- შორენა, შენს უფრო ძლიერ მხარედ ინტელექტი მიგაჩნია, თუ ხასიათი?

- რა კარგი კითხვაა! ახლა ვმუშაობთ წიგნზე, რომელიც ქეთი სადღობელაშვილის ინტერვიუებისგან შედგება და გამახსენდა ჯაბა იოსელიანის ინტერვიუ, რომლის სათაურია „მაინც ხასიათია ყველაფერი!“ მე მიყვარს ხოლმე თქმა, რომ ცხოვრებაში მთავარია სულისკვეთება. ალბათ, ხასიათი და სულისკვეთება უფროა ჩემი ძლიერი მხარე. 

- 13 წლის იყავი, როცა საქართველოდან წახვედი. ჯერ კვიპროსზე სწავლობდი, შემდეგ - ამერიკაში. რა იყო ყველაზე რთული 13 წლის, ანუ გარდატეხის ასაკში მყოფი გოგონასთვის, რომელიც სახლიდან შორს, უცხო ქვეყანაში ცხოვრობდა? 

- ჩემთვის მნიშვნელოვან რამდენიმე მომენტს გავიხსენებ. ერთი ის არის, რომ ძალიან თბილ ოჯახში გავიზარდე, ბებია-ბაბუას გარემოცვაში. 13 წლის ვიყავი, როცა ბებია გარდაიცვალა. ამიტომ, ეს თავისთავად იყო ძალიან მტკივნეული პერიოდი. თანაც, ფიზიკურად მოვწყდი ჩემთვის მშობლიურ გარემოს. აღმოვჩნდი ჩვენს მეგობარ ოჯახში, რომელშიც სულ სხვანაირი გარემო დამხვდა. იქ ცხოვრობდა ლიზა, ჩემხელა გოგო და ჩვენ ერთად ვემზადებოდით ინგლისურ სკოლაში მისაღები გამოცდებისთვის. იმ პერიოდში მქონდა გამძაფრებული გრძნობა, რომ რაღაც მისია მაკისრია; რომ პასუხისმგებლობა მაქვს როგორც ოჯახის, ისე ქვეყნის მიმართ. ძალიან უცნაურად შეიძლება ჟღერდეს, - რა ქვეყნის მიმართ პასუხისმგებლობა უნდა გქონდეს 13-14 წლის ასაკში?! მაგრამ, რატომღაც, ოჯახში ასეთი პათოსით გაგვზარდეს, რომ - თქვენ მარტო საკუთარ თავს კი არ უნდა გამოადგეთ, არამედ, უნდა გამოადგეთ საკუთარ ქვეყანასაც. უცხოეთში 1993 წელს გამგზავნეს, როცა საქართველოში, პრაქტიკულად, სკოლაც ვეღარ ფუნქციონირებდა. მივდიოდი სკოლაში, მაგრამ გაკვეთილები არ გვიტარდებოდა და ფეხით ვბრუნდებოდი უკან, ვერიდან ნუცუბიძის პლატოზე. საერთოდ, სასკოლო პროცესი ძალიან მიყვარდა და ბევრი კარგი მეგობარი მყავდა. მაგრამ ჩემს მშობლებსაც ჰქონდათ პასუხისმგებლობა, ყველაფერი გაეკეთებინათ, რომ შვილებს მაქსიმალურად კარგი განათლება მიგვეღო. აბსოლუტურად არ ზრუნავდნენ საკუთარ კეთილდღეობაზე. ამიტომ, მძაფრი განცდა მქონდა, რომ პასუხისმგებელი ვარ, კვიპროსში ცხოვრების და სკოლაში სწავლის ყოველი წუთი მეცადინეობას დავუთმო, ბევრი ვიკითხო. ვსწავლობდი ინგლისურ სკოლაში, რომელიც საერთაშორისო ინგლისური გამოცდებისთვის გვამზადებდა. ჩემს თავს იმის უფლებასაც არ ვაძლევდი, რომ დიდხანს მესეირნა ქუჩაში, ან კინოში წავსულიყავი. დანაშაულის განცდა მქონდა ნებისმიერ დროს, როცა არ ვმეცადინეობდი. შესაძლოა, ეს ბოლომდე ჯანსაღი განცდა არ იყო. 

- რისკებს როგორ აფასებ? შენი 13 წლის შვილი რომ წავიდეს უცხოეთში დიდი ხნით, რა რისკს დაინახავ ამ გადაწყვეტილებაში?

- დიდი ხანია, იმ აზრზე ვარ, რომ ამ ასაკში ჩემს შვილებს საზღვარგარეთ საცხოვრებლად არ გავუშვებ. მოზარდს, სულ მცირე, 18 წლამდე ხერხემალი, ფასეულობათა სისტემა ოჯახში უნდა ჩამოუყალიბდეს; ბავშვმა მომწიფება მისთვის მშობლიურ გარემოში უნდა დაასრულოს. საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე, ამ დასკვნამდე მივედი. ის კი არა, მერეც არ ვიჩქარებ, განსაკუთრებით, ბიჭების შემთხვევაში. თუ უნივერსიტეტში სწავლას განაგრძობენ, სულაც არ არის აუცილებელი, ბაკალავრიატი უცხოეთში დაამთავრონ. თუ მათი სურვილი იქნება, რა თქმა უნდა, მხარს დავუჭერ, მაგრამ მე არ წავახალისებ. მირჩევნია, რომ კიდევ უფრო დაღვინდნენ, ვიდრე ქვეყნიდან გავლენ. მაშინ უცხოეთში ცხოვრების გამოცდილება მათთვის მხოლოდ სარგებლობის მომტანი იქნება. დამოუკიდებლად ცხოვრება ადამიანს აყალიბებს, აწრთობს, ბევრ კარგ უნარ-ჩვევას სძენს. მაგრამ, მე მგონი, საფრთხეც ბევრია, მით უმეტეს, ახალგაზრდებისთვის. რა თქმა უნდა, შეიძლება, ისე ისწავლო ამერიკაში ან ევროპაში, რომ საერთოდ არ გაინტერესებდეს სარისკო სივრცეების სამყარო, ვთქვათ, კლუბური ცხოვრება, მისთვის თანმდევი რისკებით. მაგრამ მაინც ჯობია, უკვე ჩამოყალიბებული ფსიქიკის ადამიანი წავიდეს თავისი ქვეყნიდან დიდი ხნით. ამ შემთხვევაში, მგონია, რომ უფრო პროდუქტიული იქნება ის ცოდნა და გამოცდილება, რასაც უცხოეთში შეიძენს. 

- ამერიკაში ორ პროფესიაში აიღე ბაკალავრის ხარისხი: საერთაშორისო ურთიერთობებში და ფილოსოფიაში. ამ ცოდნამ რა მოგცა ისეთი, რაც შენთვის დღემდე მნიშვნელოვანია?

- თავიდან სამედიცინოზე ვაპირებდი სწავლას. ამერიკაში ასეთი სისტემაა: პირველი 4 წლის განმავლობაში „პრესამედიცინო სწავლებას“ გადიხარ, ფუნდამენტურ მეცნიერებებს სწავლობ და ამ მიმართულებით აგროვებ კრედიტებს. ამის შემდეგ აბარებ სამედიცინო ფაკულტეტზე. მეც ასეთი განწყობით დავიწყე სწავლა - ბიოლოგიის, ფიზიკისა და ქიმიის მიმართულებით. მაგრამ ამერიკაში რომ ჩავედი, აღმოჩნდა, რომ ჩაკეტილი სივრციდან, სადაც მარტო ვიყავი წიგნებთან, - დიდ და მრავალფეროვან სამყაროში მოვხვდი. კვიპროსი პატარა კუნძულია, სადაც მაინცდამაინც არ არის განვითარებული ინტელექტუალური თუ კულტურული ცხოვრება. ამერიკაში კი ვსწავლობდი ბოსტონში, რომელიც ყველაზე სტუდენტური საერთაშორისო ქალაქია. ჩემი უნივერსიტეტი საშუალებას გვაძლევდა, რომ პარალელურად აგვეღო საგნები სხვადასხვა უნივერსიტეტში, მაგალითად, ჰარვარდის უნივერსიტეტში, მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიების უნივერსიტეტში... ასევე, შეგვეძლო, ძალიან საინტერესო ლექციებს დავსწრებოდით, არაჩვეულებრივი სტუმრები ჩამოდიოდნენ. მაგალითად, ალ გორთან იყო შეხვედრა, ჩინუა აჩებესთან - ნობელიანტ მწერალთან, ნოამ ჩომსკისთან. ყველაფერზე მინდოდა დასწრება და უცებ მივხვდი, რომ აბსოლუტურად ვერ მოვახერხებდი კონცენტრირებას ლაბორატორიულ სამუშაოზე, როდესაც სამი საათი უნდა ვმსხდარიყავით და, მაგალითად, ტარაკნების ქცევას დავკვირვებოდით. პირველ კურსზევე გადავწყვიტე, რომ უნდა გამეფართოებინა იმ საგნების პროფილი, რასაც ვსწავლობდი. იმის გამო, რომ ყველაფერი მაინტერესებდა - როგორც პოლიტიკა, ისე ეკონომიკა, ისე ანთროპოლოგია, ისე სოციოლოგია... ყველაზე მარტივად რასაც მივადექი, საერთაშორისო ურთიერთობები იყო. ეს ფაკულტეტი ბევრ მიმართულებას მოიცავდა საკუთარ თავში. თანაც, ჩემს უნივერსიტეტს (Tufts University, Boston) საერთაშორისო ურთიერთობების ძალიან ძლიერი ფაკულტეტი ჰქონდა. იგივე ეხება ფილოსოფიასაც. კითხვა მიყვარდა და რაღაცას ვეძებდი. ახლა რეტროსპექტულად ვფიქრობ, რომ აზროვნების ხერხემალს ვეძებდი. ვიღაც თუ კლუბში დადიოდა და ცეკვავდა, მე, ჩემს მეგობრებთან ერთად, დილის ხუთ საათამდე ვიჯექი კაფეში და დაუღალავად ვლაპარაკობდით კაფკაზე, ჰეგელზე, ნიცშეზე, დოსტოევსკიზე; დროზე, როგორც მეოთხე განზომილებაზე... ეს იყო ჩემი ჰობიც, ჩემი ინტერესების სფეროც. ამიტომ დავამატე ფილოსოფია.

„ქრისტიანულ ფილოსოფიას რომ მივაგენი, უცებ მივხვდი, რომ ეს ნამდვილად ჩემია.“

-  ფილოსოფიამ რა შეგძინა ისეთი, რაც დღესაც შენი აქტიური რესურსია?

- ფილოსოფია აზროვნების უნარ-ჩვევებს გაძლევს. საკუთარი აზრების კონსტრუირებაში, დალაგებაში გეხმარება. როდესაც გიწევს, დიდ ტექსტებს გაუმკლავდე, ძალიან მალე შეძლო ცოდნის სწორად დახარისხება და მთავარი აზრის გამოტანა, - ლოგიკური და კომპლექსური აზროვნების უნარ-ჩვევები გიყალიბდება. ერთსაც დავამატებ. რამდენადაც ექსტრავერტული ხასიათი მაქვს, იმდენადვე ინტროვერტი ვარ. მგონია, რომ ჩემი შინაგანი თუ სააზროვნო სივრცისთვის ფილოსოფია ძალიან მნიშვნელოვანი იყო: ღირებულებები და ფასეულობათა სისტემა, რასაც ვეძებდი, აქ ვიპოვე. ქრისტიანულ ფილოსოფიას რომ მივაგენი, უცებ მივხვდი, რომ ეს ნამდვილად ჩემია. მგონია, რომ სრულიად გააზრებულად ვეძებდი ფასეულობათა ამ სისტემას. 

- ის, რაც შენს ხასიათში აშკარად ჩანს, არის ერთგვარი სითამამე, როდესაც არ გაურბიხარ დაპირისპირებას საზოგადოებისთვის ცნობილ ადამიანებთან, რომლებთან კამათს ბევრი ვერ ბედავს. მათ შორის ჩამოვთვლი ნიკა გვარამიას, თამარ ჩერგოლეიშვილს, ხათუნა გოგორიშვილს, კახა ბენდუქიძეს... კამათის აზარტი გაქვს, სამართალს ეძებ, ინტელექტს ავარჯიშებ, თუ რა არის შენი შინაგანი მოტივაცია, როცა ინტელექტუალურად მკვრივ და, ზოგჯერ, აგრესიულ ადამიანებს უპირისპირდები? 

- სამართლიანობა და უსამართლობაც ხომ პირობითი ცნებებია?! თუმცაღა, მე ვფიქრობ, რომ არსებობს სამართლიანობის განცდა, რომელსაც ადამიანები ზურგის ტვინით ვგრძნობთ. არ აქვს მნიშვნელობა, რა განათლება, ან რა სოციალური სტატუსი გვაქვს. სამართლიანობის განცდა ერთ-ერთი ინსტინქტია და ეს მეც ნამდვილად მაქვს. მეორე ის არის, რომ შეიძლება, ჩემდა სამწუხაროდ, არ მაქვს მარცხის ან შეცდომების დაშვების კომპლექსი. თუ რაღაც შემეშალა, ან არ გამომივიდა, ამით ჩემი თვითშეფასება დიდად არ ზარალდება. ბევრად ჭარბობს ადამიანთან ურთიერთობის, თუნდაც, პაექრობის ინტერესი, ცნობისმოყვარეობა. 

- აზარტიც? 

- დიახ, აზარტიც. სიმართლე ხომ ჩემს მხარეს არის და რამ უნდა დამაბრკოლოს?! - ამ ფიქრით გაბედულად შემიძლია დისკუსიაში შესვლა. ჩემი ხასიათის თვისება ის არის, რომ არასოდეს მიცდია, შევფუთულიყავი. არასოდეს მიზრუნია საკუთარ იმიჯზე: ეს რომ გავაკეთო, როგორ გამოჩნდება?! ის რომ გავაკეთო, რას მომიტანს?! ასეთი რაციონალური გათვლა სხვადასხვა საზოგადოებრივ თუ არასაზოგადოებრივ საქმიანობაში არასდროს მქონია. ყოველთვის მამოძრავებს გულწრფელი ინტერესი რაღაცის მიმართ, - როგორც ადამიანური, ისე ინტელექტუალური ინტერესი, ასევე, დადებითი გავლენის მოხდენის სურვილი. ძალიან არ მიყვარს სიტყვა „ამბიცია“ და ეს თუ გვერდიდან ჩანს, როგორც ამბიცია, არ გამიხარდება. რაღაც კარგის გაკეთების გულწრფელი სურვილია მაინც წამყვანი. მახსოვს, სანამ კახა ბენდუქიძესთან ცნობილ ეთერზე წავიდოდი, მამას მეგობარმა დამირეკა და გამაფრთხილა: არ ვიცი, რატომ დასთანხმდი ამ ეთერში მონაწილეობას, მაგრამ, ჩემი თხოვნა იქნება, ციფრებზე თუ ჩამოვარდა ლაპარაკი, არ შეყვე ამ ციფრებში იმიტომ, რომ ისე აკენწლავს სიტუაციას, შენ ვერ მოახერხებ და ვერ მოასწრებ რეაგირებასო; ვერავინ მოასწრებს, რადგან სხარტი მანიპულირების დიდოსტატია ბენდუქიძეო. როგორც მამას მეგობარმა მითხრა, ზუსტად ისე მოხდა. მე, რა თქმა უნდა, ციფრებზე კამათში შევტოპე და რაღაც მექანიკური შეცდომა დავუშვი. მაგრამ ეს შეცდომა იმ გადაცემაში ასე მძაფრად არ აღმიქვამს. ვერ მივხვდი, რამ გამოიწვია შემდეგ ასეთი აჟიოტაჟი და არაერთგვაროვანი გამოხმაურება. ექვსი ჟურნალისტი იჯდა ბენდუქიძის პირისპირ, მაგრამ საუბარი, თითქოს, სულ ჩვენ ორს შორის მიმდინარეობდა. გადაცემის შემდეგაც, საათნახევარი ვიდექით „მაესტროს“ ეზოში და კახა ბენდუქიძესთან ვსაუბრობდით. კი არ ვპაექრობდით, ვსაუბრობდით და მასთან საუბარი ჩემთვის ძალიან საინტერესო იყო. ამიტომ,  ეს შემთხვევა არ აღმიქვამს, როგორც - „ვაიმე, რა დამემართა! რა საშინელი მარცხია! ახლა რა მეშველება!“ ეს კომპლექსი არ მაქვს. 

- იმის გამო, რომ დიდხანს დამოუკიდებლად ცხოვრობდი, არ გამკვირვებია, როცა წავიკითხე: „ვერ ვიხსენებ ვერცერთ ჩემს პრინციპულ გადაწყვეტილებას, რომელიც ვინმესთან შემეთანხმებინოს. გადაწყვეტილების სხვასთან შეთანხმების ჩვევაც კი არ მქონდა და ეს საკმაოდ გვიან, საკუთარი ოჯახის შექმნის მერე ვისწავლე, ისიც, ძალიან მტკივნეულად და ისიც, მხოლოდ სანახევროდ.“ 

- დიახ, ასეა, დღემდე ვსწავლობ. 

- ფიქრობ თუ არა, რომ შეთანხმების ჩვევის არქონამ დაგაზარალა საქმიან თუ პირად ურთიერთობებში?

- ნამდვილად. გაცილებით მეტად დამაზარალა, ვიდრე მარგო. გარგებს იმ შემთხვევაში, როდესაც სწრაფად გჭირდება გადაწყვეტილების მიღება და ამისთვის უნდა გეყოს თავდაჯერება თუ გამბედაობა. მაგრამ ხშირად აღმოვჩენილვარ რთულ სიტუაციაში როგორც პირად, ისე საჯარო ცხოვრებაში. გვიან მახსენდება ხოლმე, რომ როცა ასეთი რთული გადაწყვეტილების ან რთული არჩევანის წინაშე დგახარ, მოდი, დაელაპარაკე ადამიანებს. გარშემო ყოველთვის არიან გულწრფელი გულშემატკივრები. სრულიად უცხო ადამიანმა შეიძლება გითხრას ერთი წინადადება, რომელიც ახალ ჰორიზონტს გაგიხსნის. მაგრამ რთულ სიტუაციაში გაიაზრო, რომ, მოდი, ერთი წამი, სანამ ამ გადაწყვეტილებას მივიღებ, გარშემო მყოფებს დავეკითხები, - ეს ძალიან გვიან ვისწავლე და ახლაც სწავლის პროცესში ვარ. 22 წლამდე სულ მარტოს მიწევდა ნებისმიერი გადაწყვეტილების მიღება. საკუთარ თავზე ვიყავი აწყობილი. ახლაც, როცა გადაწყვეტილებაა მისაღები, ინსტინქტურად ვიწყებ ფიქრს და მერე ვხვდები, რომ ეს მარტო ჩემი საფიქრი არ არის, სხვებიც უნდა ჩავრთო.

„მიზნად საერთოდ არ დამისახავს საჯარო აქტიურობა, მაგრამ ყოველდღიურობა გვკარნახობდა და განსაზღვრავდა ჩემს საქმიანობას.“

- საქართველოში რა საქმესაც ხელი მოჰკიდე, ყველა საქმე ძალიან კარგად დაიწყე, შექმენი „ცხელი შოკოლადი“ და „ლიბერალი“ - ორი ჟურნალი, რომლებიც აბსოლუტურად გამორჩეული იყო მედიაბაზარზე. მაგრამ სტაბილურად ერთი საქმის კეთება არ გამოგივიდა. მასშტაბურად დაიწყე და მერე გაჩერდი. რა თქმა უნდა, გიფიქრია, რა არის ამის მიზეზი - გარე ფაქტორები, თუ შენი ხასიათის რაღაც თვისება ან თვისებები? 

- მე მაინც ვფიქრობ, ისეთ დაბრკოლებებს წავაწყდით, რომელთა განჭვრეტაც წინასწარ ვერ შევძელით. უფრო გამოცდილები რომ ვყოფილიყავით, შეიძლება, რისკები უკეთესად გაგვეთვალა. ორივე პროექტში პარტნიორები მყავდა და ყოველთვის ერთსულოვნად ვიღებდით გადაწყვეტილებებს. ჩემს ხასიათზე ეს ნაკლებად იყო დამოკიდებული. „ცხელი შოკოლადი“ რომ დავიწყეთ, ჩვენს პატარა გამომცემლობას პოლიტიკურ სივრცესთან შეხება არ ჰქონია.

ასე დავიწყეთ 2004 წელს „ცხელი შოკოლადის“ კეთება. მაგრამ 2007 წლის ნოემბერში მივხვდით, რომ ჩვენც ამ სამოქალაქო, კულტურულ თუ პოლიტიკურ სივრცეში ვცხოვრობთ და ვეღარ შევძლებთ დისტანცირებას. თუმცა, ძალიან ვორჭოფობდით, ჩვენს მკითხველებს ეს მოეწონებოდათ, თუ არ მოეწონებოდათ. ზუსტად იმიტომ უყვარდათ „შოკოლადი“, რომ სულ სხვა თემები იყო, სხვა სიღრმეებში ვცდილობდით წასვლას, ადამიანურ ამბებს ვყვებოდით. მაგრამ, ამ სჯა-ბაასის მიუხედავად, იმდენად საინტერესო და მძიმე იყო პროცესები, რომ გვერდი ვერ ავუარეთ. 2008 წლის ომი კი ჩვენი გამომცემლობის ცხოვრებაში გარდამტეხი აღმოჩნდა. მორიგი ნომერი მთლიანად ომის თემას მიეძღვნა. ამის გამო „შოკოლადს“ მკითხველი არ დაუკარგავს, პირიქით, ჩვენი ტირაჟიც გაიზარდა, ჩვენ მიმართ ინტერესიც, გავლენაც. მაგრამ ამ ყველაფრის სამწუხარო განზომილება ის იყო, რომ პოლიტიკოსების ობიექტივში მოვხვდით.

- მაგალითად?

- მახსოვს არასასიამოვნო დისკუსია, რომელზეც მიგვიწვიეს მე და ნინო ჯაფიაშვილი  („ცხელი შოკოლადის“ აღმასრულებელი რედაქტორი). დისკუსია ილიას უნივერსიტეტში ჩატარდა, 2008 წლის სექტემბერში. იქ შეკრებილი დაგვხვდა ნაციონალური მოძრაობის მხარდამჭერი ინტელექტუალური ელიტა. გიგა ბოკერია იყო ერთ-ერთი სპიკერი. ჯერ მოსვლა დააგვიანა, მერე დიდხანს ილაპარაკა და, ამასობაში, ნინო და მე წამოსასვლელად ავდექით. მივხვდით, რომ ამ პროპაგანდის მოსმენა აღარ გვინდოდა. უცებ, ტრიბუნიდან გიგამ გვითხრა, არ გახვიდეთ, ზუსტად თქვენთან გვაქვს საქმეო. გვერდზე ედო „შოკოლადის“ ომის ნომერი. მერე ჟურნალი ხელში აიღო და, სარედაქციო სტატიიდან დაწყებული, მოყვა მთელი ჟურნალის კრიტიკას. მე დავიბენი, ვერ მივხვდი, სათითაოდ უნდა დაგვეცვა ჩვენი ყველა სიტყვა, თუ რა უნდა გვექნა. 50 კაცი იჯდა დარბაზში, არ იყო საპოლემიკო ფორმატი. ამ შემთხვევამ საბოლოოდ დაადასტურა, რომ იმჟამინდელი ხელისუფლების ორბიტაზე მოვხვდით. „ცხელი შოკოლადი“ ბოლომდე პოლიტიზებისგან რომ დაგვეცვა, სახე, კონცეფცია და ფოკუსი რომ შეგვენარჩუნებინა, დავიწყეთ ფიქრი სხვა, ყოველკვირეული პოლიტიკური ჟურნალის გამოცემაზე. არასოდეს დამავიწყდება „ლიბერალის“ დაბადებაში პირადად შენი და ბატონი გოგი ლოლაძის წვლილი, რომელიც ე.წ. „სოროსის ფონდის“ სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარე იყო. მან დაგვარიგა, რა და როგორ უნდა გაგვეკეთებინა. მანამდე ერთი საპროექტო განაცხადიც კი არ მქონდა დაწერილი. „ლიბერალმა“ კიდევ უფრო დაამძიმა ჩვენი ცხოვრება. ისევ და ისევ მედიამოთამაშე აღმოვჩნდით პოლიტიკურ სივრცეში. ალბათ, კიდევ იმით მივიპყარით ყურადღება, რომ თითქმის ყოველდღიური ურთიერთობა მქონდა იმ უცხოელებთან, რომლებიც საქართველოს შესახებ წერდნენ. ასევე, ურთიერთობა გვქონდა აქ მყოფ დიპლომატებთან. გარდა იმ ნარატივისა და პროპაგანდისა, რაც უცხოეთში თვითონ გაჰქონდა ნაციონალურ მოძრაობას, ასე გამოვიდა, რომ ჩვენ მათ ბუშტში პატარა ნემსს ვურჭობდით შიგადაშიგ, ხან წარმატებით, ხან წარუმატებლად. ამის შემდეგ, ჩვენმა გამოცემებმა პრაქტიკულად დაკარგა სარეკლამო შემოსავლები. 2008 წლიდან 2012 წლამდე, არჩევნებამდე, ვცდილობდით, რომ ჟურნალები გადაგვერჩინა და ჩვენც გადავრჩენილიყავით. ამ პერიოდში ჩემმა ოჯახმაც იწვნია გარკვეული თავდასხმა. საფრთხის ქვეშ დადგა, საერთოდ, შეძლებდა თუ არა მამაჩემი თავისი საქმიანობის გაგრძელებას, მათ შორის, ჩემი საქმიანობის გამოც. რთული პერიოდი გამოვიარეთ. პარალელურად, ბევრს ვმოგზაურობდი, სხვადასხვა ფორუმზე თუ კონფერენციაზე მეპატიჟებოდნენ, როგორც სპიკერს. ამ დროს მყავდა პატარა ბავშვები, რომლებსაც, პრაქტიკულად 2-3 დღეში ერთხელ ვნახულობდი, როცა აქ ვიყავი. გიჟური რეჟიმი მქონდა. მედიასაქმიანობის პარალელურად, პოლიტიკური უფლებებისთვის ბრძოლის ველშიც შევედით. მიზნად საერთოდ არ დამისახავს საჯარო აქტიურობა, მაგრამ ყოველდღიურობა გვკარნახობდა და განსაზღვრავდა ჩემს საქმიანობას. ამ სირთულეებმა იქამდე მიგვიყვანა, რომ ყოველი დღე თავგანწირვის ტოლფასი იყო, ყოველ შემთხვევაში, მე ასეთი განცდა მქონდა. 2012 წელს, ხელისუფლება რომ შეიცვალა, მივხვდი, რომ ადამიანურად ყველაფერი გავაკეთე და ჩემი პატარა წვლილი შევიტანე ცვლილებებში. ვალმოხდილობის განცდა მქონდა. თან, მეტისმეტად ვიყავი დაღლილი ჩემი პასუხისმგებლობებით. ამიტომ, დავტოვე მედიის სივრცე და გვერდზე გავედი იმ იმედით, რომ ყველაფერი, რასაც გამოვცემდით, არსებობას გააგრძელებდა. 

- მოდი, გაგრძელებაზე ნუ ვილაპარაკებთ. შენი წასვლის შემდეგ დიდხანს რომ ვეღარ იარსება იმან, რაც შენს ფაქტორზე იდგა, - ეს ჩემთვის სრულიად ბუნებრივია. ყოველთვის ასე ხდება. ყველაფერი დამთავრდა მაშინ, როცა შენ თქვი, რომ მორჩა, ჩემი ვალი მოვიხადე. 

-  ამ პერიოდში, 10 თუ 11 წლის მანძილზე, საერთოდ არ მიზრუნია საკუთარ საჭიროებებზე. 33 წლის ვიყავი და საკუთარი შემოსავლები, პრაქტიკულად, არ მქონდა. ამ ასაკში, უბრალოდ, თავმოყვარეობა გაწუხებს ადამიანს, რომ საკუთარი შვილების სწავლის ფულის გადახდა არ შეგიძლია. ძალიან სიმბოლურ ხელფასს ვიღებდი. ხანდახან თვეები, წლები გადიოდა შემოსავლის გარეშე. გამონაკლისი მხოლოდ ბოლო რამდენიმე წელი იყო, როცა კოკა ტოგონიძე გახდა ჩვენი პარტნიორი და ჩვენი მედიაჰოლდინგი გაფართოვდა. რადიო სიხშირეც ავიღეთ, დიდი ბრძოლის შემდეგ. კოკა ერთ-ერთი სრულიად გამორჩეული ადამიანია, ვისი მადლიერიც ცხოვრების ბოლომდე ვიქნები. 

- ახლა გამომცემლობა „სეზან ფაბლიშინგის“ მმართველი პარტნიორი ხარ. ეს რას ნიშნავს?

- ორი მფლობელი ვართ - მე და ჩემი მეუღლე. მე ვარ, ვინც მართავს. ამას ჰქვია მმართველი პარტნიორი. 

- შენთვის არაერთხელ მითქვამს ჩემი აზრი, რომ თუ დღეს საქართველოში რაიმე მსოფლიო დონის იქმნება, მათ შორის არის გამომცემლობა „სეზან ფაბლიშინგის“ პროდუქტი. დიდი ტრადიცია და გამოცდილებაც არ გვაქვს ასეთი პროდუქტის შექმნის - ბლოკნოტები იქნება, კალენდრები, შესაფუთი ქაღალდი, ბარათები თუ რეპროდუქციები. ვიცი, რომ ინოვაციები არ გაშინებს, მაგრამ არ ვიცი, ასეთი არატრადიციული პროდუქტის ამდენად მაღალი ხარისხი რამ განაპირობა. 

- დიდი მადლობა შეფასებისთვის. ხარისხი თავიდან ბოლომდე „სეზანის“ ბაზის დამსახურებაა. „სეზანი“ ერთ-ერთი დიდი სტამბაა, რომელიც 25 წელზე მეტია, არსებობს და რომელსაც პოლიგრაფიაში უნიკალური გამოცდილება დაუგროვდა. „სეზანის“ უპირატესობაა პირდაპირი ურთიერთობა მსოფლიოს საუკეთესო მომწოდებლებთან - ქაღალდის მწარმოებელი იქნება, ტყავის თუ ნაჭრის. იმის მიუხედავად, რომ მათი პროდუქტი ძალიან ძვირი ჯდება, „სეზანი“ არ გაურბის ამ სიძვირეს იმიტომ, რომ მისი ნიშანი ხარისხის ნიშანია. თუმცა, ხანგრძლივი პროცესი გავიარეთ, ვიდრე შევძლებდით, რომ ის პროდუქტი დაგვედო, რაც გვინდოდა. მთავარია, რომ ხედვა გვქონდა. სამიზნედ ავიღეთ, ვთქვათ, „მოლესკინის“ ცნობილი ბლოკნოტები ან ნებისმიერი ბრენდი, რომლის მომხმარებელი მე თვითონ ვიყავი. ვცდილობდით, რომ ასეთივე ფორმატი ადგილზე შეგვექმნა და, თან, ჩვენი შინაარსი ჩაგვედო. ასე გადავწყვიტეთ ქართველი მხატვრების ნამუშევრების ინტეგრირება ჩვენს პროდუქტში. 

- თქვენ მიერ გამოცემული წიგნებიც განსაკუთრებულ ნიშას იკავებს და ამაზეც ვისაუბროთ. მაგრამ ამ წიგნებს შორის ახლა ერთ-ერთი ყველაზე აქტუალურია მეი მასკის „ქალი ისახავს მიზანს“. ეს ძალიან საგულისხმო წიგნია, მაგრამ მინდა გკითხო მეი მასკის - ამ ძალიან წარმატებული ქალის - ერთ პრიორიტეტზე. როდესაც ამერიკაში საცხოვრებლად გადავიდა, მას გულწრფელად უკვირდა, რომ ქალს გარეგნული სილამაზით აფასებდნენ. სანამ სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაში ცხოვრობდა, მიჩვეული იყო, რომ ქალს აფასებდნენ ჭკუით და, რაც მთავარია - ხალისით, მხიარულების უნარით. ყველაზე დიდი კომპლიმენტი იყო, როცა ადამიანს ეტყოდი: „თქვენთან დრო მხიარულად გავატარე.“ როგორ ფიქრობ, ამ ლამაზი და ჭკვიანი ქალისთვის რატომ არის ხალისი და მხიარულება ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტი? ეს რაზე მიუთითებს?

- ხალისი უკავშირდება იუმორის გრძნობას. იუმორის გრძნობა უკავშირდება ინტელექტს - თვითირონიას, სილაღეს და, მე მგონი, რაღაც წილ თავმდაბლობასაც. ეს ყველაფერი ეგოცენტრიზმის საპირწონეა. კულტურა, რომელშიც მეი მასკი გაიზარდა და თავისი შვილებიც გაზარდა - სამხრეთ აფრიკული კულტურა, რაღაც თვალსაზრისით, დასავლური კულტურის საპირწონეა, არ არის მატერიალიზმით გაჯერებული.  მეი მასკიც სხვა ფასეულობებზეა აწყობილი. 

-  არა მობილიზება, შეჯიბრი, არამედ, სილაღე და თავისუფლება. 

- მეც ვაღიარებ, თავიდან ჩვენი ერთადერთი ინტერესი იყო, რომ წიგნი ილონ მასკის დედამ დაწერა. ეს იყო კომერციული და ადამიანური ინტერესი. მერე თავად მეი აღმოჩნდა ჩემთვის ადამიანურად გასაგები, მისაღები და აღსაფრთოვანებელი. ფასეულობები, რაზეც ის ლაპარაკობს, - რომ ძალიან მნიშვნელოვანია თავმდაბლობა, იუმორის კარგი გრძნობა, სიკეთის დაფასება... ვინღა ლაპარაკობს დღეს ამაზე, მით უმეტეს, მოდის ინდუსტრიის წარმომადგენელი?! მესიჯებად ჟღერს, მაგრამ, მე მგონი, თვითონაც ამით არის გამსჭვალული. მცირე შეხებამ, რაც მასთან მქონდა, დამიტოვა განცდა, რომ სრულიად უშუალოა. ხომ ეტყობა ხოლმე ადამიანს, როცა საკუთარი თავით არის მოცული?! აქეთ მიხდიდა მადლობებს, რომ მისი წიგნით დავინტერესდით. ბევრი არაფერი მსმენოდა საქართველოს შესახებ და თავი ვალდებულად ჩავთვალე, რომ თქვენი ქვეყნით დავინტერესებულიყავიო. ისეთი რაღაცები მოყვა, ჩვენი კერძებიდან დაწყებული, ლანდშაფტით დამთავრებული... ზუსტად იცის, სად უნდა, რომ წავიდეს, როცა საქართველოში ჩამოვა. მოვალედ ჩათვალა თავი, რომ მასაც გაეცნო ჩვენი ქვეყანა - ასეთი ადამიანია და, მე მგონი, ეს ძალიან დასაფასებელია.

„პრიორიტეტია არა პირადი, არამედ, საზოგადო.“

- მეი მასკი კორექტულად ახერხებს, რჩევები ისე მოგვცეს, რომ მკითხველი არც დათრგუნოს, არც გააღიზიანოს. მაგალითად,  წერს, როგორ ზრდიდნენ შვილებს მისი მშობლები და სულ სამ პუნქტს გამოყოფს: თავაზიანები ვიყავით; პირველ რიგში, სხვებს ვითვალისწინებდით; ბევრს ვშრომობდით. ჩემი აზრით, აღზრდის ძალიან სხარტი ფორმულაა. შენ, როგორც მშობელი, როგორ აფასებ ამ სამ პუნქტს? 

- ჩემთვის ამ წიგნში ყველაზე მნიშვნელოვანი ზუსტად ეს ფასეულობები და მიმართულება იყო: „მე“ არ არის მთავარი, პირიქით, „სხვა“ არის მთავარი. პრიორიტეტია არა პირადი, არამედ, საზოგადო. არ ვარ დარწმუნებული, რომ ვახერხებ, ჩემს შვილებს ეს ყველაფერი სწორად ვასწავლო. ცხადია, დიდაქტიკით არ ისწავლება; ისწავლება პირადი მაგალითით, მაგრამ ესეც არ ვიცი, ჩვენს შვილებს რამდენად აქვთ შეხება იმ ადამიანებთან, ვისგანაც ამას ისწავლიან. 

- წიგნების გამოცემასთან დაკავშირებით მინდოდა, მეკითხა. ამ საქმეშიც თავისი ნიშა აქვს „სეზან ფაბლიშინგს“. 

- იმის მიუხედავად, რომ საქართველოში საგამომცემლო სფერო განვითარებულია და დიდი რაოდენობის მხატვრული ლიტერატურა ითარგმნება, მაინც ერთგვარი სიცარიელეა არამხატვრული ლიტერატურის კუთხით - ეს იქნება მემუარული ჟანრი, დარგობრივი ლიტერატურა თუ სამეცნიერო-პოპულარული წიგნები. მაგალითისთვის გეტყვით, რომ ერთ-ერთი წიგნი, რომელიც გამოვეცით, იყო ფრანსუა ტრიუფოს სტატიები კინემატოგრაფის შესახებ, სათაურით „რაც თვალს სიამოვნებს“. აღმოჩნდა, რომ კინოსა და თეატრის უნივერსიტეტში ბევრი საკურსო ნამუშევარი დაიწერა ტრიუფოზე იმიტომ, რომ ეს წიგნი გახდა ხელმისაწვდომი. ვფიქრობ, დიდი პოტენციალია არამხატვრული ლიტერატურის კუთხით. 

- ინტერესი თუ არის? ტრიუფო გასაგებია, მისმა წიგნმა სასწავლო პროცესში მოძებნა თავისი ადგილი. 

- მაგალითისთვის მოვიყვან მასანობუ ფუკუოკას „ჩალის ღერის რევოლუციას“, რომელიც რეგენერაციულ მეურნეობას, ანუ ნატურალურ სოფლის მეურნეობას ეხება. ინდუსტრიული სოფლის მეურნეობის ალტერნატივაა ავტორის მიდგომაც, ფილოსოფიაც, რომელიც ბევრ ქვეყანაშია უკვე დანერგილი. ხომ სპეციფიკური თემატიკაა? არადა, თურმე, საქართველოშიც არსებობს რეგენერაციული აგროკულტურის ცენტრი. არსებობს ბატონი გია რაზმაძე (რომელიც ახლახან გავიცანი), ძალიან საინტერესო ადამიანი, რომელმაც ამ მეთოდით გააშენა თავისი ბაღი. მას ჰყავს „მიმდევრები“, მოსწავლეები, რომლებსაც უშურველად უზიარებს თავის ცოდნას. თვითონაც სწავლობს და სხვებსაც ასწავლის. უცებ, იმხელა ინტერესი გაჩნდა ამ წიგნის მიმართ, რასაც ვერ წარმოვიდგენდი. შეიძლება ყველაფერი ბესტსელერი არ გახდეს, როგორც მეი მასკი ან ნათია ფანჯიკიძის „შიშო, გამოდი გარეთ!“. მაგრამ მგონია, რომ დარგობრივად ყველაფერს ეყოლება თავისი მკითხველი. მთავარია, სწორად შევარჩიოთ თემატიკა და წიგნები, რომლებიც უნდა ვთარგმნოთ. ჩემთვის ეს ძალიან საინტერესო პროცესია. 

- დიდი ხნის წინ - 2011 წელს წერდი, კომუნიკაციაში ბევრი დრო მეხარჯება და მაკლია დრო გააზრებისთვისო. ადამიანის ცხოვრება მართლაც შედგება ორი სეგმენტისგან: მოქმედების, აქტიურობის დრო და დაყოვნების, დაფიქრების დრო. ოღონდ, ამ ორს შორის ბალანსი ყველასთვის ინდივიდუალურია. დღეს რამდენად კმაყოფილი ხარ შენი პირადი ბალანსით ქმედებასა და დაყოვნებას შორის? 

- ძალიან აქტიური საზოგადოებრივი ცხოვრების შემდეგ, დაყოვნების პერიოდი 2013 წლიდან 2020 წლამდე გრძელდებოდა. მაშინ კონკრეტული კომპანიის მართვა მებარა. ეს იყო მეორე უკიდურესობა, როცა მთელი დრო მიდიოდა ყოველდღიურ ამოცანებზე, რუტინაზე, რაც დგას ხოლმე ნებისმიერი ბიზნესის წინაშე: სწორი საფასო პოლიტიკის და ბაზრის განსაზღვრა, კონკურენტების გაცნობა, ბაზარზე პოზიციონირება, ბიზნესის განვითარებაზე ფიქრი, მარკეტინგი და გაყიდვები, მოგება-ზარალი... ეს პერიოდიც დიდად არ მიტოვებდა დროს ჭვრეტითი ცხოვრებისთვის თუ ფიქრისთვის. 2020 წლის ბოლოდან, მას შემდეგ, რაც „სეზან ფაბლიშინგის“ მიმართულებაზე გადმოვერთე და ყოველდღიური მართვა ჩემი პასუხისმგებლობა აღარ არის, ვფიქრობ, ახლა ძალიან კარგი ბალანსი მაქვს როგორც კონკრეტულად რაღაც საქმის კეთების, ისე ინფორმაციის მიღების, კითხვის, ინტელექტუალური სამუშაოსი. მგონი, მხოლოდ ახლა მოვახერხე, რომ სწორ ბალანსს მივაღწიე ცხოვრებასა და საქმიანობაში. 

- მართვიდან რომ წამოხვედი, იქაც რამე ხომ არ აირევა უშენოდ?

- (იცინის) იმედი მაქვს, რომ - არა. ოჯახში ერთობლივად მივედით ამ გადაწყვეტილებამდე. მაინც ჩართული ვარ, ისე არ არის, რომ კარი გამოვიხურე და წამოვედი. 

- ჩვენს ერთ საერთო ახლობელს ვკითხე, შორენა შავერდაშვილის უფრო ძლიერი მხარე რომელია კვალიფიკაციის სამი მდგენელისგან-მეთქი და ეს სამი რამ ჩამოვუთვალე: ცოდნა; უნარი - ისწავლო ის, რაც არ იცი; დამოკიდებულება. მითხრა, უდავოდ სამივე, მაგრამ უფრო მაინც დამოკიდებულებაო. შენ რას ფიქრობ?

- ვფიქრობ, რომ უნარებიც ძალიან მნიშვნელოვანია და აკუმულირებული ცოდნაც, მაგრამ მე მაინც პრაქტიკოსი უფრო ვარ, ვიდრე თეორეტიკოსი - კეთებით ვსწავლობ. ჩემთვის „დამოკიდებულება“ ნიშნავს, რომ გქონდეს გულწრფელი ინტერესი ცხოვრების მიმართ. ვერ ვთავისუფლდები ამ პასუხისმგებლობისგან, რაც მაქვს, როგორც მოქალაქეს. შეიძლება, სულ არ იყო არც მედიაში, არც პოლიტიკაში და არც საჯარო სივრცეში, მაგრამ თითოეულ ჩვენგანს გვაქვს ერთგვარი სამოქალაქო პასუხისმგებლობა. ეს იმას ნიშნავს, რომ სულ ვეძებ გზებს, რა შეიძლება გავაკეთო ისეთი, რაც სარგებლობას მოუტანს ჩემს თანამოქალაქეებს, ჩემს გარემოს. მეშინია, რომ ეს სიტყვები ტრაფარეტულად ჟღერს, მაგრამ ჩემი თავი არაერთხელ გამომიცდია სწორედ დამოკიდებულების კუთხით.  უნდა შეგეძლოს, უფრო საზოგადო ინტერესზე იფიქრო, ვიდრე პირადზე.

„მთლიანად ორიენტირებული ვარ პროცესზე, რომელიც ჩემი ცხოვრების ტრაექტორიას განსაზღვრავს.“ 

- შენ წერდი: „სირთულეების გადალახვას იმ შემთხვევაში ახერხებ, თუ, მიზანთან ერთად, პროცესიც გაინტერესებს.“ შენ, მაინც, უფრო მიზნის ადამიანი ხარ, თუ პროცესის?

- პროცესზე ვარ ორიენტირებული, მაგრამ, რა თქმა უნდა, მინდა, რომ პროცესი პროდუქტიული იყოს. თუ საქმეს გულწრფელად აკეთებ, თუ ბოლომდე იხარჯები, მჯერა, რომ რაღაც შედეგამდე აუცილებლად მიხვალ. ვერც წარმომიდგენია პროცესი შედეგის გარეშე. არასოდეს არ მაქვს კონკრეტული მიზნები, რომ წელს ამას გავაკეთებ, მომავალ წელს - იმას. მთლიანად ორიენტირებული ვარ პროცესზე, რომელიც ჩემი ცხოვრების ტრაექტორიას განსაზღვრავს. 

- შენზეც და ჩემზეც მსმენია ერთი შეფასება, რომელიც ასე შეიძლება ჩამოვაყალიბოთ: „ამ ადამიანს პროცესების ხედვის კრიტიკული თვალი მოუბლაგვდა.“ რა არის შენი პასუხი? 

- ასეთი საყვედური მეც მსმენია. მოდი, პასუხი ორ ნაწილად გავყოთ. მე რომ მედიასივრცეში დავრჩენილიყავი, ჩემი უშუალო მოვალეობა და პასუხისმგებლობა იქნებოდა, რომ ყოველდღიურ რეჟიმში მედევნებინა თვალი პოლიტიკური პროცესებისთვის და ჩემი დამოკიდებულება გამომეხატა. მაგრამ ობიექტური რეალობა ის არის, რომ მედიასივრციდან გავედი და სულ სხვა საქმეზე გადავერთე. ბევრი დღე და კვირა გადიოდა ისე, რომ საერთოდ არ ვიცოდი, რა ხდებოდა საინფორმაციო ველზე. თავს არ ვიმართლებ. შესაძლოა, ვიღაცამ ჩათვალოს, რომ შორენას კრიტიკული აზროვნება მოუბლაგვდა. მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ ეს ასე არ არის. ახლა გადავალ პასუხის მეორე ნაწილზე. ვფიქრობ, რომ სრულად მაქვს ჩამოყალიბებული ყოფილი ხელისუფლების მიმართ დამოკიდებულება და ისიც მგონია, რომ ყველას ერთად შეფასებული გვაქვს მათი საქმიანობა. პოლიტიკური ცხოვრების უფლებაც არ უნდა ჰქონდეს წინა ხელისუფლების ძალიან ბევრ მესვეურს. ამიტომ, ნებისმიერი პროცესი, რაშიც ისინი ჩართულები არიან, ჩემს მწვავე რეაქციას იწვევს. იმიტომ კი არა, რომ ოცნების უპირობო მხარდამჭერი ვარ. როდესაც ვხედავ ძალიან დესტრუქციულ, აბსოლუტურად ამოყირავებულ რეალობას, არასწორად დარქმეულ სახელებს, პირველ რიგში, ვფიქრობ: „ეს ხომ უკვე ვიცით?“ რაც არ უნდა კრიტიკულად ვიყო განწყობილი ამჟამინდელი ხელისუფლების ამა თუ იმ ქმედების მიმართ, ამავდროულად, ხომ დარწმუნებული ვარ, რომ ძველი ხელისუფლება არ არის ამის ალტერნატივა? ალტერნატივა არის სულ სხვა რამ, რასაც ვერ ვხედავ.  ყველაფერი იქიდან გამომდინარეობს, რომ ალტერნატიული ოპოზიციური პოლიტიკური ველი ვერ შეიქმნა და ოპოზიცია ისევ და ისევ ნაციონალური მოძრაობის გარშემო ტრიალებს. 

- ბავშვობისას მეგობრობის დღიური შეგივსია და კითხვაზე - რა გინდა, გამოხვიდე, დაგიწერია: „მინდა, გამოვიდე ადამიანი“. დღევანდელი შორენა შავერდაშვილი რამდენად შეესაბამება პატარა შორენას წარმოდგენებს? 

- დედაჩემი მეუბნება ხოლმე ხშირად: „შორენა, შენ ხარ სრულიად არასტაბილური და არაპროგნოზირებადი ადამიანი.“ იმიტომ, რომ ხშირად ვიღებდი მისთვის მოულოდნელ გადაწყვეტილებებს. ვამბობდი, რომ არასოდეს შევქმნიდი ოჯახს და ზუსტად რამდენიმე თვეში დავოჯახდი; შვილები არასოდეს მეყოლება-მეთქი და სამი შვილი მყავს. ამაზე ჩემი პასუხი მაქვს: თუ ადამიანი ხარ, აუცილებლად უნდა განიცდიდე გარდასახვას და რა ჯობია, თუკი მოულოდნელი ხარ ამ შენს გარდასახვებში?! ამით არის ადამიანის ცხოვრება საინტერესო. მაგრამ რასაც ბავშვობაში ვწერდი „მეგობრობის დღიურში“, ეს არის ერთადერთი, რასთანაც დღესაც სრულად ვარ იდენტიფიცირებული. მიზნებზე რომ ვილაპარაკეთ, თუ რაიმე მიზანი მაქვს, - ადამიანად ყოფნაა. ისეთი ფასეულობები დევს ამ ადამიანად ყოფნაში, - შემოქმედებითობა, გულისხმიერება, სიკეთე, საკრალურის შეგრძნება და პატივისცემა... ოღონდ, რაც მეტი დრო გადის, მით უფრო ვხვდები, რომ ძალიან ბევრი რამ მაქვს სასწავლი. Giorgi sent June 5, 2020

მინდა, მეტი მგრძნობელობა მქონდეს არა საკუთარი ინსტინქტების, არამედ - გარემოს მიმართ. უფრო ანგარიშგამწევი ვიყო. ვსწავლობ, როგორ ვიხელმძღვანელო არა ჩემი შეხედულებებით, არამედ, სხვა ადამიანის საჭიროებებით და იმას გავუფრთხილდე, რაც მისთვის არის მნიშვნელოვანი. მიზანიც ეს არის, რომ რაც შეიძლება მეტად გავხდე ადამიანი. 

- დიდი მადლობა საინტერესო ინტერვიუსთვის. საუბარს დავასრულებთ შენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია გერმანელი ფილოსოფოსი იოჰან  ფიხტე (1762-1814): „ადამიანს შეუძლია ის, რაც ევალება.“

- ვეთანხმები. ეს აზრი მიდის სახარების იგავთან ტალანტების შესახებ. რაღაც ტალანტები გეძლევა და მოგეთხოვება იმის მიხედვით, რამდენად შეგიძლია მათი მოვლა და გამრავლება. რაც შეგიძლია, იმის რეალიზება არის შენი მოვალეობა. ბევრი შეგიძლია - ბევრის, ცოტა შეგიძლია - ცოტასი. 

- მეორე ციტატა ეკუთვნის გერმანელ ფილოსოფოსს და ფსიქიატრს კარლ იასპერსს (1883-1969): „ადამიანებს შორის ყველაზე ღრმა წინააღმდეგობებს განაპირობებს მათი წარმოდგენები თავისუფლებაზე.“

- თავისუფლება ყველაზე ფილოსოფიური და ღრმა თემაა, რომელსაც ადამიანი მთელი ცხოვრება იძიებს და შეიცნობს. თავისუფლების განცდა ბევრად უფრო საკრალურია, ვიდრე კონკრეტულ საზოგადოებრივ მოცემულობაში აღიქმება ხოლმე, როგორც სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლება, ან პოლიტიკური თავისუფლება. თავისუფლება და სიყვარული ყოვლისმომცველი და ფუნდამენტური ცნებებია. ალბათ, მათი აღქმა განაპირობებს ჩვენს მსოფლმხედველობასაც, ცხოვრებასაც და ჩვენს მიმართებასაც სხვა ადამიანებთან, ზოგადად, გარე სამყაროსთან. ასე რომ, ამ ციტატას არსებითად ვეთანხმები. 
 

ფოტომასალა: ზურაბ ქურციკიძე