- ნანა, საზოგადოებრივ საკითხებში უფრო ხშირად ტყუვდებით, თუ პირად საკითხებში? 

- პირად საკითხებში, ერთმნიშვნელოვნად. იმის მიუხედავად, რომ ასაკით პატარა არ მეთქმის და ადამიანებთან ურთიერთობის რაღაც გამოცდილება მაქვს, მაინც ძალიან გულუბრყვილო და მიმნდობი ვარ. როგორც წესი, ინტუიცია მიმითითებს, რომ ამ ადამიანთან დისტანციის დაჭერა ჯობია... ამასთან კარგი იქნება დამეგობრება... მაგრამ ამ გაფრთხილებებს, რატომღაც, ყურადღებას არ ვაქცევ - ჩემს ინტუიციას არ ვენდობი. 

- როცა პირად საკითხებში ტყუვდებით, ამის საფუძველი მეორე ადამიანის მიმართ გაუმართლებელი ნდობაა, თუ სიტუაციის არასწორი შეფასება? 

- მგონი, ზედმეტად ვენდობი ადამიანებს და ვცდილობ, ნებისმიერ ადამიანში პირველად რაღაც კარგი დავინახო. მაშინაც, როცა ცუდს აკეთებენ, ის კარგი მახსოვს და ვფიქრობ - არა, ეს ხომ კარგი ადამიანია, უბრალოდ, შეეშალა. სინამდვილეში, კარგიც და ცუდიც თანაბრად რეალურია და იმედი მაქვს, რომ დროთა განმავლობაში ამასთან გამკლავებას ვისწავლი. 

- ნამდვილი წყენის დასავიწყებლად რამდენი დრო გჭირდებათ? 

- მე წყენის გულში ჩადება ვიცი და ეს სერიოზული პრობლემაა. შეიძლება, თვეები დამჭირდეს დასავიწყებლად. ახლაც არის რაღაც, რაც ბოლომდე ვერ მიპატიებია ერთი ადამიანისთვის. ჩვენ, შეიძლება, ვფიქრობთ, რომ დაიმსახურა, ცუდად მომექცა... სინამდვილეში, გულში ჩარჩენილი წყენა და ბრაზი შენ თვითონვე გაზიანებს. აუცილებლად უნდა გაუშვა. ერთადერთი თავისუფლება ნამდვილი პატიებაა, რაც ძალიან რთულია. მაგრამ ყველაზე დიდ თავისუფლებას ზოგჯერ ის იძლევა, რაც ყველაზე რთულია. 

- ნათქვამი გაქვთ, არც ისე საინტერესო ცხოვრება მაქვს, რომ იქიდან ახალი წიგნების დასაწერად შთაგონება მივიღოო. ხსნიდით, რომ თქვენს პირველ წიგნზე - „აკუმზე“ - ფიქრი სხვა წიგნის წაკითხვის შემდეგ დაიწყეთ. თუმცა, ისიც ამოვიკითხე, რომ თქვენი  შემდეგი რომანი საშინელებათა ჟანრის ტექსტი იქნება, რომელიც პირად გამოცდილებას დაეფუძნება. ამ წინააღმდეგობას როგორ ახსნით? დღევანდელი გადასახედიდან, საინტერესო ცხოვრება გაქვთ, თუ - უინტერესო?

- წინააღმდეგობა არ არის, უბრალოდ, სიტუაცია შეიცვალა. ეს, რასაც ახლა ვაკეთებ, ჩემთვის ახალია. მე არ ვარ ის მწერალი, რომელიც ავტობიოგრაფიას დაეყრდნობოდა. 

- ავტობიოგრაფიაში, ამბებთან ერთად, ყოველგვარ პირად გამოცდილებასაც გულისხმობთ? 

- დიახ. მე მირჩევნია, სამყარო და მისი ყველა დეტალი გამოვიგონო. თუ რეალობიდან რამეს ვიღებ, ეს არის მოტივები, რომლებიც ძალიან იცვლება. ის ადამიანები, ვისაც ჩემთვის რამე მოუყოლია, მერე იმ ამბავს ტექსტში ვეღარ ცნობენ. ახლა რაზეც ვმუშაობ, განსხვავებულია. თუ წინა წიგნებში ჩემი მასალა იყო რაღაც, რაც საგანგებოდ შევისწავლე და ვიკვლიე, შემდეგი წიგნი მთლიანად ავტობიოგრაფიულია. სხვანაირი მასალაა და, ჯერჯერობით, არ ვიცი, როგორ დავძლევ. მემუარს ხომ არ ვწერ?! მინდა, რომ რომანი იყოს და შესაბამისად, მასალას თავისებური ინტერპრეტაცია სჭირდება. წინა წიგნებში ინტერტექსტუალური წიაღსვლები იყო, ეს კი უფრო მეტად სიუჟეტზე ორიენტირებული ტექსტი გამოდის. საბოლო ჯამში, ვიტყოდი, რომ შეიძლება, საინტერესო ცხოვრებაც მაქვს, უბრალოდ, ვიღაცისთვის, ალბათ, უფრო საინტერესოდ ჩანს, ვიდრე მე აღვიქვამ. 

- ბევრ რამეს ამბობთ საკუთარ თავზე ისეთს, რაც მიგვანიშნებს, რომ ბუნებით ინტროვერტი ხართ. ხომ ადასტურებთ?

- აბსოლუტურად. 

- თქვენი ჩაკეტილი ბუნება და მწერლის პროფესია რამდენად ეხმარება, ან ხელს უშლის ერთმანეთს?

- ერთი მხრივ, ეხმარება. სიუზენ ზონტაგი თავის ესსეში წერს, რომ მჭევრმეტყველებას რასაც ვეძახით, ეს მხოლოდ მარტოობაში მოდის. როცა ადამიანი მარტოა, ბევრს ფიქრობს და ეს ეხმარება, რომ ენასთან უფრო ღრმა ურთიერთობა ჰქონდეს, ვიდრე მაშინ აქვს, როცა აქტიური საზოგადოებრივი ცხოვრებით ცხოვრობს. მეორე მხრივ, ჩვენს კულტურაში მწერალი საჯარო პირია. ეს ძალიან მაწუხებს - ინტერვიუს მიცემა, ეთერიდან ეთერში სიარული ჩემი ბუნებისთვის უცხოა. თუმცა, ამას ვაკეთებ, რადგან ჩემი საქმის ნაწილად მიმაჩნია. მკითხველებს სრული უფლება აქვთ, აინტერესებდეთ, მათი საყვარელი მწერალი ამა თუ იმ საკითხზე - თუნდაც, პოლიტიკურზე, სოციალურზე - რას ფიქრობს. მეც მაინტერესებს ჩემი საყვარელი მწერლების მოსაზრებები. არიან განდეგილი მწერლებიც, მაგრამ მე ამას ვერ შევძლებდი. იმის მიუხედავად, რომ სტატიებსაც ვწერ, მაინც რჩება რაღაც სათქმელი, რომლისთვისაც საჯარო სივრცე ზედგამოჭრილია. 

- გმადლობთ ამ პასუხისთვის, მაგრამ ცოტა სხვა რამეს ვგულისხმობდი. როცა ვამბობ, რომ ინტროვერტი ხართ, ეს ნიშნავს, რომ თქვენი ბუნება მეტ-ნაკლებად დახურულია გარე სამყაროსთვის. მეორე მხრივ, მწერლისთვის, ალბათ, აუცილებელია  მკითხველთან გულწრფელობა. ერთხელ გკითხეს, როდის იქცევა ტექსტი ლიტერატურადო და თქვენ უპასუხეთ - სხვაობა აზროვნების წესში კი არ არის, არამედ, ენის მიმართ დამოკიდებულებაშიაო. აქ ენის უკან დამალვის სურვილი დავინახე. რას გულისხმობდით?  

- სრულიად პირიქით. რაც უნდა გულწრფელი იყო შინაგანად, თუ ზუსტი სიტყვები ვერ მონახე, რომლებიც შენს სათქმელს გამოხატავს, შეიძლება, ტექსტი უკიდურესად ყალბი გამოვიდეს, უბრალოდ, არ იკითხებოდეს. დღესაც ამ აზრზე  ვარ, რომ მწერალი, უპირველესად, წერის ოსტატია. მხოლოდ გულწრფელი და გახსნილი კი არ არის; მარტო ის სიმამაცე კი არ აქვს, რომ თავის შიშებს და თავისი სულის ჯოჯოხეთს პირდაპირ უყუროს, - იმის უნარიც აქვს, რომ ეს შესაბამისად გადმოსცეს. 

 

 

„ახლა, მგონი, აღარ არის თემა, რომელზე დაწერისაც შემეშინდებოდა.“ 

 

 

- ამაში გეთანხმებით. მოგვიანებით, თქვენს ციტატასაც შეგახსენებთ ამ თემაზე. მაგრამ მანამდე სხვა კითხვა მაქვს. მე მრავალი წელია მიწევს, რომ ჩემი აზრები წერილობითი ფორმით ჩამოვაყალიბო და ეჭვი არ მეპარება, რომ შემიძლია, ზუსტი სიტყვებით, გასაგებად გადმოვცე სათქმელი. მაგრამ არასდროს და არავითარ შემთხვევაში არ შემიძლია, რომ მხატვრული ტექსტი დავწერო. ბევრჯერ მიფიქრია, იქნებ, იმიტომ ვერ მივდივარ მხატვრულ ტექსტამდე, რომ არ ვარ მზად შესაბამისი გულწრფელობისთვის? 

- მწერლის ენობრივი ოსტატობა კიდევ სხვა რამეა. სიზუსტეში მხოლოდ იმას არ ვგულისხმობ, რომ შენი სათქმელი ზუსტი სიტყვებით გადმოსცე; ენობრივი ოსტატობა გამოხატვის ფორმაც არის, ტექსტის რიტმია, ათასი დეტალია, რომლებსაც „ენაში“ ვაერთიანებ ხოლმე. ბოლო დროს წავიკითხე წიგნი, რომელიც შრი-ლანკაში 1980-იან წლებში მომხდარ დიდ არეულობას ეხება. ვფიქრობდი, ამ ქაოსის ენობრივი რეალიზაცია, საერთოდ, როგორ არის შესაძლებელი-მეთქი? იქ ძალიან მძიმე ამბები ხდება - ადამიანებს იჭერენ, აწამებენ, აქრობენ... და ბევრი ეპიზოდი ირონიით არის დაწერილი. რომ დავფიქრდი, რამდენად სწორი ენაა, გამოხატვის რამდენად სწორი ფორმაა, მივხვდი, ეს ეპიზოდები დრამატულად რომ დაწერილიყო - ანუ ისე, როგორც მოხდა - ძალიან ხელოვნური გამოვიდოდა და მკითხველი ამ ამბების მთელ სიმძიმეს ვერ მიხვდებოდა. პარადოქსულია,  მაგრამ, ამ შემთხვევაში, ირონია, როგორც გამოხატვის ფორმა, გეხმარება, რომ ზუსტად აღიქვა ის, რაც მოხდა. ჩემთვის ესეც ენის ოსტატობის ნაწილია. 

- გმადლობთ ამ დაზუსტებისთვის. ახლა თქვენს ციტატას შეგახსენებთ: „ჩვენში ბევრს ჰგონია, რომ ლიტერატურაში მთავარი გულწრფელობაა. სინამდვილეში, მთავარი ლიტერატურული ოსტატობაა. მეტიც, არავითარი გულწრფელობა არ არსებობს – ჩვენ გამოგონილ სამყაროზე ვსაუბრობთ, ლიტერატურა ფიქციაა.” თუ დაეთანხმებოდით აზრს, რომ თქვენი წიგნები ერთგვარი ინტელექტუალური ფაზლებია, რომლებიც მკითხველს შემეცნებითი უნარების გავარჯიშებისკენ უბიძგებს?

- არ მგონია, რომ ლიტერატურა შემეცნებით უნარებს ავარჯიშებდეს. ამისთვის, ალბათ, სამეცნიერო ტექსტებს უნდა მივმართოთ. მხატვრული ლიტერატურა უკვე მოითხოვს, რომ ეს უნარები გვქონდეს იმისთვის, რომ ტექსტები გავიგოთ - განსაკუთრებით, პოსტმოდერნიზმის ეპოქაში, რომელიც ძალიან ეკლექტურია. თუმცა, ჩემი მკითხველი - როგორიც წარმომიდგენია - მაინც ინტელექტუალი უნდა იყოს, გარკვეული წინარე ცოდნა და ცნობისმოყვარეობა უნდა ჰქონდეს, სიახლისაც არ უნდა ეშინოდეს. ამ ექსპერიმენტებით - რომლებსაც წერის დროს ვატარებ ხოლმე და რომლებიც მახალისებს - მკითხველიც უნდა ხალისობდეს. 

- არის თუ არა თქვენთვის, როგორც ავტორისთვის, საკმარისი, თუკი ინტელექტუალი მკითხველი სიამოვნებას მიიღებს თქვენი ექსპერიმენტული ტექსტის კითხვით? ამას იმიტომ გეკითხებით, რომ ნათქვამი გაქვთ, არ მეგონა „აკუმი“ ამდენ ადამიანს გულზე თუ მოხვდებოდაო. 

- ნამდვილად არ მეგონა. საქმე ის არის, რომ ყოველთვის ვცდილობ, ტექსტი კარგი წასაკითხი იყოს. მაშინაც კი, თუ ადამიანმა არ იცის ინტერტექსტუალური შენაკადები, რაღაც სიამოვნება უნდა მიიღოს კითხვის დროს. ოღონდ, ეს ჩემი პირადი დამოკიდებულებაა, მე მიყვარს, როცა ტექსტი კარგად იკითხება; მიყვარს, როცა ემოციურადაც, არა მხოლოდ ინტელექტუალურად, ტექსტი დიდხანს რჩება ჩემთან. ამიტომ, ჩემს ორივე მხატვრულ წიგნს ბევრნაირი მკითხველი ჰყავს. ჩემი მეორე წიგნის მკითხველების ნაწილი, შეიძლება, ბიბლიის აპოკრიფებს საერთოდ არ იცნობს. მაგრამ წაიკითხეს წიგნი და ისიამოვნეს; ან პერსონაჟი შეუყვარდათ და უგულშემატკივრეს. ასე რომ, ინტელექტუალი მკითხველიც, ჩემი აზრით, მარტო ინტელექტუალურ სიამოვნებას არ იღებს, ემოციურ სიამოვნებასაც იღებს, ოღონდ, მის შემთხვევაში, სიამოვნება სრულყოფილია იმიტომ, რომ ის ზედა, გასართობ შრესაც ხედავს და, ასევე, ხედავს ქვედა შრეებსაც; არა მხოლოდ თანაუგრძნობს პერსონაჟს, არამედ, შეუძლია, აღფრთოვანდეს იმის გამო, რომ  რომელიღაც პასაჟი კარგად არის დაწერილი.

- ლიტერატურის დანიშნულებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გითქვამთ - წიგნმა უნდა დაარწმუნოს ადამიანი, რომ მარტო არ არისო. მხოლოდ ინტელექტუალური კითხვა ამას, ალბათ, არ ეყოფა. ჯერ „აკუმზე“ ვთქვათ. აკუმი არის სრულიად უსქესო პერსონაჟი - არც ქალი, არც კაცი. ეს მოვლენა თქვენ გამოიგონეთ, რომ აღგეწერათ, როგორია ყველასგან განსხვავებული ადამიანის ცხოვრება ჩვენს საზოგადოებაში. პირადად თქვენ რა გაიგეთ ამ წიგნის დაწერის შემდეგ ისეთი, რაც მანამდე არ იცოდით? თქვენ თვითონ რაში დაგეხმარათ ეს წიგნი? 

- ჩემთვის „აკუმი“ გამთლიანების წიგნი იყო. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ამბები ავტობიოგრაფიული არ არის, თემატიკა ჩემთვის ახლობელია. მარტო განსხვავებული ადამიანის ამბავს არ ვგულისხმობ, იქ სხვა პერსონაჟებიც არიან და მათ კიდევ თავიანთი ამბები აქვთ. ჩემს თავთან შერიგების წიგნიც იყო. როცა წიგნი გამოიცა და ხელში დავიჭირე, ეს განცდა მქონდა, რომ - „აი, ასე უნდა იყოს ყველაფერი! ახლა ყველაფერი დალაგებულია.“ 

- ჩემი შემდეგი კითხვა სწორედ გამთლიანებას ეხება. ადრეც ნათქვამი გაქვთ - „აკუმი“ საკუთარ თავთან შერიგების, გამთლიანების წიგნი იყოო. შეგიძლიათ, აგვიხსნათ, რას გულისხმობთ?

მაშინ, როცა „აკუმს“ ვწერდი, სომხეთში ვიყავი ძალიან კარგი პროექტის ფარგლებში.  ეს იყო ბანაკი ახალგაზრდა მწერლებისთვის. ერთ-ერთი სესია ამერიკელმა ტრენერმა ჩაგვიტარა და გვთხოვა - თქვით, რაზე წერის გეშინიათო. გვითხრა, რომ ამაზე დაწერას არ მოგვთხოვდა, უბრალოდ, თქვითო. მე მაშინ ზუსტად ეს ვთქვი, რომ მეშინია ჩემს სექსუალობაზე წერის; საერთოდ, ქალის სექსუალობაზე წერის და, ზოგადად, სექსუალობაზე წერის მეშინია. ისიც ვთქვი, რომ მაინც ვწერ, ოღონდ, არავის ვაკითხებ. ამის პასუხად მითხრა, რომ მომისმინა წინა დღეს - სადაც ზუსტად ამ თემაზე დაწერილი ტექსტი წავიკითხე - და ძალიან კარგი იყოო. „აკუმმა“ ეს ნავსი გატეხა. ახლა, მგონი, აღარ არის თემა, რომელზე დაწერისაც შემეშინდებოდა. 

- პრაქტიკულად,  როგორც მწერალმა, ძირითადი შიში „აკუმით“ დაძლიეთ და ამას ეძახით თქვენს თავთან შერიგებას? 

- დიახ, ასეა. 

- საერთოდ, თქვენი ცხოვრების რომელიმე მომენტში თუ გიფიქრიათ:  „აი, ამის დაწერა რომ შეიძლებოდეს, რა შესანიშნავი იქნებოდა!“

- არ მგონია. ახლა რაზეც ვმუშაობ, ამაზე ვფიქრობდი - რადგან ავტობიოგრაფიული უნდა იყოს და, ამის გამო, მარტო მე არ მეხება - ეს რამდენად ეთიკურია-მეთქი. მაგრამ ამბავს პირდაპირ ხომ არ ვწერ?! ბევრი რამ შეიცვლება და წიგნი საერთოდ სხვა მთლიანობა ექნება. უამრავი მწერალია, რომელიც წმინდად ავტობიოგრაფიულ ტექსტებს წერს. კარლ უვე კნაუსგორის „ჩემი ბრძოლა“ იმდენად ავტობიოგრაფიულია, მგონი, სახელებსაც არ ცვლის ხანდახან. ამის გამო, ზოგიერთი მწერალი სასამართლოშიც აღმოჩენილა. ლიტერატურაში ეს ხდება და არაფერს ისეთს არ გავაკეთებ, რაც არ მომხდარა. ამიტომ, მაგ მხრივაც დავმშვიდდი. 

 

 

„თუ ჩანაფიქრი არსებობს, ის ბოლომდე უნდა დაიწეროს.“

 

 

- თქვენს მეორე წიგნს ჰქვია „ახალი აღქმა“. ეს არის ხუთი ამბავი ბიბლიის პერსონაჟ ხუთ ქალზე. თქვენ გადაწყვიტეთ, 21-ე საუკუნე დაგენახათ ბიბლიურ ამბებში, ანუ ძველი ამბების ახალი პერსპექტივით აღქმა ცადეთ. თუ სწორად მივხვდი, ამ წიგნის ღერძულა იდეაა ნორმა და არანორმა როგორც ძველ, ისე ახალ სამყაროში. რა იყო თქვენი დასკვნა - საუკუნეების მანძილზე რა შეიცვალა, ან რა დარჩა უცვლელი, ნორმის თვალსაზრისით?

- ჩემი დასკვნა ის იყო, რომ ადამიანი, ძირითადად, მაინც იგივე დარჩა და ასევე ისიც, რომ მნიშვნელობა არ აქვს, ნორმა შეიცვლება, თუ იგივე დარჩება. შენ თუ ნორმათა ერთ წესრიგს ნორმათა მეორე წესრიგით ანაცვლებ, ის ვიღაცას მაინც დაჩაგრავს. შეიძლება, ნორმათა ახალი წესრიგი მოერგოს უმრავლესობას, მაგრამ ყველას არასოდეს არ მოერგება. პირველ მოთხრობაში რის მოყოლაც ვცადე, ეს იყო, რომ ვეგანობა ან ვეგეტარიანელობა ხომ, თავისთავად, კარგი რამ არის? მაგრამ როგორც კი ამას კანონად და ჩაგვრის ინსტრუმენტად იყენებ, უდიდესი სიკეთეც კი შეიძლება უდიდეს ბოროტებად გადაიქცეს. სხვა შემთხვევაში, მაგალითად, ოჯახის მონოგამიურობა ჩამოშლილია. ეს სისტემაც მჩაგვრელია იმ ადამიანებისთვის, რომლებსაც უნდათ, რომ მუდმივად და მხოლოდ ერთ ადამიანთან იცხოვრონ. თუ გექნება სისტემა, რომელშიც რაღაცები დაშვებულია, მაგრამ რაღაცები მკაცრად უარყოფილია და ამისთვის ისჯები, მნიშვნელობა არ აქვს ნორმების შინაარსს - სისტემა ვინმეს აუცილებლად დაჩაგრავს. 

- მწერლურ შიშებზე ადრეც წერდით და დღესაც ისაუბრეთ. უფრო ზედაპირულია შიში ფორმის მიმართ, რომ რასაც გამოიკვლევთ, რასაც ჩონჩხად აკინძავთ, იმას ხორცს როგორ შეასხამთ. ჯერ ამას გკითხავთ - ასე დავინახე, რომ ფორმის მიმართ შიში უკვე დაძლეული გაქვთ. ნამდვილად ასეა?

- დიახ, ეს დაძლეულია. უბრალოდ, ძალიან დიდხანს ვეძებ ფორმას. შიში კი აღარ არის, უფრო ძიება და ნერვიულობაა, რაც ბუნებრივია. თუკი მცირე ეჭვი მაინც მაქვს, რომ ამბავი, ჯობდა, სხვანაირად დაწერილიყო, ეს იმას ნიშნავს, რომ ფორმა ჯერ არ მიპოვია და, შესაბამისად, არც ენა მიპოვია. 

- ჯერ წერთ და ამას მერე ხვდებით? თუ სანამ დაწერთ, მანამდეც იცით? 

- სამწუხაროდ, დაწერამდე ამას ვერასდროს ვერ ვხვდები. „აკუმის“ პირველი ნაწილის ბოლო 30 გვერდი სამჯერ არის წაშლილი და თავიდან დაწერილი. ფორმასთან დაკავშირებით, ერთი უნივერსალური წესი არსებობს: ტექსტი ძალიან ადვილად შეიძლება შემოკლდეს - მე წაშლა არ მიჭირს - მაგრამ თუ რამე მიფუჩეჩებულია, დამთავრებულ ტექსტთან მიბრუნება და რომელიმე მოტივის გაშლა უკვე ძალიან რთულია. ამიტომ ჯობია, ზედმეტი დაწერო და მერე წაშალო, ვიდრე რაღაც არ დაწერო და მერე მოგიწიოს მიბრუნება. 

- „აკუმი“ მრავალპლანიანი და მრავალსიუჟეტიანი ტექსტია. ახლა თუ ფიქრობთ, რომ რაღაცის გაკეთება სხვანაირად ჯობდა? 

- ჯერ ერთი, აღარც მახსოვს. ამას გულწრფელად ვამბობ. ჩემი ერთი მკითხველი ძალიან დეტალურად მელაპარაკებოდა: იქ რომ ის წერია... აქ რომ ეს წერია... არაფერი არ მახსოვდა და ბოლოს მითხრა: რა უბედურებაა, ერთხელ გადაშალე და შენი წიგნი გადაიკითხეო. როგორც კი დავწერე და რედაქტირების პროცესი დავამთავრე, ის ტექსტიც ჩემთვის სამუდამოდ დამთავრდა. 

 

- ფორმასთან დაკავშირებულ შიშზე ვილაპარაკეთ, მაგრამ უფრო ღრმაა შიში შინაარსის მიმართ - რომ მოგიწევთ, დაწეროთ რაღაც ისეთი, რაც გაიძულებთ, თვალი გაუსწოროთ პირად ჯოჯოხეთს, ამბავს, რომელიც თავს გადაგხდათ. თქვენი ამ შიშის ანატომია რა არის - შეიძლება, მაინც ვერ გაბედოთ დაწერა? თუ შეიძლება, გაბედოთ, მაგრამ არ გამოგივიდეთ?

- ძალიან უსიამოვნო ამბავია. ამაში ხელახლა მიწევს შესვლა და რაღაც ისეთის განცდა, რის დავიწყებასაც ვამჯობინებდი, როგორც ადამიანი. მეორე მხრივ, როგორც მწერალი, ვხვდები, რომ ეს არის კარგი მასალა ახალი ჟანრის დასაბადებლად ქართულ ლიტერატურაში. თუ ეს ამოცანა დავძლიე, ჩვენ გვექნება რაღაც ახალი. 

- საშინელებათა ჟანრს გულისხმობთ? 

- დიახ. ჩვენ ხომ მაგ ჟანრის ტრადიცია არ გვაქვს. რაც შეეხება თქვენს კითხვაში მონიშნულ ორ მომენტს, რა თქმა უნდა, ვფიქრობ, რომ შეიძლება, ამოცანა ვერ დავძლიო და არაფერი არ გამოვიდეს. მაგრამ ამის არ მეშინია. მე ასე ვუყურებ, რომ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ტექსტი გამოსაქვეყნებლად არ ვარგა - მაქვს ასეთი ტექსტები - მაინც რაღაცას ვსწავლობ; ესე იგი, ეს ტექსტი იმისთვის დაიწერა, რომ შემდეგი ტექსტები უკეთესი ყოფილიყო. 

- ბოლომდე რომ ვერ თქვათ, რაც ახლა ჩაფიქრებული გაქვთ? 

- არა, ეგ შიში არ მაქვს. თუ ჩანაფიქრი არსებობს, ის ბოლომდე უნდა დაიწეროს. რაღაცის დაწერა რომ ვერ გავბედო, ეს გამორიცხულია. 

- ერთგან ნათქვამი გაქვთ, ისეთი ადამიანი ვარ, რასაც გადავწყვეტ, ბოლომდე ვაკეთებო. მეორეგან ნათქვამი გაქვთ, „აკუმს“ რომ ვწერდი, სულ ვჭოჭმანობდი და ეს წიგნსაც ეტყობაო. გამოცდილებასთან ერთად, სიმტკიცე გემატებათ? თუ ჭოჭმანი ალაგ-ალაგ შემოდის თქვენში? ამ ეტაპზე, სიმტკიცის და ჭოჭმანის ბალანსს როგორ აღწერთ?

- ძალიან ჯიუტი ვარ და, მართლაც, რამე თუ გადავწყვიტე, იმას აუცილებლად გავაკეთებ. თუმცა, გადაწყვეტილების მიღება მიჭირს და მანამდე ბევრს ვფიქრობ ხოლმე. რაც შეეხება წერას, მას ახლავს ზოგადი შიში, თვითონ წერასთან დაკავშირებით. რომ ვჯდები და ეკრანზე სუფთა ფურცელს ვხედავ, ამის შიში მაქვს. ძალისხმევა მჭირდება, რომ წერამდე მივიდე. და ყოველდღე მჭირდება ამ შიშის თუ ეჭვების დაძლევა იმისთვის, რომ ტექსტის წერა გავაგრძელო. 

- თუმცა, ტექსტზე მანამდე დიდხანს გაქვთ ნაფიქრი, როგორც ვიცი. 

- დიახ, ასეა, მაგრამ ის მომენტი რომ დგება - დილა თენდება და დასაწერი მაქვს, მაშინ მაინც მიწევს ამ შიშთან გამკლავება და ეს ყველა ტექსტზე ასე იყო. 

- ახალ წიგნზე მუშაობა დაწყებული გაქვთ? 

- დიახ, ნახევარი დაწერილია, მაგრამ ტექსტი შეიძლება ძალიან შემოკლდეს. შეიძლება, მარტო მეორე ნაწილი დარჩეს, ჯერ არ ვიცი. 

- საშინელებათა ჟანრის წიგნს რომ წერთ, ფსიქოლოგიის კუთხით არის საშინელება? მარტო ეს მითხარით, მეტს ამ წიგნზე არაფერს გკითხავთ. 

- ჩემს ჩანაფიქრში, უფრო მითოლოგიური და მისტიკური კუთხით პასუხობს ჟანრს, მაგრამ ფსიქოლოგიური მხარეც აქვს. შეიძლება, ცოტა სხეულთან დაკავშირებული საშინელების ელემენტებიც ჰქონდეს. ჯერ არ ვიცი. არის ერთი-ორი ეპიზოდი, რომლებიც ჩაფიქრებული მაქვს და არ ვიცი, მთლიანობაში თუ ჩაჯდება. 

- ძალიან თამამ წიგნებს წერთ, მაგრამ გეკითხებით არა როგორც მწერალს, არამედ, როგორც ადამიანს - სხვებთან ურთიერთობაში ტაბუირებული თემები თუ გაქვთ? 

- არ მგონია. ასე ვიტყვი, რომ უფრო გულჩათხრობილი ვარ. თუ ადამიანი ჩემი ახლო მეგობარი არ არის, რაღაცებზე, უბრალოდ, არ ველაპარაკები. მაგრამ არ მაქვს კონკრეტული თემები, რომლებზეც არასდროს არავის არ ველაპარაკები. ახლო მეგობარი ცოტა მყავს, მაგრამ მათ აბსოლუტურად ვენდობი. მათთან ყველაფრის მოყოლა შემიძლია. არის საკითხები, რომლებიც პირადია, მაგრამ ტაბუირებულს ვერ დავარქმევ. უბრალოდ, ყველა მეგობრისთვის ყველა საკითხი შეიძლება გასაგები არ იყოს და, ამ შემთხვევაში,  თავზე არ ვახვევ. 

 

 

„ჩვენ რასაც ვუყურებთ, ეს ხომ მაინც ახალი კულტურის დაბადებაა?!“

 

 

- ინტერვიუს დროს თუ არსებობს თემა, რომელზეც არ გენდომებოდათ ლაპარაკი, ან ჟურნალისტს ეტყოდით, იქნებ, ეს თემა საერთოდ ამოვიღოთო? 

- ღმერთზე და სულიერებასთან ჩემს დამოკიდებულებაზე არ მენდომებოდა ლაპარაკი. არ ვეტყოდი, რომ მოდი, ამოვიღოთ; ალბათ, კითხვებს მაინც ვუპასუხებდი, მაგრამ რომელიღაც ეტაპზე ვეტყოდი, რომ ეს უფრო ტრანსცენდენტური გამოცდილებაა, რომელიც მხოლოდ ჩემია და ამაზე საჯაროდ ლაპარაკი არ მინდა. 

- თუმცა, ამ თემაზე დაგიწერიათ. 

- დიახ, მაგრამ იქაც რაღაც ღიად დამიტოვებია. 

- თქვენი წიგნები თამამია, რადგან თქვენი პერსონაჟები ყველასგან განსხვავებულები არიან და აღიარებულ ნორმას ვერ ერგებიან. ამის გამო მოუწესრიგებელი, კონფლიქტური ურთიერთობა აქვთ გარემოსთან, მაგრამ, სამაგიეროდ, მოწესრიგებული აქვთ ურთიერთობა საკუთარ თავთან. პირადად თქვენ როგორი ურთიერთობა გაქვთ გარემოსთან და საკუთარ თავთან?

- მგონი, ჩემს თავთან ჰარმონიული ვარ. ერთი, რაშიც ვერ ვრიგდებოდი საკუთარ თავთან, იყო წინააღმდეგობა ღმერთის რწმენასა და პროგრესულ აზროვნებას შორის. შემდეგ, მუშაობა მომიხდა ერთ პროფესორთან, რომელიც ბერკლის უნივერსიტეტში (აშშ) ასწავლის და მან იცოდა ჩემი კვლევის ინტერესები. იცოდა, რომ ფემინისტური კრიტიკა მაინტერესებს, იცოდა, რა მიმართულებით მიმუშავია ლიტერატურაზე და ასე შემდეგ... ჩვენ ერთად ვკითხულობდით დავით გურამიშვილს, რომლის შემოქმედებაშიც დიდია ინტერტექსტუალური ნაკადი, რომელიც ჰიმნოგრაფიიდან და ბიბლიიდან მოდის. ერთ დღეს, ისე მოხდა, რომ პროფესორს არ ეცალა და მითხრა, შინაარსი დამიწერე და მე მივხედავო. დავუწერე და მივუთითე ეს ინტერტექსტუალური მომენტები - იმისთვის, რომ სახარებიდან ციტატა და სხვა ციტატები ადვილად მოეძებნა; თანაც, მეტაფორულ ქსოვილთან დაკავშირებით რაღაცები ავუხსენი. როცა შევხვდით, მკითხა, ბიბლია საიდან იცი ასე კარგადო? ჩემს მოსწავლეებს ამერიკაში თანამედროვე კულტურასთან უფრო აქვთ შეხება და, ამის გამო, ბიბლია არ იციანო; კი არ ვთხოვ ჩემს სტუდენტებს, რომ ქრისტიანები იყვნენ, მე თვითონ არ ვარ ქრისტიანი, უბრალოდ, ეს დასავლური კულტურის ფუნდამენტია და არ მესმის, როგორ შეიძლება, რომ არ იცოდნენო. მე ვუთხარი, რომ ბავშვობიდან თეოლოგია მაინტერესებდა და კი, მაგ წინააღმდეგობას - რომ მორწმუნე ადამიანი ვარ, რომლის გატაცებაც არის თეოლოგია და, მეორე მხრივ, ფემინისტური თეორია - მეც ვგრძნობ. აღმოჩნდა, რომ თვითონაც სულიერებაში ჩახედული ადამიანია, მიუხედავად იმისა, რომ კონკრეტულ რელიგიას თავს არ მიაკუთვნებს. 

- ეს წინააღმდეგობა ახლა დაძლეული გაქვთ?

- ბოლოს, როდესაც ვიპოვე ეკლესია, სადაც არ იყო წინააღმდეგობა რწმენასა და პროგრესს შორის, ჩემს თავსაც შევურიგდი. ეს კარგია, იმიტომ, რომ ღმერთში წინააღმდეგობა არ არის. 

- კათოლიკურ ეკლესიას გულისხმობთ? 

- არა, ეპისკოპალურს, რომელიც ანგლიკანური ეკლესიის ამერიკული ვერსიაა. მაგრამ კათოლიკურ ეკლესიასთან შეერთებასაც განვიხილავდი. მიუხედავად იმისა, რომ დოქტრინისა და ღვთისმსახურების თვალსაზრისით, ტრადიციული ეკლესია ვართ, ამავე დროს, ვართ სოციალურად ძალიან პროგრესულები, მაგალითად, გვყავს ქალი მღვდლები და ეპისკოპოსები. 

- თქვენი წიგნების ამჟამინდელ სტატუსზე მინდა, გკითხოთ. გასული წლის შემოდგომაზე პარლამენტმა მიიღო კანონების პაკეტი „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ“, რომელიც საზოგადოების ნაწილის მიერ შეფასებულია, როგორც ჰომოფობიური. ახალი კანონმდებლობა ისეთ შეზღუდვებს ითვალისწინებს, რომ მისი რეალურად ამოქმედების შემთხვევაში, თქვენი სამივე წიგნი - ორი მხატვრული და ერთი სამეცნიერო, შეიძლება, საერთოდ აიკრძალოს. ალბათ, გიფიქრიათ, რას უპასუხებთ ამგვარ გამოწვევას: სხვანაირ წიგნებს დაწერთ? ამ ქვეყნიდან წახვალთ და სხვაგან იცხოვრებთ? მწერლობას თავს დაანებებთ და სხვა საქმეს მოჰკიდებთ ხელს? 

- წერის შეწყვეტა, კანონზე მორგება და სხვანაირი წიგნების წერა გამორიცხულია. ჩემს წარმოდგენაში უფრო ასე ხდება, რომ შეიძლება, პოლიტიკური დევნილის სტატუსის მიღება მომიწიოს სადმე, ნორმალურ ქვეყანაში. მაგრამ დიდი იმედი მაქვს, რომ ამ ბრძოლას მოვიგებთ და ეს არ მოხდება. ჩემი წიგნების ახლანდელ სტატუსს რაც შეეხება, ამას როცა მეკითხებიან ხოლმე, არ ვიცი, რა ვუპასუხო. ეს წიგნები ხომ კანონის მიღებამდე გამოიცა? მაგრამ ახალი ტირაჟები? თან, არ ვიცით, ეს კანონი როგორ ამოქმედდება. ისეთი ზოგადია, ყველანაირად შეიძლება შემოატრიალო და ყველაფერს მიუსადაგო. 

- შეიძლება, ამ კანონმა გვერდიც აუაროს თქვენს წიგნებს. 

- დიახ, შეიძლება. დიდი გაურკვევლობაა. 

- მწერლის საზოგადოებრივ პასუხისმგებლობაზე არაერთხელ დაგიწერიათ. თქვენი წიგნები მართლაც განათლებულ, მოაზროვნე მკითხველს გულისხმობს. ამ რთულ პერიოდში გაგიჩნდათ თუ არა მეტი ინტერესი საზოგადოების იმ ნაწილის მიმართ, ვინც თქვენს წიგნებს არ კითხულობს და რომც წაიკითხოს, თქვენს პერსონაჟებს ვერ გაუგებს, პირიქით, მათ საპირისპირო მხარეს აღმოჩნდება? მათზე ხომ დიდწილად არის დამოკიდებული, როგორი იქნება ჩვენი ქვეყანა? 

- საერთოდ, „აკუმი“ ზუსტად ასეთი ადამიანებისთვის დავწერე, რომლებიც, შეიძლება, რეტროგრადები ან ჰომოფობები არიან. ვეცადე, ისე დამეწერა, რომ ამეხსნა - არის ამბები, რომლებიც იდეოლოგიურ აღქმას სცილდება და ზოგადადამიანურ ტრაგედიაში გადადის. ადამიანები თუ გიყვარს, არ უნდა მოექცე სხვას ცუდად, არ აქვს მნიშვნელობა, ვინ არის ის სხვა. სამწუხაროდ, სუბიექტური აღქმები ხელს გვიშლის, რომ ადამიანში ადამიანი დავინახოთ. ჩემი ახალი ტექსტი ნამდვილად აღარ არის გამიზნული, პირობითად, „მეორე მხარისთვის“; ის ბევრად რადიკალურია. არ ვიცი, ეს რის გამო მოხდა. შეიძლება, ახალი ეტაპია და ძველის გამეორება აღარ მინდა. თანაც, „აკუმმა“ მაგ მხრივ არ იმუშავა. ვისთვისაც მინდოდა, რაღაც ამეხსნა, იმ ხალხმა არაფერი არ შეცვალა. ან ბოლომდე არ წაიკითხეს, ან სულ მოიშორეს წიგნი თავიდან. ერთი ქალი მოვიდა წიგნის ფესტივალზე. „აკუმი“ წაკითხული არ ჰქონდა, მაგრამ სათაურს დახედა, მერე ანოტაცია წაიკითხა და იქვე გამომლანძღა. მაშინ ახალი შემდგარი ვიყავი ამ გზაზე და ძალიან მძიმე იყო იმედგაცრუება: „რისთვის ვიშრომე ამდენი?! ეს ადამიანი ხომ მაინც არ გაიგებს?!“

- რა შეგვიძლია, რომ მათთვის გავაკეთოთ? ჩვენ რა დავაკელით მათთან ურთიერთობას?

- ასეთი ადამიანი რომ მხვდება, ვცდილობ, არგუმენტებით ველაპარაკო; მაგრამ ვერ მოგყვებიან მსჯელობაში. იმას გიპირისპირებენ, რაც პროპაგანდისტული არხებიდან ესმით. ვეუბნები ხოლმე: გამოდი და შენი თვალით ნახე, რუსთაველზე რა ხდება. მაგრამ ამის გაკეთებაც არ უნდათ. ესეც შიში ხომ არ არის-მეთქი, ვფიქრობ. ჩვენ რასაც ვუყურებთ, ეს ხომ მაინც ახალი კულტურის დაბადებაა?! მე საერთოდ არ მეგონა, რომ ამდენ ხანს გაგრძელდებოდა პროტესტი და არ მეგონა, რომ ამდენი ძალა, ურთიერთსიყვარული და თანადგომის უნარი ჰქონდა ხალხს. ჩვენ ვხედავთ, რომ ახალი კულტურა იბადება, რომელშიც ძალიან ძლიერია ეროვნული ელემენტი. ეს სრულიად სხვაგვარი ეროვნულობაა. 

- გულწრფელ ეროვნულობას გულისხმობთ? 

- დიახ, აბსოლუტურად გულწრფელს. ცოტა შიშს ხომ არ იწვევს ამ ადამიანებში ასეთი სიახლის დაბადება? თან ხედავენ, რომ ახალგაზრდობაა წამყვანი ძალა და ჩვენთან მაინც არის ეს ტენდენცია, რომ ახალგაზრდებს უნდობლად უყურებენ: „შენ რა გესმის ცხოვრების? რა გინახავს?“ მეც გამომიცდია ასეთი დამოკიდებულება. 

 

 

„თავისი თავი ვისაც უძებნია, ალბათ, მას მოუპოვებია თავისუფლება.“ 

 

 

- ზოგადად, ეჭვი გაძლიერებთ, თუ გასუსტებთ?

- თავიდან, როდესაც პროტესტი დაიწყო, მასუსტებდა. მაშინ ეჭვი არც იყო, შიშის და დათრგუნვის განცდა იყო. მაგრამ ახლა თანდათან შევაჩვიე ჩემი თავი, რომ ეს ბრძოლა ყოველდღიურობის ნაწილი უნდა გახდეს; რეალობის მიღება და მასზე პასუხის გაცემა უნდა შეგვეძლოს. ამიტომ, ახლა უფრო მაძლიერებს ეჭვი, თუ რა იქნება მომავალში; მაძლიერებს ეს მომენტი, რომ ჯერ არაფერი გადაწყვეტილი არ არის. 

- თუ გაქვთ განცდა, რომ საკუთარი თავის რაიმე გმართებთ? 

- ეს განცდა არ მაქვს. უფრო ის განცდა მაქვს, თითქოს, დროს საკმარისად ნაყოფიერად ვერ ვიყენებ; თითქოს, 29 წლის ასაკში შეიძლებოდა, უფრო მეტი მომესწრო. სხვა ადამიანებს რომ ვუყურებ, მე რაც წინ მაქვს - დოქტურანტურაში ჩაბარება და აკადემიური საქმიანობის გაგრძელება - მათ ეს უკვე შეძლეს ჩემს ასაკში. მეორე მხრივ, იმასაც ვფიქრობ, რომ მათ არ დაუწერიათ წიგნები და ამას დრო და რესურსი მიჰქონდა. ამიტომ, ზოგჯერ ვფიქრობ, რომ იმდენი დროც არ დამიკარგავს. 

- ბევრს გაუკვირდება ეს პასუხი და მეც მიკვირს. ოჯახის მოლოდინი ხომ არ იყო, რომ აქამდე აკადემიური კარიერის მხრივ უფრო წინ უნდა ყოფილიყავით? 

- არა, ჩემი მშობლები ასეთ რამეში არ ერევიან. არასდროს თავზე არ მოუხვევიათ არაფერი. 

- ანუ ეს თქვენი დამოკიდებულებაა სამყაროს მიმართ, რომ რაკი 29 წლის ასაკში ჯერ კიდევ მეცნიერების დოქტორი არ ხართ, ესე იგი, ფუჭად ჩაიარა ცხოვრებამ? 

- (იცინის) 

- ინტერვიუს ბოლო კითხვა მაქვს: რაზე იტყოდით, რომ: „აი, ჩემი ძალა ამაშია...“?

- თუ საქმე ეხება ადამიანების თანადგომას, ალბათ, მაინც, სიტყვაში. მე მგონი, ეს ყველაზე კარგად გამომდის. თუ საქმე იმას ეხება, მე თვითონ რთულ პერიოდებში რა მაძლიერებს, ალბათ, რწმენა. 

- დიდი მადლობა უაღრესად საინტერესო, გულწრფელი საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია გერმანელი მწერალი ჰერმან ჰესე (1877-1962): „ვინც თუნდაც ერთხელ მინდობია ბედისწერას, მას მოუპოვებია თავისუფლება.“

- სიტყვა ბედისწერა არ მიყვარს, არ ვიყენებ. ისე გამოდის, თითქოს, რაღაც წინასწარ არის განსაზღვრული და მგონია, რომ ასე არ არის. ჩვენი არჩევანი ბევრ რამეს განსაზღვრავს ცხოვრებაშიც, ლიტერატურას რომ თავი დავანებოთ. ალბათ, ვიტყოდი ღმერთის ნებას, მაგრამ ის იგივე არ არის, რაც ბედისწერა. იმიტომ, რომ ღმერთის ნება ცვალებადია. ვისაც ყურადღებით წაუკითხავს ბიბლია, კარგად იცის, რომ როცა ადამიანებს სხვა რაღაც უნდათ, ღმერთი ყოველთვის კომპრომისზე მიდის. ჩემს ცხოვრებაშიც ასე ყოფილა. უფრო ვიტყოდი, რომ თავისი თავი ვისაც უძებნია, ალბათ, მას მოუპოვებია თავისუფლება. 

- უნებურად მივადექით მეორე ციტატას, რომელიც ეკუთვნის გერმანელ მწერალს - იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთეს (1749-1832): „მე ვამტკიცებ, რომ თვითშემეცნება ვერავის მოუტანს რამე ღირებულს.“

- რა უცნაურია, რომ გოეთე ამას ამბობს. ამ ფრაზას არ ვეთანხმები იმიტომ, რომ შენს თავს თუ არ იცნობ, ესე იგი, სხვა ადამიანებსაც არ იცნობ. შენი თავი თუ არ გიყვარს, ვერც სხვას შეიყვარებ. თვითშემეცნება იმას არ ნიშნავს, რომ სადღაც ჩაკეტილ სივრცეში იჯდე და საკუთარ თავს უღრმავდებოდე. პირიქით, სხვა კულტურების გაცნობაც, რაღაც უცხოსთან შეხებაც თვითშემეცნების ერთ-ერთი საუკეთესო გზაა. ასე რომ, მჯერა, თვითშემეცნება ბევრ რამეს ღირებულს მოუტანს ადამიანს. 
 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე