- ნატა, ამბობ, ყველაზე ბედნიერი ბავშვობა მქონდაო. ოჯახში თუ გზრდიდნენ იმ განცდით, რომ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი მისია უნდა შეგესრულებინა?

- ასეთი გამოკვეთილი ინსტრუქცია არ ყოფილა, თუმცა, დედაჩემი სულ მეუბნებოდა: რაღაც შექმენი, რაღაც მნიშვნელოვანი გააკეთე შენი ცხოვრებისგან იმისთვის, რომ შენ თვითონ იყო ბედნიერიო. მეორე მხრივ, ჩემს ცხოვრებაში მამაჩემის - ნოდარ ლომოურის გვერდით, ჩემი ძმების მამა - ვახუშტი კოტეტიშვილიც აქტიურად ფიგურირებდა. ისე დალაგდა ჩვენი ოჯახების ურთიერთობა, რომ  როცა მე გავჩნდი, უკვე შეიძლებოდა ვახუშტის გვერდით ხშირად ყოფნა. ნახევრად მის სახლში გავიზარდე. და მთელი ბავშვობა სულ იყო ისტორიები სრულიად გამორჩეულ და უნიკალურ ხალხზე, მამას და ვახუშტის წინაპრებზე, მათ მეგობრებზე და თანამოაზრეებზე. რეალურად, ამ მაგალითებზე ვიზრდებოდი. და ისე გამოდიოდა, რომ, ძალაუნებურად,  რაღაც პატარა, სულ პატარა აგური შენც უნდა დაგედო ცხოვრებაში. ჯერ ამისგან შორს ვარ. მაგრამ თუ შევძლებ, რომ ოდესმე ჩემი მცირე წვლილი შევიტანო საერთო საქმეში, ძალიან ბედნიერი ვიქნები. 

- შენ სხვა სამსახურებიც გქონდა, სანამ მწერალთა სახლში მოხვიდოდი. ფიქრობ, რომ სადმე სხვაგან, თუკი პირველი პირი იქნებოდი და პასუხისმგებლობას საკუთარ თავზე აიღებდი, ზუსტად ასეთივე სულისკვეთებით და წარმატებით გააკეთებდი საქმეს? თუ, პირიქით, ფიქრობ, რომ მაინცდამაინც აქ - მაჩაბლის 13-ში - დევს რაღაც იდეა, რამაც შენი თავი და შენთვისაც უცნობი რესურსი გაპოვნინა?  

- ყველაფერი უფრო ადვილია, თუკი იმ საქმეს აკეთებ, რაც გიყვარს. ბევრ სხვა სამსახურში მიმუშავია და ყველგან ვცდილობდი, ჩემი სიყვარული მეპოვნა იმ საქმეში. თუმცა, ეს ის შემთხვევაა, როცა ყველა ვარსკვლავი, თითქოს, ერთმანეთს დაემთხვა. ძალიან გამიმართლა, რომ იქ მოვხვდი, სადაც ახლა ვარ იმიტომ, რომ იქ შევძელი ყველა ჩემი რესურსის გამოყენება და ყველაზე დიდი სიყვარულის ჩადება, რაც, საერთოდ, საქმის მიმართ მქონია. ეს არის ბედნიერება, როცა სამსახურში მიგეჩქარება, როცა გენატრება, როცა ყველაფერი იქ არის. კიდევ იმიტომ გამიმართლა, რომ შემოქმედებით ხალხში გავიზარდე, მაგრამ მე, სამწუხაროდ, რაღაცის შექმნის კონკრეტული ნიჭი არ მქონდა. მთელი ამ დაგროვილი გამოცდილების, მეხსიერების რეალიზება მწერალთა სახლში შევძელი. 

- როდის გაგიჩნდა რწმენა, რომ ქართული საზოგადოების წინაშე, დავით სარაჯიშვილის ხსოვნის წინაშე პასუხისმგებლობა უნდა აგეღო მისი მემკვიდრეობის დაცვასა და პატრონობაზე? 

- ხუმრობით ვამბობ ხოლმე, რომ ჩემი თავი დავით სარაჯიშვილის შვილიშვილი მგონია. სამწუხაროდ, დავით სარაჯიშვილის შესახებ ბევრი რამ მეც არ ვიცოდი. ნელ-ნელა მიმყარდებოდა აზრი, რომ არ შეიძლება, ამ ადამიანის საქმიანობას საზოგადოება არ იცნობდეს. ასეთი გამორჩეული მოღვაწე სულ რამდენიმე, თითზე ჩამოსათვლელი გვყავდა. ამიტომ, დიდი როლი ითამაშა იმ პასუხისმგებლობამ, რომ მე მხვდა წილად დავით სარაჯიშვილის ხსოვნის და საქმის მოფრთხილება. 

- ეს პასუხისმგებლობა თავიდანვე იყო? მაშინაც, როცა მხოლოდ „შავი“ საქმის კეთება გიხდებოდა? 

- არა, შემდეგ მოვიდა. როდესაც პირველი სართულის რემონტი დამთავრდა და დავიწყეთ სტუმრების მიღება, მათთვის სახლის ისტორიის შესახებ მოყოლა, ნელ-ნელა მომწიფდა აზრი,  რომ დავით სარაჯიშვილის მუზეუმზე გვეფიქრა. ეს კონცეფცია მე შევთავაზე კულტურის სამინისტროს. სამინისტროს მხრიდან არანაირი მინიშნება არ ყოფილა დავით სარაჯიშვილის მუზეუმზე. ეს უნდა ყოფილიყო ყველასთვის ღია კულტურული კერა. 1921 წლიდან ამ შენობაში მწერალთა კავშირი იყო, რომელიც ბოლო წლებში საკმაოდ დახურულ და რეტროგრადულ ორგანიზაციად გადაიქცა. ახლა მთავარი მიზანი იყო, რომ სახლი ყველასთვის გახსნილიყო. მწერალთა კავშირის დროს ეს შენობა კაბინეტებად იყო დანაწილებული. თუმცა, იქ ყოფნის დროს მივხვდით, რომ დავით სარაჯიშვილის სახლში ერთი ოთახი მაინც უნდა დაგვეთმო მისი ხსოვნისთვის. ორი წელი ვმუშაობდით მუზეუმზე და მისი გახსნა ჩემი გუნდის დიდი ხნის სურვილის ასრულებაა. დიდი ფუფუნებაა ის, რომ ჩემი გუნდი თავიდან ბოლომდე მე შევარჩიე და მათი თანადგომა, რა თქმა უნდა, გადამწყვეტი ფაქტორი იყო.  ასეთი საქმე მხოლოდ გუნდურად კეთდება და მათ გარეშე ნამდვილად ვერაფერს შევძლებდი.

- გუნდის შერჩევის საშუალება იმიტომ მოგეცა, რომ როცა მწერალთა სახლში მიხვედი, ყველაფერი განადგურებული დაგხვდა და, ფაქტობრივად, ნულიდან დაიწყე. 

- დიახ, ნულიდან დავიწყე და პირველი წელიწადნახევარი დარაჯი, მუშა, დამლაგებელი და დირექტორი ერთდროულად ვიყავი. ნულიდან დავიწყეთ როგორც ფორმაზე (შენობა, რესტავრაცია-რემონტი), ისე შინაარსზე, ახალ კონცეფციაზე მუშაობა.

„მაინც გავიზარდეთ, როგორც საზოგადოება, ასე გამოვიდა.“

- ის, რაც შენ გააკეთე მწერალთა სახლისთვის ბოლო ათი წლის განმავლობაში, პირდაპირ მიუთითებს შენს ლიდერულ ბუნებაზე. მაგრამ ექსტრემალურ სიტუაციაში, როცა ჩინოვნიკებმა გადაწყვიტეს, რომ (რეფორმის ფარგლებში) მწერალთა სახლი უნდა გაეუქმებინათ, შენ მოიქეცი არა როგორც ლიდერი, არამედ, როგორც გრუშე ვაჩნაძე. მე პირადად მითხარი, რომ მზად იყავი, რიგით თანამშრომლად გემუშავა, ოღონდ, იქ დარჩენის და საქმის გაგრძელების საშუალება გქონოდა. იყო თუ არა მწერალთა სახლის მიმართ შენი სიყვარული მთავარი ფაქტორი, რამაც ეს ბრძოლა მოგაგებინა? თუ მთავარი მაინც აღმოჩნდა ამაგი, რაც ჩადებული გქონდა? 

- ალბათ, ორივე. დღესაც ვადასტურებ, რომ ეს აბსოლუტურად გულწრფელი სიტყვები იყო. მზად ვიყავი, რიგით თანამშრომლად დავრჩენილიყავი ამ ორგანიზაციაში. მაშინ სარაჯიშვილის მუზეუმი ჯერ კიდევ დასამთავრებელი იყო და ეს ჩემი ცხოვრების მთავარ საქმედ მიმაჩნდა. ვიცოდი, რომ მუზეუმს არავინ დაამთავრებდა, ყოველ შემთხვევაში, დიდი ხნის განმავლობაში. როგორც გითხარი, მუზეუმის იდეა ჩემს ტვინში და ჩემს გულში მოიხარშა. მე მქონდა ყოველდღიური ურთიერთობა იმ ხალხთან, ვინც ამ საქმეს ჩემთან ერთად აკეთებდა. თუმცა, მწერალთა სახლში დარჩენაც მინდოდა, ეს არასოდეს დამიმალავს. მაგრამ თუ სახელმწიფომ დიდი რეორგანიზაცია გადაწყვიტა, რა უნდა მექნა? როცა ასეთი დიდი რეფორმის ნაწილი ხარ, ან უნდა დასთანხმდე, ან უნდა წახვიდე. თუმცა, მერე გაირკვა, რომ ეს იყო აბსოლუტურად ყურით მოთრეული და გაბერილი, ერთ ადამიანზე მორგებული ვითომ რეფორმა. როდესაც ახალი დირექტორი მთელ გუნდს შეგვხვდა და დაასახელა, ვინ რა პოზიციაზე იმუშავებდა, ჩემი სახელი, უბრალოდ, გამოტოვა. მაშინ მივხვდი, რომ, თურმე, საერთოდ არ განიხილებოდა ჩემი დარჩენა. საბოლოოდ, სიყვარული და ხალხის რეაქცია აღმოჩნდა გადამწყვეტი და ის ენერგიაც, რაც ჩადებული მქონდა. ხანდახან ვფიქრობ, მე რომ ჩემი საკუთარი ბიზნესი მქონოდა და მასში ამდენი სიყვარული და ძალისხმევა ჩამედო, ალბათ, დღეს ერთ-ერთი მდიდარი ადამიანი ვიქნებოდი (იცინის). ეს  „ვითომ რეფორმა“ დიდი შეცდომა იყო. სინამდვილეში, ეს იყო წიგნის ცენტრის  კონკრეტული დირექტორის მიმართ პირადი შურისძიება. ვფიქრობ, რომ, ზოგადად, ქართველებს სოლიდარობა არ გვახასიათებს, მათ შორის, პროფესიული სოლიდარობაც. ამ შემთხვევაში კი, გაოცებული ვიყავი, როგორი სოლიდარულები იყვნენ პროტესტში მწერლები, გამომცემლები და მთელი საზოგადოება, რომელსაც მიაჩნდა, რომ ეს ამბავი მას ეხებოდა. მაინც გავიზარდეთ, როგორც საზოგადოება, ასე გამოვიდა. 

- სამართლიანობის დიდი აღდგენა იყო, როცა მწერალთა სახლში დაბრუნდი და შენი საქმე გააგრძელე. ერთგან ამბობდი, რომ თავს პრაგმატულ ადამიანად მიიჩნევ. არის თუ არა პრაგმატიზმი, როცა შეგიძლია, ბოტები ჩაიცვა და სარდაფი დაალაგო, მეორე დღეს კი უმაღლესი დონის საქმიან შეხვედრაზე წახვიდე და ღირსეულად წარმოადგინო საკუთარი თავი და მწერალთა სახლი? ეს პრაგმატიზმია, თუ იდეალიზმია?

- არ ვიცი. სიმართლე გითხრა, ასე არ შემიხედავს. ბუნებრივად მოდის ყველაფერი. ბევრ რამეს ვარ მიდებულ-მოდებული იმ მხრივ, რომ, როცა ოჯახი გაქვს და თან საქმიანი ქალი ხარ, ისედაც ყველაფრის კეთება გიწევს. ნინო გორდელაძემ, ჩემმა ქართულის მასწავლებელმა, ერთხელ მითხრა: მაჩაბელზე ჩავიარეთ და მწერალთა სახლიდან ნაგავი გამოგქონდაო (იცინის). თუ პრაგმატიზმსა და იდეალიზმს შორის არჩევანია, ალბათ, მაინც იდეალისტურია ჩემი დამოკიდებულება. ეს არის ჩემი სახლი და ყველაზე დიდი სიყვარული.  აქ კიდევ ბევრი საქმე მაქვს გასაკეთებელი, ბევრი გეგმა მაქვს. თუმცა, შეიძლება მომავალში სხვა გზა გამომიჩნდეს. იმედი მაქვს, რომ ახალ საქმესთან ასეთივე სიყვარული დამაკავშირებს. 

- ამ ათი წლის განმავლობაში, სხვადასხვა ეტაპზე, ოჯახის წევრების და ახლობლების გაღიზიანებას თუ იწვევდა შენი ასეთი თავდადება მწერალთა სახლისადმი?  თუ ყველასგან სრული მხარდაჭერა გქონდა? შენს უფროს შვილთან დაკავშირებით წერდი - ანაზე გაბრაზებული ვარ და, მისი თინეიჯერობის პერიოდში, ეს თითქმის მუდმივი მდგომარეობა არისო. იმით ხომ არ იყო გამოწვეული თქვენი კონფლიქტი, რომ ბავშვი შენ გამო ნერვიულობდა? 

- მაშინ არ მყავდა საკუთარი ოჯახი და მეორე შვილი. მყავდა ანა და მშობლები, რომლებიც ამ დროს, ისევე, როგორც ყოველთვის ყველაფერში, ზურგს მიმაგრებდნენ. მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყო ჩემი ძმა, გუგა კოტეტიშვილი, რომელიც სულ გვერდით მედგა. 

- მშობლებთან ერთად ცხოვრობდით? 

- დიახ, მშობლებთან ერთად ვცხოვრობდით. მწერალთა სახლის გამო ანას ბევრი დრო მოვაკელი, მაგრამ უკვე ისეთ ასაკში იყო, რომ მოსწონდა და ეამაყებოდა კიდეც, რაც ხდებოდა. ხანდახან თუ მის შექებას დავიმსახურებ, ეს საუკეთესო შეფასებაა ჩემთვის.

- სანერვიულო რომ გქონდა? 

- სანერვიულო ძალიან ბევრი შემხვდა თავიდან, მწერალთა კავშირთან ურთიერთობის პერიოდში. ეს ჩემთვის ყველაზე დიდი განსაცდელი იყო, რაც პროფესიული კუთხით მქონია, თუ შარშანდელ რეორგანიზაციას არ ჩავთვლით. მაშინ უფროსი თაობის ბევრ პატივცემულ ადამიანთან მომიწია დაჯახება - რაც საერთოდ არ იყო ჩემი მიზანი. 

- ამ წრის ნაწილი თქვენი ოჯახის ახლობელიც იყო, ალბათ. 

- რა თქმა უნდა, მამაჩემის და დედაჩემის მეგობრები, ახლობლები... მამა ძალიან ნერვიულობდა. მამა, რომელიც თვითონ უშიშარი და პირდაპირი იყო, როცა მე შემეხო პრობლემა, სულ მეუბნებოდა, არ გინდა, ამ ხალხს ნუ დაუპირისპირდებიო. მაგრამ, სამწუხაროდ, სხვანაირად არ გამოდიოდა. 

- 2011 წელს მწერალთა სახლი, ფაქტობრივად, გაჩანაგებული ჩაიბარე და ათ წელიწადში მისი სრულად აღდგენა შეძელი. ამ საქმეში დიდი წვლილი შეიტანა კერძო სექტორმა, ქართულმა ბიზნესმა. რამდენად გიჭირდა ან გიადვილდებოდა, როცა ბიზნესმენებს მწერალთა სახლის რეაბილიტაციაში მონაწილეობას სთავაზობდი? შენს ღირსებას თუ ლახავდა მათი უარი? 

- რთული იყო. თითქმის ჩაქნეული მქონდა ხელი, მაგრამ ბოლოს აქაც გამიმართლა. თავიდან ბევრი ვიარე, მათ შორის, ბანკებში, პრეზენტაციები ვაკეთე. პარალელურად, სულ მქონდა შეხვედრები სამინისტროს წარმომადგენლებთან, საელჩოებთან. პირველი ხუთი წელი უშედეგოდ ვიარე. 

- და მეექვსე წელს მაინც დადიოდი. 

- დიახ, მაინც დავდიოდი. პირველი, ვინც გვერდით დაგვიდგა, იყო კომპანია „სარაჯიშვილი“ - ზუკა ბუბუტეიშვილი და მისი ოჯახი. დავით სარაჯიშვილის მუზეუმი უნდა განთავსებულიყო სახლის ყველაზე ლამაზ -  აღმოსავლურ ოთახში. მაგრამ ჭერი სარესტავრაციო აღმოჩნდა და მთელი ფული, რაც მუზეუმისთვის გვქონდა, ამ ჭერმა წაიღო. კომპანია „სარაჯიშვილის“ შემდეგ დაგვეხმარა საქართველოს ბიზნესასოციაცია, სადაც, უბრალოდ, არ ვიცი, ასეთი რა თვალით შემოგვხედეს! ბიზნესასოციაციაში მითხრეს, დავით სარაჯიშვილი პირველი ბიზნესმენი იყო და მისი ხსოვნის პატივისცემა ნამდვილად გვმართებსო. გამართლება სწორედ ის იყო, რომ მაშინ ბიზნესასოციაციას გიორგი ჭირაქაძე  ხელმძღვანელობდა და მისთვის საჭირო არ იყო იმის ახსნა, რას ვთხოვდით; მას ბოლომდე შეგნებული და გააზრებული ჰქონდა, ვინ იყო დავით სარაჯიშვილი. თითქმის მილიონი ჩადო ბიზნესასოციაციამ მწერალთა სახლში. ამ თანხით მთლიანად გარემონტდა და მოეწყო სარეზიდენციო სართული და თანხის ნაწილი სარაჯიშვილის მუზეუმის დასრულებას მოხმარდა. 

- მანამდე, სულ სახელმწიფოს რესურსი იყო? 

- დიახ, სახელმწიფოს თანხა იყო. მუზეუმში და რეზიდენციაში კი ერთი თეთრი არ არის კულტურის სამინისტროსი. ამასობაში, ორჯერ შეიცვალა მთავრობა. ყველა მინისტრი მპირდებოდა, რომ თანხას გამოგვიყოფდნენ, მაგრამ მთლიანი თანხის მობილიზება არასოდეს მოხერხდა. თუმცა, თავიდან ყველაფერი სახელმწიფოს რესურსით გაკეთდა და მათი დახმარება დღემდე გრძელდება. სახელმწიფო თითქმის უპირობოდ გვეხმარება პროექტებშიც, შინაარსობრივ ნაწილშიც - ყოველგვარი ჩარევის გარეშე. ვფიქრობ, მწერალთა სახლი ამ მხრივ თავისუფლების ერთ-ერთი ოაზისია.

„თუ ოდესმე რამე საამაყო მექნება, - ამ ადგილის საგანმანათლებლო კერად გადაქცევაა.“

- საქართველოს ისტორიის საბჭოთა პერიოდმა, ფაქტობრივად, წაშალა კულტურის ის ტრადიცია, რაც დავით სარაჯიშვილმა და მისმა მეუღლემ - ეკატერინე ფორაქიშვილმა დანერგეს საკუთარ სახლში - მაჩაბლის 13-ში. მიგაჩნია თუ არა, რომ დღევანდელი საზოგადოების კულტურული განვითარების დონე საკმარისია იმისთვის, რომ ძველი ტრადიცია სრულად აღდგეს? თუ ჯერ კიდევ დიდი გზა გვაქვს გასავლელი? მაშინდელი და დღევანდელი კონსტიტუცია რომ შევადაროთ, ან მაშინდელი და დღევანდელი უნივერსიტეტი... მგონი, ძალიან შორს ვართ.  

- შორს ვართ, რა თქმა უნდა. საბჭოთა მმართველობამ გამოუსწორებელი დაღი დაგვასვა. ყველა სფეროში დიდი უფსკრულია. თუნდაც, გემოვნება ავიღოთ - არქიტექტურაში, ქალაქმშენებლობაში... ეს თემა  ჩემი ერთ-ერთი დიდი ტკივილია. თუნდაც, საზოგადოების მორალური დონე შევადაროთ - ნამდვილად შორს ვართ იდეალისგან. მაგრამ შენ თუ ეს ხიდი დაინახე წარსულთან, უკვე ძალიან მიხარია. დავით სარაჯიშვილის სახლი გამორჩეული იყო არამარტო არქიტექტურულად, არამედ, მთელი თავისი შინაარსით. ამიტომაც არის ყველასთვის ასეთი ძვირფასი. ადამიანი არ მინახავს, რომელსაც ემოციური დამოკიდებულება არ ჰქონდეს ამ სახლის მიმართ. თავიდან, როცა მწერალთა სახლი გავხსენით და ყველას ვეპატიჟებოდით სხვადასხვა ღონისძიებაზე, ასეთ დამოკიდებულებასაც შევეჯახეთ: „მე წითელი ტერორის ადგილზე არ მოვალ!“. დიდი ძალისხმევა ჩავდეთ, რომ ეს განწყობა გაგვენეიტრალებინა. ის ხალხი, ვინც ახლოს არ გვეკარებოდა, დღეს ჩვენი ხშირი სტუმარია. შევძელით, რომ ბევრი სახელოვნებო პროცესისთვის გაგვეხსნა კარი. ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ნელ-ნელა მწერალთა სახლი საგანმანათლებლო კერად ვაქციეთ. დებულებაც კი შევცვალეთ და საგანმანათლებლო მიმართულება დავაკანონეთ. თუ ოდესმე რამე საამაყო მექნება, - ამ ადგილის საგანმანათლებლო კერად გადაქცევაა. თუ მწერლობაზე ვისაუბრებთ, მიუხედავად იმისა, რომ მწერალთა კავშირის დროს, ჩვენთვის საყვარელი ყველა მწერალი იქ იკრიბებოდა - და ეს ენერგეტიკა ნამდვილად იგრძნობა მწერალთა სახლში - ვფიქრობ, დღეს რამდენი მწერალი და ლიტერატურის მოყვარულიც სტუმრობს მას, ამდენი აქ არასდროს ყოფილა. დღეში რამდენიმე ღონისძიება ტარდება და, იმედი მაქვს, დასწრების გარდა, ხარისხიც მაღალია - როგორც ადგილობრივ, ისე საერთაშორისო ღონისძიებებზე.

- მწერალთა სახლისთვის დამახასიათებელი მთავარი ნიშანი, ჩემი აზრით, ის არის, რომ ძალიან მრავალმხრივი საქმიანობის ადგილია და დროის სამივე განზომილებას მოიცავს - წარსულს, აწმყოს და მომავალს. პირადად შენ გააკეთე აქცენტი წარსულსა და მომავალზე. ახლა აწმყოზე გვითხარი - საქართველოს ადგილი სად ჩანს მსოფლიოს თანამედროვე ლიტერატურულ პროცესში? ამ ადგილის გამოსაკვეთად ნაბიჯები თქვენ უნდა გადადგათ. მენეჯერი შენ ხარ და შენ გაქვს პასუხისმგებლობა, რომ ამ მიმართულებითაც ფული სწორად დაიხარჯოს. 

- ჩვენი ადგილი მსოფლიო ლიტერატურულ რუკაზე, ცხადია, რთულად იძებნება. პატარა ქვეყანა ვართ, ცოტა ადამიანი საუბრობს ქართულ ენაზე. ეს ხომ არ არის ინგლისური ან ესპანური? ამიტომაც, კიდევ უფრო მეტი რესურსი უნდა ჩაიდოს ჩვენი ადგილის გამოსაკვეთად. თუმცა, ის ფაქტი, რომ პირველი ლიტერატურული ძეგლი უკვე მეხუთე საუკუნეში გვქონდა, ძალიან მნიშვნელოვანია ყოველთვის და ყველასთვის. არ მახსოვს, რომ ამ ფაქტს ვინმე გულგრილი დაეტოვებინოს. რა თქმა უნდა, ჩვენ გვერდით არის პროფესიონალების გუნდი, გვყავს სამეთვალყურეო საბჭო, რომლის შემადგენლობა პერიოდულად იცვლება. აქ არიან ლიტერატორები, გამომცემლები, მწერლები, მთარგმნელები. როდესაც უცხოელი გამომცემლები განაცხადებით მოგვმართავენ რომელიმე ქართული წიგნის თარგმნასთან დაკავშირებით, გუნდური გადაწყვეტილებაა, როგორ გავანაწილოთ თანხა, რომელ განაცხადს, რომელ ენას მივანიჭოთ უპირატესობა. ეს ძალიან რთული და საპასუხისმგებლო პროცესია. 

- უცხოელი გამომცემლებიც ირჩევენ ქართულ წიგნებს მათ ენაზე სათარგმნად და თქვენც სთავაზობთ? 

- დიახ, ეს არის ხანგრძლივი და შრომატევადი პროცესი, რომელიც ზედაპირზე არ ჩანს. საერთაშორისო წიგნის ბაზრობა  მართლა გასეირნება ხომ არ არის?! ჩვენ ვამზადებთ კატალოგებს, რომლებისთვისაც ახალი წიგნების და კლასიკის საცდელ თარგმანებს ვაკეთებთ სხვადასხვა ენაზე. ამას ყველგან წინასწარ ვაგზავნით. ბაზრობებზე რომ ჩავდივართ, ლიტერატურულ აგენტებს და გამომცემლებს ვხვდებით. ეს პროცესი სამომავლოდ კიდევ მეტ შედეგს გამოიღებს. 

- უცხოური წიგნები ქართულად რომ ითარგმნება, ამასთან რაიმე შეხება გაქვთ, თუ ეს მთლიანად გამომცემლების საქმეა? 

- ამასაც ვაფინანსებთ. წელიწადში სამჯერ ცხადდება კონკურსი, როდესაც უცხოელ გამომცემლებს შემოაქვთ განაცხადები ქართული წიგნების თარგმანზე. წელიწადში ერთხელ კი ქართველი გამომცემლებისთვის ვაცხადებთ კონკურსს უცხოური წიგნის თარგმანზე. შარშან, პანდემიის დროს, როდესაც საერთაშორისო ბაზრობები გაუქმდა, ამისთვის განკუთვნილი ბიუჯეტი სოციალურ პროექტებად ვაქციეთ. სასტიპენდიო პროგრამები გამოვაცხადეთ ავტორებისთვის. გამომცემლებსაც დავეხმარეთ, მთარგმნელებსაც. 

- მინდა, რამდენიმე სიტყვა გვითხრა რეზიდენციის შესახებ, რომელიც მწერალთა სახლის ბოლო სართულზე განთავსებული ხუთი ოთახია. ფაქტობრივად, პატარა სასტუმროა. აქ სამუშაოდ როგორ ხვდებიან ქართველი მწერლები? 

- ქართველი მწერლები პირველად მოხვდნენ წელს, როდესაც, პანდემიიდან გამომდინარე, საერთაშორისო პროექტების გაუქმების გამო, გარკვეული თანხა დაგვეზოგა. დაზოგილი ფულით ექვსი ავტორისთვის ორკვირიანი რეზიდენციის ორგანიზება შევძელით. ეს ხალხი მწერალთა სახლის რეზიდენციაში ცხოვრობდა, მუშაობდა და სტიპენდიაც მიიღო.

- ეს ადამიანებიც კონკურსით შეარჩიეთ?

- დიახ, სამეთვალყურეო საბჭოსთან ერთად. 

- უცხოელებს ვინ აფინანსებს იმისთვის, რომ თქვენს რეზიდენციაში იცხოვრონ და იმუშაონ? თავის ქვეყანაში იღებენ დაფინანსებას, თუ ჩვენთან? 

- ამ თანხას თვითონ შოულობენ. რეზიდენციის კონცეფცია მე არ მომიფიქრებია. ბევრ ლიტერატურულ სახლში აპრობირებული მეთოდია და ჩვენი მწერლებიც დადიან ასეთ რეზიდენციებში სხვადასხვა ქვეყანაში. უცხოური ორგანიზაციები ხშირად აძლევენ დაფინანსებას ხელოვანებს ასეთი გამოცდილების მისაღებად ამა თუ იმ ქვეყანაში. გვქონია შემთხვევა, როდესაც საელჩოებს დაუფინანსებიათ თავიანთი ქვეყნის ხელოვანი, ან ქართველი ავტორი „გაგვიცვლია“ - მაგალითად, გაგვიშვია ესპანეთში რეზიდენციაში და ჩვენ ესპანელი ავტორი მიგვიღია. რეზიდენცია ერთ-ერთი ის პროექტია, რომელიც აუცილებლად უნდა განვითარდეს. 25 თებერვალს ძალიან საინტერესო და პრესტიჟული ონლაინ ფესტივალი იხსნება ინგლისში. The British Library არის ჩვენი პარტნიორი. ასეთი საერთაშორისო ონლაინ ღონისძიება მწერალთა სახლს ჯერ არ ჰქონია. ეს არის თერთმეტი ქართველი ავტორის პოპულარიზების საშუალება, შანსი, რომ ინგლისურენოვანი გამომცემელი, ლიტერატურული აგენტი თუ ფესტივალის დირექტორი დაინტერესდეს მათი შემოქმედებით. მთავარია, მწერლები მწერალთა სახლს თავისუფალ სივრცედ აღიქვამდნენ, სტუმარი ჰყავთ თუ ინტერვიუ აქვთ, პირველად მწერალთა სახლი გაახსენდეთ. ცოტა ხანში ერთ ოთახს გავხსნით, რომელიც რეზიდენცია არ იქნება, მაგრამ იქნება სივრცე, სადაც მწერლები მოვლენ და დღის განმავლობაში იმუშავებენ. ბევრს სახლში ამის საშუალება არ გააჩნია. 

- რაიმე თავისებურება თუ ახლავს მწერლებთან ურთიერთობას?

- გავრცელებული აზრის მიხედვით, ხელოვანები თავისებური ხალხია იმ კუთხით, რომ საკუთარი თავი ყველას განსაკუთრებული ჰგონია. ჩვენც გვქონია მსგავსი შემთხვევები, მაგრამ, ძირითადად, უფროსი თაობის ხალხთან. ახალგაზრდა მწერლები ძალიან თავმდაბლები არიან, ეგოიზმი არ ახასიათებთ. მათთან ურთიერთობა ადვილი და სასიამოვნოა. თავიდან ყველაზე მეტად ის მიკვირდა, რომ ერთმანეთის საღამოებზე ისე არ დადიოდნენ, როგორც მე წარმომედგინა. მაგრამ მხოლოდ მწერლობით თავს ხომ ვერავინ ირჩენს? ყველა სადღაც მუშაობს, ზოგს ორი და სამი სამსახურიც კი აქვს. ამიტომ, ალბათ, ყოველთვის ვერ ახერხებენ მოსვლას. თუმცა, როცა საჭიროა, მაინც სოლიდარულები არიან. ინტრიგების ბუდედ მწერლობას მე არ აღვიქვამ. ესეც, ალბათ, ფუფუნებაა, რომ ასეთ კარგ ხალხთან გვიწევს ურთიერთობა. 

- წლების განმავლობაში ისეთი შთაბეჭდილება მრჩებოდა, რომ პირადი და საქმიანი ცხოვრება ერთმანეთისგან მკვეთრად გამიჯნული არ გქონდა. ახლა, როდესაც ბევრი პრობლემა უკვე გადალახე, თუ გაავლე უფრო მკაფიო ზღვარი სამსახურსა და პირად ცხოვრებას შორის? 

- დიახ, რაღაც დონეზე გავმიჯნე სამსახური და სახლი. თავიდან სულ ხუთი ადამიანი ვიყავით, ვინც ყველაფერს ვაკეთებდით. იმ პერიოდში დედა მეუბნებოდა: შვილო, დირექტორი ხარ თუ დარაჯი, გამაგებინეო. მაგრამ მე რომ სულ მწერალთა სახლში არ ვყოფილიყავი, ჩემს თანამშრომლებთან ერთად ყველა ღონისძიებას რომ არ დავსწრებოდი, არაფერი გამოვიდოდა. პირველი სამი-ოთხი წელი - ეს იყო მუდმივი სამუშაო რეჟიმი. დრო გავიდა და საშუალება მოგვეცა, რომ, მაგალითად, ღონისძიებების კოორდინატორი აგვეყვანა. ახლა, დილით მისულს, ყოველ საღამოს აღარ მიწევს ათ საათამდე სამსახურში ყოფნა. პატარა ბავშვი მყავს და ყოფილა შემთხვევები, როცა საღამოს ექვსზე ან შვიდზე დამიხურავს ქუდი და სახლში წავსულვარ. მაგრამ, ამის მიუხედავად, სულ ვამბობ, რომ 24 საათიანი სამუშაო რეჟიმი მაქვს. ჩემი ტვინი არ ისვენებს. სულ ვფიქრობ რაღაცაზე, რაც მწერალთა სახლს უკავშირდება. ან მიმდინარე პრობლემაა, ან სამომავლო გეგმებია... ეს ჩვევა დამრჩა, რაც, მე მგონი, კარგია.

„ბავშვებმა, რომლებიც ჩვენთან დადიან, არაფერი იციან რეპრესიების შესახებ.“  

- სამომავლო გეგმებიდან ის ვიცი, რომ რეპრესირებული მწერლების მუზეუმის გახსნას აპირებთ ამ შენობაში.

- დიახ, ჩემი ბუნებიდან გამომდინარე, ყოველთვის ვეცდები, რომ წარსულის მემკვიდრეობა არ დავკარგოთ. ამის გარეშე ადამიანი ფუტუროა. ჩვენი ქვეყნის ისტორია ძალიან კარგად აისახა ამ სახლზე, სწორედ რეპრესიების გამო. იმიტომაც, რომ პაოლო იაშვილმა თავი ამ სახლში მოიკლა. ამ მუზეუმის გაკეთების იდეა მაშინ მოვიდა, როცა აღმოვაჩინეთ, რომ ბავშვებმა, რომლებიც ჩვენთან დადიან, არაფერი იციან რეპრესიების შესახებ.  მათთვის საყვარელი პაოლო და ტიციანი რომ რეპრესიებს შეეწირნენ, ეს მათთვის დიდი აღმოჩენა იყო. 

- მე მგონი, ორი პრობლემა გექნებათ. ჯერ ერთი, ყველა ექსპონატს, რაც დაგჭირდებათ, უკვე თავისი პატრონი ჰყავს. ვერ წარმომიდგენია, ეს მუზეუმი როგორი შეიძლება იყოს თვალსაჩინოების მხრივ. 

- ეგ მართლა დიდი პრობლემაა.

- და მეორე პრობლემა, რასაც ვხედავ, შინაარსობრივი მხარეა. ეს „გაპრიალებული“ მუზეუმი ვერ იქნება. ცუდი რაღაცები ხდებოდა და თქვენ ვერ დაუშვებთ, რომ სიმართლის მხოლოდ ერთი მხარე აჩვენოთ და მეორეზე თვალი დახუჭოთ.  ბეწვის ხიდზე სიარული მოგიწევთ. 

- მეორე ფაქტორზე უფრო ვნერვიულობ. პირველიც ზუსტად აღნიშნე. დავით სარაჯიშვილის შემთხვევაში, ჩვენ გვქონდა სახლი და ნივთების ნაწილი. სხვათა შორის, არ გვისაუბრია იმაზე, რომ კარგი კულტურა მკვიდრდება: კერძო პირებისგან შესანიშნავი შემოწირულობები და საჩუქრები მივიღეთ სარაჯიშვილის მუზეუმისთვის. ამ მეორე მუზეუმისთვის არაფერი გვაქვს. რაც არის, არქივში ან ლიტერატურის მუზეუმშია დაცული. ორივე დაწესებულებასთან ძალიან კარგად ვთანამშრომლობთ, მაგრამ იმის ილუზია, რომ ვინმე ორიგინალებს გადმოგვცემს, არ მაქვს. პოლონეთის საელჩოს დახმარებით ვცდილობთ, პოლონეთიდან ჩამოვიყვანოთ მუზეუმის კურატორი, რომელსაც შესაბამისი გამოცდილება აქვს. ალბათ, ყველაფერი მულტიმედია ფორმატზე  უნდა აეწყოს. ამას როგორ გავართმევთ თავს, არ ვიცი. მეორე, კიდევ უფრო რთული, შინაარსობრივი მხარეა. ამ პროექტში ვთანამშრომლობთ „სოვლაბთან“, რომელიც ყველაზე კომპეტენტური ორგანიზაციაა ჩვენთვის საინტერესო პერიოდის შესწავლაში. პირობითად, რეპრესიების ოთხ პერიოდზე ვმუშაობთ. საკმაოდ რთულად მისაწოდებელი და აღსაქმელი მასალა იქნება, ალბათ. თუ ვაკეთებთ, მაქსიმალურად კარგად უნდა გავაკეთოთ.  

- 2019 წელს, როცა წიგნის სახლს დახურვა ემუქრებოდა, შენზე ასეთი რამ დაიწერა: „შეუცვლელი ადამიანები რეალურად არსებობენ. არამატერიალურ და მატერიალურ ფასეულობებს ხშირად სწორედ რომ შეუცვლელი ადამიანები ქმნიან.“ ამ შეფასების ფონზე, მაინტერესებს, შენთვის რა არის ხარისხიანი ცხოვრება? 

- შეუცველელი ხალხი, რა თქმა უნდა, არ არსებობს. თუმცა, არის მომენტი, როცა კონკრეტული ადამიანი შეიძლება შეუცვლელი იყოს, გადაწყვეტილებების მიღების კუთხით. რაც დრო გადის, მით უფრო მინდა, რომ დავრჩე იმ სფეროში, სადაც ვარ. შეიძლება, ცოტა უფრო მეტად გადავიხარო საგანმანათლებლო კუთხით.

ახლა კი ისე გავნიცდი, რომ ფიზიკურად ცუდად ვხდები იმის გამო, რაც ჩვენ გარშემო ხდება, თუნდაც, ურბანული კუთხით, ან კულტურული მემკვიდრეობის კუთხით. ხარისხიანი ცხოვრება, ალბათ, ის არის, როდესაც შენს ქვეყანაში ცხოვრობ და შენი ქვეყნისთვის აკეთებ რაღაცას. ვფიქრობ, ქვეყნის დატოვების ტენდენცია შეიცვალა. ახლა, ვატყობ, ჩემზე ათი წლით უმცროს თაობას და კიდევ უფრო ქვევით,  არსად წასვლა არ უნდა. აქ უნდათ ცხოვრება და ამისთვის იბრძვიან, ბევრ რამეს აკეთებენ. ჩემთვის იდეალური და ხარისხიანი სურათი არის ის, რომ ყველამ აკეთოს საქმე, რომელიც უყვარს, რომელიც გამოსდის და აკეთოს წესიერების ფარგლებში. როცა ვიზრდებოდი, ჩემ გარშემო სულ რაღაც ხდებოდა და ეს „რაღაც“ ყოველთვის კეთდებოდა საქართველოს საკეთილდღეოდ. ეს იყო ჩემი ცხოვრების ლაიტმოტივი. ამიტომ, ვერ წარმომიდგენია სხვანაირად საქმის კეთება. დღეს ვხედავ, რომ დეველოპერების და ჩინოვნიკების მომხვეჭელობას ეწირება ეს არაჩვეულებრივი ქვეყანა და გული მტკივა. თუ ჩემი პატარა აგურის დადებას შევძლებ ამის საპირწონედ, ეს მომანიჭებს ყველაზე დიდ კომფორტს.

„მთავარია იდეა, ზოგჯერ, შეიძლება, გიჟურიც, მაგრამ ამ იდეისკენ მიდიხარ, სანამ მიზანს არ მიაღწევ.“ 

- წარსულის მემკვიდრეობის მიმართ ასეთი მგრძნობიარე რომ ხარ, მთლიანად ოჯახის დამსახურებაა?

- ოჯახის და  სკოლის. ჩემი მეგობრები და მე რომ ახლაც დავდივართ, ვმოგზაურობთ საქართველოში, ეს გერმანული სკოლის დიდი დამსახურებაა. თავის დროზე,  ამ სკოლის ახალგაზრდა მასწავლებლებმა შემოგვატარეს ნახევარი საქართველო. თუ შენი ქვეყანა არ გეცოდინება, არ გექნება არც სიამაყის, არც გაფრთხილების გრძნობა. ყველაფერი ბევრჯერ უნდა ნახო, რომ შეგიყვარდეს. მეტირება, დღეს გელათს რომ ვუყურებ. მინდა მჯეროდეს, რომ იმ ჩინოვნიკებს თუ დეველოპერებს, რომლებიც ასე უმოწყალოდ ამახინჯებენ ჩვენს ქვეყანას, ის წესიერად არ უნახავთ. შეუძლებელია ამ სიყვარულს გადააბიჯო და მხოლოდ მომხვეჭელობაზე იფიქრო. ნიკო გომელაური ჩემი დეიდაშვილი იყო და მისი ერთი ლექსი მინდა, წაგიკითხოთ:

გარშემო სულ ის ხალხი მყავდა, ვინც თვლიდა, რომ რაღაც უნდა ეკეთებინა, აუცილებლად სასარგებლო და მნიშვნელოვანი; რომ უკვალოდ არ უნდა გაელია ცხოვრება - ეს ლექსიც სწორედ ამიტომ მოვიყვანე მაგალითად, ამ ხალხის მრწამსის გადმოსაცემად. ალბათ, ეს მაგალითები განსაზღვრავს ადამიანის ჩამოყალიბებას. ეს ადამიანები, მათი ისტორიები გახსენდება კრიტიკულ მომენტებში და გაძლევს სტაბილურობას, ღერძს, რის გარშემოც მერე შენც შენს ცხოვრებას აგებ. 

- დიდი მადლობა საინტერესო ინტერვიუსთვის. საუბარს დავასრულებთ შენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია ინდოელი პოლიტიკური და სამოქალაქო ლიდერი მაჰათმა განდი (1869-1948): „იპოვე მიზანი, რესურსები მოიძებნება.“

- ეს ციტატა არ ვიცოდი, მაგრამ ზუსტად ასე ვიქცევი და ამით ჩვენი ფინანსური მენეჯერის დიდ რისხვას ვიმსახურებ. მთავარია იდეა, ზოგჯერ, შეიძლება, გიჟურიც, მაგრამ ამ იდეისკენ მიდიხარ, სანამ მიზანს არ მიაღწევ. ზუსტად ასე ვმუშაობ. 

- მეორე ციტატა ეკუთვნის ჰენრი უორდ ბიჩერს, ამერიკელ რელიგიურ მოღვაწეს (1813-1887): „თუ ადამიანი ღირსეულ ნაბიჯს გადადგამს, იმაზე ნაკლებ ჯილდოს არ მიიღებს, ვიდრე თავად გასცემს“. გჯერა ამ სამყაროული წესრიგის? სიკეთის დაბრუნების?

- ზოგადად, მჯერა. თუმცა, ვიცით შემთხვევები, როცა დიდი სიკეთის მკეთებელი ხალხი უმოწყალოდ დაჩაგრულა. თუნდაც, ექვთიმე თაყაიშვილი გავიხსენოთ. მიუხედავად ამისა, მჯერა სიკეთის დაბრუნების. მჯერა, რომ ჩემი მშობლების მიერ გაკეთებული კარგი საქმეებიც კი მე დამხვდება წინ. მთლიანობაში, ალბათ, სწორია, რომ ვინც ღირსეულ ნაბიჯს გადადგამს, იმაზე ნაკლებ ჯილდოს არ მიიღებს, ვიდრე თვითონ გასცემს. ბევრჯერ მიგრძვნია ამ სიტყვების ძალა. 

ფოტომასალა: ზურაბ ქურციკიძე