-    სანდრო, კინორეჟისორის პროფესია ფუნქციურად ლიდერის პროფესიაა. თქვენ კი მარტო მუშაობა გიყვართ. პირველი სრულმეტრაჟიანი ფილმი ტელეფონით გადაიღეთ, მეორე ფილმზე ჯგუფთან ერთად იმუშავეთ და შემდეგ თქვით, მესამე ფილმიც ტელეფონით მინდა მარტომ გადავიღოო. როგორ ფიქრობთ, თქვენი პროფესია და თქვენი ხასიათი რამდენად ეწინააღმდეგება ერთმანეთს? 

- საავტორო კინოში, ძირითადად, ასეა, რომ ბევრ საკითხზე ბოლო სიტყვა რეჟისორს ეკუთვნის. მაგრამ ამ როლის მორგება ჩემთვის მაინცდამაინც კომფორტული არ არის. ცალკე მუშაობა და ფიქრი სჭირდება, თუ როგორ უნდა ააწყო ურთიერთობები ადამიანებთან. როცა სხვებთან ერთად მუშაობ, ეს ნიშნავს, რომ მართლა ერთად მუშაობთ და არ უნდა იყოს ასე, რომ შენ რაღაცას ამბობ და სხვები აკეთებენ. ასეც შეიძლება საქმის აწყობა, მაგრამ თუ მინდა, რომ მე რასაც ვფიქრობ, ყველაფერი ისე მოხდეს, შემიძლია, მარტომ ვიმუშაო, როგორც პირველ ან ბოლო ფილმზე მოხდა. მაგრამ თუ მინდა, რომ ბევრ ხალხთან ერთად ვიმუშაო, მაშინ მირჩევნია, ისინიც ჩავრთო საქმეში. ასე აეწყო და ეს რიტმი მომწონს, რომ ერთი ფილმი მარტომ გავაკეთო და ერთი - სხვებთან ერთად. „მარტოში“ არ ვგულისხმობ, რომ სულ მარტო ვიქნები. მაგრამ თითქმის ყველა გადაწყვეტილებას მე მივიღებ. 

- ნათქვამი გაქვთ, რომ თქვენს ახალ, მესამე ფილმში მამათქვენია მთავარ როლში. ის სამი-ოთხი ადამიანი, ვისთან ერთადაც ახლა მუშაობთ, თქვენი ახლობლები არიან?

- დიახ, სულ ოთხნი ვიყავით - ორ მსახიობს შორის, ერთი მამაჩემია და ხმაზე ჩემი ძმა მუშაობდა. შეიძლება, ფილმი ისე გააკეთო, რომ არავის არაფერი ჰკითხო - კამერაც შენ დააყენო, გადაღების ადგილი და დროც შენ შეარჩიო და მერე, თუ გინდა, კიდევ ათჯერ გადაიღო, თუნდაც, მარტო მიბრუნდე რომელიღაც ადგილზე... ამას სხვანაირი თავისუფლება ახლავს. როცა მეორე ფილმზე („რას ვხედავთ, როდესაც ცას ვუყურებთ?“) ბევრ ხალხთან ერთად ვიმუშავე, მაშინ ჩემთვის საინტერესო უკვე ეს გახდა - ერთად რა შეიძლება გამოვიდეს. ესეც საკუთარ თავზე მუშაობაა, რომ სხვა ადამიანების მიმართ ნდობაში ივარჯიშო. რაღაცას რომ აკეთებს ადამიანი, უნდა ენდო. ეს ადვილი არ არის მომზადების პროცესში და, რაღაც მხრივ, კიდევ უფრო რთულია გადასაღებ მოედანზე. იქ, მოედანზე, რეალურად, ძალაუფლების თამაშია და ეს ძალაუფლება შენ ცხადად მეტი გაქვს, ვიდრე სხვას. უნდა მოახერხო, რომ შენი უპირატესობა არანაირად არ გახდეს ურთიერთობის ნაწილი, დარჩეს საქმის ნაწილად და იყოს მოზომილი - ანუ იყოს იმდენი, რამდენიც საჭიროა საქმისთვის და ყველას ღირსების დასაცავად. 

- არ ვიცი, სხვები რას ფიქრობენ, მაგრამ ჩემთვის თქვენი ორივე ფილმი ჰარმონიის დინჯ ძიებაზეა. ჰარმონიის ძიება კი თანამედროვე კინოში, განსაკუთრებით, ქართულ კინოში, პოპულარული არ არის. მოითხოვს თუ არა სიმამაცეს, გამბედაობას ჩვენს დროში ისეთი ფილმების გადაღება, როგორსაც თქვენ იღებთ? 

- არ ვიცი, გამბედაობა რამდენად შემიძლია დავარქვა. უფრო, ვფიქრობ, გამიმართლა, რომ სწავლის პროცესში იმის კეთების საშუალება მქონდა, რის კეთებაც მინდოდა. არაერთ კინოსკოლაში შეზღუდვებია - ბევრი რამ უნდა დაასაბუთო, სანამ გააკეთებ. ჩვენთან, ბერლინის კინოაკადემიაში, სხვანაირად იყო. ძირითადად, იმას ვაკეთებდი, რაც მინდოდა. ეს ფიქრი სულ გაქვს ადამიანს, რომ რა დროს უნდა გააკეთო ის, რაც გინდა - თუ არა სტუდენტობისას? სტუდენტობის დროს თუ უკვე იმაზე ფიქრობ, რომ ბაზარზე ორიენტირებული ფილმი შექმნა, ალბათ, მომავალშიც ამას აპირებ და ამაში ცდილობ გაწაფვას. ჩემთვის ასე არ იყო. ისედაც შეზღუდულ სამყაროში ვცხოვრობთ და კინოში ის მინდა, ვაკეთო, საითაც გული გამიწევს. შესაბამისად, სიმამაცე არ არის, უფრო ხალისის და ინტერესის სფეროა. 

- ნათქვამი გაქვთ: „საყურებლად უბრალო ფორმა და უბრალო ამბები უფრო მხიბლავს.” თქვენთვის უბრალოება გარეგანია, თუ შინაგანია? 

- რას გულისხმობთ? 

- თუ უბრალოება - ფილმში ან ადამიანში - შინაგანია, რატომ ჩანს ასე მკაფიოდ? თუ გარეგანია, რატომ არის ასეთი მნიშვნელოვანი?

- ესეც, ალბათ, გემოვნების საკითხია, ვის რა მოსწონს და ვინ რა გზას ირჩევს. „უბრალოც“ ისეთი სიტყვაა...

- შეფასებითი? 

- ბევრნაირად შეიძლება გაიგოს ადამიანმა, რა იგულისხმება „უბრალოში“. რასაც „უბრალოს“ ვეძახით, სინამდვილეში, ძალიან რთული შეიძლება იყოს. ერთ-ერთი, რაზეც ვამბობთ ხოლმე, რომ უბრალო ფორმა შეარჩია ავტორმა, ის არის, როცა უყურებ ფილმს, რომელიც კინოს ტრადიციული ხერხებით არის გადაღებული. მაგალითად, კამერას რეჟისორი იმის წინ აყენებს, ვისაც იღებს და არა, ვთქვათ, ხუთი ქუჩის იქით. მეორეა თვითონ შინაარსი, რომელიც ყველაზე ზედა შრეზე შეიძლება იყოს უბრალო - ქართულ კინოში რომ გვაქვს, ძალიან მარტივ, გასაგებ იგავს რომ იყენებენ ავტორები, რაც, სინამდვილეში, რთული და კომპლექსური სამყაროს აღწერისათვის არის ერთგვარი ჩარჩო. მარტივი ფორმა ძალიან მომხიბვლელია, მაგრამ არ ვამბობ, რომ რთული ფორმის ძიება არ არის საინტერესო. საყურებლად მიმზიდველია, როცა ადამიანები ფორმალურ ძიებაში მიდიან და ყველა მაგ საქმეში ვართ, ვინც ფილმებს ვაკეთებთ. ყველა ცდილობს, გაიგოს - ეს რაღაც როგორ შეიძლება კიდევ სხვანაირად გაკეთდეს. მაგრამ უბრალოებას აქვს ის ხიბლი, როცა ხვდები, რომ ამ ადამიანმა ყველაფერი გამოცადა და საუკეთესო ხერხი იპოვა. ჩემთვის უბრალოება არ შეიძლება, დასაწყისი იყოს. უფრო ის არის, საითკენაც შეიძლება იარო ადამიანმა. 

- ესე იგი, უბრალოება შინაგანია, თუ გარეგანია, ეს სწორი კოორდინატები არ არის იმის შესაფასებლად, რასაც თქვენ აკეთებთ. 

- ორივე შეიძლება იყოს, მე უფრო გარეგან უბრალოებას ვგულისხმობ ხოლმე. მაგალითად, რომ წარმოვიდგინოთ ადამიანი, რომელსაც უბრალოდ აცვია; შეიძლება, ვერც შეამჩნიო ქუჩაში, მაგრამ ხომ ზუსტად ვიცით, რომ ყოველი ადამიანი უამრავი საინტერესო ამბის, ათასნაირი ემოციის და ვნების მატარებელია, - ამ უბრალოებას ვგულისხმობ. თუმცა, ალბათ, ყველაფერი საუკეთესო ყოველმხრივ უბრალოა. აი, მაგალითად, ხაჭაპური - როგორც მოსაყოლად, ისე ვიზუალურად და, ასევე, თავისი შემადგენლობით - უბრალოზე უბრალო რამ არის, თუმცა, ესეც, ერთი შეხედვით. სინამდვილეში, ვიცით, რომ ამ უბრალოების უკანაც ამბების, დამთხვევების და გადაწყვეტილებების უსასრულო ჯაჭვი იმალება. 

 

 

“ჩემთვის ყველაზე მეტად საინტერესოა ის ამბები, რომლებიც საკვანძო მომენტებს შორის ხდება.”

 

 

- თითქოს, წინააღმდეგობას წავაწყდი თქვენს მსჯელობაში. ერთი მხრივ, ამბობთ, რომ ფორმა განსაზღვრავს შინაარსს; მეორე მხრივ, ამბობთ, რომ ამბავი ითხოვს შესაბამის თხრობას და რომ მოკლემეტრაჟიანი ფილმი არ არის სრულმეტრაჟიანის შემოკლებული ვერსია; არამედ, „მოკლე ფილმს სხვა შინაარსი სჭირდება.” არის თუ არა წინააღმდეგობა ამ ორ მოსაზრებას შორის? კერძოდ, ფორმა განსაზღვრავს ამბავს, თუ ამბავი - ფორმას? 

- ამ კითხვაზე ზუსტი პასუხი, ალბათ, არავის არ აქვს; შესაბამისად, არც მე მაქვს. თუმცა, თუ ვიტყვით, რომ ესთეტიკა უფრო ფორმის განმსაზღვრელია და ეთიკა, შეიძლება, ამბავში გამოიხატებოდეს, უფრო იმ მოსაზრებას ვემხრობი, რომ ესთეტიკა უპირველესია და შემდეგ ის ბადებს ეთიკურ შინაარსს და იერარქიას. საკმაოდ სანდო აღმოჩნდა მუშაობის ეს ხერხი იმიტომ, რომ ერთია, შენ რა ამბავი გინდა მოყვე და რა ეთიკური პარადიგმა გინდა, ააგო - ანუ ერთია ჩემი სურვილი; მაგრამ ბოლოს შედეგი მაინც იმაზე იქნება დამოკიდებული, თუ როგორ გააკეთებ იმას, რასაც აკეთებ. 

- ანუ შედეგი ფორმაზეა დამოკიდებული? 

- დიახ, მუშაობის ფორმაზე, ნამუშევრის ფორმაზე... ხშირად აქცენტი კეთდება იმაზე, თუ რა გინდა, რომ თქვა ფილმით, ლექსით, ნახატით ან სხვა ნამუშევრით. მე ყოველთვის ვცდილობ, ნაკლები ვიფიქრო იმაზე, თუ რა მინდა, რომ ვთქვა. მგონია, რომ მაგაზე იმდენი კონტროლი არ მაქვს, რამდენიც - ფორმაზე. 

 

- ჩემთვის, როგორც ფილოლოგისთვის, ყველაზე მეტად საინტერესოა, როგორ ჰყვებით ამბავს. ამ მხრივ, ორივე ფილმი ერთმანეთს ჰგავს. ორივე ფილმს ჰყავს მთხრობელი, რომელიც მოკლე, მარტივი წინადადებით გვატყობინებს მთავარ ამბებს. ფილმებში არ ჩანს პერსონაჟების განცდები, მათი ხასიათის განვითარება, ურთიერთობის დრამატურგია. პერსონაჟები ან საერთოდ ხმას არ იღებენ, ან ცოტას ლაპარაკობენ. ორივე ფილმში მთხრობელი, როგორც ანტიკური „ღმერთი მანქანიდან“, მყისიერად, ერთი წინადადებით წყვეტს ყველა საკითხს. ახლა მე აღვწერე, თქვენს ფილმებში რა არ არის მთავარი, თხრობის მხრივ. მინდა, გთხოვოთ, თქვენ გვითხრათ, რა არის მთავარი. 

- ფილმზე მუშაობას რომ ვიწყებ, არის ხოლმე პერიოდი, როცა ამბავზე ვფიქრობ. ამ დროს ჩემთვის მთავარია, რამდენად მარტივად შეიძლება მოვყვე, რომ ამბავი დაიწყო და დამთავრდა - ისე მოვყვე, რომ ამან ფილმის მთელი დრო არ წაიღოს. მთავარი ამბის მოყოლის გარდა, მინდა, რომ კიდევ სხვა რაღაცებსაც დაეთმოს დრო. 

- რა არის ის სხვა რაღაც, რასაც თქვენ გვიამბობთ, მთავარი ამბის გარდა? 

- იური ნორშტეინს აქვს ძალიან კარგი წიგნი, სადაც ამბობს - რაც უფრო მარტივია ამბავი, რაც ნაკლები დრო მიაქვს, მით უფრო მეტი დრო რჩება ფილმისთვის. ჩემთვის ყველაზე მეტად საინტერესოა ის ამბები, რომლებიც საკვანძო მომენტებს შორის ხდება. მაგალითად, ამბავია, რომ ადამიანმა მოიპარა ნივთი და მერე გაყიდა. მოპარვის და გაყიდვის მომენტზე მეტად საინტერესო ჩემთვის ის არის, როგორ წავიდა ერთი ადგილიდან მეორეზე - გზაში რა ნახა, ვის შეხვდა და ასე შემდეგ... იდეაში, ეგ არის ის, რაც ყველაზე მეტად დამალულია. მნიშვნელოვანი მომენტები, მეტ-ნაკლებად, ყველამ ვიცით. შუალედურ მომენტებს კი შედარებით ნაკლები ყურადღება ექცევა. მე ვცდილობ, რომ ამაზე ვიფიქრო. ამიტომ  გამოდის, რომ ჩემს ფილმებში ამბავს ნაკლები დრო მიაქვს და ამიტომ შეიძლება თქვას მთხრობელმა, რომ ერთ ადამიანს მეორე შეუყვარდა. იმას, რასაც, სხვა შემთხვევაში, შეიძლებოდა ნახევარი ფილმი, ან მთელი ფილმი დათმობოდა, მე ვუთმობ ნახევარ წუთს ან ერთ წუთს, რომ დრო დარჩეს და შევხედოთ, როგორ მგზავრობს მთავარი გმირი ავტობუსით, ან როგორ სვამს წყალს. 

- ეს ამბები, რომლებიც მთავარი ამბის საკვანძო მომენტებს შორის ხდება, კავშირში უნდა იყოს მთავარ ამბავთან? თუ არ არის აუცილებელი, რომ ყოველთვის კავშირში იყოს? 

- „უნდას“ ვერ ვიტყოდი, მაგრამ, ალბათ, ყველაფერი ერთმანეთთან კავშირშია. ყველა მომენტი, ყველა წამი მნიშვნელოვანია. 

- მაგრამ, რისთვის?

- დიახ, კარგი კითხვაა. როცა ვამბობთ, რომ ფილმი საათ-ნახევარი, ან ორი საათი, ან, ჩემს შემთხვევაში, შეიძლება, სამსაათ-ნახევარი გაგრძელდეს იმისთვის, რომ რაღაც მოვყვეთ, საკითხავია, რომელ მომენტებს ვარჩევთ? ყოველთვის მომენტების სელექციას ვაკეთებთ და იდეაში, ეგ არის კინო - ამოიღო მომენტები და ერთმანეთს გადააბა. ვფიქრობ, რომ ავტორებს შორის განსხვავება სწორედ ეს არის, ვინ რომელი მომენტები ამოარჩია. 

- თქვენ რომელ მომენტებს არჩევთ? საკვანძო მომენტებს შორის თქვენს ფილმებში ბევრი ამბავი ხდება. მაგალითად, არის ამბავი, რომელიც გვაჩვენებს, რომ გარემო აგრესიული და მოუვლელია. მე ვხედავ, რომ ამის გამო მთავარ ამბავში საკვანძო მომენტი დგება. მაგრამ არის თქვენს პირველ ფილმში („ნეტავ აღარასოდეს მოვიდეს ზაფხული“)  ეპიზოდი, როდესაც, მაგალითად, ასაკოვანი კაცი ბოთლების მძიმე ყუთებს მონოტონურად ალაგებს და ეს ეპიზოდი წუთების განმავლობაში გრძელდება. მე, როგორც მაყურებელი, ინტენსიურად ვფიქრობ - ეს, რასაც ვუყურებ, არის თუ არა კავშირში მთავარ ამბავთან? ამ კითხვაზე რა პასუხი გაქვთ? 

- ბევრი რამ არის შემთხვევით გადაღებული, არადაგეგმილი. ეგ სცენა კარგად მახსოვს. იქ ვიყავი, სულ სხვა სცენას ვიღებდით, მაგრამ კამერა ამ კაცისკენ მივატრიალე და მივხვდი, რომ ჩემ თვალწინ ის ხდება, რაც არ უნდა ხდებოდეს: ამ ასაკის ადამიანი ასეთ შრომას ასეთი ინტენსივობით არ უნდა ეწეოდეს. ალბათ, პენსიაზე უნდა იყოს და უნდა ისვენებდეს - ეს, ერთი მხრივ; მეორე მხრივ, ვუყურებდი, მძიმე საქმეს როგორი მოხერხებულობით აკეთებს;  ეტყობა, რომ წლებია, ამ საქმით არის დაკავებული. შესაბამისად, ჩემთვის ამ ამბავს ორი საინტერესო შრე აქვს: ერთი - შრომის გამოცდილების და მოხერხებულობის ჩვენება და მეორე - სოციალური პრობლემა, რომ ასაკოვანი ადამიანი ძალიან მძიმე შრომას ეწევა. ამაზე უნდა ვიფიქროთ და ეს, რა თქმა უნდა, კავშირშია ფილმთან. 

- მაშინ, ასეთი კითხვა მაქვს: მეორე ფილმის („რას ვხედავთ, როდესაც ცას ვუყურებთ?“) სცენარში იყო სცენა, სადაც ქუთაისის ბაზარი უნდა გამოჩენილიყო. მაგრამ თქვენ ამბობთ: “ადგილზე მისვლისას მივხვდი, რომ ეს იყო იმგვარი სიახლოვე ადამიანებთან, ადგილთან, ისეთი პირადი სივრცე, რომელში შეჭრაც არ მინდოდა.” თქვენს ფილმებში გარემო გადამწყვეტად მნიშვნელოვანია. პირველ ფილმში, რომელიც თბილისში გადაიღეთ („ნეტავ აღარასდროს მოვიდეს ზაფხული“), აგრესიული, ჭუჭყიანი, მოუვლელი გარემოა და იქ ბაზარი საკმაოდ ახლოდან არის ნაჩვენები. მეორე ფილმის გარემო კი ჰარმონიული, კეთილგანწყობილი და სუფთაა. ამ ორი ფილმის საპირისპირო კონტექსტი ხომ არ განაპირობებდა, რომ, პირველ შემთხვევაში, ბაზარი მხატვრული გარემოს ორგანული ნაწილი იყო, მეორე შემთხვევაში კი - შეუსაბამო? იქნებ, ზღაპარში არ არის ქუთაისის რეალური ბაზრის ადგილი? 

- პირველ ფილმშიც არ მგონია, რომ გარემო ასეთი აგრესიულია. ყოველ შემთხვევაში, მე მაგ განწყობით არ გადამიღია. მაგრამ მესმის, რომ როცა დეზერტირების ბაზარს იღებ, გარემო ისეთია, როგორიც არის. სადაც ფილმში აგრესია ჩანს, ძირითადად, დადგმული სცენებია. მე ვცდილობდი, რომ ის, რასაც ქალაქში ვიღებდი, ჩემგან გარემოს მიმართ აგრესიული არ ყოფილიყო. ეს მნიშვნელოვანია. მაგრამ განსხვავება ამ ორ ფილმს შორის - რატომ შეიძლებოდა პირველ ფილმში გადამეღო ბაზარი და მეორეში - არა, პირდაპირ კავშირშია იმასთან, რაზეც ცოტა ხნის წინ ვსაუბრობდით: ესთეტიკა და ფორმა. პირველი ფილმი გადავიღე ერთი კამერით, ძველი ტელეფონით, რომელიც არ გვაძლევს საშუალებას, რომ დეტალები დავინახოთ და ამოვიცნოთ, ვინ ვინ არის. ძირითადად, ფორმებს ვხედავთ - სილუეტებს, ფერებს და ფორმებს... შესაბამისად, შეგიძლია, წახვიდე ბაზარში ან ბაზრობაზე და გადაიღო ის ადგილი, სადაც ყოველდღიური სოციალურად აქტიური ინტიმური ურთიერთობებია. ინტიმურში იმას ვგულისხმობ, რომ შეიძლება, ვინმეს არ უნდოდეს, გადაიღო იმ მომენტში, როდესაც, ვთქვათ, ყველს ყიდულობს. გამოჩნდება, რომ ვიღაც ყიდულობს ყველს, მაგრამ ვერავინ ვერ მიხვდება, ვინ არის. მაგ ხერხის და მაგ ესთეტიკის დიდი პლუსია, რომ გაქვს საშუალება, კონკრეტიკას მოშორდე და შინაარსების თუ სილუეტების სამყაროში დარჩე. მეორე ფილმი თანამედროვე კამერით არის გადაღებული და ეს კამერა ისეთ ხარისხს გვაძლევს, რომ ყველაზე ფართო ხედშიც კი შეგიძლია, „დაზუმო“ და ამოიცნო, ნებისმიერ ადამიანს რა ბეჭედი უკეთია. 

 

 

“ჩემთვის ცხადია, რომ ჩემს თავს უნდა წავყვე.”

 

 

- თქვენი ორი სრულმეტრაჟიანი ფილმის გადაღებას შორის სხვაობა ოთხი წელია. ორივე ფილმში გმირები გადიან სახლიდან, გაივლიან თავგადასავალს და სხვა გამოცდილებით ბრუნდებიან სახლში. მაგრამ ერთ ფილმში ეს მოგზაურობა აგრესიულ გარემოში ხდება, მეორე ფილმში - მშვიდ და კეთილგანწყობილ  გარემოში. ეს რადიკალური ცვლილება ხომ არ ასახავს პირადად თქვენში მომხდარ რაიმე არსებით ცვლილებას - 2017 წლიდან 2021 წლამდე?  

- შემდეგ ნამუშევარს რომ ვაკეთებ, ჩემთვის საინტერესოა, რომ ფორმალურადაც არ გავიმეორო ის, რაც უკვე იყო და რაღაც სხვა ვცადო. ის განსხვავებული განწყობა, რაც ამ ორ ფილმშია, ალბათ, პირდაპირ არის კავშირში იმასთან, თუ რა განწყობით ვიყავით ის ადამიანები, ვინც ფილმს ვაკეთებდით. თუმცა, მეორე ფილმზე რომ ვმუშაობდი, მეგონა, რომ სხვანაირი განწყობის ფილმი იქნებოდა. როცა დამთავრებული ვნახე, აღმოჩნდა, რომ, თურმე, სხვანაირი გამოსულა. 

- რა იყო სხვაობა? 

- როცა ვაკეთებდი, მეგონა, რომ ბევრად უფრო უიმედო ნამუშევარი გამოვიდოდა. მაგრამ ბოლოს მივხვდი, რომ სხვანაირ განწყობას ტოვებდა. ეს ჩემთვის მოულოდნელი იყო. ძალიან საინტერესოა ამის ნახვა, რომ რაღაცას თუ მიენდობი - და ამ “რაღაცაში” მუშაობის მეთოდს და ნამუშევრის ფორმას ვგულისხმობ - შეიძლება, კიდევ სხვანაირი შედეგი მიიღო, ვიდრე წარმოგიდგენია. ახლა რომელ ფილმზეც ვმუშაობ, მისი გადაღება 2022-ის გაზაფხულზე იყო დაგეგმილი. მაგრამ ზუსტად მაშინ დაიწყო უკრაინის ომი. დარწმუნებული ვარ, ამ ამბავმა დიდი გავლენა მოახდინა, თუ როგორი იქნება ფილმი. ამ ამბის მერე, მგონია, რომ ყველანი შევიცვალეთ და, შესაბამისად, ფილმიც სხვანაირი გამოვა. უბრალოდ, სხვა ადამიანის გადაღებულია - 2022-ის თებერვლამდე ერთნი ვიყავით და იმის მერე სხვანი ვართ. ამას მოჰყვა ის ამბები, რაც საქართველოში მოხდა, განსაკუთრებით, ბოლო გაზაფხულზე. ახლა ვამთავრებ ამ ფილმს და კიდევ ერთხელ სხვა ადამიანი გავხდი, ვიდრე მთელი იმ გამოცდილებით ვიყავი, რაც მანამდე დავაგროვე. ფილმში ესეც აისახება. 

- ჩემთვის თქვენი ფილმების, ერთი მხრივ, ტემპი და, მეორე მხრივ, რიტმი აბსოლუტურად განსხვავებულია. ტემპი ორივეს დუნე აქვს, ფილმები დიდხანს გრძელდება (202 წთ და 150 წთ), ამბავი პატარაა და წყვეტილად არის მოყოლილი. მაგრამ რიტმი ორივე ფილმს ისეთი აქვს, რომ თვალს ვერ მოსწყვეტ. სულ რაღაც ხდება და თუ გინდა, რომ არაფერი გამოგრჩეს, კონცენტრირებული უნდა იყო. რიტმი, ალბათ, მონტაჟზეა დამოკიდებული და ასეთი კითხვა მაქვს: მონტაჟის დროს რას შლით? თქვენთვის წაშლის პრინციპი რა არის?

- ცოტას ვშლი (იცინის). არსებობს ცნობილი გამონათქვამი, რომელსაც უნივერსიტეტების სტუდენტებს ახვევენ ხოლმე თავს: „მოკალი ის, რაც ყველაზე მეტად გიყვარს.“ ეს ნიშნავს, რომ მონტაჟის დროს ის უნდა წაშალო, რაც ყველაზე მეტად მოგწონს. 

- რატომ?

- სავარაუდოდ, რაც შენ მოგწონს, ფილმს არ გამოადგება. თუ გინდა, რომ ფილმი იყოს ის, რაც უნდა იყოს და არა ის, რაც შენ გინდა, რომ გამოვიდეს, უნდა წაშალო, რაც გიყვარს. ამ ფრაზას ძალიან ხშირად გაიგებთ. 

- ცოტა უცნაური ლოგიკაა. 

- ჩემთვის პირიქით არის. ფილმს მარტო ვამონტაჟებ და იმის გარდა, რომ მე მომწონს, სხვა არანაირი მოსაჭიდი იმ მომენტში არ მაქვს. მესმის, რომ მაგ დროს შეიძლება კიდევ სხვა კატეგორიებით იფიქრო, მაგრამ ჩემთვის ცხადია, რომ ჩემს თავს უნდა წავყვე. ამ შემთხვევაში, „ხალისი“ ძალიან მნიშვნელოვანი სიტყვაა. იმას ვტოვებ ხოლმე, რაც მახალისებს, რაც მომწონს და ვფიქრობ, რომ შეიძლება, ფილმის ნაწილი იყოს. 

- ესე იგი, ტოვებთ იმას, რაც, ფიქრობთ, რომ მთლიანობის ნაწილია; დანარჩენს შლით. ასეა? 

- რაღაცების წაშლა სულ გიწევს. ხანდახან რთულია, მაგრამ ხანდახან გათავისუფლებაც არის ხოლმე. გადის თვეები, რაღაც გიდევს, ხელს ვერ კიდებ, გაიღვიძებ ერთ დილას და წაშლი. ამით მთავრდება ამბავი. ერთი მხრივ, ეს არის მონტაჟის ხალისი, რომ შენს ხელშია მასალა და რასაც გინდა, უზამ. მაგრამ ზოგჯერ რაღაცები გენანება წასაშლელად. ვცდილობ ხოლმე, რომ თუ რაღაც ძალიან მომწონს, მაგრამ მთლიანობის ნაწილი არ არის, რაიმე ხერხი მოვიგონო და ის კადრი ან კადრების ერთობლიობა ფილმის მთლიანობის ნაწილი გავხადო.

- თქვენი ორივე ფილმის მთავარი თემა სიყვარულია, ყოველ შემთხვევაში, ასეა შეფასებული. თუმცა, როგორც თქვენ ამბობთ, ორივე ფილმში ინტიმური სამყარო განზრახ დამალულია. თქვენს პირველ ფილმში („ნეტავ აღარასდროს მოვიდეს ზაფხული“) იმდენად ნეიტრალურად არის აღწერილი მამაკაცებს შორის ურთიერთობა, რომ მაყურებელი ვერასდროს მიხვდება, ეს მამაკაცები შეყვარებულები არიან, თუ მეგობრები. მაგრამ მთხრობელი გვამცნობს, რომ მათ ერთმანეთი უყვართ. თუმცა, ფილმის ბოლოს, მთავარი გმირი ჭუჭყიანი და აგრესიული თბილისიდან ბრუნდება თავის სოფელში, საიდანაც ფილმის დასაწყისში ჩამოვიდა, და წყვეტს ყველანაირ კავშირს მამაკაცთან, რომელთანაც სასიყვარულო ურთიერთობა ჰქონდა. სინამდვილეში, ხომ არ არის თქვენი პირველი ფილმის მთავარი თემა სახლიდან წასვლა, მოგზაურობა, თავგადასავალი და ახალი გამოცდილებით სახლში დაბრუნება? „უძღები შვილის დაბრუნების“ მსგავს სიუჟეტს ვგულისხმობ. თუ ასეა, სიყვარული თავგადასავლის ნაწილი გამოდის და არა ფილმის მთავარი თემა. 

- სინამდვილეში, რას რა სიმძიმე აქვს საბოლოო ნამუშევარში, ეგ, როგორც ვთქვით, გვიან გამოჩნდება ხოლმე. მაგრამ თავიდან ჩემთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი დეტალი იყო სიყვარული, რომელიც ნამდვილად სიყვარულია... და ჩემთვის მნიშვნელოვანი იყო, რომ როცა ადამიანი უარს ამბობს სიყვარულზე, ეს ყოფილიყო დიდი ნაბიჯი. 

- ცხადია, მაგრამ ჩემს აღქმაში, სიყვარულზე უარის თქმა გამოიწვია მთავარი პერსონაჟის დამოკიდებულებამ ომის მიმართ. შინაარსს არ მოვყვები, მხოლოდ ვიტყვი, რომ ომი მასშია - ქალაქშიც და სოფელშიც. მაგრამ სიყვარული რჩება ქალაქში, როგორც გავლილი გამოცდილება. მე ასე დავინახე და იმიტომ გიზიარებთ, რომ ნათქვამიც გაქვთ - თქვენი ფილმები ინტერპრეტაციის სივრცეს ტოვებს. 

- დიახ, მანდ ხომ ზუსტად არავინ არაფერი არ ვიცით?! მე მგონია, რომ თუ ადამიანებს შორის მართლა ჩნდება სიყვარული, შეიძლება, ურთიერთობა დათმო, მაგრამ სიყვარული შენში დარჩეს. შესაბამისად, ეს ადამიანი მიდის, ურთიერთობაზე უარს ამბობს, მაგრამ არ ამბობს უარს თავის სიყვარულზე. უბრალოდ, მგონია, რომ მისთვის ძვირფას ადამიანთან ერთად დროის გატარება ხდება მიუღებელი. 

- ომის მიმართ განსხვავებული დამოკიდებულების გამო? 

- დიახ, მაგრამ სიყვარულისთვის არ არის გადამწყვეტი, სად იქნება ის ადამიანი, რომელიც უყვარს. სიყვარული მასთან ერთად არის ქალაქშიც, სოფელშიც და მერე სად წავა, ან სად დაბრუნება, ეს ჩვენ არ ვიცით. 

- მე ასე დავინახე, რომ მთავარი პერსონაჟი, დიდი თავგადასავლის შემდეგ, ქალაქიდან სოფელში, მამის სახლში ბრუნდება. აქ ვხედავ კავშირს „სამოსელ პირველთან“ და დომენიკოს თავგადასავალთანაც.

- როცა ამ ფილმს ვაკეთებდი, ქალაქსა და სოფელს შორის დაპირისპირება ჩემთვის მაშინ უფრო არსებობდა, ვიდრე დღეს არსებობს. დღეს შეიძლებოდა სხვანაირად გამეკეთებინა იმიტომ, რომ მგონია, სივრცეების დაყოფა ახლა ჩვენთვის ნაკლებად გამოსადეგია; ერთის უარყოფა და მეორის რომანტიზება ნაკლებად საინტერესოა. ჩემთვის უფრო საინტერესო იქნებოდა ორივეს გადაკვეთის წერტილის პოვნა. ჩვენს ქვეყანაში, მგონია, რომ დღეს გადაკვეთის წერტილებს უნდა ვეძებდეთ და თბილისსაც რაღაც უნდა ვუშველოთ. მაგ ფილმშიც, თბილისიდან გაქცევა არ გულისხმობს, რომ ეს ადგილი უსაშველოა. 

 

 

“საქართველოშია გარემო, რომელთანაც შემიძლია, ვიმუშაო.”

 

 

- თქვენს მეორე ფილმში ქუთაისი აღწერილია, როგორც ჰარმონიული გარემო და ნათქვამი გაქვთ, ეს ჩემთვის უტოპია არ არისო. თქვენი ციტატაა: „მე ამ იმედით ვცხოვრობ, რომ ასეთი სამყარო შესაძლებელია. ჩვენ ამ დროის შვილები ვართ და ამ ცხოვრებას ვცხოვრობთ. გამოჩნდებიან სხვები, რომლებიც სულ სხვანაირად იცხოვრებენ.” ფილმის გადაღების შემდეგ მოვლენებით დახუნძლული სამი წელი გავიდა. დღეს ეს რწმენა შეგერყათ, თუ გაგიმყარდათ? 

- როცა ამ გარემოზე ვსაუბრობ, მხოლოდ საქართველოს არ ვგულისხმობ. მეცნიერები გვეუბნებიან, რომ ასე გაგრძელება არ შეიძლება, როგორც კაცობრიობა თავის გარემოს ექცევა. აქ საქართველო ძალიან პატარა მოთამაშეა. ის ქვეყნები, რომლებიც, ერთი შეხედვით, გლობალურ პრობლემებს ჩვენზე უკეთესად აღიქვამენ, სინამდვილეში, ყველაზე დიდ ზიანს აყენებენ გარემოს იმიტომ, რომ მოხმარების ტემპს ვერ აჩერებენ; უარს ვერ ამბობენ, რომ, ვთქვათ, ყოველ მეოთხე ადამიანს იახტა არ ჰყავდეს. ჩემთვის ეს არის იმედის წყარო, რომ ადამიანები მომავალში მაინც მიხვდნენ, როგორ შეცვალონ ცხოვრება, თუ უნდათ, გადარჩნენ. დედამიწა ჩვენ გარეშეც გააგრძელებს ცხოვრებას, მაგრამ ძალიან დასანანი იქნება, რომ ადამიანმა ხაზი გადაუსვას თავის არსებობას. არც მგონია, რომ ასე მოხდეს. მგონია, რომ მოვა სხვა თაობა, რომელიც სხვანაირად შეხედავს სამყაროს. 

- ადამიანები ორ ჯგუფად რომ იყოფოდნენ - ერთნი შეისწავლიდნენ ბუნებას და მეორენი საზოგადოებას - თქვენ საკუთარ ადგილს სად იპოვიდით?  

- ალბათ, ვერც ერთს ვერ შევისწავლიდი. ეს ორი არჩევანი რომ იყოს და სხვა არაფერი, თერთმეტ ჩემნაირს ვიპოვიდი და ფეხბურთს ვითამაშებდი (იცინის). 

- ჩემს წარმოდგენაში, ინტროვერტული ხასიათი გაქვთ, მაგრამ, ამავე დროს, საკმაოდ აქტიური ხართ სხვადასხვა სამოქალაქო მოძრაობაში - რიონის ხეობის გადარჩენის პროტესტშიც, კინოცენტრთან დაკავშირებულ პროტესტშიც, „რუსული კანონის“ წინააღმდეგ პროტესტშიც. კრიტიკულ მომენტებში საჯარო გამოხატვა თქვენი ბუნებრივი მდგომარეობაა, თუ საკუთარ თავს ძალას ატანთ, რომ აქტიური იყოთ?

- ძალიან მიჭირს ხოლმე, არ არის ჩემთვის კომფორტული გარემო. რა თქმა უნდა, უმეტესობისთვის არ არის კომფორტული და სხვებიც სიამოვნებით გააკეთებდნენ სხვა რამეს. მაგრამ მაინც ვხედავ ხოლმე, რომ ზოგი უფრო ლაღად არის მიტინგზე, ვიდრე მე. ჩემთვის დამთრგუნველი გარემოა, ბევრი მიზეზის გამო. ბალანსის დაცვაც რთულია. ერთია, მთლიანად მოსწყდე ყველაფერს და პროტესტში ბოლომდე ჩაერთო. მე, ჯერჯერობით, ეს არ გამიკეთებია. მაგრამ ვხედავ სხვებს, რომლებიც ამას აკეთებენ და ამის გარეშე არაფერი არ გამოვიდოდა. რიონის ხეობის შემთხვევაშიც, ადამიანებმა ყველაფერზე უარი თქვეს - სამსახურზე, სახლზე... და თავი საქმეს მიუძღვნეს. მე მხოლოდ ის შემიძლია, რომ მათ გვერდზე დავუდგე. პრიორიტეტების საკითხია და ვფიქრობ, დღეს იქ დგომა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ფილმი, რომელსაც ზეგაც დავამონტაჟებ. 

- ამ თემის გაგრძელებად გკითხავთ: ნათქვამი გაქვთ - „ვფიქრობ, შემდეგი ფილმიც აქ გადავიღო, იმის შემდეგიც და, საერთოდ, საქართველოში მუშაობა უფრო საინტერესოა ჩემთვის.” რით გიზიდავთ საქართველოში მუშაობა, მით უმეტეს, ამ გართულებულ პირობებში?

- ჩემთვის ყოველთვის ცხადი იყო, რომ ფილმს თუ აკეთებ, მნიშვნელოვანია, ფილმის გარემოს კარგად იცნობდე. ნებისმიერ ადგილას, სადაც ვყოფილვარ - გერმანიაში ვსწავლობდი, სხვაგანაც მიმუშავია - არის რაღაც შრე, რომელსაც ვიცნობ. ეს არის ზედაპირი, რომელსაც ხედავ; მაგრამ რაღაც სივრცეები ჩემთვის აბსოლუტურად დახურულია. ქალაქში რომ ვმოძრაობ, არ ვიცი, ფანჯრებს მიღმა რა ხდება. არ ვიცი, როგორ ცხოვრობს უფროსი თაობა, როგორ ცხოვრობენ ბავშვები; სკოლებში და უნივერსიტეტებში როგორი ურთიერთობებია. თუ გადაწყვეტ, რომ სადღაც სხვაგან იყო, იმ გარემოს შესწავლას უნდა მიუძღვნა შენი თავი. ამის მაგალითებიც გვაქვს კინოს ისტორიაში, რომ ადამიანებს სხვაგან გადაუღიათ იმ ადგილებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი ფილმები. მაგრამ ჩემთვის ეს რთულია. მეორე მხრივ, აქ კომფორტულად ვარ. თავს არ ვდებ, რომ ყველაფერი ვიცი, მაგრამ მესმის ლოგიკა, ერთი ადამიანი მეორეს ქუჩაში რაღაცას რომ აწვდის, მეორე რას უპასუხებს. აქ ბმები ბევრად ცხადია ჩემთვის და კინო ამ ურთიერთობებისგან შედგება. ამიტომ, საქართველოშია გარემო, რომელთანაც შემიძლია, ვიმუშაო. 

- ერთხელ თქვით, ბედისწერის, შემთხვევის და ადამიანის ნების გადანაწილებაზეა დამოკიდებული გზა, რომელსაც გადიხარო. ზრდასრული ცხოვრების გზაზე, თქვენი პირადი ნების წილი თუ იცვლება ამ ბალანსში? 

- ვცდილობ, ყოველ შემთხვევაში. ჩემთვის საინტერესოა, შენი ყოველი ნაბიჯი რამდენად შეიძლება იყოს იმის განმსაზღვრელი, თუ როგორი იქნება ხვალინდელი დღე. ამაზე ბევრს ვფიქრობ. მაინტერესებს იმაზე დაკვირვება, ჩემი პატარა ნაბიჯები და პატარა გადაწყვეტილებები რა შედეგს გამოიღებს მთელ ჩემს ცხოვრებაზე. დიდი დრო რომ გავა, როგორი ცხოვრება გამოგვივა - ამაზე კონტროლი, შეიძლება, ჩვენ არ გვაქვს, მაგრამ იმის საშუალება გვაქვს, რომ ყოველდღიურ დეტალებში, პატარა გადაწყვეტილებებში ვიყოთ მართალი. მე მგონია, რომ ეგ პატარ-პატარა გადაწყვეტილებები განსაზღვრავს იმას, თუ საბოლოოდ როგორ შედგება შენი ცხოვრება. კარგს და ცუდს არ ვგულისხმობ. შეიძლება, ვიღაცას გვერდიდან შეხედო და იფიქრო: ეს ადამიანი ცხოვრების ძალიან მძიმე გზას გადის. მაგრამ შესაძლებელია, რომ ეს ადამიანი ყოველ ჯერზე უთმობდეს ვიღაცას რიგში ადგილს. ეს არის ის, რაც ჩვენს ხელშია. ჩვენ შეგვიძლია, ადამიანს დავუთმოთ ადგილი, ძაღლს მივცეთ საჭმელი... ჩვენ შეგვიძლია, რომ ყოველ ჯერზე დავთმოთ, როცა ეს შესაძლებლად მიგვაჩნია. 

- სანამ ამ აზრამდე მიხვედით, დიდი გზა გაიარეთ?

- გამოცდილებამ აჩვენა - ჩემს ხელში არაფერი არ არის იმის გარდა, რომ რაღაც დავთმო. წართმევა უფრო მარტივია. 

ეს არ გულისხმობს, რომ შეიძლება, ვთქვათ, იგივე რიონის ხეობა დავთმოთ. 

- ანუ იმის დათმობა შეიძლება, რაც ძალიან პრინციპული არ არის?

- შეიძლება, პრინციპულიც იყოს. და შეიძლება, ყველაზე პრინციპული სწორედ ეს იყოს, დღევანდელ აგრესიულ გარემოში როგორ შეინარჩუნო ერთდროულად შენი ღირსებაც და სხვისიც. 

- მიგაჩნიათ თუ არა, რომ ახლა რაც თქვით, ეს არის პირადად თქვენი მთავარი ძალა? 

- არ ვიცი, ვერ ვიტყვი. 

- აბა, რაზე იტყოდით, რომ, აი, ჩემი ძალა ამაშია? 

- არ ვიცი, არ მაქვს პასუხი. 

- არ გინდათ თქვენს თავზე ლაპარაკი, გასაგებია. თქვენთვის რომელია სიტყვა ან ფრაზა, რომელიც მთელი თქვენი ცხოვრების მეგზურად გამოდგება?

- (პაუზა) ვერ წარმომიდგენია, რომ ასეთი ფრაზა არსებობდეს. კარგი იქნებოდა, ასე მოკლედ რომ შეიძლებოდეს რაღაც მთავარის ჩამოყალიბება, მაგრამ მთელი ხიბლი, ალბათ, ის არის, რომ არსებობს სიტყვების და აზრების ერთობლიობა, რომელიც მუდმივად თან გდევს. ღმერთიც კი ბევრი იგავით გველაპარაკება. „ვეფხისტყაოსნის“ არაერთი სტრიქონი შეიძლება აიღო პრინციპად, მაგრამ მარტო ეგ რომ კმაროდეს, მაშინ რუსთაველიც მარტო მაგ ერთ სტრიქონს დაწერდა. 

 

 

“ადამიანს ჭკუა თუ აქვს, ამბიცია აბსოლუტურად მეორეხარისხოვანი უნდა იყოს, წესით.”

 

 

- რომ დავფიქრებულიყავი, მივხვდებოდი, რომ დაახლოებით ასე მიპასუხებდით. დიდი მადლობა შესანიშნავი ინტერვიუსთვის. საუბარს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატა ეკუთვნის ესპანელ მხატვარს - სალვადორ დალის (1904-1989): „ჭკუა ამბიციის გარეშე ჰგავს ფრინველს, ფრთების გარეშე.“ 

- თუ არსებობს ფრინველი, რომელსაც არ აქვს ფრთები, ესე იგი, ასეც უნდა იყოს. შეიძლება, ფიზიკურად ვერ გაფრინდეს, მაგრამ, სამაგიეროდ, ნახოს ის, რასაც სხვა ჩიტი ვერ ნახავდა. თავისი ლოგიკა აქვს ყველაფერს. რატომ არის ეს ასე - საიდუმლოა, რომელსაც, ალბათ, ვერ გავიგებთ. მეორე მხრივ, მეც ახლა ვფიქრობ, რანაირი მოცემულობაა, როცა დგები და ამბობ, რომ მე უნდა გადავიღო ფილმი და ყველას ვაჩვენო. რა თქმა უნდა, ამბიციაა, რომ ვიღაცამ შენი გაკეთებული უნდა ნახოს. როცა კინოში ბილეთებს ყიდი და ამბობ - მობრძანდით და ნახეთ, რა კარგი რამ გავაკეთე! - ალბათ, რაღაც ამბიცია გაქვს საიდანღაც. სულ მიკვირს ხოლმე და ვეძებ ჩემს თავში მაგ მომენტს, ან როდის გაჩნდა, ან რატომ გაჩნდა, ან საიდან არის. მართალი გითხრათ, არ ვიცი.

- განა არ იგულისხმება, რომ შემოქმედი ყოველთვის სხვისთვისაც მუშაობს?!

- არსებობენ ადამიანები, რომლებიც რაღაცას აკეთებენ, მაგრამ არ ზრუნავენ, რომ სხვებთან მიიტანონ. შეიძლება, დალი ამას გულისხმობდა - ვერ გაფრინდები, კარიერის მხრივ. შეიძლება, ასეც გავიგოთ ეს ამბავი. ადამიანს ჭკუა თუ აქვს, ამბიცია აბსოლუტურად მეორეხარისხოვანი უნდა იყოს, წესით. ჭკუაში თუ იმას ვგულისხმობთ, რომ იცი, როგორ უნდა აღიქვა გარემო, ეს ნიშნავს, რომ, ფრთებით თუ უფრთოდ, შენ იცი, რა უნდა აკეთო. 

- მეორე ციტატის ავტორია ქართველი მწერალი ერლომ ახვლედიანი (1933-2012): „ვფიქრობ, ვფიქრობ და ვასკვნი, რომ ერთფეროვნება ყველაზე საინტერესოა.“ 

- დიდი ხნის წინ ასეთი ბუდისტური იგავი წავიკითხე: სოფელში ყველამ გაიგო, რომ ბერი გასხივოსნდა. მერე ერთი სტუმარი მივა და ეკითხება - სანამ გასხივოსნდებოდი, შენი დღე ძალიან ჩვეულებრივი იყო - იღვიძებდი, ტაძარში საქმიანობდი, ქათმებს აჭმევდი, სარეცხს რეცხავდი, ლოცულობდი და იძინებდი - არაფერი განსაკუთრებული არ გაგიკეთებია; ახლა გიყურებ და ზუსტად იმავეს აკეთებ და შენი გასხივოსნება რაში გამოიხატებაო? და ბერი პასუხობს: ადრე ვწვალობდი და ახლა ამ ყველაფერს სიხარულით ვაკეთებო. შეიძლება, ციტატაში ეს იგულისხმება, როცა ხვდები - ხეს თუ ყოველდღე წყალს დაუსხამ, ამაზე მშვენიერს ვერაფერს გააკეთებ. 
 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე