, რომლებსაც მთელი საუკუნის მანძილზე მივყვებით. იმედი მაქვს, რომ დაინტერესება, პირველ რიგში, ამ თემით და ამ ადამიანებით ხდება. ადამიანების ბედი იქნება მკითხველისთვის ემოციური ხიდივით და არა ის განცდა, რომ, აუ, ეს ისტორია ხომ ვიცი. რაც შეეხება ცოდნას, მე პირადად არაფერი ვიცოდი. ეს წიგნი იმიტომ დავწერე, რომ ერთ დღეს აღვიქვი: რაც მეოცე საუკუნეზე ვიცი, ყველაფერი ვიცი დასავლური პერსპექტივით. თუნდაც, ნაცისტებზე ბევრად მეტი ვიცოდი, ვიდრე კომუნისტებზე. ბებიაჩემიდან დაწყებული, ჩემი მშობლებით დამთავრებული, რეპრესიების და გულაგის თემაზე ბევრი მსმენოდა. მაგრამ მთლიანობაში, რა იყო ერთმანეთთან ურთიერთკავშირში, მსოფლიო კონტექსტში რა ადგილი ჰქონდა იმას, რაც ჩვენთან ხდებოდა - ეს მე არ ვიცოდი, მთლიანი სურათი არ მქონდა. უფროსებზე ვერ ვიტყვი, მაგრამ ჩვენმა თაობამ რომ ძალიან ბევრი რამ არ იცის - ამაში აბსოლუტურად დარწმუნებული ვარ. 

-    რასაც შენ ანეკდოტური წარმოდგენა დაარქვი, მე ამას ვარქმევ ავტომატიზებულ აღქმას. ქართველი მკითხველი ამ წიგნს რომ აიღებს ხელში, მართლაც მოსალოდნელია, ჰქონდეს განცდა, რომ მე ეს ყველაფერი უკვე ვიცი: იყო რეპრესიები, ახლობლები დაიჭირეს და დახოცეს, პაპები, ბებიები... თუ ამ წიგნში არ დახვდება მას რაღაც ისეთი, რაც გაუცხოვებას გაუჩენს თავის არსებულ თუ არარსებულ ცოდნასთან, სხვა შემთხვევაში, ქართველი მკითხველი, შესაძლოა, ისე არ დაეწაფოს, როგორც სხვები. ამის თქმა მინდა.

-    ჩემთვის ნაცნობია ეს ქართული დამოკიდებულება, რომ  - აბა, მიდი, გამაკვირვე! მაგრამ, რეალურად, ესეც ფარსია და იმის აღიარების კომპლექსია, რომ რაღაც არ იცი. რა არის ამაში პრობლემური და ცუდი, ვერ ვხვდები. როცა გამოთქვამ, რომ რაღაც არ იცი, ესე იგი, გაინტერესებს და გინდა, რომ გაიგო. ეს ერთი. მეორეც, გერმანიაში რამდენიმე ადამიანს გამოუთქვამს ეჭვი, - რა აუცილებელია, ასე სასტიკი იყოს ამბავი? სცენებია, რომლებზეც ვიღაც წუხდება და თეატრში, მაგალითად, ვიღაც ცუდად გახდა. ამაზე ვპასუხობ, რომ ეს მე არ გამომიგონებია. რა თქმა უნდა, მე აღვწერე, მაგრამ იდეა რეალობამ მომაწოდა. მაგალითად, ერთ-ერთ პერსონაჟს საშვილოსნოს აჭრიან. მე ამას ვერც მოვიფიქრებდი, სურვილიც რომ მქონოდა, იმდენად პერვერსიულია. აღმოვაჩინე, რომ „ენკავედეში“ იყვნენ ქალები, რომლებსაც წამების ერთ-ერთ ფორმად ჰქონდათ, რომ საშვილოსნოს აჭრიდნენ იმას, ვისაც საზოგადოებრივ პარაზიტად ჩათვლიდნენ - რომ არ გამრავლებულიყო. იმის შანსი, რომ ბევრმა თქვას, ოჰ, მე ხომ ეს ყველაფერი ვიცი - რა თქმა უნდა, არის. მაგრამ მე ვერ ვიქნები ობიექტური, ვერ შევაფასებ. იდეალურ შემთხვევაში, დისკუსიას თუ გამოიწვევს ეს წიგნი, ამას, მგონი, არაფერი ჯობია. 

-    ერთი ტექნიკური კითხვა მაქვს „მერვე სიცოცხლესთან“ დაკავშირებით. სადღაც წავაწყდი, შენ წერდი, პატარა ბლოკნოტი მქონდა და იქ იყო თავმოყრილი მთელი  მასალა; დანარჩენი, ვწერდი იმას, რაც სწორად მიმაჩნდა და ინტუიცია რასაც მკარნახობდაო. ვიცი, რომ ორი წლის განმავლობაში იმუშავე ამ წიგნის მასალაზე, მათ შორის, ექვსი თვე - არქივებში. ბევრი შეხვედრა გქონდა ადამიანებთან სხვადასხვა ქვეყანაში. ამ პატარა ბლოკნოტში როგორ ჩაეტია ამდენი შრომის შედეგი? რამ მოიყარა აქ თავი? 
 

-    მთლიანობაში, ამ რომანზე ოთხი წელი ვიმუშავე. თავიდან, უბრალოდ, წიგნებს ვკითხულობდი სხვადასხვა ეპოქაზე. მერე მივხვდი, რომ ეს აღარ იყო საკმარისი. ამ ბლოკნოტში  თავმოყრილია პერსონაჟები, მათთან დაკავშირებული ციფრები. წიგნშიც უკანა ყდაზე დაბეჭდეს ოჯახური გენეალოგია - ვინ ვის მერე მოდის, რომ მკითხველს აღქმა გაუადვილდეს. დაახლოებით ასეთი მასალა მქონდა ბლოკნოტშიც. მერე იყო - ვაგროვებდი ციტატებს. ყოველი თავის წინ დართულია ციტატა: იმ ეპოქის სიმღერიდან დაწყებული, საბჭოთა პლაკატით დამთავრებული. „მერვე სიცოცხლეზე“ მუშაობის დროს სტიპენდია მქონდა. ამან საშუალება მომცა, რუსეთის ბიბლიოთეკებში და არქივებში მომეძებნა მასალა. მოსკოვში და პეტერბურგში ვმუშაობდი. ძალიან დამეხმარა იმ ეპოქის - ოციანების, ოცდაათიანების, ორმოციანების გაზეთები და ჟურნალები. 

-    ამ მასალას უბრალოდ კითხულობდი, თუ კიდეც ინიშნავდი?  

-    პარალელურ რეჟიმში ვმუშაობდი წიგნზე და მასალაზე. რაღაცას წავიკითხავდი და მერე მივუბრუნდებოდი შესაბამის თავს, თუკი რაღაც ისეთი იყო, რისი ასახვაც მინდოდა. ხშირ შემთხვევაში, მთელი ეს მასალა ტრანსფორმირებული აღწევდა წიგნში. 

-    არ ვიცოდი, რომ პარალელურად მუშაობდი წიგნზე და მასალაზე. ახლა გასაგებია, რატომ არ დაგჭირდა ერთ ბლოკნოტზე მეტი. შენ თქვი, რომ წიგნში 200 გვერდის წაშლა მოგიხდა. 

-    (იცინის) არ მახსოვდა, ეს თუ ვთქვი. 

-    წაშლა მნიშვნელოვანი თემაა ხელოვანისთვის და ამაზე სხვადასხვა სტუმართან გვისაუბრია. ხდება, რომ ავტორს იმის წაშლა უწევს, რაც მისთვის ძალიან ღირებულია. შენ რა პრინციპით შლი? ეს ორასი გვერდი რატომ წაშალე? 
 

-    გერმანიაში ძალიან კარგ რედაქტორებთან ვმუშაობ; პიესებზე ცალკე და რომანებზე ცალკე. ეს ფაქიზი სამუშაოა და ნდობას მოითხოვს. წლების მანძილზე ურთიერთობა ვითარდება და, იდეალურ შემთხვევაში, რედაქტორმა ძალიან კარგად იცის შენი „ფაქტურა“. იცის, რა გინდა და ამის გათვალისწინებით მოქმედებს. არ მახსოვს ტექსტი, რომ რამე არ ამოვარდნილიყო. „მერვე სიცოცხლეს“ რაც შეეხება, ოთხი წელი რომ წერ, შეიძლება დაგავიწყდეს, ორი წლის წინ რაღაც რომ უკვე ახსენე და გაიმეორო; სტილური მომენტებიც არის სადავო; რომელიღაც ეპიზოდი, შეიძლება, შეკვეცილი ვერსიით ჯობს, ვიდრე 20 გვერდზე აღწერილი. ამიტომ არის აუცილებელი რედაქტორი, ვინც ამ ყველაფერს კითხულობს და აფასებს. 

-    საბოლოო გადაწყვეტილებას ვინ იღებს, რა დარჩება და რა წაიშლება - ავტორი თუ რედაქტორი?

-    ეს ინდივიდუალურია. გამომცემლობებიც და რედაქტორებიც ძალიან განსხვავდებიან ერთმანეთისგან. მთავარია, რომ ყველა გადაწყვეტილება არგუმენტებს ეფუძნებოდეს. საბოლოოდ მაინც ავტორმა უნდა გადაწყვიტოს, რედაქტორთან შეთანხმებით. 

-    ანუ ბოლოს მაინც თანხმდებით.  

-    დიახ, რაღაცაზე უნდა შევთანხმდეთ. ხანდახან ოც მეილს ვწერთ ერთმანეთს ერთი წინადადების გამო. ასეც მომხდარა. 

-    კაძუო იშიგურო წერს - ფეხბურთში არსებობს მსაჯის საფინალო სასტვენი, რომელიც ზუსტად განსაზღვრავს, რა შედეგით დასრულდა თამაში. მაგრამ ჩემთვის, როგორც მწერლისთვის, ასეთი საფინალო სასტვენი არ არსებობს. წიგნს რომ დავასრულებ და გამოვცემ, აუცილებლად კიდევ მიხდება მასზე მუშაობა, ვთქვათ, თარგმნის პროცესში და ხშირად რაღაცას კიდეც ვცვლიო. შენთვის თუ არსებობს საფინალო სასტვენი? თუ შენც გაქვს ჩვევა, უკვე გამოცემულ ტექსტებში გზადაგზა შესწორებები შეიტანო? 

-    დისტანციით ყოველთვის შეიძლება რაღაცის გაუმჯობესება, მაგრამ გამოცემულ წიგნში არაფერს ვცვლი, შეცდომა თუ არ არის გაპარული. იმის მიღმა აღარ მაქვს ინტერესი. მაგალითად, „ჟუჟას“ რომ ვკითხულობ, ძალიან მკვეთრად აღვიქვამ, რა არის იქ სუსტი, რისი გაუმჯობესება შეიძლება. მაგრამ ისიც ვიცი, რომ ეს წიგნი 20-21 წლის ასაკში დავწერე, იმ პერიოდში, იმ ადგილას, იმ ვითარებაში. ეს წიგნი არის იმ დროის და გარემოებების ყველაზე საუკეთესო ვარიანტი, ანუ მაქსიმუმი იმისა, რაც მაშინ შემეძლო. მგონია, რომ ყველა ხელოვანს და ავტორს უნდა შეეძლოს მშვიდობის ხელის ჩამორთმევა იმდროინდელი საკუთარი თავისთვის.  
 

-    როგორ წყვეტ, რა არის პირველადი - ამბის ჩონჩხი, პერსონაჟები თუ სამყარო, სადაც ამბავი უნდა განვითარდეს? „მერვე სიცოცხლესთან“ დაკავშირებით არაერთხელ გითქვამს, რომ „პერესტროიკის“ ეპოქამ დაგაინტერესა და შემდეგ ჩაჰყევი ისტორიას სიღრმეში. „ჟუჟას“ შემთხვევაში კი პირიქით, ამბავმა მიგიზიდა. ეს როგორ წყდება - როდის არის ამბავი მნიშვნელოვანი და როდის - გარემო? 

-    ძალიან ინდივიდუალურია. ბევრი რამ, ალბათ, ქვეცნობიერად ხდება. ბოლო წიგნი, რომელიც ახლა გერმანიაში გამოვიდა - „კატა და გენერალი“  - იმ ამბავზეა, რომელსაც ანა პოლიტკოვსკაიას წიგნის კითხვისას წავაწყდი. წერა რომ დავიწყე, ძალიან მწირი ინფორმაცია მქონდა. დაახლოებით ვიცოდი ისტორია, ფაბულა, მაგრამ მქონდა ბოლო სცენა. ვიცოდი, რომ ბოლოს ესა და ეს უნდა მოხდეს; გადაიკვეთებიან პერსონაჟები და წიგნს ასეთი ფინალი ექნება. ანუ ფინალიდან ავაგე საწყისი და შუა ნაწილი. ჩემთვის არ იყო გადამწყვეტი, რომ ამბავი ჩეჩნეთში ხდებოდა. „მერვე სიცოცხლეში“ საქართველო წიგნის მთავარი პერსონაჟია. „კატა და გენერალში“ ასე არ არის. თვითონ ამბავია უნივერსალური, ტრაგიკული, რომელიც შეიძლება მოხდეს ყველა ქვეყანაში, სადაც ომია.

-    გასაგებია, რომ ამ შემთხვევაში ამბავი იყო მთავარი. სხვა შემთხვევაში - გარემო. როგორ ხდება პრიორიტეტის შერჩევა? 

-    შერჩევის პრინციპი ძალიან სხვადასხვანაირია. ხანდახან თავიდან პერსონაჟს ხედავ - ერთს, ორს ან სამს; ადამიანს ხედავ, მის თვისებებს. შეიძლება, ვიზუალურადაც ხედავდე. ან რაღაც ერთი სცენაა საწყისი. სცენებს ყოველთვის კადრებად, ფილმად ვხედავ და ეს ძალიან მეხმარება. ხანდახან გადამწყვეტია ფინალი. ვერასდროს ვიტყვი, რა არის თავიდან. ერთი პიესაა, მარტო სახელი მქონდა. სახელი ჩამყვა. ზოგჯერ არ გასვენებს იდეა, კოდალასავით თავში გიკაკუნებს და ვერ ხვდები, საით წავა ეს ყველაფერი. მაგრამ, ალბათ, ყველაზე კარგი გამომცდელი დროა. ხანდახან შეიძლება ღამის სამ საათზე რაღაც იდეა მოგივიდეს თავში და ჩათვალო, რომ მაგარი იდეაა; მეორე დილით კი მიხვდე, რომ მთლად ასეთი კარგი იდეაც არ ყოფილა. სამი, ოთხი, ხუთი, ექვსი თვის მერე რწმუნდები, რომ - არა, არ მასვენებს, უნდა მივუბრუნდე. მერე რაღაცას ხსნი, ტეხავ, შედიხარ და ჩანჩქერში გადახტომასავით არის იმიტომ, რომ რაღაც რისკი ყოველთვის ახლავს არჩევანს. ჩემთვის წერა არ არის კონტროლირებადი პროცესი. ხშირ შემთხვევაში, ადამიანებს წარმოუდგენიათ, რომ შენ ხარ პატარა ღმერთივით, ზიხარ ჭადრაკის დაფასთან, პერსონაჟებს ხან აქეთ გაწევ, ხან იქით და ამით კმაყოფილებას ღებულობ.

 
-    შენ თქვი, სცენას ვხედავო. შენი რომანები იმდენად თხრობითი ტექსტებია, თითქოს, გიბიძგებს, რომ არა მხოლოდ იკითხებოდეს, არამედ, იყურებოდეს. არ გქონია შემოთავაზება რომანების ეკრანიზაციასთან დაკავშირებით? 
 

-    არის დაინტერესება. გერმანიაში დეკემბერში მაქვს კიდევ ერთი შეხვედრა ამ თემაზე. ერთხელ იყო პროდიუსერი, ერთხელ სცენარისტი დამიკავშირდა, ერთხელ - ორი რეჟისორი. მაგრამ კონკრეტულ შედეგამდე ვერ მივედით. კინოში ბოლოს ყველაფერი ფინანსებამდე დადის. 

-    რომელ რომანთან დაკავშირებით იყო შემოთავაზებები?

-    „ორეულთან“ და, უმეტესწილად, „მერვე სიცოცხლესთან“. მაგრამ „მერვე სიცოცხლე“ იმდენად დიდ ბიუჯეტს მოითხოვს, რომ, ალბათ, საერთაშორისო პროდუქცია უნდა გაკეთდეს. ბევრი მეკითხება და, იმედი მაქვს, რომ ეს მოხდება. მაგრამ ჩემზე არ არის დამოკიდებული. 

-    როგორც მწერალს, თუ გაქვს შინაგანი წნეხი იმის გამო, რომ შემდეგი წიგნი უნდა იყოს უკეთესი, ვიდრე წინამორბედი? 

-    „მერვე სიცოცხლის“ შემდეგ რაღაც პერიოდი დამჭირდა, რომ ახალ წიგნზე დამეწყო მუშაობა. წელიწადნახევარი წიგნის წარმდგენ ტურში ვიყავი. ასეთი წარმატება ხომ არ იყო დაგეგმილი - რომ ასეთი რეაქცია მოჰყვებოდა, ამდენ ქვეყანაში გაიყიდებოდა. ეს იყო ტალღასავით, რომელიც არ ჩერდება. მეც, რა თქმა უნდა, გახარებული ვიყავი, მაგრამ ჩემს თავს აღარ ვეკუთვნოდი. გამომცემლობა მკარნახობდა: ახლა იქ უნდა წახვიდე, ახლა აქ. სულ გზაში მიწევდა ყოფნა. როცა წიგნი მკითხველს ასე უყვარს, დიდი ბედნიერებაა, მაგრამ საფრთხეც არის: ყველა მომდევნო წიგნს მას ადარებენ. ჩემთვის მნიშვნელოვანი იყო, რომ სულ სხვა რამ დამეწერა. 

-    შენი წიგნები არ ჰგავს ერთმანეთს, ძალიან განსხვავებულია. 

-    ეს ამბიცია მაქვს. პირველ რიგში, მე თვითონ არ მაინტერესებს, რომ ისევ ის გავაკეთო, რაც უკვე გაკეთებული მაქვს. ყველა ადამიანმა იცის, რომ რაღაც მეტად ეხერხება და რაღაც - ნაკლებად. ძალიან იოლია საკუთარი თავის მოტყუება, რომ მოდი, ახლა ამ ხერხს მივმართავ, იმიტომ რომ, მაგალითად, დიალოგები გამომდის; ამას კი „გავახალტურებ,“ - სლენგით რომ ვთქვა. ვცდილობ, ეს არ გავაკეთო და ყოველთვის ვთხოვ ჩემს თავს, რომ რაღაც ახალი ვცადო, ექსპერიმენტის სახით მაინც. კონიუნქტურისთვის წერის მე არ მჯერა. არ მახსოვს, რამე ფასეული შექმნილიყოს დაკვეთით ან იმით, რომ რაიმე თემა მოდაშია. ახლა, მაგალითად, გერმანიაში ძალიან აქტუალური თემაა ლტოლვილები და ყოველი მეორე პიესა, რაც ქვეყნდება, ამ თემატიკაზეა. მაგრამ აქედან რამდენი დარჩება? იგრძნობა, რომ თემა არ ეხება ავტორს, არ არის მისი, უბრალოდ, იმიტომ წერს, რომ გაყიდვადია. მიუხედავად იმისა, რომ მწერლობას ვემსახურები, ამ საქმით ვცხოვრობ და ვარსებობ - მენტალურად, ფსიქიკურად, ფინანსურად - მაინც ეს არ არის ჩვეულებრივი საქმე. ჩემში არის რაღაც ნაწილი, რომელიც ღელავს, ფიქრობს: „მართლა ასეა? ხვალაც ასე იქნება? ხომ შეიძლება, ორ წელიწადში აღარ იყოს?!“ ეს ფიქრები, შეიძლება, ცოტა არაადეკვატურია, მაგრამ მეხმარება კიდეც იმაში, რომ ეს საქმე ჩემთვის რუტინა არ გახდეს. 
 

-    რამე დათქმა თუ გაქვს ან საკუთარ თავთან, ან გამომცემლობასთან, რა პერიოდში ერთხელ უნდა გამოსცე ახალი წიგნი? 

-    რაც უფრო დიდია გამომცემლობა, რაც უფრო მეტი ადამიანია ჩართული შენს მარკეტინგში, მით უფრო იოლია, რომ იქცე „პროდუქტად“. ამიტომაც დავრჩი ჩემს გამომცემლობასთან, რომელიც ზომით საშუალოა. ჩემს გამომცემელთან ძველმოდური და ტრადიციული ურთიერთობები მაქვს, რაც ძალიან მომწონს. ეს არ არის ანონიმური ლაბირინთივით. დიდ გამომცემლობებს 6 000 ან 12 000 ავტორი ჰყავთ. სადაც მე ვარ, იქ ჰყავთ 100 ავტორი და თითოეულს უფრთხილდებიან. ბევრი კოლეგისგან მესმის წუხილი - „დედლაინი“ მაქვს, ტექსტი მაქვს ჩასაბარებელი, აგენტი მირეკავს... მე გამიმართლა, რომ ასეთ სიტუაციაში არასდროს მოვხვედრილვარ. მწერლის პროფესია მოითხოვს მარტოობას, განცალკევებას, სიმყუდროვეს და ფოკუსირებას. მაგრამ როგორც კი წიგნი გამოდის, მერე იწყება ხალხში სიარული, წარდგენა, მარკეტინგი, ფესტივალები. ეს ჩემთვის ძალიან უჩვეულო იყო. კარგა ხანი დამჭირდა, სანამ შევეჩვიე. 

-    შენ ამბობდი - თეატრში კულისებში ვიყავი და ლიტერატურამ სცენაზე გამომიყვანაო. 

-    ძალიან ბავშვური მიდგომა მქონდა. მეგონა, დავწერ, ჩავაბარებ და მორჩა. შეიძლება, ერთხელ პრეზენტაციაზე მივიდე. 

-    მკითხველთან შეხვედრები გაძლევს ძალას, რომ რამე ახალი აკეთო, თუ ეს არის  შენი საქმის სავალდებულო ნაწილი? რა არის მკითხველთან ურთიერთობის პოზიტივი და ნეგატივი?

-    ძალიან დიდ ენერგიას გაძლევს მკითხველებთან შეხვედრა. უმეტესწილად, მკითხველს ან ეს წიგნი აქვს წაკითხული, ან შენი სხვა წიგნი. გიცნობს და ინტერესის გამო მოდის.  ბოლო წიგნის წარდგენისას სულ სავსეა დარბაზები, მოტივირებული ხალხი მოდის. 

-    „კატა და გენერალს“ გულისხმობ? 

-    დიახ, მაგრამ „მერვე სიცოცხლის“ გამოც მოდიან. ძალიან დადებითი მუხტია. ბევრი აზრს გიზიარებს, პატივისცემას, სიყვარულს გამოხატავს. ეს ნარკოტიკივით არის. მაგრამ როდესაც რუტინაში გადადის... ზოგჯერ კვირების მანძილზე ყოველდღე ახალ ქალაქში ჩავდივარ. შენც ადამიანი ხარ და ხანდახან ფიზიკურად აღარ შეგიძლია. უნდა იგრძნო, როდის არის ზღვარი.

 მერე დავამუხრუჭე. 

-    შენ გაქვს იმის საშუალება, გამომცემლობას უთხრა, რომ ახლა უკვე საკმარისია? 
 

-    დიახ, არიან ავტორები, რომლებიც თავის წიგნს საერთოდ არ წარადგენენ. პირველ რიგში, ეს წარდგენა საკუთარი წიგნისთვის არის საჭირო, დიდი რეკლამაა, გაყიდვებზე მოქმედებს. რა თქმა უნდა, ამაში ფულს გიხდიან. ძალიან ბევრი ფაქტორია, რის გამოც ამას აკეთებ და გევალება კიდეც, რაღაც დოზით. 

-    პირად სივრცეში ზედმეტად შეჭრა არ მიყვარსო, ამბობ. რაც უფრო მეტს დაწერ, მით უფრო მეტად არ გახსნი ამ პირად სივრცეს? ამის გარეშე წარმატება წარმოგიდგენია?

-    ერთია, რას აკეთებ, რას წერ შენ, როგორც ავტორი, და მეორეა, მეგობართან როგორი ხარ, შვილთან, დედასთან. ეს ხომ ინდივიდუალური და ფაქიზი ურთიერთობებია?!

-    სხვა რამეს ვგულისხმობ. მართლა არ ვიცი, ოთარ ჭილაძე როგორი იყო მეგობართან. მაგრამ კარგად ვიცი, როგორი იყო თვითონ, იმიტომ, რომ მისი რომანები მაქვს წაკითხული. 

-    ა, ამას გულისხმობ? გახსნით, რა თქმა უნდა, იხსნები და რაღაც დოზით გიწევს, გაშიშვლდე, გულის ფიცარი გადაშალო. მაგრამ რადგან ეს ფიქციაა, მე მაინც სხვანაირად დაცულად ვგრძნობ თავს. ჩემთვის ბევრად რთულია, როცა წიგნის წარდგენისას ხალხი პრივატულ, ინტიმურ კითხვებს მისვამს. მაშინვე ვიძაბები, ვხვდები, რომ ამ როლთან ბევრად დიდი პრობლემა მაქვს. როცა ადამიანი წიგნს კითხულობს, იქ მე ხომ არ ვარ? რა ვიცი, რას წარმოიდგენს, რა ემოცია უჩნდება? არც მინდა, ვიცოდე (იცინის). წერის დროს არ მიჭირს. იქ ყოველთვის პერსონაჟია, თუმცა, ცხადია, ჩემი ნაწილი ყოველთვის დევს. 

-    უხერხული რა კითხვა ყოფილა შენთვის? 
 

-    პირადი კითხვები ოჯახის წევრებზე. ახლა განსაკუთრებით ხშირად აინტერესებთ, როგორ ვახერხებ ბავშვის და პროფესიის შეთავსებას. ეს გერმანიაში აქტუალური და მწვავე თემაა. იმიტომ, რომ ბევრ ქალს დღემდე ძალიან უჭირს, სტრუქტურების ნაკლებობაა. ჩვენ საქართველოში სოციალურად გამართული სტრუქტურები გვაქვს - ბებია, დეიდა, დედა... დახმარების ინსტიტუტი ქსელივითაა. იქ ბებია შეიძლება 800 კილომეტრის იქით ცხოვრობდეს. ან შეიძლება არც ჰქონდეს ახლო ურთიერთობა. ამიტომ ჯოხი, უმეტესწილად, ქალზე ტყდება. 

-    ეს რომ აინტერესებთ, კი გასაგებია, მაგრამ შენთვის რატომ არის უხერხული ამ თემაზე საუბარი? 

-    მე რომ დავიწყო ამაზე ლაპარაკი - როგორია ყოველდღიურობა, ქმარი რას შვრება, შვილი რას შვრება - ურთიერთობა ბანალურდება და სხვა მდგომარეობაში გადადიხარ. უინტერესოც არის, ერთი მხრივ, და, მეორე მხრივ, ამის შესახებ მეგობარს მინდა, მოვუყვე, ან შევჩივლო; არა უცნობ ადამიანს, რომელიც, თითქოს, სახლის კარს აღებს. იმის პრეტენზიაც არ მაქვს, რომ ხელმიუწვდომელ შუშის სასახლეში მჯდომი ხელოვანი დავრჩე. ასეთი  აღქმაც სასაცილოა. მაგრამ ჩემი ფუნქცია არ არის, რომ წიგნის წარდგენაზე ვიჯდე და ვინმეს დაქალურად ველაპარაკო. 

-    მივხვდი. მაინტერესებდა, რა იყო უხერხული და გავიგე. შენ ამბობ, რომ წერის დროს გონების და გრძნობის სწორი დოზირებაა საჭირო. ვიცი, რომ შენი ერთი ლექტორი შენს ნაწერებს მეტისმეტად ემოციურადაც მიიჩნევდა („შენი ნამუშევრები ზედმეტად, გაუფილტრავად ემოციურია"). რას ნიშნავს „სწორი დოზირება“?

-    ეს ჩემი ცხოვრების თემაა. ძალიან მარტივად რომ ვთქვა და ერთ წინადადებაში ჩავტიო - ეს არის გერმანია-საქართველოს ბალანსი. აქ რაც გვაკლია, რაციონალური მიდგომა, განსაკუთრებით სოციო-პოლიტიკურ სტრუქტურებში - იქ, გერმანიაში, ზედმეტად ჭარბად არის. სამაგიეროდ, ემოციური გახსნილობის და უშუალო ურთიერთობების დეფიციტია. ამიტომ, მე ვცდილობ, რომ ის ქართული, რაც ჩემშია, ყოველთვის  ჩანდეს. გერმანიაში, მათი ისტორიიდან გამომდინარე, ყველანაირი მკვეთრი ემოცია, პათოსურობა აშინებთ. მაშინვე თავის ისტორიასთან და ნაციზმთან დადიან - აი, მაშინ რა დამართა ქვეყანას ჭარბმა ემოციამ. ცოტა მეცინება ამაზე, ვერ ვხვდები, ყველაფერი ნაციზმთან რატომ უნდა დადიოდეს. 

 მანდ ყოველთვის დისჰარმონიაა. რის გამოც მაკრიტიკებენ, იმის გამო მაქებენ, მეორე მხარეს. 

-    ადამიანში რა გიყვარსო, გკითხეს და შენ უყოყმანოდ უთხარი, რომ უბრალოება. მაინტერესებს, რა არის შენთვის უბრალოება და შენ ეს გაქვს აღზრდით - უბრალოება რომ გიყვარს, თუ  შენი პირადი მონაპოვარია?
 

-    არ ვიცი, ალბათ, ორივე. სისადავე მიყვარს. ჩემთვის უბრალოება და სისადავე ის არის, რომ შენი თავი იყო, სხვად ყოფნა არ გინდოდეს და არ ეცადო, ადამიანს სტატუსით თვალში ნაცარი შეაყარო. მე მღლის ასეთი ურთიერთობა. მაშინვე დისტანცია მიჩნდება, როცა ვხვდები, რომ ადამიანი არ არის ის, რადაც თავი მოაქვს. ხშირად ხდება, რომ ხელოვანთა წრეებში, რატომღაც, ფარშევანგივით უნდა იარო აქეთ-იქით და ამტკიცო, რომ შენ ასეთი მნიშვნელოვანი ხარ. ეს ჩემში დიდ ეჭვს აჩენს. ადამიანს თუ ეს გჭირდება, ესე იგი, რაოდენ ნაკლებად ხარ შენს თავში დარწმუნებული. თუ იცი, რომ რაღაც შეგიძლია, რაღაც მოგწონს, რაღაც გიყვარს, ამის გამო კი ვიღაცას უყვარხარ, მოსწონხარ, რა საჭიროა ამის აფიშირება და ხაზის გასმა? თუ რაღაც სტატუსი გაქვს, აუცილებლად ამას და ამას უნდა ემეგობრო. არამარტო საქართველოში, ეს გერმანიაშიც არსებობს. იქაც მნიშვნელოვანია, ვინ ხარ, რა ხარ, რატომ ხარ, როგორ მიაღწიე... ხშირად შევხვედრივარ, თეატრში, განსაკუთრებით, რომ რომელიღაც რეჟისორს ხალხი თავს ეხვევა და ელაქუცება. ეს ყველგან არის, მთელ მსოფლიოში. 

-    საქართველოში, მადლობა ღმერთს, არიან ადამიანები, რომლებიც უბრალოებას განსაკუთრებულად აფასებენ.  დარწმუნებული ვარ, ჩვენი ტრადიციული მკითხველები და სხვებიც ამ ინტერვიუს ინტერესით წაიკითხავენ, თუმცა, ნინო ვინ არის, მაშინ გაიგებენ, როცა ამ კითხვასთან მოვლენ. 

-    ბებიაჩემისგანაც მახსოვს, ჩემს სახლშიც ხშირად გამიგია და მართლა ასეა, რომ თუ ადამიანი ძალიან მოგწონს ადამიანობით, საქმის მიმართ დამოკიდებულებით, თუ მიგაჩნია, რომ მართლა საინტერესოა თავისი შინაგანი სამყაროთი -  ყოველთვის ყველა უბრალოა. 
 

-    ხომ არ ხედავ სადღაც, ჰორიზონტზე ისეთ მდგომარეობას, როდესაც ამ შენს აკადემიურ პროფესიას - დრამის რეჟისურას - თავს დაანებებ და მთელ დროს, ენერგიას და ცოდნას მწერლობას დაუთმობ? ან ფინანსურად რამდენად არის ეს შესაძლებელი?

-    ფინანსურად თეატრზე ისე არ ვარ დამოკიდებული, როგორც მწერლობაზე. მაგრამ ვერ წარმომიდგენია თეატრის გარეშე. თეატრის და ოჯახის შეთავსება ბევრად უფრო რთულია, ვიდრე ლიტერატურის, მაგრამ მაინც ვეპოტინები. წელიწადში ერთხელ მაინც მინდა, რომ სპექტაკლი დავდგა. როცა დიდხანს ვწერ, ისე მენატრება ჯგუფი, დასი, გაცვლა-გამოცვლა, სულ სხვანაირი დისკუსია, ინსპირაცია, ადამიანები; ის ჩხუბებიც, დავებიც, დამღლელი პროცესი, რაც რეპეტიციებს ახლავს. ხანდახან ვბრაზდები და ვფიქრობ - რა მინდოდა აქ, რატომ ავიტკიე აუტკივარი თავი. მეწერა ჩემთვის წყნარად. მაგრამ თეატრი სახლივითაა და სულ მენატრება. სულ მინდა, რომ მოკლე პერიოდით მაინც დავუბრუნდე. 

-    ჩვენ ბევრი არაფერი ვიცით გერმანიაში შენი თეატრალური ცხოვრების შესახებ. მაგრამ მაინც ასე ჩანს, რომ როგორც მწერალი, ბევრად უფრო წარმატებული ხარ, ვიდრე, როგორც რეჟისორი. ასეა?

-    ყოველ შემთხვევაში, საზოგადოება უფრო მეტად აღმიქვამს, როგორც მწერალს. თეატრში ბევრად ნაკლები ადამიანი დადის. მთავარი წარმატებაც, რა თქმა უნდა, წერას მოაქვს. ბევრ რამეზე უარის თქმაც მიწევს თეატრში, რადგან დიდ დროს და თავგანწირვას მოითხოვს. მაგრამ ახლაც რომ ვთქვა - მორჩა, თეატრი აღარ იქნება, ჩამოვშორდები და დარჩება მარტო წერა -  დიდი დილემის წინაშე დავდგები და ვერ წარმომიდგენია. ასევე მაქვს შემოთავაზებები, რომ ვწერო თეატრისთვის. ჩემი თეატრის გამომცემლობისთვისაც უფრო საინტერესოა, პიესები ვწერო, ვიდრე თვითონ დავდგა. ყველანაირი ინტერესი - ობიექტურიც, ფინანსურიც - არის ის, რომ მეტი დრო დავუთმო წერას, მაგრამ მაინც მედგრად არ ვთმობ პოზიციას. 

-    ყველაფრის გათვალისწინებით, თუ ახერხებ, რომ იმდენი დრო დაუთმო ბავშვს, რამდენიც გინდა და საჭიროდ მიგაჩნია? 

-    ვახერხებ. ისიც მეხმარება, რომ ჩემი მეუღლე თავისუფალ რეჟიმზე გადავიდა („freelancer“ გახდა), ცხრიდან ექვსამდე არ უწევს სამსახურში ყოფნა. ამან, რა თქმა უნდა, შემოსავალი ფინანსურად სხვანაირად გადაანაწილა. ძალიან ხშირად გვიწევს სიარული. სულ გზაში ვართ - ხან ფესტივალზე მივდივართ, ხან სპექტაკლი მაქვს, ერთად უნდა ვიაროთ. 
 

-    ბავშვიანად? 

-    დიახ, ბავშვიანად. ახლაც ერთად ჩამოვედით საქართველოში. სადაც მაქვს შესაძლებლობა, ყველგან ერთად დავდივართ. ხანდახან მეტისმეტად დამღლელია.

-    ბავშვი, მგონი, ორი წლის ხდება. 

-    დიახ, ორის ხდება. შვილთან ყოფნისთვის საკმარისი დრო, მგონი, არ არსებობს. მაგრამ ისიც ვიცი, მე რომ ჩემი საქმე არ ვაკეთო და 24 საათი სახლში დავჯდე, ამას ჯობია, ჩემს შვილს კმაყოფილი და რეალიზებული დედა ჰყავდეს. რაც მეტი დრო გადის, ვაანალიზებ, რომ ის პერიოდი, რაც ბავშვთან ვარ, ცნობიერად უნდა ვიყო მასთან. ტელეფონი გამოვრთო, მეილები არ ვამოწმო და პარალელურ რეჟიმში კიდევ რაღაც სხვა არ ვაკეთო. ორი საათი იქნება თუ შვიდი, მინდა, მეტი ინტენსიურობით გავატარო მასთან. რაღაც მოვიმოქმედოთ, სადღაც წავიდეთ, ვისეირნოთ, გავერთოთ, ვისაუბროთ, ვიურთიერთოთ. ეს ბევრად მნიშვნელოვანია, ვიდრე ერთად ვიყოთ და, სინამდვილეში, ყურადღება სხვაგან მქონდეს. 

-    როგორც ხელოვანს, ეჭვი და მერყეობა მახასიათებსო, შენ თქვი. რა გაეჭვებს? 

-    არ ვიცი, რაღაც დოზით მერყეობა, მგონი, აუცილებელია. კარგია, რომ ნარცისულად საკუთარ თავში არ ვიყო დარწმუნებული. 

-    ეჭვების შინაარსი მაინტერესებს. 

-    ღირს თუ არა ამაზე მუშაობა? კარგია ეს თუ არა? ეს გადაწყვეტილება მივიღო თუ არა? ეს სცენა ასე დავდგა თუ არა? ეს სცენა ასე დავწერო თუ არა? ძალიან ბევრი კითხვა  ახლავს გადაწყვეტილებებს. მე ცოტა გაორებული ბუნების ვარ და ყოველთვის ყველაფერი მინდა პარალელურად. გადაწყვეტილება გაიძულებს, რომ ერთი აირჩიო და მეორე შესაძლებლობა კვდება. ამის გამო ყოველთვის მაქვს შინაგანი პროტესტი. მეორე მხრივ, ისეთი პროფესია ავირჩიე, სადაც, განსაკუთრებით, რეჟისურაში, წამიერად უნდა მიიღო გადაწყვეტილება. რაც ყველაზე მეტ დისკომფორტს მიქმნიდა, ის გავიხადე ცხოვრების ნაწილად. ეს მერყეობა დიდი დოზით, რა თქმა უნდა, არაპროდუქტიულია. მე, საბედნიეროდ, დესტრუქციაში არ გადამდის. მაგრამ კარგია, შენს თავს ყოველთვის კრიტიკულად უყურებდე.
 

-    დიდი მადლობა ინტერვიუსთვის. როგორც წესი, საუბარს ვასრულებთ სტუმრის კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატა ეკუთვნის ძველ ბერძენ ფილოსოფოსს, არისტოტელეს (ძვ.წ. 384-322): „მახვილგონიერება - განათლებული უტიფრობაა“. 

-    შენ როგორ განმარტავდი მახვილგონიერებას? 

-    ალბათ, ეს არის მჭრელი გონება, რომელსაც სწრაფად და ეფექტურად რეაგირება შეუძლია. 

-    საინტერესოა, რომ ნეგატიურად არის კონოტირებული მახვილგონიერება იმიტომ, რომ, ხშირ შემთხვევაში, საზოგადოების მხრიდან ნიჭად აღიქმება. ხანდახან არის, რომ ადამიანი სწრაფი, მკვეთრი პასუხის გაცემით, თითქოს, რაღაცის დეფიციტს გადაფარავს. 

-    საკუთარ დეფიციტს? 

-    დიახ. მე ხშირად მაქვს ეს განცდა ცინიკურ ადამიანებზე. მჭევრმეტყველები არიან, ვერბალურად ფარიკაობენ. ხშირად უკან იხევ მათთან ურთიერთობისას. რომ დაუკვირდე, ამის ქვემოთ რა იმალება, წააწყდები რაღაცის შიშს, რაღაცასთან ემოციურ კავშირში არშესვლის სურვილს, საკუთარი თავის დაცვის განზრახვას. ასეთი ადამიანი ნაკლებად საინტერესოა ჩემთვის იმიტომ, რომ არანაირ რისკზე არ მიდის და თუ რისკზე არ მიდიხარ, მაშინ, საერთოდ, რანაირად ცხოვრობ?! ეს ჩემთვის ამოუხსნელი ფენომენია. კიდევ ვიფიქრებ ამაზე. 

-    მეორე ციტატის ავტორია შარმა რობინი, კანადელი ავტორი და სპიკერი მოტივაციისა და ლიდერობის სფეროში (1965წ): „ისეთი ცხოვრება დაიწყე, რომ სიამოვნების წყარო გახდეს შენი წარმოსახვა და არა შენი მეხსიერება“.

-    კარგი მოწოდებაა. მაგრამ ისეთი ცხოვრება უნდა დაიწყო... ასე უნდა მოიქცე... ის უნდა გიყვარდეს... გადი ბუნებაში, მერე ამით დატკბი... ადამიანებს უყვართ, რომ ვიღაც უქმნის ილუზიას, როგორ უნდა მოიქცნენ. ზოგჯერ სჯერათ, რომ ამის მერე ბედნიერები გახდებიან. ან ამას და ამას გააკეთებენ და გამდიდრდებიან. წარმოსახვა შესანიშნავია და ვფიქრობ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია, ამ ინფორმაციის ოკეანეში ფანტაზია არ ჩაგვეხშოს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ეს ბავშვებისთვის, რომლებსაც შეუძლიათ, ერთ მობილურ ტელეფონში იპოვონ ყველაფერი, რაც სჭირდებათ. ამ ბატონსაც დავეთანხმები, რომ ძალიან კარგი იქნებოდა, ადამიანს ჰქონდეს უნარი, წარმოსახვით გაარღვიოს  თავისი რეალობა. მაგრამ ადამიანის ცხოვრება იმდენად კომპლექსურია, იმდენი პრობლემა და ტკივილია, იმდენი თვისებაა, იმდენი გარემოებაა... რა კავშირშია მის რეალობასთან ასეთი მიმართვები? ჩემთვის ასეთ რამეს მოტივაცია არასოდეს მოუცია. მოტივაციას ყოველთვის გვაძლევს ცხოვრება. ჯობია, ისევ ცხოვრების მიმართ ვიყოთ გახსნილები და იმან არ შეგვაშინოს, რაც მოდის, რაც გვხვდება, რაც გვცვლის... 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე