- ბატონო ბესიკ, იმ ცხოვრების ფონზე, რაც თქვენ განვლეთ, ადამიანები კიდევ გაოცებენ? თუ ყველა „ქარაგმა“ უკვე ამოხსნილი გაქვთ?

- მე მგონია, რომ საკვირველი ადამიანებში ძალიან ცოტაა იმიტომ, რომ იმეორებენ იმას, რაც უკვე უკეთებიათ, განსაკუთრებით, ჩვენში. ასე კი ვფიქრობ, მაგრამ მკვიდრად ჩამოყალიბებული რომ მქონდეს რომელიმე აზრი, სრულებითაც არ მჭირდება. რაში მჭირდება ტოტი, რომელზეც ვერ ვიქანავებ?!

- ის განცდა თუ გაქვთ, რომ თქვენ თვითონ კიდევ აოცებთ ადამიანებს?

- პატარა რომ ვიყავი, ბებოჩემი მეძახდა - უცნაური ხარო. „უცნაური“ არ იყო გავრცელებული სიტყვა ბავშვის დასახასიათებლად. „უცნაურს“ არ ამბობდნენ ჩემ გარშემო და ეს დამამახსოვრდა. მერე კიდევ, ეს კითხვაც მომისმენია - ეგეთი რამეები საიდან გაფიქრდებაო?

- ახლა? თუ უფრო ადრეულ წლებში?

- არა, უფრო ადრე. როცა ლექსებს ვბეჭდავდი. მაშინ ვინმე რამეს რომ დაწერდა, ქვეყანამ იცოდა.

- ქალბატონი ნაირა გელაშვილის წერილების ციკლი წავიკითხე თქვენს შემოქმედებაზე, წლების წინ დაწერილი. მაშინ ავტორი სვამდა კითხვას  - შეძლებდით თუ არა თქვენ, როგორც მწერალი, პოეტი, რომ განვითარებულიყავით. ახლა, როცა თქვენს ახალ წიგნებს უკვე იცნობს საზოგადოება, გაქვთ თუ არა განცდა, რომ კიდევ აპირებთ მკითხველის გაოცებას?

- არ ვიცი, მე მაქვს ერთადერთი აშკარა განცდა, რომ სულ მაინტერესებს, რა არის პოეზია. მაშინ კი არა, როცა რაღაცას ვწერ, მერე მიჩნდება კითხვა - რა არის პოეზია? პოეზია ერთ-ერთი უხილავთაგანია, ჩემი აზრით. მან განა მარტო ლექსი შექმნა? მთელი სამყარო, რაც არის, პოეზიამ შექმნა. მაკედონელიც პოეზიამ შექმნა, ტყუილად ხომ არ დაჰქონდა თან ჰომეროსის „ილიადა“?

- თქვენ ამბობთ, გარემოს არ აქვს მნიშვნელობა, რადგან მწერალი თვითონ ქმნის გარემოსო. ეს კი გასაგებია, მაგრამ ის გარემო, რომელშიც ცხოვრობთ და მუშაობთ, თუ არის თქვენთვის კომფორტული?

- მე მგონი, არცერთი გარემო არცერთი შემოქმედისთვის კომფორტული არ არის.

- რატომ?

- ბიოლოგიურად არის ასე. გარემო ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ გადამწყვეტი არ არის, ალბათ.

- თქვენ სოფელშიც ცხოვრობთ, ქალაქშიც. იმისთვის, რომ იმუშაოთ, მარტო ყოფნა გჭირდებათ. ეს მარტო ყოფნა ქალაქში უფრო ადვილია თუ სოფელში?

- საერთოდ, დილა, გათენება არის ყველაზე მშვენიერი რამ, რაც კი ცხოვრებაში მინახავს.

- თქვენთვის დილა რომელი საათია?

- ოთხი საათიდან უკვე შეგიძლია დაუწყო ლოდინი და აღარ გეშინია, რომ „ის“ არ ჩამოვა მატარებლით (იცინის). დილით ვიწყებ წერას რაღაცის, რაც სრულიად მოულოდნელად მოდის - ეს ისეთი საკვირველი რამეა. მეჯავრება წერა. აბსოლუტურად არ მიზიდავს ის მომენტი, როცა უკვე მართლა უნდა წერო და მეტი გზა აღარ გაქვს, იმიტომ, რომ იქ გიკიდია ცეცხლია თუ რაც ჯანდაბაა. ჰოდა, იქ იხარჯები მთლიანად. ამიტომ არის, რომ უამრავი ხელნაწერი დამიგროვდა.

- დილით ფურცელზე წერთ?

- დიახ, ფურცელზე ვწერ. ღვთის წყალობით, ადამიანები აღარ იღვიძებენ ისე ადრე, რომ 6-7 საათზე ვინმე ჩაერთოს შენს ცხოვრებაში. ასე მოვა თორმეტი საათი...  მოკლედ, ახერხებ როგორღაც.

- გამოდის, სულერთია, ქალაქში ხართ თუ სოფელში?

- დიახ, სულერთია.

- და ეს ყოველ დილით ხდება თუ ზოგჯერ?

- დიახ, ყოველ დილით. დილით ძალიან ბევრს ვფიქრობ. არ ვიცი, რატომ ხდება, აზრზე არ ვარ. ფურცელზე რომ დავინახო ერთი სიტყვა დილით, ვთქვათ, წერია „სახლი“, ხომ მარტივი სიტყვაა? - უკვე დაღუპული ვარ. თვალს ვარიდებ ყველაფერს.

- რატომ?

- იმიტომ, რომ ის მისამართს მაძლევს.

- არ გჭირდებათ ეს მისამართები?

- არა, თავისით მოდის. ეს აბსოლუტურად თავისით მოდის. გარედან კარნახი არ მჭირდება. აზრზე არ ვარ, როგორ წამოვედები და რითი წამოვედები რაღაცას, რომელიც მერე წამოვა და წამოვა. მერე დაღლილი ვარ, ისეთი დაღლილი ვარ, კაი ნაცემივით. და მოგვიანებით, ხალხი რომ წელში გაიმართება, მე უკვე ვისვენებ, ერთი საათი მაინც. მოკლედ, საშინელი ამბავია.

- თქვენ როგორ აღიქვამთ - ეს, რაც ხდება, შემთხვევაა თუ ბედისწერა? რაციონალურია თუ ირაციონალურია?

- ჯერ ერთი, რატომ უნდა იყოს ადამიანი იმდენად რაციონალური, რომ არ იყოს ირაციონალური? ეს რატომ მოახვიეს თავს ადამიანს, არ ვიცი. შემთხვევას კი დიდ პატივს ვცემ. ურთიერთობებშიც, ცხოვრებაშიც და ადამიანის გზაზეც, საერთოდ. პირდაპირ ვემორჩილები. ბევრი ეპიზოდია, მაგრამ ასეთი ეპიზოდი იყო შემთხვევასთან დაკავშირებით. ერთი წიგნი მაქვს - „ეპიგრაფები დავიწყებულ სიზმრებისათვის“. მე ყველა წიგნში ბავშვიც ვარ, იმ ხნისაც ვარ, ამ ხნისაც ვარ, ისეც ვარ, ესეც ვარ, ყველა ჟანრი ვარ. კიდევაც დავარქვი “მეტაპოეტური ნაწერი”, ნაწერი და არა რომანი, ან ლექსი, რაც ნიშნავს, რომ პოეზია პულსირებს ფორმების იქითაც. ეს ეპიგრაფები დავწერე და უკვე უნდა დაბეჭდონ. დილით ვფიქრობ - პროკლოვიანთ კატო მიწერია. მე საერთოდ ხალხოსნური გამონათქვამები არ მიყვარს. უნიკალურ სიტყვებს რომ ცვლიან, არ მიყვარს. სიტყვა სიტყვაა.

ჰოდა, ამოვიჩემე, რომ უნდა გავვარდე დილით, დავასწრო, რომ ბეჭდვა არ დაიწყონ და ეს პროკლოვიანთ კატო ამოვიღო. თითქმის გამომცემლობამდე მივედი, ქუჩა უნდა გადავჭრა, ცოტა შევუხვიო და იქ ვარ უკვე. ქუჩაზე რომ გადავდივარ, ახალგაზრდა ქალს ვხედავ. მოდის და მეუბნება - გამარჯობა, ბატონო ბესიკ, მე პროკლოვიანთ კატოს შვილიშვილი ვარო. წარმოგიდგენია?! მოვტრიალდი და წამოვედი სახლში.

- აი, ამას ჰქვია შემთხვევა.

- სხვათა შორის, დათო ჯავახიშვილს აქვს წიგნი: „დამთხვევები და შემთხვევები“. ძალიან საინტერესო და კარგი წიგნია. ბევრჯერ მიფიქრია, დათო ჯავახიშვილი გარდაიცვალა, ვაჟა გიგაშვილიც, ერლომ ახვლედიანიც. ცოცხალი არის ახლა გურამ გეგეშიძე. ესენი იყვნენ გურამ რჩეულიშვილის მეგობრები, რომლებსაც მე ვარქმევ „გამოტოვებულებს“. იმ დროს იყო „ცისკრის თაობა“. მაგრამ ესენი, ვინც ჩამოვთვალე, სხვანაირი ხალხი იყო, აბსოლუტურად სხვანაირი.

- არაფერი უნდოდათ, წერის გარდა. ამას გულისხმობთ?

- დიახ, მაღალი იდეალები ჰქონდათ ყველაფერში. მათ რაღაც უნდა დაერქვას - მართალი თაობა, ან რამე ასეთი. ეს ხალხი დღეს არავინ იცის, მათ არ იცნობენ. ჩაიარა ქართულმა სინამდვილემ. მე ვიღაც კარგი რომ მინახავს, იმას ვეყრდნობი, მაგალითს მაძლევს. იმათთან ჩაის დალევა ჩემთვის არის დაუვიწყარი.

- არიან ადამიანები, რომლებიც თავის თავში ატარებენ პრობლემებს. დადის ადამიანი და მოსიარულე პრობლემაა. და არიან სხვა ტიპის ადამიანები, რომლებსაც, პირიქით, კარგად ეხერხებათ პრობლემების გადაჭრა. ამ ორი კატეგორიიდან თქვენს თავს რომელიმეს თუ მიაკუთვნებთ?

- ადამიანს აუცილებლად ეხმარება რაღაც, ვიღაც. ბედს აქვს თავისი გზა, ეს არის შენი ბედი. თვალწინ კი არ გიდევს შარასავით, შენ უნდა გრძნობდე. ზოგჯერ წაეტანები რაღაცას, შენი ბედის გგონია და მარტივია თითქოს იმის მოპოვება. მაგრამ არ არის, ვერ შევირგე, ვერ შევინარჩუნე. აუტანელი პრობლემა არ აქვთ ადამიანებს. ასატანი პრობლემა აქვს ყველას. მისი ზურგი არის მისთვის გამზადებული.

- ზურგი?

- დიახ, ზურგი იმისთვის არის, რომ ის პრობლემები ატაროს. ამ შემთხვევაში, მართლა მერიდება, რომ ვამბობ - განაჩენი ხომ არ გამომაქვს ვინმესთვის. ეს საშინელი გრძნობაა, რომ ვინმეს განაჩენი გამოუტანო. როგორი გადარჩენილი ვარ, მოსამართლე რომ არ გავხდი?! (იცინის).

- როგორიც არის ხასიათი, ისეთია ბედიო, - ინგლისელი დიპლომატი და მწერალი ჩესტერფილდი  წერდა. ხასიათი და ბედი გადაბმულია ერთმანეთზე?

- ხასიათი და ბედი? (პაუზა) კი, ვეთანხმები, ახლო არიან. როგორც წეღან ახსენე, შემთხვევა და ბედისწერა. წინათ ხომ არ იყო ასე - ირაციონალური და რაციონალური ადამიანი. ახლა რასაც ვწერ, იქა ვარ, რომ ადამიანი ყველაფერშერეულია. რაც გინდა, ყველაფერშერეულია. ძაღლი მაგალითად, სუნით ეძებს, დანსუნსულებსო, რომ ამბობენ. მილიარდ სუნს ინახავს, მასში პატარა ინტერნეტია. ადამიანს ასეთი გამოკვეთილი რამე ნიშანი არ გააჩნია.

- თქვენი შემოქმედების ადრეულ ეტაპზე, თუ გიგრძვნიათ თქვენ მიმართ ქედმაღლური დამოკიდებულება იმ მწერლების მხრიდან, რომლებიც უფრო ცნობილები და კარიერულად წარმატებულები იყვნენ? თუ თავიდანვე გქონდათ თქვენი ადგილი და ყველამ იცოდა, რომ ხელშეუხებელი ხართ?  

- მე დათო ჯავახიშვილის წრესთანაც ვმეგობრობდი, მაგრამ ვიცოდი, რომ იმათი შინაური არ ვიყავი. ვიცოდი, მათ აქვთ თავიანთი სახე და იმ სახესთან მე არაფერი მესაქმება. ამ ჩემს სახეს სულ ვიცავდი. ხომ მომწონდნენ ეგ ბიჭები, მაგრამ არასოდეს მაგათთან რამდენადაც შემეძლო, იმდენად ახლოს არ ვყოფილვარ.

- ეგენი არც იქნებოდნენ ქედმაღლები, სხვები მაინტერესებს.

- მაგდენს ვერ ბედავდნენ. პიროვნულად, იცი, როგორ ვიყავი? მართლაც არაფერი არ მინდოდა, არავის გზაზე არ ვეღობებოდი, მაშინვე ვუთმობდი. ახლაც ასეთი ვარ. რომ შევამჩნევ, რომ ადამიანს უნდა რაღაც, იმასთან უკვე ვდისტანცირდები. ეგეთი ვარ, ჩემთვის მირჩევნია ყოფნა.

- მაგათი შინაური არ ვიყავიო, რომ თქვით, შინაური ვისთან იყავით? ვიცი, რომ დათო წერედიანთან მეგობრობდით.

- დათო წერედიანთან ვმეგობრობდი და იმ პერიოდში მაგარი მსმელი ვიყავი. დათოსთან ვერ დალევდი, თვითონ არ სვამდა და მე შემეძლო, კვირების განმავლობაში მესვა.

- რისთვის გჭირდებოდათ ეს სასმელი?

- ჩამიგდეს ხელში, მართლა გეუბნები. ოც წლამდე დალეულიც კი არ მქონდა. მერე სტუდქალაქში ვცხოვრობდი. თბილისი ჩემთვის უცხო გარემო იყო. ძალიან წესიერი და დაკანონებული ცხოვრება მქონდა თიანეთში: დედაჩემი, ბებოჩემი და მე. ახლაც მაგაზე ვწერ იმიტომ, რომ ეს იყო ჩემი წმინდა. და უფრო წმინდა იყო ჩემი ბავშვობა, რომელსაც მე, თავი რომ მოვიკლა, ვერ მივწვდები.

- თქვენს ბავშვობაში თუ ყოფილა ისეთი რამ, რაც მაშინ სასწაულად გეჩვენებოდათ და ახლა, როცა ამდენი დრო გავიდა, კიდევ ვერ აგიხსნიათ, რა იყო?

- იმდენი რამისთვის უნდა გეპატრონა, იმდენი რამე უნდა დაგეცვა, ძალიან საინტერესო იყო. მთელი დღე პატარა ძაღლივით იყავი.

- ვისგან ან რისგან იცავდით?

- ყველაფრისგან - ძროხები უნდა დაგეცვა, ბოჩოლები უნდა დაგეცვა, ღობეები არ იყო მყარი, მეზობლების აგრესია იყო.

- დედა და ბებოც უნდა დაგეცვათ? ანუ ადამიანებიც თქვენი დასაცავები იყვნენ?

- რა თქმა უნდა. ეს ბიჭის ინსტინქტები იყო. დედას ვუტირებდი, ყველაფერზე ვიყავი წამსვლელი. მამაცი ვიყავი ბავშვობაში. თანაც იქ ბევრი ვივარჯიშე დიპლომატიაში. გვარებად ცხოვრობდნენ ჩემ გარშემო ოჯახები და ამათ იცოდნენ, გაერთიანდებოდნენ იმ წუთში შენ წინააღმდეგ. ძალიან ძნელი იყო.

- რა ასაკში გულისხმობთ თქვენს თავს?

- მაშინ არ ვიცოდი, ასაკი რას ნიშნავდა. არავინ მყავდა გვერდზე, ან ძმა, ან და - რომელიც ან ჩემზე დიდი იქნებოდა, ან პატარა. ეს ვიცი, ჭიჭოშვილი გოგია რომ მოკლეს, ყაჩაღი, მაშინ ათი წლის არ ვიყავი ჯერ. ის რომ ჩამოასვენეს, მილიციამ მანქანიდან არ გადმოაგდო, როგორც სხვა ყაჩაღები გადმოუყრია დახოცილები.

- სხვებიც გინახავთ?

- სხვებიც მინახავს, კი. ეს მანქანიდან ჩამოასვენეს და დაასვენეს.  როგორ მივედი ისე ახლოს, არ ვიცი. მისი ქალმები და წინდები ახლაც თვალწინ მიდგას. პროტესტი გამიჩნდა - იმ შემთხვევის მერე მილიციის შენობის წინ აღარ გამივლია, ქუჩის მეორე მხარეს გადავდიოდი. რას ვაპროტესტები, არ ვიცი, მაგრამ უკვე მომწიფებული ვიყავი არასრული ათი წლის ბავშვი.

- გამოდის, ამ ყაჩაღს უთანაგრძნობდით.

- ბევრი ყაჩაღი იყო ტყეში. ყაჩაღობის ფონზე იყო ცხოვრება.

- თქვენ აღქმაში საინტერესო ხალხი იყო?

- დიახ, საინტერესო ხალხი იყო, აბა რა.

- არ გეშინოდათ?

- არა, არ მეშინოდა სრულებით.

- რა გამოდის, მეზობლების გეშინოდათ და ყაჩაღების არ გეშინოდათ?

- არც მეზობლების მეშინოდა.

- რომ ამბობდით, ოჯახს ვიცავდიო?

- ადამიანი, ვინც გინდა იყოს, შემოღობილი რომ აქვს, იმ ადგილს იცავს. კაცი არის იმის დამცველი.

- მაგრამ არა ყაჩაღებისგან?

- ყაჩაღების შიში არ მქონია.

- ეგ როგორ მოხდა?

- ჩემი განწყობა იყო ასეთი, რომ ისინი ჩემთვის მგლები არ იყვნენ და ცუდები არ იყვნენ.

- მაგრამ ახლო-მახლო ხალხთან ფხიზლად იყავით, რომ დედისთვის და ბებოსთვის არ ეწყენინებინათ.

- აბა რა! აბა რა!

- თქვენი ბავშვობისდროინდელი ყველაზე დიდი დანაკარგი თუ გახსოვთ, რა იყო?

- არაფერი მქონდა, ობიექტურად რა უნდა დამეკარგა? ასეთი ეპიზოდი იყო, რომ ჩვენ გვედგა საზაფხულო ვაშლი. ძვირფასი ვაშლი იყო, მერე აღარც მიჭამია ისეთი. რაღაც თავისებური ჯიში იყო. იმას გვპარავდნენ ბიჭები. მაგრამ ძალიან მაგრად ვიცავდი იმ ვაშლს. და ბოლოს გაგვიქერქეს, ანუ ვაშლის ხეს ქერქი აათალეს.

- რომ გამხმარიყო?

- დიახ. დედაჩემმა მარტივად იპოვნა, ვინც ეს ჩაიდინა, მაგრამ არ უჩივლია.

- ადამიანური დანაკარგი თუ გახსოვთ?

- მე გაზრდილი ვარ ბიძაჩემის სიკვდილზე. 23 წლის მოკლეს და ეს იყო ფონი.

- ყაჩაღებმა მოკლეს?

- ორი სიტყვა იყო - „ესენი“ და „არეულობა“. ანუ ესენი რომ მოვიდნენ, არეულობაში მოკლესო. მისი სიკვდილის საიდუმლომ ბევრი რამ განსაზღვრა ჩემს ცხოვრებაში.

- ანუ შვილგარდაცვლილი ბებო გზრდიდათ?

- დიახ, მაგრამ რას მზრდიდა? ცოტა ხანი მზრდიდა და მერე მე ვზრდიდი ლოგინად ჩავარდნილს. ასეთი საყვარელი არავინ მყოლია, ყველაფერმა მასთან გაიარა.  იმასთან ვთამაშობდი. ის რომ არ ყოფილიყო, მაყურებელი არ მეყოლებოდა. ხან თეატრი ვიყავი, ხან რა ვიყავი, ხან ვინ ვიყავი.

- ვიცი დედის მიმართ თქვენი დამოკიდებულება, მაგრამ მაინტერესებს, თქვენ რომ ბესიკ ხარანაული ხართ და ვინც ხართ და როგორიც ხართ, დედათქვენმა რა როლი შეასრულა ამაში?

- იცი, უცნაური რა არის? დედაჩემს და ბებოჩემს არც გამზრდელებად ვთვლი, არც იმათ, რომ ასე იყო, ისე იყო, დამაკლო, არ დამაკლო, მომატყუა, არ მომატყუა. ეს არის აბსოლუტური ერთარსება. ხანდახან ისე მიკვირს, მარტო რომ ვარ და დედაჩემი აქ არ არის; გვერდზე რომ დედაჩემი არ მიდგას.

- ანუ ვერ ვიტყვით, რომ დედათქვენის ამა და ამ თვისებამ, ან ამა და ამ ნაბიჯმა ჩამოგაყალიბათ ასეთი, როგორიც ხართ.

- არა, ჩვენ ასე დავიბადეთ სამივე და ასე ვიცხოვრეთ. და რიგ-რიგით წავიდნენ. მე ვიყავი ბებოს მომვლელი, რომელიც, მაგალითად, უნდა გადამებრუნებინა საწოლში. „გამაჩუჩუნეო“ - მეტყოდა. ბესო, ბესო! - დამიძახებდა. რა არი? - ვკითხავდი, ვითომ არ ვიცოდი, რა არის.

მაგრამ უდიერიც ვიყავი, ცუდიც ვიყავი.

- რაში გამოიხატებოდა?

- ხანდახან ძალიან ყელში ამომივიდოდა ხოლმე.

- ოჯახის უფროსობა?

- არა, თვითონ ესეთი ყოფა.

- და რთული ასაკი რომ აქვთ მოზარდებს, როდესაც ძნელია მათთან საერთო ენის მოძებნა, თქვენი ეგ ასაკი როგორ გაიარა ოჯახმა?

- არაფერი არ ყოფილა.  იქ ისეთი დიდი კანონები იყო, რომლებიც ჩვენზე მაღლა იდგა.

- რა იყო ბუნების კანონებზე მეტი, შეგიძლიათ, რომ გვითხრათ?

- ხასიათი მივიღეთ, ჩვენ უკვე ხასიათი ვიყავით. ჩვენ ვიყავით განსხვავებული ხალხი, განსხვავებული ოჯახი, მთლიანობაც და ცალ-ცალკეც. სულ სხვანაირები ვიყავით, აბსოლუტურად სხვანაირები. ჩვენი ტანსაცმლის კარადის ჩაკეტილ უჯრაში ინახებოდა ბიძაჩემის სისხლიანი პერანგი.

- გზადაგზა მოხდა თუ ყოველთვის სხვანაირები იყავით?

- ყოველთვის სხვანაირები ვიყავით, ყოველთვის. მიხარია, რომ ეს მკითხე. სხვანაირები ვიყავით და არასოდეს არ ვყოფილვართ ცუდები.

- თქვენს შვილებში თუ ხედავთ დედათქვენთან მსგავსებას?

- როგორ არა?! განსაკუთრებით, ლევანი და, ასევე, ანაც დედაჩემს კარგად ჰყავდა გამოცდილი.

- დიდები იყვნენ, რომ გარდაიცვალა?

- დიახ, კარგად მოესწრნენ. ბოლოს უვლიდნენ,  ღირსეულად მოექცნენ. ყველას ბებო ჰყავს, ყველას პაპა ჰყავს. მაგრამ ამაში არ ეტევა. კი, ბებო ჰქვია და მეც ბებოს ვამბობ, მაგრამ რაღაც მეტია, რასაც სახელს ვერ დაარქმევ. ამას მე თვითონ ვატარებ ძალიან და ჩემი ნიჭიც ეს არის.

- საიდუმლოს ამბავი მინდა ვთქვათ. ეს თემა თქვენს შემოქმედებაში სულ არის და, ალბათ, ცხოვრებაში - მით უფრო.

- თვითონ ჩვენ ვიყავით საიდუმლო და ეს საიდუმლო მხოლოდ ჩვენ ვიცოდით. ვთქვათ, გამიხარდება რამე. ვთქვათ, სულელურად გამიხარდება. არ მაქვს უფლება, სისულელე გამიხარდეს, რომელსაც ხვალ და ზეგ მნიშვნელობა არ ექნება? ვთქვათ, პარასკევი დღეა, ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დროა, მაგრამ ვიღას აინტერესებს საბჭოთა კავშირი?! გამოვიდა „ლიტერატურული გაზეთი“, ჩემი ლექსებია. ვიყიდე კიოსკში და სამსახურში მივდივარ. ხომ ვიცი ეს ლექსები, ხანდახან ჩავხედავ, ვეტრფი, რა... ჩემს თავს ვეტრფი, ლექსებს ვეტრფი, ცხოვრებას... ვტკბები, ვსიამოვნებ, მიხარია. ამას ახლა ხომ ვამბობ, არა? ეს ვის უნდა ვუთხრა? არ ყოფილა შემთხვევა, ვინმესთვის მეთქვა, რომ ჩემი ლექსებია სადმე დაბეჭდილი.

- ანუ ეს სიხარულიც თქვენი საიდუმლოა?

- ამას მხოლოდ დედაჩემთან ვამბობდი, იმიტომ, რომ ესეც საიდუმლოს ნაწილია, სიხარულია საიდუმლოს ნაწილი.

- ახლა, რაც დედათქვენი აღარ არის, თქვენ დაგრჩათ თქვენი საიდუმლო? მარტო ხართ მაგ საიდუმლოსთან?

- ჩემს ცხოვრებაში ერთადერთი მართალი იქნება ის, რაც დედაჩემს გაუხარდება. დედაჩემმა ბევრი ლაპარაკი არ იცოდა. როცა ვსვამდი, მხოლოდ მაშინ ლაპარაკობდა, არ ვემეტებოდი სასმელისთვის. შენ სინდისიერი კაცი ხარო, სინდისი გაქვს, რამეს ჩაიდენ და გადაჰყვებიო, - ეს იყო მისი სათქმელი. ერთადერთი შემთხვევა იყო, როცა გამომექომაგა: ერთი ახლობელი, თავისიანი, დედაჩემს ეუბნება მესამე ადამიანზე - იმან იცის ბესიკის ფასიო? დედაჩემს უთქვამს, ჯერ დედამიწაზე ადამიანი არ დაბადებულა, ბესიკის ფასი რომ იცოდესო. აი, ასე ზუსტად არსად არ მითქვამს და მიხარია, რომ შენთან ვამბობ ამ ფრაზას, რაც დედაჩემისაა. ეს რომ გავიგე, მე ვუთხარი, შენ სულ გაგიჟებულხარ-მეთქი, რამ გათქმევინა ეგ სიტყვა? რა ფასი, რის ფასი? მე რა დავუწუნე, იცი? და დედაჩემი მიმიხვდა: რას ეუბნები მაგას, ჩემს ფასზე რას ელაპარაკები სხვას. იფიქრონ, რომ ცუდი ვარ, არ მირჩევნია, რომ იფიქრონ, თითქოს, ცუდი ვარ და არ იცოდნენ ჩემი ფასი?

- რატომ?

- რატომ და იმიტომ.

- ესეც საიდუმლოს ნაწილია?

- დიახ, საიდუმლოს ნაწილია. ჩვენი ამბავი არავინ არ უნდა იცოდეს.

- თქვენზე რომ წერენ, „ყველაზე შიშველი“ პოეტიაო?

- მერე რა მოხდა, რაღაცას ვიშიშვლებ.

- მაგრამ იმის იქით კიდევ ბევრი რჩება?

- კარგად ვლაპარაკობთ... სწორად მაგნებინებ რაღაცას. მე თუ ვინმეს მოვეწონე, ესე იგი, კარგად მოვატყუე. ეგ არის. სიმართლე ვინ იცის? ტყუილი კი ხელოვნებაა.

- ბატონო ბესიკ, რაც არ უნდა კომპლიმენტები და ეპითეტები თქვან თქვენზე, რომ თქვენი ფასი ეს არის, ის არის, თქვენზე კარგად ხომ არავინ იცის თქვენი ფასი?

- შენ ახლა საზოგადოების აზრზე ამბობ, არა?

- დიახ.

- საზოგადოების აზრი იმისთვისაა საჭირო, რომ თვითონ საზოგადოებამ მოიხმაროს. შენ რაში გეხება? არაფერში არ გეხება სრულებით.

- დედათქვენი მოესწრო იმას, როცა თქვენ უკვე იყავით ის, ვინც ხართ ქართული მწერლობისთვის?

- დიახ. გურამ ასათიანის წერილმა ძალიან ბევრი შეცვალა, გურამის დამოკიდებულებამ ჩემდამი.

- დედათქვენში შეცვალა? თუ საერთოდ?

- საერთოდ, საზოგადოებაში.

- გვიამბეთ, რა წერილი იყო. მე არ წამიკითხავს, სამწუხაროდ.

- ჩემი პირველი წიგნი  რომ გამოვიდა, მოეწონათ, კარგად მიიღეს. მეორე წიგნის გამოცემა კი უჭირდათ. ვახტანგ ჭელიძეს და გრიშა აბაშიძეს  ვუყვარდი, წიგნის გამოცემას წინ რაღა ედგა? მაგრამ ამ ამბავს გამაგრება უნდოდა. იოსებ ნონეშვილი დამინიშნეს რედაქტორად. იოსები რა უცნაური კაცი აღმოჩნდა, იცი? მითხრა - ვინმეს შეიძლება ჰგონია, მე აზრზე არ ვარ, ეს რა არისო. მე გეუბნები შენ, რომ ეს მაგარი წიგნია და თუ არა, ნახავ, ეს დღე დაიმახსოვრეო. ასე მითხრა იოსებმა. სხვათა შორის, მერე თავის ცხოვრებაში არ უხსენებია, რომ ჩემი წიგნის რედაქტორი იყო. ეგეც ხომ ღირსებაა?

- და გურამ ასათიანი?

- გურამის წერილი უკავშირდება „ხეიბარ თოჯინას“, რომელიც, ფაქტობრივად, არალეგალურად გამოვეცით. გრიშა ჯულუხიძე იყო, პოეტი, რომელიც „მერანში“ მუშაობდა, ის დამეხმარა. ცენზურასთან კი იმან მიშველა, რომ ჩვენს სართულზე იყო მთავლიტი. მე ისეთი წესიერი ვიყავი, ყველას ვუყვარდი. განა რამის გამო? უბრალოდ, ელემენტარული რამეები ვიცოდი სწორად. ჰოდა, ეს მთავლიტი წუხს - ბესიკს როგორ ვუღალატოო, მაგრამ რედაქციაში არ უნდა გაეგოთ მისი განწყობა. კარლო კალაძეს მოსწონდა ეს წიგნი. მთელი ტირაჟი რომ დაიბეჭდა, ამის შემდეგ ორი კვირა იყო წიგნის კარანტინის ვადა. წესია - ორი კვირა უნდა იდოს გავრცელებამდე, რომ ვინმემ რამე არ აღმოაჩინოს უკვე გავრცელების შემდეგ. ეგ ორი კვირა ყველაზე მძიმეა. ყდაზე ეწერა: პოემა... პოემა... პოემა... არ ეწერა „ხეიბარი თოჯინა“. გადაშალა კარლომ, ხედავს, შიგნით „ხეიბარი თოჯინა“ წერია. არ უთქვამს არაფერი. მაგრამ იქ კიდევ მთავარი რედაქტორი იყო, უფრო მეტად საშიში. გრიშას ვეუბნები: „ვიცი, ჩემი წიგნი წინ უდევს, რომ გადაშალოს, მეტი არ იქნება საჭირო, ეგრევე ვიღუპები, უნდა ააცალო ეს წიგნი როგორმე“. მე კიდევ კარლოს ვეუბნები: ბატონო კარლო, თიანეთში მივდივარ, დამითმე წიგნი, მათხოვე, რომ სოფელში ვაჩვენო. ორი კვირაც გავიდა, წიგნი გამოიცა და ზაფხულიც დადგა. წავედით ზღვაზე. ძალიან მეჯავრებოდა სადმე წასვლა, მაგრამ ცოლ-შვილის გამო წავედი. თბილისში რომ დავბრუნდით, ეს ოხერი, ვგრძნობ, რაღაცაა მომხდარი, რაც მე მიკავშირდება და აზრზე არ ვარ. ვხედავ, მტერი და მოყვარე სხვანაირად მექცევა. ამასობაში გავიდა ერთი თვე. მერე ნაცნობმა ისე, საუბარში ახსენა - გურამმა რომ წერილი დაწერაო. წარმოგიდგენია? არავინ არ მითხრა.

- ეტყობა, ყველას ეგონა, რომ იცოდით.

-

ძალიან მაგარი წერილი იყო გურამის, „ვიდრე ის ტოტი ირხევა“ ჰქვია.

- და დედათქვენს მოეწონა ეს წერილი, არა?

- გურამმა ძალიან დაატკბო. გურამსაც უყვარდა მერე დედაჩემი. მანამდე არ ვიცნობდი. ვინც იყო, კი ვიცოდი... უკარება არ ვყოფილვარ, მაგრამ მიმკარებელიც არ ვიყავი. ამიტომ არ ვიცნობდი, თორემ გურამი ძალიანაც კარგად ვიცოდი, ვინც იყო.

- მაშინ უკვე ჭრიდა მისი სიტყვა, როგორც ჩანს.

- გურამი უკვე ჩამოყალიბებული იყო პირველ მეტრად. ამ სტატიის გამოქვეყნების შემდეგ ნოდარ დუმბაძე შემხვდა მწერალთა კავშირში. მოდის და მეჯახება. ხუმრობის შემცველი მოქმედება იყო, მაგრამ ხუმრობაც ხომ უნდა იცოდე, რას ეხება. უცებ ამბობს: „რა ქენი, რა ქენი, ხერხემალი გადამიტეხე?!“ მე შევწუხდი - რა ვქენი-მეთქი, ვკითხე. მიხვდა, რომ არ ვიცოდი, რას მეუბნება. ბოლოს მითხრა, გურამმა თქვაო, ბესიკმა ქართულ პოეზიას ხერხემალი გადაუტეხაო.

- როგორც ვიცი, წელს თქვენი პოემები გერმანულ ენაზე გამოიცემა.

- დიახ, ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობასთან დაკავშირებით გერმანიაში გამოსცემენ ქართველ პოეტებს. მე არაფერში მონაწილეობა არ მიმიღია, მაგრამ მოხდა ისე, რომ მითხრეს, თქვენი ხუთი პოემა გამოდისო. რა ხუთი პოემა გამოდის, რა სისულელეა - ვფიქრობ. ხუთი პოემა ნიშნავს, რომ ხუთი კედელია განგრეული, ვინ გამოგიცემს? აღმოჩნდა, რომ არ ხუმრობდნენ.

- გერმანულად თარგმნეს, არა?

- დიახ, მთარგმნელმა ინტერვიუც ჩაიწერა რადიოსთვის, თვითონ ძალიან კმაყოფილია. გერმანიაში უცებ თუ არ დაგიტაცეს, მერე შენი საქმე ცუდად არის (იცინის). ახლა ვის ხელშიც არის ეს ყველაფერი, გადამერივნენ, რომ იტყვიან.

- დასასრულისკენ მივდივართ და მინდა, ბოლოს ადამიანზე გკითხოთ - წარმავალია თუ მარადიულია?

- ადამიანი რესურსებიანი კვდება. იმდენი ნიჭი აქვს,  რომელიც არ გამოიყენა.

- ნებისმიერ ასაკში?

- დიახ, ნებისმიერ ასაკში. არ ვიცი, როგორ უნდა ვთქვა, თვითდაჯერება არ მომწონს, თორემ

დაუხარჯავი მიდის და ბუნებრივია, რომ როცა მიდის, რაღაცის ზღვარს ხედავს, ჰორიზონტზე ხედავს რაღაცას.

- რა შეიძლება იყოს?

- ახალი. ერთადერთი, რაც ჩვენსკენ მოდის, ეს არის ახალი. დანარჩენი ყველაფერი ჩვენგან მიდის.

- მაშინ ისევ იმას მინდა დავუბრუნდე, თქვენ რომ თქვით, ბებო, დედა და მე ერთნი ვიყავითო. ახლა ისინი არიან სადღაც იმ ახალში, თავისი დაუხარჯავი რესურსით, თქვენ კი - ისევ ძველში და  მათთან მთლიანობას თუ გრძნობთ?

- ერთადერთი ეჭვი ყველაფერში მიჩნდება იმის გამო, რომ უპასუხო კითხვები მაქვს: დედაჩემი რატომ არ მეუბნება არაფერს? კარგად არის და არ მაგებინებს? რაშია საქმე? ეს საიდუმლოა. როგორ შეიძლება, დედაჩემმა არ მითხრას: „შვილო, აქ იცი რა კარგია? არ შეგეშინდეს.“ რატომ არ მეუბნება?

- სულ არ ყოფილა არაფერი?

- ეგეთი არაფერი არ ყოფილა. წარმოგიდგენია? მკვდრული დუმილი რომ იციან, ბებოჩემიც ეგრეა გაჩუმებული და დედაჩემიც. ესეთი დუმილი რომ არის ჩამოვარდნილი, შეიძლება, თავის დროს ელოდება. თუნდაც, ადამიანურად დედაჩემის და ბებოჩემის ნახვა იმდენად საოცნებოა... აბა, ამას მოაყოლე კიდევ, რამდენი დიდებული ადამიანია წასული. მაგალითად, შექსპირი რომ ნახო, წინააღმდეგი იქნები?

- სოკრატე გამახსენდა,  რომელიც უყოყმანოდ მზად იყო, რომ ჰომეროსთან გადასახლებულიყო იმქვეყნად. მაგრამ ახლა ტრადიციულად უნდა დავამთავროთ თქვენი მოკლე კომენტარებით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატა ეკუთვნის რომაელ ისტორიკოსს გაიუს კორნელიუს ტაციტუსს (56-117): „ვისაც მტრები არ ჰყავს, მას მეგობრები ღუპავენ“. თქვენს წიგნებში არაერთხელ წავაწყდი, რომ მეგობრებთან ურთიერთობის რთული გამოცდილებაც გაქვთ.

- ძალიან კარგი ნათქვამია. არც მეგობრებს ებრძვის, არც მტრებს. ორი სუბსტანციაა, ორი რეალობაა და როგორ შეიძლება, რეალობას ებრძოლო? სულხან-საბა რომ ჩივის, რომელიღაც კარგმა, მშვენიერმა, ღვთისმოსავმა კაცმა ლექსიკონზე როგორ წაშალა მისი გვარი და საკუთარი გვარი დააწერა. სულხან-საბას 15 ცალი ხელნაწერი ხომ არ ჰქონდა? ცხადია, ათხოვა ახლობელს და არა უცხოს. იმან კიდევ სულხან-საბას გვარი წაშალა და დააწერა თავისი.

- თქვენ ამის გამო წერთ, რომ მხოლოდ მაშინ შეიძლება ადამიანთან მეგობრობა, როცა ის აღარ არისო?

- არ მახსოვდა, კინაღამ ვთქვი, ეგეც სწორია-მეთქი. როცა აღარ არის, მაშინ მტკიცდება, მაშინ დასტურდება მეგობრობა. მეგობრობა ადამიანს აბარია. როცა აღარ არის, მაშინ აღარ აბარია. ადამიანის ხელში რაც მოხვდება, ხომ იცი, როგორი სახიფათოა მისი მდგომარეობა?

- სანამ მეგობრის ხელშია, სულ სახიფათოა?

- სულ, აბა რა? მყიფეა სულ - სიყვარული, მეგობრობა, ყველაფერი. ეს ბოროტება კი არ არის, სინამდვილეა.

- მეორე ციტატის ავტორია თანამედროვე ამერიკელი მწერალი ჩაკ პალანიკი (1962): „ხელოვნება ყოველთვის იბადება დარდისგან და არასდროს - სიხარულისგან“.

- დიახ, ასეა.

- სიხარულისგან არ იბადება ხელოვნება? შექსპირის კომედიები დარდისგან იბადება?

- ნახე, რა ხდება? ახლა რაღაცას ხომ ვწერ. პირველად წავაწყდი, რომ ჩემს ხელმძღვანელ როლს ვერ ვხედავ. „შიგნით“ რომ მოვხვდები, ის კი არ უნდა ვთქვა, რომ ახლა რა უნდა დავწერო, ცუდ გუნებაზე ვარ; ან ახლა რა უნდა დავწერო, კარგ გუნებაზე ვარ. ეს არ უნდა ვთქვა. უნდა შევეხო კლავიატურას და თავისთავად ვხვდები „იქ“. და ვფიქრობ, ასე რატომ ვწერ, ნეტავ. გატრიალებს, უკვე იმისი ხარ - დარდში თუ სიხარულში.

- ანუ ვისი ხართ? თუ რისი ხართ? სულიერია თუ უსულოა?

- სულიერი უნდა იყოს. უსულო არაფერი არ არის. სახლში რაც გაქვს, ჭიქა თუ სხვა რამ საგანი, ყველაფერი სულიერია შენთვის. იმდენად სწრაფვა გაქვს სულიერებისკენ.

ფოტომასალა: ქეთი სვანაძე, ზურაბ ქურციკიძე