- შოთა, არსებობს თუ არა განსხვავება მკითხველის მიმართ გულუხვობასა და მკითხველისთვის თავის მოწონებას შორის?

- საინტერესო კითხვაა. რა თქმა უნდა, მწერალი ბოლომდე გულუხვი უნდა იყოს. რა უნდა დაიტოვოს თავისთვის? მაგრამ, მეორეა, რომ მეტისმეტი გულუხვობა ხანდახან ტექსტს აზიანებს. ზოგჯერ საჭიროა, რაღაც შეფარო, ბოლომდე არ თქვა. ვიცით, რომ როდესაც ტექსტი სტრიქონებს შორის იკითხება, უფრო საინტერესო და მძაფრია ხოლმე. 

- მიჯნას სად ავლებ, როცა წყვეტ, რა ხარისხით გულუხვი უნდა იყო, რომ მკითხველისთვის თავის მოწონება არ გამოგივიდეს? სადაც გულუხვობას ზღუდავ, ზუსტად იქ ხომ არ გადის ზღვარი? 

- პრინციპში, ეგ მომენტი თუ არ არის, მართლაც შეიძლება, თავმომწონე ავტორი მივიღოთ. ავტორი თავმომწონე შეიძლება იყოს არამარტო ტექსტით, არამედ, თუნდაც, წიგნის დიზაინით, პრეზენტაციის ფორმებით. და ტექსტსაც გააჩნია. ინტელექტუალურ ტექსტში სხვა კანონები მოქმედებს, ემოციურ ტექსტს კი სხვა მიდგომა სჭირდება. საკუთარ შემოქმედებაზე რომ ვილაპარაკო, ჩემი ლექსების ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელი იუმორია; არა იმდენად სარკაზმი ან ცინიზმი... ესეც შეიძლება, სადღაც გაკრთეს, მაგრამ ნაკლებად. თავისთავად, ხომ ძალიან ფაქიზი რამ არის იუმორი?! თუ გადაამლაშე, მდარე ხარისხის კომედი-შოუს მიიღებ. იუმორი, როგორც პოეზიის ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტი, ჩემს ნაწერებში თავისთავად, ბუნებრივად გაჩნდა. ისიც შეიძლება, რომ თავის მოწონება სულაც არ გინდოდეს, მაგრამ თვითონ იუმორმა გიღალატოს; ღიმილის მაგივრად, უსიამოვნო გრძნობა დაუტოვოს მკითხველს. ძალიან მყიფეა ეს მომენტი, სად შეიძლება გაიხუმროს ავტორმა ლექსში და სად არ უნდა გადააჭარბოს, ზღვარს არ უნდა გასცდეს. 

- რაზეა დამოკიდებული, პირადად შენ რამდენად მგრძნობიარე ხარ სხვისი აზრის მიმართ?

- გააჩნია, ვის მიმართ. თუ უცნობი ადამიანია, მის აზრს იღებ, როგორც ერთ-ერთ მორიგ შეფასებას. მშრალად აანალიზებ, რაღაც სწორად დაინახა თუ, უბრალოდ, ბრიყვული შეხედულებაა. ვიცით, ხომ, ხანდახან ძალიან ბრიყვულად აღიქვამენ ხოლმე ტექსტს. შეიძლება, ცოტა ულამაზოდ ვამბობ, მაგრამ არის კარგი მკითხველი; არის საშუალო დონის მკითხველი - რაღაცას რომ ხვდება და რაღაცას ვერ ხვდება; და არის მკითხველი, რომელიც ძალიან უხარისხოა. 

- ფაქტობრივად, ვერაფერს ხვდება? 

- არა, უკუღმა ხვდება. ყველაფერს უკუღმა აღიქვამს. ელემენტარული მესიჯები არ ესმის და ესთეტიკას ვერ გრძნობს. ასეთი მკითხველი არ გაინტერესებს, უნდა გაგიხარდეს კიდეც, თუ არ მოეწონები. როცა ნაცნობი ადამიანი გამოთქვამს აზრს, მაშინ სხვანაირად აღვიქვამ: ვცდილობ, ბოლომდე ვათქმევინო, რა და როგორ დაინახა. როცა კარგი მკითხველი მეუბნება, რომ რაღაც არ მოეწონა, ყოველთვის მადლიერების გრძნობა მიჩნდება. ოღონდ, ასეც მომხდარა, რომ ადამიანს, უბრალოდ, უნდა, რაღაც ცუდი გაგიკეთოს, ვთქვათ, ცილი დაგწამოს. ეს ძალიან მძიმე განცდას მიტოვებს. ასეთი რამ ხშირად არ ხდება, მაგრამ მოხდა ერთი-ორჯერ. შეიძლება, იმდენად ტექსტთან არც იყოს კავშირში, რამდენადაც - ლიტერატურულ საქმიანობასთან. 

- ერთხელ თქვი, ძალიან დამყოლი ბუნების ახირებული კაცი ვარო. 

- ნეტავ, სად ვთქვი? არ მახსოვს. 

- ეკა ქევანიშვილთან ინტერვიუში თქვი. „ფრთიან ფრაზად“ უნდა მივიჩნიოთ? თუ მართლა ასე ფიქრობ?

- ალბათ, არის ამაში სიმართლე. გავმიჯნოთ, რაში ვარ ახირებული და რაში - დამყოლი. მაგალითად, არ შეიძლება, ეს ახირებულობაში ჩაითვალოს? - ყველაფერთან მიმართებაში პერფექციონისტი ვარ, პედანტი. ყველა ტექსტი ბოლომდე უნდა მივიყვანო, თუნდაც, როგორც რედაქტორმა. ბოლომდე თუ არ მოვაწესრიგე, არ შევეშვები. მაგრამ დამყოლი იმ მხრივ ვარ, რომ როცა რაღაც გარემო იქმნება, ვჯდები ამ გარემოში. არ მიჭირს ადაპტაცია. შეიძლება, ბევრი რამ იყოს ისეთი, რაც საჩემოდ არ მიმაჩნდეს, მაგრამ თუ რაღაც ცუდი არ ვიგრძენი, დავყვები და მოვერგები გარემოს. მაგრამ თუ რაღაც ცუდი ვიგრძენი, მაშინ ავუხირდები და გავექცევი. 

- თუ სწორად გავიგე, გარემოს მიმართ პრეტენზიული არ ხარ, მაგრამ პრინციპების დაცვაში ხარ ახირებული. 

- დიახ, მგონი, სწორად გამოვკვეთე.

„ვუშვებ ენერგიას, რომელიც ბოლომდე უნდა გავიტანო და სადღაც ჩავაჭედო.“

- მალხაზ ხარბედია წერდა შენზე: „იგი არაა მოძრაობის პოეტი იმ გაგებით, რა აზრსაც ილია ჭავჭავაძე დებდა თერგში; იგი არაა ენერგიის პოეტი, არამედ მონოტონური, ელემენტარული მოძრაობების პოეტია.“ ეს შეფასება ამბობს თუ არა იმავეს, რაც  შენ თქვი საკუთარ თავზე: „ჩემი პოეზია არის ზუსტი. არ შემიძლია, არაზუსტად ვწერო.“

- ალბათ, მთლიანად არ ფარავს ერთმანეთს, თუმცა, შეიძლება, ეგ ორი აზრი იკვეთებოდეს. სიზუსტე მოდის ჩემი ტექნიკური განათლებიდან, მათემატიკიდან, რამაც ჩემში სიზუსტე და გამჭვირვალება განავითარა. როცა ადამიანმა მათემატიკა იცის, უფრო გამჭვირვალედ ხედავს სამყაროს. 

- იმას გულისხმობ, რომ მათემატიკა ორაზროვნებას გამორიცხავს?

- არა, იმ ორაზროვნებასაც ზუსტად გააკეთებს, თუ გააკეთებს ჩემნაირი აზროვნების ადამიანი. უბრალოდ, ბუნდოვანებისგან დაწმენდილია ხოლმე ჩემი პოეზია და, საერთოდ, ჩემი ტექსტები. თუ ბუნდოვანება იწმინდება,  ინტონაციები და „კალმის მოძრაობები“, შეიძლება, მონოტონური ჩანდეს. ამას ხომ არ გულისხმობს მახო? არ ვიცი. ალბათ, ჩემი ბევრი ლექსი არის კიდეც მონოტონური. ავიღოთ, თუნდაც, ბარათაშვილის „მერანი“. ერთი ზომა უცებ მეორე ზომით იცვლება, მერე ისევ პირველ ზომას უბრუნდება. მე კი, როგორც წესი, ერთხელ აღებულ ინტონაციას ერთ ლექსში ბოლომდე მივყვები. 

- ენერგიაზე რას იტყვი? 

- ვუშვებ ენერგიას, რომელიც ბოლომდე უნდა გავიტანო და სადღაც ჩავაჭედო. ალბათ, ეგ მოქმედებს მკითხველზე. ამას მოაქვს ტალღებად იუმორი, განწყობა. შეიძლება, სხვადასხვა რაღაც მოჰქონდეს, მაგრამ ერთი სტრუქტურით. 

- ისევ სიზუსტის თემა მინდა, გავაგრძელო. შენ, ასევე, ნათქვამი გაქვს: „ზუსტი მწერალი ვარ, ზუსტი პოეტი ვარ. მეტაფორაც, სტრუქტურაც უნდა იყოს ზუსტი და კარგად გამოყვანილი“. ეს სიზუსტე არის თუ არა დაკავშირებული პასუხისმგებლობასთან? რისთვის გჭირდება?  

- უკვე ვთქვი, პერფექციონისტი და პედანტი ვარ-მეთქი. ალბათ, ეს ჩემს ბუნებაშია გამჯდარი. ყოფაშიც ასეთი ვარ. ახლა რომ მოვდიოდი, ხუთი წუთი მაგვიანდებოდა და მოვრბოდი. 

- ანუ პერფექციონიზმს და პასუხისმგებლობას ერთმანეთს უკავშირებ? 

- დიახ, და უკვე პედანტიზმშია გადაზრდილი, რაც ხელს მიწყობს რედაქტორობაში. მაგრამ ეს ზედაპირული ფენაა, გარეგნული მახასიათებლებია. მივხვდი, რომ ახლა უფრო სიღრმეში უნდა ჩავიდეთ. ჩემში არ არის ბოჰემური პოეტის ხასიათი, რომელიც მთვრალი აქეთ-იქით დაეხეტება და რაღაცას გაიძახის... დალევა კი მიყვარს, მაგრამ მე ვარ მეცნიერის ტიპაჟი, რომელიც ნათელი გონებით, გამჭრიახად ცდილობს, ყველაფერი დაალაგოს და ზუსტი ტექსტი ააწყოს. პროზაა თუ პოეზია, არ აქვს მნიშვნელობა. ლიტერატურის სხვადასხვა ჟანრში მომისინჯავს თავი და, ზუსტად ამის გამო, რაღაც დონეზე ყველაფერი გამომდის. აგერ, მოთხრობებს ვწერ, ლექსებს, კრიტიკას, ვთარგმნი, პიესაც მაქვს დაწერილი, რომანი დავწერე და ახლა ზღაპარს ვწერ. ჩემი მუშაობის სტილი ხელს მიწყობს, რომ ყველა ჟანრში შევაღწიო. 

- შენს წიგნზე „დამწყები - მაქსიმალისტური რომანი“ ამბობ: „მთელი რომანის განმავლობაში, ნიკოლოზი სხვადასხვა გზით ცდილობს, ადამიანის ცხოვრება გაზომოს. და როდესაც მას ზომავს, მაშინვე უჩნდება მოთხოვნილება, რომ ყოველი დღე აზრიანად, ბოლომდე დატვირთულად გაატაროს, სამყაროს რომელიმე საიდუმლოში გაერკვეს.“ ამ მცდელობით არის „გადაძეძგილი“ (როგორც დავით ანდრიაძემ თქვა) შენი მაქსიმალისტური რომანი. საოცრად აჩქარებული ტემპის ეპოქაში, რისთვის დაგჭირდა დინების საწინააღმდეგოდ ცურვა? 

- „დამჭირდას“ არ ვიტყოდი. რამდენჯერმე დავიწყე რომანის წერა და ვერასდროს ვერ დავამთავრე. არ მყოფნიდა იმის რწმენა, რომ ერთ ტექსტში ამდენი ენერგიის ჩადება ღირდა. ორი წელი უნდა მიახარჯო რაღაცას... ამაზე რომ ვფიქრობდი, წერის სურვილი მალე მიქრებოდა. როცა „დამწყების“ იდეა გაჩნდა, ბოლომდე გამყვა რწმენა, რომ ღირდა ამ რომანის დაწერა. თუმცა, მთლად დინების საწინააღმდეგოდაც, მე მგონი, არ მივლია. იმიტომ, რომ მთელი ეს ინფორმაცია, სამყარო როგორ არის აგებული - რასაც აჩქარებული ტემპით იკვლევს და ყველა დისციპლინას მიედ-მოედება ეს ჩემი პერსონაჟი, ფიზიკის კანონია, ბიოლოგიის თუ მათემატიკის, - ვცდილობდი, ადეკვატურ მეტაფორასთან დამეკავშირებინა. ყოველთვის, როდესაც რომელიმე მეცნიერულ კანონზე ვყვები, რაღაც მეტაფორას ვუსადაგებ, რამაც მკითხველს აღქმა უნდა გაუიოლოს. ფაქტობრივად, ეს იყო ჩემი ორი გამოცდილების გაერთიანება: პირველი - მეცნიერული გამოცდილება, რომელიც, რა თქმა უნდა, უკვე დილეტანტურია და მეორე - ლიტერატურული გამოცდილება. კონკრეტულად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა არ ჰქონდა, რომელ კანონს აღვწერდი რომანში მეტაფორების მეშვეობით. ჩემი მიზანი იყო, მთლიანობაში, მკითხველს გასჩენოდა სურვილი, რომ სამყაროს იდუმალებებში გარკვეულიყო. მინდოდა, გამძაფრებოდა შეგრძნება, რომ მართლა ხანმოკლეა ეს ცხოვრება. ერთი სტადიონისხელა ყოფილა სიცოცხლის ხანგრძლივობა და დრო რომ გადის, რაში გადის? თითქმის, არაფერში. 

- შენ გინდა, მკითხველს ინტერესი გაუჩნდეს, რომ თავად გაერკვეს სამყაროს კანონზომიერებებში? 

- მე მინდა, რომ მკითხველი მიუბრუნდეს სხვანაირ ფიქრებს და სხვანაირ ინფორმაციას, სხვანაირ ლიტერატურას, სხვანაირ მესიჯებს, რომლებიც სამყაროშია გაფანტული. რაც მეტად ვითარდება ტექნოლოგიები, ადამიანი სულ უფრო მომხმარებლურად იქცევა. ყველაფერს იყენებს და ერთხელ არ უფიქრდება, როგორ მივიდა კაცობრიობა, ვთქვათ, კომპიუტერამდე, მობილურ ტელეფონამდე... ხომ დაუჯერებლად საინტერესოა ეს ხაზი - როგორ მოვიდა აქამდე კაცობრიობა?! აი, ეს მინდოდა, კიდევ ერთხელ შემეხსენებინა. 

- რატომ მიგაჩნია, რომ ამ წიგნის დაწერა დინების საწინააღმდეგოდ ცურვა არ არის? იმიტომ, რომ ორივე ტიპის აზროვნება - ტექნიკური და ჰუმანიტარული - შერწყმულია და დინების წინააღმდეგ ცურვას აიოლებს?

- ნორმალური მკითხველისთვის, ვთქვათ, საშუალო დონის მკითხველისთვის მაინც, არ უნდა იყოს ეს რთული რომანი. წიგნი ოქტომბერში გამოვიდა და სულ მწერენ, მელაპარაკებიან. შვიდი თუ რვა რეცენზია თუ გამოხმაურება უკვე დაიწერა. ალბათ, ძირითადად, კარგი მკითხველი მეხმიანება. ეს წიგნი დინების საწინააღმდეგო არის იმ გაგებით, რომ არანაირად არ დამიწერია ბესტსელერის ტიპის ტექსტი და არ ველი, რომ ამ რომანს უცებ ყველა გამოდებს თავის ფეისბუკის გვერდზე ან წიგნის თაროზე. წინასწარ ვიცოდი, რომ ასეთი რამ არ მოხდებოდა. ეს რომანი უფრო დროშია განფენილი. არის წიგნები, რომლებიც 2-3 თვე ყველას ხელში უჭირავს და მერე მათ ივიწყებენ. შეიძლება პრეტენზიულად ვამბობ, მაგრამ მინდოდა, ეს წიგნი დიდ დროზე გაწელილიყო. ახლა იქნება, ერთი თვის მერე, თუ ხუთი წლის მერე, მინდა, რომ მეტ-ნაკლებად კარგი მკითხველი ვერ ასცდეს ჩემს რომანს. ქართველი მკითხველი მაინც... 

- 540 გვერდიანი ინტელექტუალური რომანი დაწერე მათთვის, „ვინც იმიტომ კითხულობს, რომ რაღაცაში გაერკვეს და არა იმიტომ, რომ გაერთოს.“ ეს ჩანაფიქრი რამდენად გამოგივიდა?

- ერთხელ ვთქვი, მგონი, გიორგი კეკელიძესთან ინტერვიუში: სამყაროს ცვლიან მეცნიერები და მერე პოეტები ამ შეცვლილი სამყაროს აღწერას ცდილობენ. პოეტი უნდა გაეკიდოს ამ ცვლილებებს, არ უნდა ჩამორჩეს.

რაც უფრო რთულია ტრანსფორმაცია, მით უფრო რთულია ამ შეცვლილი სამყაროს აღქმა და წარდგენა. მე ვცდილობ, ჩემი ძველი გამოცდილების (ტექნიკური განათლების) გამოყენებით, არ ჩამოვრჩე ცვლილებებს და მკითხველსაც დავეხმარო, რომ სამყარო ადეკვატურად აღიქვას.

„ჩემი ცხოვრების ყველაზე ემოციური მომენტებია რომანში.“ 

- მიგაჩნია თუ არა, რომ „დამწყები“ ყველაზე გულახდილი ნაწარმოებია მათ შორის, რაც კი დაგიწერია? 

- დიახ. ალბათ, ასეა. დაწერილი მაქვს ავტობიოგრაფიული მოთხრობები, მაგრამ იქ მაინც ფრაგმენტული აღწერაა. მიუხედავად ასეთი რთული სტრუქტურისა, რომანის ტექსტი ნახევრად ავტობიოგრაფიულია. ვცდილობდი, რომ სამყაროს კვლევა სულ გადაჯაჭვული ყოფილიყო პერსონაჟის წარსულ ცხოვრებასთან, მის მოგონებებთან. და ნიკოლოზის წარსულის მოგონებები - ეს ჩემი წარსულია, ჩემი ცხოვრების მონაკვეთებია. ამ წიგნში გაშლილია ჩემი ყველაზე მტკივნეული შეცდომები, ჩემი ყველაზე დიდი სიხარულები, ყველაზე მძაფრი შთაბეჭდილებები. თუნდაც, სამყაროს აღქმის კიდევ ერთი პლასტი ავიღოთ: სხვადასხვა ქვეყანაა აღწერილი, ნიკოლოზის მოგზაურობები. როდესაც აღქმის არეალი ფართოვდება, მანდაც ბევრი რამ ხდება. ჩინეთში როცა ხვდები, როცა კოლუმბიაში ხვდები, როცა საკონცენტრაციო ბანაკს ათვალიერებ პოლონეთში... ერთია ქვეყანა, მეორეა, იმ ქვეყანას რა მოაქვს, სად მოგახვედრებს, ვისთან შეგახვედრებს. ჩემი ცხოვრების ყველაზე ემოციური მომენტებია რომანში. 

- მართლაც, წიგნში ცხოვრების ფართო ტილოა განფენილი. რაიმე უხერხულობა თუ ახლდა შენი გულახდილობის თავმოყრას ამ რომანში? 

- რა თქმა უნდა, ახლდა. ეს ეჭვი, ალბათ, ბევრ ავტორს ჰქონია, რომ, აი, აქამდე მოვედი და ამის იქით რაც იყო, დავწერო თუ არა? გული გეუბნება, რომ ყველაფერი ბოლომდე უნდა დაწერო და ტექსტიც აქეთ გიბიძგებს. შენ მაინც, კომპლექსებია თუ რა არის, თითქოს, არ გინდა რაღაც მომენტებზე წერა. მაგრამ მივხვდი, რომ შეიძლებოდა, „დამწყები“ ჩემი magnum opus-ი (საუკეთესო, მთავარი ნამუშევარი) ყოფილიყო, ძალიან მნიშვნელოვანი ტექსტი.

თუმცა, უხერხულობა, რა თქმა უნდა, იყო ჩემში. 

- ახლა არაფერზე გული არ გწყდება? რისი დაწერაც გინდოდა და რასაც ტექსტი ითხოვდა, ყველაფერი დაწერე?

- დიახ. 

- შენ ამბობდი, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია მწერლის ავტოგრაფი, ანუ ვინ არის ამა თუ იმ ნაწარმოების ავტორი, რადგან გადამწყვეტია მკითხველის ნდობა ავტორის მიმართ. „დამწყები“ კიდევ ერთხელ გადაამოწმებს, რამდენად გენდობა შენი მკითხველი. მაგრამ შენ თუ ენდობი მკითხველს? ამ წიგნის დაწერა ნიშნავდა თუ არა მკითხველისთვის ნდობის გამოცხადებას? 

- სინამდვილეში, მკითხველს ვერც ვგრძნობდი. ერთი მხრივ, კი ვილაპარაკე ბევრი იმაზე, რომ მნიშვნელოვანია, სამყაროს გარდაქმნის თემატიკა საინტერესო გავხადო მკითხველისთვის და, რა თქმა უნდა, დღევანდელი მკითხველისთვის. მაგრამ ეს თემატიკა ხვალინდელი და ზეგინდელი მკითხველისთვის ხომ უფრო საინტერესო იქნება? ვცდილობდი, მშრალად ინტელექტუალური ტექსტი კი არ ყოფილიყო, რომელიც ადამიანს თავს მალე მოაბეზრებდა, არამედ, ისეთი უნდა ყოფილიყო, რომელიც მაინც ჩაითრევდა. ეს მიზანი ნამდვილად მქონდა. მივხვდი, რომ ავტობიოგრაფიულიც უნდა ყოფილიყო. მერე სხვადასხვა ხაზი გაჩნდა, მათ შორის, სიყვარულის თემა. სიყვარულზეც ხომ არის ეს რომანი?! 

- რა თქმა უნდა. 

- ის სიუჟეტიც გამოიძერწა ნელ-ნელა, რამაც მკითხველი უნდა მიიზიდოს; და ის მეცნიერულ-მეტაფორული ნაწილიც, რომლითაც, თუნდაც, გაძეძგილი წიგნი, მაინც აღქმადი უნდა ყოფილიყო. 

- გქონდა შინაგანი რწმენა, რომ შენი ლექსების მკითხველი ამ წიგნსაც წაიკითხავდა?

- დიახ, რომ დავაზუსტოთ, ასეა. თუ ჩემი ლექსების აღქმა აქვს, ალბათ, რომანსაც აღიქვამს. 

- ამ წიგნში მთელი შენი ცხოვრებაა თავმოყრილი. როგორ ფიქრობ, შინაგანი რესურსი მოგცემს საშუალებას, რომ კიდევ სხვა რომანი ან რომანები დაწერო? 

- ეს ძალიან საჭირო და პრობლემური კითხვაა. როდესაც დიდ ტექსტს ამთავრებენ - მე პირველად დამემართა ასეთი რამ - მერე პაუზა დგება და იწყება გადამოწმება, დაგროვილი მასალის გადამუშავება და ახლის ძებნა... ამის შემდეგ, რაღაც სხვა უნდა დაიწყო. შეიძლებოდა, ლექსებს დავბრუნებოდი.  მაგრამ, მე მგონი, უკვე ამოვვარდი პოეტის რეჟიმიდან. 2019 წლის იანვარში დავიწყე რომანის წერა და იმის შემდეგ, ფაქტობრივად, ლექსი აღარ დამიწერია. რომანის დამთავრების მერეც ვერ დავწერე ლექსი. შემდეგ ვფიქრობდი, ამ ნიკოლოზის ცხოვრება ხომ არ გამეგრძელებინა და მეორე ტომი ხომ არ დამეწერა. დავიწყე კიდეც მუშაობა, მაგრამ მალევე მივხვდი, რომ ეს არ უნდა გამეკეთებინა. მეორე პირივით იქნებოდა და ვერ მოახდენდა შთაბეჭდილებას, ისევ ამ კონცეფციის და პრობლემატიკის შიგნით თუ ვიტრიალებდი. და, ალბათ, არც ჩემთვის იქნებოდა დიდად საინტერესო. მერე წავედი და ჩემი ძველი არქივი გამოვიტანე, ძველისძველი ხელნაწერები, 1990-იანი წლებიდან მოყოლებული. 

- გამოქვეყნებული თუ გამოუქვეყნებელი?

- გამოუქვეყნებელი. ზოგი რამ მახსოვდა, ზოგი აღარც მახსოვდა. ჩავუჯექი და ამ მასალის გადამუშავება დავიწყე. დაუმთავრებელ ტექსტებში რომანიც ვიპოვე, პიესაც, მოთხრობებიც. მაგით გავერთე, კარგად მიშველა ცოტა ხნის განმავლობაში. ტექსტებს გაშიფვრა სჭირდებოდა, თავიდან გადაწერა, კომპიუტერში აკრეფა... ყველაზე მეტად გულმა საითაც გამიწია, ეს იყო 25 წლის წინ დაწყებული ზღაპარი. მაშინ შვილები არც მყავდა, დისშვილები მყავდა - ნათია და თათია. პატარები იყვნენ და „ნათიას და თათიას თავგადასავალი“ - ასეთი ზღაპრის წერა დავიწყე. ახლა ამაზე ვმუშაობ და ვფიქრობ, ეს იქნება სწორედ ის სხვანაირი პროზა, პრინციპულად სხვანაირი, რაზე მუშაობაც სახალისოა და არანაირად არ არის იმ გამოცდილების გაგრძელება, რითიც აქამდე მოვედი. ეს იქნება წიგნი-ზღაპარი, რომანივით. იქ ძალიან ბევრი ლიტერატურული რემინისცენციაც არის, სიტყვებით თამაშიც. 

- უფროსებისთვის წერ თუ ბავშვებისთვის? 

- დიდებიც ძალიან იხალისებენ და ისე უნდა დავწერო, რა თქმა უნდა, რომ ბავშვებისთვისაც იყოს. ბავშვური ალოგიკური ლოგიკაა ბევრი. 

- ლუის კეროლი გამახსენდა. 

- ასეთი ზღაპრების დიდი გამოცდილება, რა თქმა უნდა, გააზრებული მაქვს. მინდა, რომ მათზე დაყრდნობით სხვანაირი გავაკეთო და თუ გამომივა, ბედნიერი ვიქნები. ამის გარდა, დავიწყე იმ თარგმანების თავმოყრა, რაც მთელი ამ ხნის განმავლობაში გამიკეთებია. ყველაფერი გაფანტული იყო. ვიხსენებდი, ძველ ჟურნალ-გაზეთებში ვეძებდი, ვპოულობდი... ოცამდე ქვეყნის სამოცდაათამდე ავტორი გამოდის, ალბათ, დაახლოებით 600 გვერდი დასჭირდება. მინდა, ჩემი პოეტური თარგმანებიც ერთ წიგნად გამოვცე.

„დილით რომ ვიღვიძებდი, უკვე სიზმრებიდან მომყვებოდა იმის ცოდნა, რომანი როგორ უნდა გამეგრძელებინა.“

- დროის საკმაოდ დიდ მონაკვეთში, თითქმის 10 წლის სხვაობით, დაწერილი გაქვს ორი ლექსი, რომლებშიც არის შიში, რომ ლექსებს ვეღარ წერ, ან აღარ მოგწონს საკუთარი ლექსები. ესენია „ფინალი“ (2011) და „რამ დაგაბერა, პოეტო“ (2019). ახლა, როცა რომანის ავტორი ხარ, როგორ აფასებ საკუთარ თავში გაჩენილ ამ ეჭვებს პოეზიის მიმართ? მით უმეტეს, თქვი, რომ ლექსი ვეღარ დაწერე იმის შემდეგ, რაც რომანის წერა დაიწყე. 

- მაგრამ სევდაც აღარ მაქვს. არ მინდება ლექსის დაწერა. ასეც მომხდარა, რომ პოეზიით დაუწყიათ და... იგივე ოთარ ჭილაძე რომ გავიხსენოთ, რაც რომანების წერა დაიწყო, ლექსს ვეღარ წერდა, სულ ერთი-ორი ლექსი დაწერა. ეტყობა, ასეთი რაღაცები რომ გამახსენდა, ვიფიქრე, ბუნებრივია-მეთქი. ხდება, რომ კონკრეტულ ეტაპზე ერთ პროცესს ემოციურად ამთავრებ და სხვაზე გადადიხარ. რომანის წერა ჩემთვის უფრო ღრმა ემოციის მატარებელი აღმოჩნდა. შეიძლება, უცნაური იყოს, მაგრამ პოეტის ფსიქოსომატური მდგომარეობა როგორია? საკუთარი თავი რომ აღვწერო, პოეტი ცხოვრობს ჩვეულებრივი, ყოფითი ცხოვრებით და, უცებ, სადღაც რაღაც დეტალი გაკრთება, უცებ რაღაცას იჭერს და ერთი დღის განმავლობაში წერს ლექსს. მერე ისევ ჩვეულებრივ, ყოფით რეჟიმზე გადადის. შემდეგ კიდევ რაღაცას იჭერს, დაწერს ლექსს და ყოფას უბრუნდება. რომანის წერა გაცილებით მძაფრი პროცესი იყო, იქიდან გამომდინარე, რომ წელიწადნახევრის თუ ცოტა უფრო მეტი ხნის განმავლობაში, ემოციურად სულ დატვირთულად ვგრძნობდი თავს. მეძინა თუ მეღვიძა, ამ პერსონაჟის ფიქრებში ვიყავი, სულ ამ რომანს ვუტრიალებდი. რეჟიმიც კი შემეცვალა. ადრე, ძირითადად, ღამე ვწერდი. ახლა კი, დილით რომ ვიღვიძებდი, უკვე სიზმრებიდან მომყვებოდა იმის ცოდნა, რომანი როგორ უნდა გამეგრძელებინა. დილიდანვე ვიწყებდი წერას და აღარ ჰქონდა მნიშვნელობა, დღე იყო თუ ღამე, მთელი ჩემი ცხოვრება იმდენად მოიცვა წერის პროცესმა. აქედან გამომდინარე, შეიძლება, იმიტომ არ მინდება პოეტის მდგომარეობაში ყოფნა, რომ ეს მდგომარეობა მაინც მომენტალურია, ჩნდება-ქრება, ჩნდება-ქრება... მე კი ახლა მინდა, რომ სულ ვიყო ამ ოკეანეში. 

- ლექსის წერის დროს რომ ჩნდება და ქრება, ამას რას დაარქმევ? 

- მგონი, ცოტა უტრირება გამომივიდა. ჩვეულებრივი ყოფით კი ცხოვრობს პოეტი, მაგრამ მაინც მუდმივი შინაგანი მზადყოფნა აქვს. სულ ელოდება, სულ ცდილობს, რომ რაღაც დაინახოს. თუ ამ მზადყოფნაშია, უცებ ქუჩაში რაღაც ნივთი თუ ადამიანი გაკრთება, ან ჟღერადობაში რაღაც გაკრთება და პოეტმა უკვე იცის, რა უნდა დაწეროს. აქტიურ პოეტს ეს შინაგანი მზადყოფნა ყოველთვის აქვს. თორემ, პასიური პოეტებიც არიან, რომლებიც ამ შინაგანი მზადყოფნის მდგომარეობით არ ცხოვრობენ. ალბათ, მე ახლა პასიური პოეტის მდგომარეობაში გადავედი. უცებ, შეიძლება, რაღაც დამეჯახოს და ისევ დავწერო ლექსი. მაგრამ სისტემატურად აღარ მოდის ის უცნაური ხედვა, რაც ლექსში უნდა ჩაიდოს. „ფინალი“ რომ დავწერე, იმის მერე საერთოდ ვერ ვწერდი. საკუთარ თავს განაჩენი გამოვუტანე-მეთქი, ვფიქრობდი. 

- ახლა მინდა, შენს მეუღლეზე გკითხო, მაია სარიშვილზე. გამოგიტყდები, სულ მაინტერესებდა თქვენი ურთიერთობა იმიტომ, რომ ორივე მეტისმეტად საინტერესო ადამიანი ხართ. ვინც მაიას პირადად იცნობს, ან მისი ლექსები წაუკითხავს, ყველამ იცის, რამდენად ფაქიზი, რამდენად განსაკუთრებული პოეტი და ადამიანია.  2009 წელს, „ცხელი შოკოლადისთვის“ მიცემულ ინტერვიუში, მან თქვა: „მაია არის ორი: ერთი ყველასთვის და მეორე - თავისთვის.“ ისეთი გამონათქვამია, თითქოს, ოჯახის წევრების ადგილსაც აღარ ტოვებს. შენი მაია უფრო რომელია? 

- მე კიდევ პირიქით ვიტყოდი, რომ მაიას დიდი წილი არის ოჯახისთვის. უბრალოდ, ეგ არავინ იცის, როგორია ოჯახში, როგორია შვილებთან ურთიერთობაში, ჩემთან ურთიერთობაში. როგორ იხსნება ხოლმე... გარე თვალისთვის, შეიძლება, სულ სხვანაირი ჩანდეს. მაგრამ ის მაია, რომელიც ოჯახში ხუმრობს თავისი გურული იუმორით; რომელიც თავისებური ინფანტილური სიბრძნით რაღაცას გახვედრებს, თუ ბავშვებს ახვედრებს, თან აცინებს... მერე სადღაც იკეტება, მერე მაინც გამოდის და იხსნება. მარტო მე და ბავშვებმა ვიცით ეგ მაია, სხვანაირი, მესამე მაია. თუ არსებობს ყველასთვის და არსებობს თავისთვის, არის მესამე მაიაც - ოჯახის გარემოში. და მხოლოდ ჩვენთვისაა საცნობი მისი ეს შტრიხები, რომლებიც მომნუსხველია და უცხო თვალისთვის დაუნახავია. 

- მაგრამ არ შეიძლება, განსაკუთრებით საინტერესო არ იყოს ის მაია, რომელიც თავისთვის არის. შენ თუ გეძლევა საშუალება, ზოგჯერ მაინც შეიხედო ამ „თავისთვის მაიას“ სივრცეში?

- თავისთვის მაია იყო ხოლმე, კარადაში რომ ჩაჯდებოდა და ლექსს წერდა. მერე ამ ლექსს გაჩვენებდა და ან დაინახავდი იმ მაიას, კარადაში რომ იჯდა, ან ვერ დაინახავდი... იმ ლექსით თუ მიხვდებოდი. ხდება, რომ მაია თავის თავში ჩამალული და ჩატრიალებულია, ემოციებს გარეთ არ უშვებს. მაგ დროს მძიმდება გარემო, რა თქმა უნდა. ყველა ვცდილობთ და ბავშვები განსაკუთრებით ცდილობენ ხოლმე, რომ როცა თავის თავში ჩაიკეტება, გასაღები მოუძებნონ და მოარგონ, რომ გახსნან.

„დიდი გამოცდილება დაგროვდა ისე, რომ ბოლომდე არ გაუნიავებია ჩემი ფიზიკური თუ სულიერი ენერგია.“

- ახლა პირიქით მინდა, გკითხო: შენ რამდენი თავისუფლება გჭირდება ოჯახისგან? 

- ეგ რთული საკითხია. თავისუფლება ისეთი რამეა, სადღაც შეზღუდულია, სადღაც დაშვებულია... ცხოვრობ ასეთი წესებით, მერე ცხოვრობ სხვა წესებით. მერე ამ წესებს ერთმანეთში ურევ, შენ თვითონაც აირევი ხოლმე, მერე ისევ ალაგებ. ეგ არის ცხოვრება. მეც ამრევია ეგ წესები, მერე ისევ დალაგებულა... 

- სხვანაირად გკითხავ. განვლილ წლებს რომ გადავხედოთ, შენი ცხოვრება პირადად შენ რამდენად გეკუთვნოდა? 

- არ ვიცი, ალბათ, მაგ რომანშიც ჩანს, რომ ბევრი რამ მოვახერხე (იცინის). 

- შენს ამჟამინდელ ასაკში ყველაზე კარგი რა არის? 

- აბსოლუტურად არ მაქვს განცდა, რომ ცხოვრება მთავრდება. ძალიან ახალგაზრდულად ვგრძნობ თავს. თანაც, დიდი გამოცდილება დაგროვდა ისე, რომ ბოლომდე არ გაუნიავებია ჩემი ფიზიკური თუ სულიერი ენერგია. ცხოვრების ხალისი მაქვს, ამაზე უკეთესი რა უნდა იყოს?! ამ ასაკში ბევრი ამთავრებს ხოლმე ცხოვრებას. 

- რატომ? 

- შინაგანად გამტყდარია და იმიტომ, ხელი აქვს ჩაქნეული. არ გვინახავს 54-55 წლის ასაკში გამტყდარი ადამიანი?! ეს დიდი პრობლემაა. მაგრამ სხვა მაგალითებიც ხომ გვაქვს? აგერ, ბესიკ ხარანაული წელიწადში სამ წიგნს გამოსცემს და შესანიშნავ ჯანზეა. ცხოვრება უხარია! ლია სტურუა მოკლე კაბით დადის. ლანა ღოღობერიძე ჩოგბურთს თამაშობს, წიგნი გამოუშვა და ფილმი გადაიღო 91 წლის ასაკში. შინაგანად მეც ასეთი ვარ და ასეთივე მინდა ვიყო, მათ ასაკამდე თუ მივაღწიე.

- დიდი მადლობა საინტერესო საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ შენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატა ეკუთვნის გერმანელ კომპოზიტორს ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენს (1770-1827): „იმისთვის, რომ რაღაც ნამდვილად მშვენიერი შევქმნა, მზად ვარ, ნებისმიერი წესი დავარღვიო.“

- მე მგონი, არ არის „მშვენიერი“ ასე მნიშვნელოვანი, რომ მის შესაქმნელად ყველა წესი დავარღვიო. მე ჩემი ოსტატური გზები მაქვს. თუ ვიგრძენი, რომ წესის დარღვევა არ ღირს, არ დავარღვევ და მაინც შევქმნი... ნამდვილად მშვენიერს (იცინის). 

- მეორე ციტატის ავტორია ქართველი მწერალი ბესიკ ხარანაული (1939) „ცხოვრება ცოდნა და არცოდნა, ქონა და არქონა და სხვა ურთიერთსაწინააღმდეგო ცნებები კი არაა, არამედ, მათთან დელიკატური მოქცევა.“

- ძალიან სწორი ნათქვამია. პრინციპში, ადამიანი რამდენად არის ჩამოყალიბებული, რამდენად არის შემდგარი და რეალიზებული, - ეს ყველაფერი მოქცევის წესებში ჩანს ხოლმე ძალიან კარგად. თუ ასეთია ადამიანი, რაც ჩამოვთვალე, ის ახერხებს დელიკატურ მოქცევას. თუმცა, რა თქმა უნდა, არიან განსხვავებულებიც, რომლებსაც დელიკატური მოქცევა არ შეუძლიათ და ძალიან უხეშად ეკონტაქტებიან სამყაროს. მაგრამ, ამის მიუხედავად, საკუთარ ენერგეტიკას ატარებენ და ამ არადელიკატური მოქცევით თავისი ხიბლი შემოაქვთ სამყაროში. თავისი ახალი წესების დამკვიდრებას უწყობენ ხელს. არსებობენ ასეთი ადამიანები. 

- მაგალითად? 

- ჩარლზ ბუკოვსკი, მაგალითად. ტექსტებშიც და ყოფაშიც უხეში იყო, თუმცა, ყველას უყვარდა. მოკლედ, ასეთი ხალხიც საჭიროა და ისეთიც. პირადად მე, ბესიკ ხარანაულის ციტატაში როგორიც არის აღწერილი, უფრო ისეთი ვარ. 

ფოტომასალა: ზურაბ ქურციკიძე