- ირინა, ცხოვრების სხვადასხვა ეტაპზე თქვენი ღირებულებები თუ იცვლებოდა? 

- ღირებულებები - არა. იცვლებოდა დაშვებები, მიდგომები, რაღაც საკითხებზე სპეციფიკური რწმენები... რა თქმა უნდა, გამოცდილება ადამიანს პიროვნულად გზრდის და ახლებურ ხედვას გთავაზობს. მაგრამ, ნაკლებად მგონია, რომ ღირებულებები შემეცვალა. 

- ყველა ადამიანს აქვს ბალანსის წერტილი. ეს თუ იცვლებოდა, დროთა განმავლობაში? 

- იმას გულისხმობთ, კომპრომისი რასთან დაკავშირებით შემიძლია, დავუშვა? 

- დიახ, ზუსტად. 

- რა თქმა უნდა, წლებთან ერთად, უფრო კომპრომისული ხდები ადამიანი; მაქსიმალიზმი გაკლდება და ხვდები, რომ ცვლილებებს გაცილებით მეტი დრო სჭირდება, ვიდრე, შეიძლება, ჩვენ გვინდა და წარმოგვიდგენია. 

- თუ უხეშ კითხვად არ ჩათვლით, ახლა რა არის თქვენი ბალანსის წერტილი? გულწრფელად გეტყვით, რომ ჩემი ბალანსის წერტილი არის, ერთი მხრივ, თავისუფლება და, მეორე მხრივ, ღირსეული ცხოვრების პირობების შექმნა ჩემი ოჯახისთვის. 

- თავისუფლება ახსენეთ. ეს ჩემთვის ერთ-ერთი საკვანძო ღირებულებაა როგორც პირად ცხოვრებასა და პროფესიულ საქმიანობაში, ასევე, საზოგადოებაში. ვფიქრობ, რომ თავისუფლებაზე, როგორც მთავარ ღირებულებაზე, უნდა იდგეს ჩვენი ქვეყანა.

- რის დათმობა შეგიძლიათ თავისუფლებისთვის? - კითხვა ეს არის.

- ბალანსს იმაში ვხედავ, რომ მოთმინების მეტი რესურსი გქონდეს. უნდა შეძლო, უფრო ფილოსოფიურადაც შეხედო იმას, რაც ხდება და შეეცადო, იპოვო უფრო მოკლევადიანი შედეგები, რომლებსაც საგანგებოდ აღნიშნავ. ამით მიხვდები, რომ პროგრესი ნამდვილად არის და იქით მიდიხარ, საითაც გინდა, რომ წახვიდე. 

- და ამ კომპრომისების ველზე, თქვენთვის რა არის ის, რის უგულებელყოფაც არ შეიძლება? 

- ადამიანის ღირსების შელახვა ჩემთვის აბსოლუტურად მიუღებელია. ჩვენ შეიძლება ვიყოთ საერთო სივრცეში, რაღაცაზე ვერ ვთანხმდებოდეთ და დროში სხვადასხვანაირად აღვიქვამდეთ მიღწევებს, მაგრამ ადამიანი, როგორც ღირებულება და ადამიანის ღირსება, როგორც მნიშვნელოვანი პრინციპი, ყოველთვის დაცული უნდა იყოს. ასევე, განსხვავებულობის პატივისცემაა, რასთან დაკავშირებითაც კომპრომისზე ვერ წავალ. 

- მრავალი წელია, ორ დიდ ორგანიზაციას ხელმძღვანელობთ. ერთ-ერთი მათგანის მართვაც კი სერიოზული ტვირთი იქნებოდა ადამიანისთვის. ორივე ორგანიზაცია წარმატებული იმიტომ არის, რომ, დიდწილად, თქვენს თავზე იღებთ პასუხისმგებლობას? თუ, პირიქით, პასუხისმგებლობის გადანაწილების უნარია თქვენი უპირატესობა? 

- ალბათ, ორივე. ვხელმძღვანელობ, თუმცა, მარტო არ ვარ. ყოველი კარგი საქმე ბევრ სხვა ადამიანთან ერთად კეთდება. ვფიქრობ, გამიმართლა იმ თვალსაზრისით, რომ ცხოვრებაში მქონდა შესაძლებლობა, თანამოაზრე ადამიანებს შევხვედროდი. თუ რამე შევძელი, მათთან ერთად შევძელი. 

- ეს გასაგებია. მაგრამ მაინც, პასუხისმგებლობას უფრო თქვენს თავზე იღებთ, თუ უფრო - ანაწილებთ? 

- საქმეს გააჩნია. თუმცა, უნდა ვთქვა, რომ ჩემი ხასიათიდან გამომდინარე, მახასიათებს პასუხისმგებლობის ჩემს თავზე აღება.

- ანუ იმაში, რაც საქმის წარმატებას უზრუნველყოფს, მაინც უფრო საკუთარ თავს ენდობით? 

- დიახ. შეიძლება, ხანდახან ეს ტვირთი ცოტა ზედმეტიც არის ჩემთვის. ბევრი პასუხისმგებლობის ზიდვა რთულია. მაგრამ, ალბათ, სხვანაირად არ გამომივა - ამასაც შევეგუე. 

- მთავარი საყრდენი, რომელიც იმისთვის გჭირდებათ, რომ ჰარმონიულად იცხოვროთ თქვენს საქმესთან, თქვენს თავთან - თქვენშია, თუ სადღაც გარეთაც არის? 

- სხვათა შორის, ადრე შეიძლება უფრო გარეთაც ვეძებდი. ბოლო წლებში, ბალანსის წერტილი, ალბათ, მანდაც გადავანაცვლე. ვცდილობ, უფრო მეტად ჩემში დავინახო ეს საყრდენი და ვთქვა: „მოდი, რაღაც ისეთს ჩავეჭიდო, ისეთი პასუხისმგებლობა ავიღო, რაშიც ჩემს თავს უფრო ვენდობი“. არ ვიცი, ეს რამდენად კარგი და სწორია. იდეალურ შემთხვევაში, ვფიქრობ, გაცილებით ეფექტური შეიძლება იყოს, როდესაც პასუხისმგებლობას სხვა ადამიანებზეც ანაწილებ. მაგრამ მაინც განვასხვავებდი ორ რამეს, ამ შემთხვევაში: ერთი ეს არის საქმე, რომელიც, ჩემი აზრით, ცალსახად ჩვენი ჩარევით უნდა განხორციელდეს, რაზეც პასუხისმგებლობა ჩვენ უნდა ავიღოთ. 

- „ჩვენ“ რომ ამბობთ, ვის გულისხმობთ? 

- ვგულისხმობ საკუთარ თავს და კოლეგებს, ვისთან ერთადაც ვსაქმიანობ. და მეორე არის ის შედეგი, რაც საბოლოოდ გვინდა, რომ დადგეს. ამასთან დაკავშირებით, რა თქმა უნდა, სრულად ჩვენს თავზე ვერ ავიღებთ პასუხისმგებლობას და გვესმის, რომ საბოლოო შედეგების დადგომა მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული იმ ადამიანებზე, ვისთვისაც ჩვენ ვსაქმიანობთ, ან ვისთან ერთადაც ჩვენ ვსაქმიანობთ. 

- კარგად მესმის, რასაც ამბობთ. თქვენი ორგანიზაციები სხვადასხვა საზოგადოებრივი ჯგუფისთვის მუშაობს. 

- დიახ, ჩვენ მხოლოდ მხარდამჭერები ვართ. მოლოდინი გვაქვს, რომ საბოლოო შედეგისთვის მათი მოქმედება უნდა იყოს გადამწყვეტი. რაც შეგვიძლია და რის რესურსიც გვაქვს, ვცდილობთ, გარემო უკეთესი გავხადოთ, რომ მათ საკუთარი მიზნების რეალიზება შეძლონ. მაგრამ მათ სივრცეში შეჭრა და მათ მაგივრად პასუხისმგებლობის აღება - არც სწორია და შეუძლებელიც არის. 

- ამ განმარტებისთვის დიდი მადლობა. ჩვენი საუბრის პროცესში მკითხველი უკეთ მიხვდება, რას გულისხმობთ. აკადემიური პროფესიით საერთაშორისო სამართლის მაგისტრი ხართ. მაგრამ თქვენი უშუალო სპეციალობით ერთი დღე არ გიმუშავიათ. ფიქრობთ, რომ არასწორად შეარჩიეთ პროფესია?

- დიახ, ასე იყო. მაშინ, როცა არჩევანის გაკეთება მომიხდა, ეს პროფესია ძალიან მიმზიდველად გამოიყურებოდა საზოგადოებისთვის. ჩვენს ქვეყანაში სრულიად ახალი შეთავაზება იყო განათლების ეს მიმართულება და, შეიძლება, ამის მსხვერპლიც ვიყავი. სკოლაში კარგად ვსწავლობდი. 

- წარმომიდგენია, როგორი ხუთოსანი იქნებოდით. 

- (იცინის) რაკი საერთაშორისო სამართალი ასეთი პოპულარული და მიმზიდველი იყო, არჩევანიც ამ მიმართულებით გავაკეთე. 

- როდის მიხვდით, რომ ეს სფერო არ გაინტერესებდათ? 

- ძალიან მალე. სწავლა რომ დავიწყე, ალბათ, ორ წელიწადში მივხვდი. როგორც მოხალისე, ერთ-ერთ საზოგადოებრივ ორგანიზაციაში ჩავერთე და დავინახე, რომ გული სხვაგან მაქვს. მივხვდი, რომ იქ უფრო მეტის გაკეთება შემეძლო. და მერე ეს გზა ასე გაგრძელდა... 

 

 

„ბოლო ათეული წლებია, საზოგადოების ფრაგმენტაცია გაიზარდა.“ 

 

 

- სტუდენტობის პერიოდიდან, ჩართული ხართ პოსტსაბჭოთა საქართველოს დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ გარდაქმნის პროცესში. დემოკრატიული ინდექსის მიხედვით, მთელი ამ ხნის განმავლობაში, საქართველო რჩება ჰიბრიდული რეჟიმის მქონე ქვეყნად, რომელშიც ყველაზე დაბალი შეფასება აქვს მთავრობის ფუნქციონირებას და პოლიტიკურ კულტურას; ყველაზე მაღალი - პლურალიზმს და საარჩევნო პროცესს.  ამ ინდექსის მიხედვით, არჩევანი გვაქვს, მაგრამ ვერ ვირჩევთ ისე, რომ ქვეყანა რეალურად განვითარდეს. ამ დასკვნაში თუ მეთანხმებით?

- დიახ, გეთანხმებით. 

- თქვენი აზრით, ეს რატომ ხდება? 

- ნებისმიერ ქვეყანაში, ინსტიტუციების და ინსტიტუციური მექანიზმების განვითარება ავითარებს დემოკრატიასაც. ჩვენ ამ მხრივ გვაქვს პრობლემა, რაზეც ეს ინდექსებიც მეტყველებს. შეიძლება, პლურალისტური გარემო ქვეყანაში მეტ-ნაკლებად არის, თუმცა, ვიტყოდი, რომ, რაღაც კუთხით, ეს სივრცეც ვიწროვდება. მაგრამ მაინც, როგორც საზოგადოებამ, ჯერ საბოლოოდ ვერ შევითვისეთ, ამ მრავალფეროვანი, განსხვავებული ხედვების პირობებში როგორ ვიცხოვროთ ერთად და როგორ ვიპოვოთ ქვეყნის განვითარების ერთობლივი ხედვა. დღეს საზოგადოებაში მრავალფეროვანი ჯგუფები გვყავს, რომლებიც განსხვავებულად ხედავენ, თუ როგორი საზოგადოება უნდა ვიყოთ; რა არის სწორი და რა არ არის სწორი; როგორ უნდა უზრუნველვყოთ ქვეყნის განვითარება. ხედვების სპექტრი გაცილებით მრავალფეროვანი გახდა.

- რას გულისხმობთ ამ სპექტრში? ჩემი ხედვით, ძირითადად, ორი მსოფლმხედველობრივი სეგმენტი გვაქვს: ტრადიციული ცნობიერების და, პირობითად, სამოქალაქო ცნობიერების მატარებელი ადამიანები; ერთი მხრივ, ძველის შენარჩუნების და, მეორე მხრივ, ძველის ახლით შეცვლის მომხრეები. 

- მსხვილად თუ შევხედავთ, მართლაც შეგვიძლია, საქართველოს მოსახლეობა ორ ჯგუფად დავყოთ. თუმცა, სპექტრი ორივე მხარეს იშლება. ბოლო ათეული წლებია, საზოგადოების ფრაგმენტაცია გაიზარდა. 

- თქვენ როგორ ხედავთ ამ მრავალფეროვან სპექტრს? 

- ჩვენ გვაქვს უფრო ლიბერალური დემოკრატიის გემოვნებით შეზავებული ხედვები; მზარდია სოციალური დემოკრატიის ხედვები - უფრო მემარცხენე მიმართულება; გვაქვს ულტრარადიკალური მიმართულებები; ტრადიციული შეხედულებების ჯგუფშიც განსხვავებული გემოვნება ჩანს. ასე რომ, ვფიქრობ, პოლიტიკური შეხედულებების სივრცე გამრავალფეროვნდა. რა თქმა უნდა, არ ვგულისხმობ კონკრეტული პარტიების მიმართ სიმპათიებს თუ ანტიპათიებს. ვგულისხმობ, ზოგადად, ფილოსოფიას - როგორი უნდა იყოს პოლიტიკური ცხოვრება თუ სახელმწიფოს როლი; როგორი უნდა იყოს საზოგადოება. და ამ ფრაგმენტაციის ფონზე, ვერ განვითარდა ის მექანიზმი, ის ინსტიტუციები თუ ის სივრცეები, რომლებიც საშუალებას მოგვცემდა, ამ მრავალფეროვნების პირობებში, ერთმანეთის გვერდით, ერთმანეთის აღიარებით გვეცხოვრა.  

- უცხოელი პარტნიორები სულ გვეუბნებიან - დაელაპარაკეთ ერთმანეთს, შეთანხმდით. მაგრამ ჩვენს ქვეყანაში ყველაზე დიდი კომპრომატია, რომ სალაპარაკოდ დაუჯდე ვინმეს, ვისაც შენგან განსხვავებული შეხედულებები აქვს. ოპოზიცია და ხელისუფლება რომ ერთმანეთს დაელაპარაკოს, ორივე მხარე უკიდურესად დაზარალდება.

- დიახ, ასეა, სამწუხაროდ. 

- როგორ გადავლახოთ ეს დამოკიდებულება, რომ დაპირისპირებულ მხარეებს შორის საუბარი სამარცხვინო საქციელია? 

- ჩემი აზრით, დღეს ეს არის მთავარი პრობლემა. ძალიან რთული კითხვა დასვით.

- რაიმე პროგრესს მაინც თუ ხედავთ? მგონი, პირიქით, სულ უფრო მწვავდება დაპირისპირება. 

- ამ მიმართულებით პროგრესს, სამწუხაროდ, ვერ ვხედავ. პროგრესად იმას ვთვლი, რომ ველი გახდა უფრო დივერსიფიცირებული და მრავალფეროვანი. თუმცა, ამ რეალობას როგორ ვმართავთ ჩვენ, როგორც პასუხისმგებლობიანი საზოგადოება და ამ მრავალფეროვნებას როგორ გამოვიყენებთ, როგორც ძლიერ მხარეს, - ეს კითხვა, რა თქმა უნდა, დღის წესრიგში დგას. უფრო მეტს ვიტყვი, მხოლოდ ოპოზიციასა და მმართველ გუნდს შორის დიალოგი არ არის კომპრომატი. ხშირად კომპრომატად შეიძლება იყოს აღქმული ორ თანაბარ პირობებში მყოფ ჯგუფს შორის დიალოგიც. 

- გეთანხმებით. 

- ამ მხრივ, შეიძლება, ცოტა უფრო რთულიც არის ვითარება. როგორ შეიძლება, ეს მრავალფეროვნება მოცემულობად მივიღოთ და ამაზე როგორ დავაშენოთ საზოგადოების განვითარება? ერთი ვარიანტი ის არის, რომ ვაღიაროთ: თუ საზოგადოება მრავალფეროვანია, ქვეყნის მართვაში ჩართული ადამიანებიც ამ მრავალფეროვნებას უნდა ასახავდნენ. ამის შესაძლებლობა უნდა მოგვეცეს. 

- რა შესაძლებლობას გულისხმობთ? 

- თუნდაც, მრავალხმიანი იყოს ქვეყნის მმართველი მთავარი ორგანო - პარლამენტი. ეს თუ მოხდება, შეიძლება, ახალ დინამიკას მიეცეს ბიძგი. 

- პროპორციულ არჩევნებს და, შესაბამისად, მრავალპარტიულ პარლამენტს გულისხმობთ?  

- დიახ, ამას ვგულისხმობ. 

- რა პრობლემაზეც არ უნდა ვსაუბრობდე სტუმრებთან, ბოლოს ყველა ამბობს, რომ ამ პრობლემებს მხოლოდ განათლება მოაგვარებს; მათ შორის, პოლიტიკურ პრობლემებსაც. ასეთ მიდგომას თუ ეთანხმებით? 

- ჩემი საქმიანობის ინტერესები რაღაც ეტაპზე განათლებას გადაეკვეთა სწორედ იმიტომ, რომ ძალიან მკაფიოდ დავინახე - ამ სექტორში რეალური ცვლილებების გარეშე, გრძელვადიან პერსპექტივაში რთული იქნება მდგრადი შედეგის მიღება და ჩვენი მთავარი მიზნის - თავისუფლების დაცვა. განათლება მნიშვნელოვანი გასაღებია; შეიძლება, არა ერთადერთი, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანი წინაპირობა და ფაქტორია. 

- საბავშვო ბაღიდან დაწყებული, სამეცნიერო ინსტიტუტებით დამთავრებული, განათლების სისტემის ყველა სეგმენტი ერთმანეთთან კავშირშია. მიგაჩნიათ თუ არა, რომ მაინც სკოლაა ის ადგილი, სადაც ჩვენი ძალისხმევის კონცენტრაცია უნდა მოხდეს? 

- თუ ვამბობთ, რომ ეს არის ერთი სისტემა, ცხადია, სისტემაში ჩართული ყველა კომპონენტი ერთმანეთს უკავშირდება და ერთმანეთზე ზემოქმედებს. უმაღლესი სწავლების ხარისხის გაუმჯობესება სკოლის ხარისხზეა დამოკიდებული. სკოლაში რომ უფრო მაღალი მზაობის ბავშვები მივიდნენ, ეს სკოლამდელ განათლებაზეა დამოკიდებული. 

- კარგი მასწავლებლები ყველგან უნივერსიტეტებიდან უნდა მოვიდნენ. 

- დიახ. და მეცნიერება რომ განვითარდეს, ამისთვისაც უმაღლესი განათლება უნდა შეიცვალოს. ყველაფერი გადაჯაჭვულია. მაგრამ პირადად ჩემი ინტერესი სკოლას დაუკავშირდა. 

- რატომ? 

- თუ ვამბობთ, რომ სკოლამ უნდა უზრუნველყოს ადამიანის ზოგადი განათლება - მიუხედავად იმისა, ის უმაღლესში გააგრძელებს სწავლას, თუ, ვთქვათ, თავის მეურნეობას მიხედავს და არაფორმალური განათლებით დაიგროვებს შემდგომ ცოდნას - ყველას უნდა ჰქონდეს კარგი ზოგადი განათლება. 

- რატომ? რისთვის არის ეს აუცილებელი? 

გინდა, კეთილდღეობის პრიზმით შევხედოთ, გინდა - დემოკრატიული განვითარების პრიზმით, ჩვენ გვჭირდება ზოგადი უნარებით კარგად აღჭურვილი, კრიტიკულად მოაზროვნე მოქალაქე, როგორც ფუნდამენტი. 

 

 

„მასწავლებლისთვის ტექნიკური უნარების გადაცემა არ არის საკმარისი ჩარევა.“

 

 

- თქვენ ერთ გადაცემაში იკითხეთ: „როგორია საზოგადოების დაკვეთა სკოლის მიმართ? როგორი გვინდა, რომ სკოლა იყოს?“ არ ვიცი, თქვენი შვილები რა ასაკის არიან. 

- ორი უმცროსი შვილი სკოლის მოსწავლეა.

- მაშინ, ასე გკითხავთ: რა არის თქვენი - როგორც მოქალაქის და როგორც მშობლის - პირადი დაკვეთა სკოლის მიმართ? 

- პირადად ჩემი, როგორც მშობლის დაკვეთა არის ის, რომ ზედა საფეხურის მოსწავლე იყოს დამოუკიდებელი, ავტონომიური ადამიანი, რომელსაც შეუძლია, ასაკიდან გამომდინარე, გადაწყვეტილების მიღება და პასუხისმგებლობის აღება. აუცილებელია, რომ ჰქონდეს კრიტიკული აზროვნების უნარი. აუცილებელია, შეიძინოს დამოუკიდებლად სწავლის უნარი. 

- ანუ ვასწავლოთ, როგორ ისწავლოს?

- დიახ. და თვითანალიზი, საკუთარი თავის შემეცნება უნდა შეძლოს. ამის იქით არის ბევრი ღირებულება, რასაც მინდა, რომ სკოლა ჩემს შვილებს უნერგავდეს - დაწყებული ემპათიიდან, დამთავრებული მრავალფეროვნების პატივისცემით და სხვა დემოკრატიული ღირებულებებით, რომელთა გარეშე თანამედროვე ადამიანისთვის ცხოვრება რთული იქნება. 

- თქვენ ძალიან მაღლა აწიეთ თამასა. მაგრამ ერთი კონკრეტული კითხვა მაქვს: დღევანდელი რეალობის გათვალისწინებით, თუ წარმოგიდგენიათ, რამდენ ხანში შეიძლება დადგეს დრო, როცა სკოლაში მიღებული ცოდნა საკმარისი იქნება უნივერსიტეტში მოსახვედრად, შუალედური რგოლის - რეპეტიტორის - გარეშე? 

- ასე მკაცრად თქმა, რომ ამას დასჭირდება ხუთი წელი, ან ათი წელი - ძალიან რთული იქნება. 

- ფიქრობთ, რომ ათი წლის შემდეგაც შეიძლება სკოლა და უნივერსიტეტი დღევანდელივით აცდენილი იყოს ერთმანეთისგან? 

- გააჩნია, რას ვაკეთებთ იმ ათი წლის განმავლობაში. ამაზეა ყველაფერი დამოკიდებული - რას გავაკეთებთ და რამდენად თანმიმდევრულად გავაკეთებთ იმას, რაზეც ჩამოვყალიბდებით, რომ უნდა გაკეთდეს. 

- უნივერსიტეტში რომ სკოლის ცოდნით მოეწყოს ახალგაზრდა, ამისთვის სკოლა უნდა გახდეს ცოდნის და კომპეტენციის პატიოსანი გადაცემის ადგილი. 

- ეს რომ სკოლამ შეძლოს, თვითონ, როგორც დაწესებულება, უნდა იყოს ღია და თავისუფალი. რა თქმა უნდა, მასწავლებლის კომპეტენცია ძალიან მნიშვნელოვანია. მასწავლებლის გარეშე ვერანაირი რეფორმა ვერ ჩატარდება. მაგრამ თუ სკოლა, როგორც სივრცე და ინსტიტუცია, არ იქნება თავისუფალი, არ იქნება იმ კულტურის მატარებელი, რაზეც ვსაუბრობდი, - ძალიან ძნელია, რომ შედეგი მივიღოთ. მასწავლებლისთვის ტექნიკური უნარების გადაცემა არ არის საკმარისი ჩარევა. თუ სკოლაში არ იქნება შესაბამისი სივრცე, შესაბამისი ორგანიზაციული კლიმატი და დამოკიდებულებები, შედეგამდე ვერ მივალთ. 

- როცა ვამბობთ, რომ სკოლაში მიღებული ცოდნა და შეფასება განმსაზღვრელი შეიძლება იყოს უნივერსიტეტში მოსახვედრად (როგორც უცხოეთის ბევრ ქვეყანაშია), საზოგადოების დიდ ნაწილს არ სჯერა, რომ ახლო მომავალში შეიძლება ჩვენი სკოლის მიმართ გაჩნდეს შესაბამისი ნდობა, გნებავთ, ინტელექტუალური და, გნებავთ, ეთიკური კუთხით.

- მე მგონია, რომ ეს დამოკიდებულება ძალიან ლოგიკურია, იქიდან გამომდინარე, რასაც ვაკეთებთ. 

შესაბამისად, სისტემაც იქცევა ისე, როგორი მოლოდინიც მის მიმართ არსებობს. 

- შეგიძლიათ, უფრო დეტალურად გვითხრათ, რას გულისხმობთ? 

- შევეცდები, უფრო გასაგებად ავხსნა. 

- მე ვისურვებდი - უფრო გულწრფელად. 

- დიახ, უფრო გულწრფელად ავხსნი. იმისთვის, რომ სკოლა განვითარდეს, სასურველია, მას ჰქონდეს მეტი ავტონომია და იყოს უფრო მეტად დამოუკიდებელი; თუმცა, ეს არ გულისხმობს, რომ ანგარიშვალდებული არ იქნება. პირიქით. რაც უფრო მეტად დამოუკიდებელი ხარ, ანგარიშვალდებულების უფრო მკაფიო სქემა უნდა არსებობდეს. როდესაც ვიღაც პირდაპირ მაკონტროლებს და რეგლამენტირებულ სივრცეში ვმოქმედებ, მაშინ ანგარიშვალდებულების საკითხი დღის წესრიგში ნაკლებად დგას: ვაკეთებ იმას, რასაც მეუბნებიან. დამოუკიდებლობის პირობებში კი შედეგით ვაგებ პასუხს. თუმცა, ჩვენ ნაბიჯებს ვერ ვდგამთ, ვერ ვუშვებთ, ვერ ვხსნით ამ შესაძლებლობებს სკოლებისთვის, თუნდაც, თანდათანობით... შესაბამისად, არც ვიცით, ისინი რას შეძლებენ და რას ვერ შეძლებენ. პირდაპირ ვამბობთ, რომ ვერ შეძლებენ - მხოლოდ იმიტომ, რომ ასე გვწამს. დავიჯერეთ, რომ ასეა, მივიღეთ, როგორც მოცემულობა და ჩავეჭიდეთ. ბავშვი ფეხს ვერ აიდგამს, თუ მშობელმა ხელი არ გაუშვა. ასეა სკოლაც. 

- სკოლას რომ დამოუკიდებლობას არ ვაძლევთ, ეს არის თუ არა პოლიტიკური პრობლემა? 

- დიახ, არის. 

- სხვა ახსნა ამას არ აქვს? 

- ჩემი აზრით, არ აქვს. ოღონდ, არ ვიტყვი, რომ ერთი პოლიტიკური ჯგუფის პრობლემაა; უფრო ჩვენი, როგორც საზოგადოების, პოლიტიკური აზროვნების პრობლემაა. აპრიორი დაშვება გვაქვს, რომ ადამიანიც და ინსტიტუციაც ცუდისკენ არის მიდრეკილი და თუ ხელს გავუშვებთ, აუცილებლად ცუდს ჩაიდენს; ხოლო თუ გავაკონტროლებთ, ისე მოიქცევა, როგორც საჭიროა. 

 

 

„სკოლის პოლიტიზაცია, როგორც სისტემური პრობლემა, სახელმწიფოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების დღიდან არსებობს.“

 

 

- ვიცი, რომ პროექტის ფარგლებში მუშაობდით სკოლის დეპოლიტიზაციასთან დაკავშირებით. რის იმედი გქონდათ, როცა ამ თემაზე დაიწყეთ მუშაობა, ან რა შედეგები გაქვთ? 

- იმედი გვქონდა, რომ დაგროვდებოდა კრიტიკული ინფორმაცია, ფაქტები, რაც ამ პრობლემას უფრო თვალსაჩინოს გახდიდა. ეს პრობლემა რომ არსებობს, ყველამ ვიცით, მაგრამ ფაქტებით მისი გამყარება ძალიან რთულია. ამ თემაზე საჯაროდ საუბარი ბევრს არ სურს. გულწრფელად რომ ვთქვა, ძალიან წარმატებულები არ ვყოფილვართ. იმიტომ, რომ რთულია სკოლის პოლიტიზაციის შესახებ ინფორმაციის თაკარა მზეზე გამოტანა, ადამიანების ისე მოტივირება, რომ მათ ამ თემაზე გულწრფელად ლაპარაკი გაბედონ. თუმცა, უნდა ვთქვათ, რომ მოკვლევის პროცესში ბევრი სიმახინჯე დავინახეთ. სკოლის პოლიტიზაცია, როგორც სისტემური პრობლემა, სახელმწიფოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების დღიდან არსებობს. სკოლებში ძალიან ღრმად არის ფესვგადგმული უნდობლობა და შიში. 

- შიში ადვილი დასანერგია იმ სოციუმში, რომელიც მოკლებულია კეთილდღეობას და რომელშიც ადამიანის ღირსება მყარად დაცული არ არის. 

- უფრო მეტს გეტყვით. ჩემი სუბიექტური დაკვირვებაა: როგორც თევზი ვერ ხვდება, რომ წყალშია, სანამ წყლიდან არ ამოიყვან, ხშირად ადამიანები ვერ ხვდებიან, რომ სისტემის მხრიდან მარწუხში არიან მოქცეულები. სხვანაირად არ იციან, სხვანაირად არ უცხოვრიათ. ამას ხშირად ვაწყდებოდი.  

- ერთი რამ, რაც თქვენ გააკეთეთ და რისთვისაც ნამდვილად გეკუთვნით მადლობა საზოგადოების მხრიდან, მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს დაფუძნებაა. ეს იდეალური სათავე იყო, საიდანაც მასწავლებლის ღირსების ინსტიტუციური აღდგენა შეიძლებოდა დაწყებულიყო. ახლა ჯილდოს მფლობელი 7 მასწავლებელი გვყავს. რა არის მთავარი, რაც მათ აერთიანებს? 

- ერთი, რასაც გამოვყოფდი, ის არის, რომ თავისუფალი და თავის საქმეზე შეყვარებული ადამიანები არიან.

- საქმეზე შეყვარებული მასწავლებელი, ალბათ, ბევრია. 

- დიახ, გეთანხმებით. თავის როლს ხედავენ უფრო ფართოდ, ვიდრე ის სკოლა და ის კლასია, რომელთანაც მუშაობენ. პასუხისმგებლობას გრძნობენ, რომ გაცილებით მეტი უნდა გააკეთონ, ვიდრე უშუალოდ დასაქმების სივრცე ავალდებულებთ. 

- როგორც ვიცი, ეს მასწავლებლის გლობალური ჯილდოს მთავარი პრინციპიც არის - ამ ჯილდოს მისაღებად მხოლოდ კარგი გაკვეთილების ჩატარება არ კმარა.

- დიახ, ასეა. ამაზე არ მიფიქრია, რა შეიძლება ჩვენს შვიდ მასწავლებელს აერთიანებდეს. ჩემთვისაც კარგი კითხვაა. თავისუფლების მოყვარული, ძალიან ავთენტური, ძალიან გულწრფელი ადამიანები არიან, რომლებსაც აწუხებთ უფრო მეტი, ვიდრე უშუალოდ მათ სამუშაოს აღწერაში მითითებული ვალდებულებებია. 

- სანამ ჯილდოს მფლობელს დაასახელებთ, ყოველ წელს კონკურსი ავლენს ათ საუკეთესო მასწავლებელს. ასე შეიქმნა „ათეულის კლუბი“, რომლის წევრი უკვე 70 ადამიანია. ჩემი აზრით, ისინი უნდა იყვნენ მასწავლებლის ხმა საზოგადოებაში; მათ უნდა შეაფასონ სისტემაში დაგეგმილი ცვლილებები, გამოვიდნენ ინიციატივებით და დაიცვან მასწავლებლების ინტერესები. სიმართლე გითხრათ, ამ ადამიანების ხმა არ მესმის. თქვენ როგორ ხედავთ მათ ყველაზე მნიშვნელოვან ფუნქციას?

- თქვენ როგორც ხედავთ ამ ადამიანების როლს, ჩემს პირად აზრსაც ემთხვევა. ამისთვის ყველა რესურსი აქვთ, როგორც პიროვნული, ისე რეპუტაციული. ერთი, რასაც ვფიქრობთ და რასაც მივყვებით, ის არის, რომ გვინდა, კლუბის საქმიანობა თვითმართული პროცესი იყოს. 

- არ გინდათ, რომ ჩაერიოთ? 

- დიახ, არ გვინდა, ჩავერიოთ. ამ ადამიანებს პატივს ვცემთ და ვფიქრობთ, არ არის სწორი, რომ ჩვენ ინსტრუქციულად ჩავერთოთ მათი ერთობის განვითარებაში. უბრალოდ, ვცდილობთ, მხარი დავუჭიროთ; ისეთი გარემო პირობები შევქმნათ, რომელშიც ეს ადამიანები, ერთმანეთთან შეჭიდულობით, საკუთარ ხედვებს განავითარებენ და საჯარო პოზიციებს გამოხატავენ. საერთოდ არ იყო წინასწარ დაგეგმილი, რომ კლუბი შექმნილიყო. მერე მივხვდით, რომ ეს რესურსი არ უნდა დავკარგოთ. და დავიწყეთ მხარდამჭერი საქმიანობა. შარშან მათ პირველად აირჩიეს თვითმმართველობა. დიდი იმედი მაქვს, რომ ეს კლუბი, როგორც ერთობა, კიდევ მეტად გაძლიერდება და მასწავლებლების ძლიერ ხმად ჩამოყალიბდება. 

- მგონია, რომ ხშირი ცვლილებების პროცესში, „ათეულის კლუბზე“ უკეთ მასწავლებლის ინტერესებს ვერავინ დაიცავს. 

- გეთანხმებით. თუ სადმე მასწავლებლის ხმა გვესმის, ყველაზე ხშირად სწორედ ამ „ათეულის კლუბის“ წევრები არიან. როდესაც საგანმანათლებლო ცვლილებებთან დაკავშირებით საჯარო თუ ნაკლებად საჯარო დისკუსია იმართება, ხშირ შემთხვევაში, სწორედ „ათეულის კლუბის“ წევრი მასწავლებლები ახმოვანებენ მასწავლებელთა ინტერესებს. გეთანხმებით, რომ სასურველია, მათი  კოლექტიური ხმაც ისმოდეს. ეს ჩვენთვისაც სასურველი იქნება. 

- პირადად თქვენ ხშირად გითანამშრომლიათ როგორც პარლამენტთან, ასევე განათლების სამინისტროსთან. ამის საფუძველი თქვენი კომპეტენციაა. მაგრამ, წლების განმავლობაში, ხელისუფლებისა და სამოქალაქო საზოგადოების თანამშრომლობის როგორ დინამიკას ხედავთ? 

- ნეგატიურს. მე მგონი, ეს საკმაოდ თვალსაჩინოა. ზოგადად, სამოქალაქო სივრცე მცირდება - ჩემი აზრით, ქვეყანაში ეს ტენდენცია გვაქვს. სივრცის შემცირება სწორედ იმით ვლინდება, რომ თანამშრომლობა სულ უფრო რთული ხდება. შეიძლება, არასწორი მოლოდინების პრობლემაა, ორივე მხრიდან. ხელისუფლება კითხვას სვამს: რამდენად ლეგიტიმურია სამოქალაქო სექტორი, რომ მას ვესაუბრებოდე? რამდენად წარმომადგენლობითია? საჯარო პოლიტიკის მონოპოლიზების ტენდენციაც გვაქვს, - თითქოს, ეს მხოლოდ ხელისუფლების, პოლიტიკაში ჩართული ძალების და სპეციალისტების პრეროგატივაა. მაგრამ რა სიკეთე შეიძლება მოჰყვეს საზოგადოებრივი ჯგუფების და ორგანიზაციების ჩართულობას პროცესების განვითარებაში, თუნდაც, კრიტიკული დისკურსის არსებობას საჯარო სივრცეში, - ეს ბოლომდე გააზრებული არ გვაქვს. 

 

 

„ეს არ არის ჩემთვის კომფორტის ზონა - ვიყო საჯარო სახე.“

 

 

- ცოტა მედიის წვლილიც ხომ არ არის საჯარო განხილვების დეფიციტში? თითქოს, მხოლოდ ის არის მაყურებლის დაკვეთა, რასაც ეთერში ვხედავთ. 

- მედიის დადანაშაულება, ან მედიაზე სიმძიმის ცენტრის გადატანა არ მგონია სწორი. 

- სიმძიმის ცენტრს ვერ გადავიტანთ, მაგრამ უფრო ზედაპირული პროდუქტის შექმნის ტენდენციას ყველა ვხედავთ. 

- დღეს მედიაც საკმაოდ პოლარიზებულია. ესეც ართულებს მედიის უფრო პოზიტიურ ჩართულობას მთელ ამ პროცესში. 

- მეორე მხრივ, მედია ყოველთვის მზად არის, ალაპარაკოს ადამიანი, რომელიც კარგად განმარტავს პროცესებს, სიახლეებს... ამ მხრივ, თქვენ ერთ-ერთი საუკეთესო რესპონდენტი იქნებოდით, მაგრამ საჯაროდ გამოჩენა არ გიყვართ.

- არ მიყვარს, ჩემთვის პიროვნულად არ არის მისაღები. თუ ეთერში ვჩნდები, უფრო იმ მომენტში, როცა ვგრძნობ, რომ აუცილებელია, პრაგმატულად საჭიროა. მაგრამ ეს არ არის ჩემთვის კომფორტის ზონა - ვიყო საჯარო სახე. 

- ცხოვრების წესს ოჯახი გკარნახობთ, თუ სამსახური? 

- სამსახური. 

- რამდენი შვილი გყავთ? 

- სამი. ჩემს ცხოვრებაში ბევრი რამ ოჯახმა განაპირობა. იმ დროს რომ არ დავოჯახებულიყავი, როცა დავოჯახდი, შესაძლოა, საქართველოში არ მეცხოვრა. ასე მგონია, უცხოეთში წავიდოდი. ჩემმა ოჯახმაც, მერე ჩემმა საქმემაც ძალიან ჩამითრია და ცხოვრებამ სხვა მიმართულება შეიძინა. 

- შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ, რომ სხვაგან თუ იცხოვრებდით, თქვენი საქმიანობა ისეთივე მნიშვნელოვანი იქნებოდა, როგორიც აქ არის? 

- არ მგონია. შეუძლებელია, რომ ასე ყოფილიყო. 

- ამას აღიქვამთ, როგორც კომპენსაციას?

- რა თქმა უნდა, ეს განცდა ძალიან დიდ სტიმულს მაძლევს. ყოველთვის ვფიქრობ - რასაც ვაკეთებ, ამაში არის აზრი, თუ არა? რაიმე აზრიანს ვქმნი, თუ არა? 

- ალბათ, ძალიან კარგი ინდიკატორია. 

- ყველა საქმე, რომელსაც ვაკეთებ, არ არის თანაბრად მნიშვნელოვანი და თანაბრად შედეგიანი; მაგრამ სულ ვიხსენებ ხოლმე, რა გამიკეთებია განსაკუთრებულად სასარგებლო და ეს მაძლევს ენთუზიაზმს, რომ ჩემი საქმე გავაგრძელო. 

- ის განცდა თუ გაქვთ, რომ თქვენს ცხოვრებას აკონტროლებთ? 

- დიახ, მაქვს. 

- და თქვენს დროს თუ აკონტროლებთ? 

- დროს - ისე-რა. თუმცა, მწამს, რომ ყველანი ვცხოვრობთ ისე, როგორც ჩვენ ვირჩევთ. ხშირად ჩემს დროს ისე რომ ვერ ვაკონტროლებ, როგორც მინდა, ესეც ჩემი არჩევანია. რომ მომინდეს, სხვანაირად იქნება. მჯერა, რომ ადამიანები თვითონ არიან თავისი ცხოვრების ბატონ-პატრონები. ის, რაც ხდება, მეტწილად, ჩვენი კონტროლის ქვეშ შეიძლება იყოს და არის კიდეც. ამას ბოლომდე ვიაზრებთ თუ არა - სხვა საკითხია. 

- თქვენთვის რომელია სიტყვა, რომელიც მთელი ცხოვრების მეგზურად გამოდგება?

- (პაუზა) ორს ვიტყვი - ზრუნვა და ღირსება. 

- დიდი მადლობა საინტერესო, მნიშვნელოვანი საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია ამერიკელი საზოგადო მოღვაწე მარტინ ლუთერ კინგი (1929-1968): „ინტელექტს პლუს ხასიათი - აი, რა არის ნამდვილი განათლების მიზანი.“ მგონი, ამ ციტატის კომენტარი უკვე გააკეთეთ, როცა სკოლის მიმართ თქვენს დაკვეთაზე საუბრობდით. 

- დიახ, ამ ადამიანს სხარტად და მოკლედ აქვს გადმოცემული ის მთავარი აზრი, რაზეც მე უფრო ვრცლად ვილაპარაკე. მკაფიოდ ჩამოაყალიბა სათქმელი და მადლობა ამისთვის. 

- მეორე ციტატა ეკუთვნის ამერიკელ მწერალს - ჩარლზ ბუკოვსკის (1920-1994): „ზოგიერთ ადამიანს არ შეუძლია ჭკუიდან გადასვლა. ასეთებს ძალიან მოსაწყენი ცხოვრება აქვთ.“

- კარგია. ჩემთვის ძალიან საინტერესოა. ამაზე მე თვითონ მიფიქრია. 

- მართლა? თქვენ გაქვთ მუდმივად გაწონასწორებული ადამიანის იმიჯი, რომელიც არასდროს გადადის ჭკუიდან. 

- დიახ. ხანდახან მინდა, რომ ჭკუიდან გადავიდე. ზოგჯერ ეს მგონია სწორი გამოსავალი იმისთვის, რომ რაღაც უკეთესობისკენ შეცვალოს ადამიანმა და თან - შედარებით სწრაფად. ალბათ, ხასიათის ამბავია. ვიღაცას ჭკუიდან გადასვლა ბუნებრივად გამოსდის, ვიღაცას - რთულად. თუმცა, ეს დილემა აბსოლუტურად გაცნობიერებული მაქვს. სხვათა შორის, ისიც მიფიქრია, ხომ არ არის თავისთავად ღირებული, რომ ქცევის ეს მოდელიც არსებობდეს - როგორ შეიძლება, რაღაც შევქმნათ ისე, რომ ჭკუიდან არ გადავიდეთ. 
 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე