- ერეკლე, ყოველთვის გაქვთ ძალა, მიიღოთ რეალობა ისეთი, როგორიც არის? 

- პირდაპირ გეტყვით რომ - არა. ეს, შეიძლება, აღიარება იყოს, მაგრამ ამ აღიარების არ მრცხვენია. მქონია ცხოვრებაში შემთხვევები, როდესაც ძალიან გამჭირვებია რეალობის მიღება და ეს მდგომარეობა წლებიც გაგრძელებულა. თუმცა, ვერ ვიტყვი, რომ, საბოლოო ჯამში, გამქცევი ან არმიმღები ადამიანი ვარ, - პირიქით. მხოლოდ პირველი ეფექტი შეიძლება გადავდო და გავწელო.

- როგორ ფიქრობთ, ბედისწერა შემთხვევითობების ჯამია, თუ ჩვენი გააზრებული გადაწყვეტილებების ლოგიკური შედეგია?

- ჩემი აზრით და რწმენით, ჩვენი ცხოვრება ჩვენივე არჩევანია. თუმცა, მჯერა შემთხვევითობებისაც, რომლებსაც, დიდ პოლიტიკურ პროცესებშიც კი, გადამწყვეტი როლი შეიძლება ჰქონდეს. მაგრამ, ძირითადად, ჩვენი გადაწყვეტილებებით ვაპროვოცირებთ შემდეგ ნაბიჯებს. ნებისმიერი მცირე და დიდი არჩევანი, საბოლოოდ, ჩვენს გზას განაპირობებს. 

- ბოდიშს გიხდით, რომ მტკივნეულ თემას უნდა შევეხო, მაგრამ ამას ვერ გავექცევით. 2021 წელს, როდესაც მამათქვენი, ზურაბ ინაშვილი კოვიდით მოულოდნელად გარდაიცვალა, რაიმე ახალი თუ გაიგეთ სამყაროს კანონზომიერებების შესახებ?

- დიახ, ამ ამბის შემდეგ ჩემი ცხოვრება რადიკალურად შეიცვალა. პირველივე კითხვა, რაც დამისვით, პირდაპირ დავაკავშირე ამ ამბავთან. გულწრფელად ვაღიარებ, რომ ამ რეალობის მიღება ძალიან გამიჭირდა. ახლა, რამდენიმე წლის შემდეგ, შემიძლია დავადასტურო, რომ გლოვის გარკვეული ფაზები ნამდვილად არსებობს. 

- დიახ, ეს ფსიქოლოგებისთვის კარგად არის ცნობილი. 

- თავიდან, ძალიან დიდხანს, რეალობას არ ვიღებდი, რასაც სიზმრებიც ადასტურებდა: არსებულ რეალობას სიზმრებში ჩემ მიერ შეცვლილი სცენარით ვხედავდი. ზოგადად, მგონია და მჯერა, რომ მებრძოლი ადამიანი ვარ, მიყვარს ბრძოლა და შედეგის მიღწევა. დავინახე, რომ ამ შემთხვევაშიც მინდოდა, მებრძოლა და შედეგისთვის მიმეღწია. თითქოს, ვამტკიცებდი: “არა, ეს ასე არ მომხდარა!” თუმცა, დრომ თავისი გაიტანა და ნელ-ნელა ამ რეალობის მიღება, გააზრება და მასთან შერიგებაც კი დავიწყე. 

- ამ პროცესში, თვითონ სამყაროს კანონზომიერებაზე თუ გაიგეთ რაიმე ახალი? სხვა თვალით თუ შეხედეთ მარადიულ კითხვას ადამიანის დანიშნულების შესახებ?

- ბანალური ვიქნები: ამაოებას ჩავხედე თვალებში. დაიწყო ჩემი ცხოვრების მეორე ნახევარი, ჩემი სამყარო შეიცვალა და გახდა “აქ და ახლა”. ადრე ყოველთვის გეგმებით ვცხოვრობდი; განათლების, საქმიანობის, პროფესიაში შედგომის გზაზე გეგმაზომიერად მივდიოდი და ამაში დიდ ენერგიას ვდებდი. მაგრამ მივხვდი, რომ ერთ დღეს შეიძლება ამ ყველაფერმა აზრი დაკარგოს. შესაბამისად, სამყაროს მიმართ გამიჩნდა ერთგვარი იმედგაცრუება - რომ არავინ არაფერი არ ვიცით და არარა, როგორც ასეთი, შეიძლება, ნებისმიერ მომენტში დადგეს. ასევე, ჩემს თავში ცოტა ჰედონისტური გამოვლინებებიც დავინახე: თუ რაღაც მარტივი გინდა, კომპრომისზე უნდა წახვიდე და მიიღო ის სიამოვნება, მიიღო ის ულუფა, რომელიც, გგონია, რომ გეკუთვნის. ადრე ასეთი კომპრომისი ყოველთვის სხვა დროისთვის გადამიდია. ასე რომ, სამყაროს მიმართ ჩემი დამოკიდებულება ბევრად უფრო პრაგმატული გახდა, “აქ და ახლა” მომენტმა ძალიან მოიმატა.

- დღევანდელი გადასახედიდან, რა არის ყველაზე მთავარი, რაც მამისგან თქვენში დაიტოვეთ?

- ჩემი აზრით, ეს არის ადამიანების ისეთი სიყვარული, როგორიც მას სჩვეოდა. თითქოს, მეც და ჩემი ძმაც ამ მემკვიდრეობის მატარებლები გავხდით: ვგულისხმობ ადამიანების გულშემატკივრობას ნებისმიერ როლში და რანგში - ქუჩაში ვინმეს დაეხმარები; ან შენს ახლობელს, რომელიც დახმარებას არ გთხოვს, ისეთ სამსახურს გაუწევ, რომელიც, შეიძლება ვერც კი აღიქვას, როგორც დახმარება… ეს ქრისტიანული დამოკიდებულება ადამიანების მიმართ, მგონია, რომ მამის მთავარი ანდერძია. ვამაყობ და ამ მემკვიდრეობის გამგრძელებელი მინდა ვიყო. 

“ღრმად თუ შევხედავთ, რუსთაველი ერთგვარი ხერხია, რომლითაც მე  ჩემს ქვეყანას ვიკვლევ.”

- ბოლო პერიოდში, თქვენ ბატონ ზურაბთან ერთად მუშაობდით დოკუმენტურ ფილმზე „რუსთაველის ქვეყანა“, რომელიც მისი გარდაცვალების შემდეგ დაასრულეთ. ქართული საზოგადოების სხვადასხვა სოციალური ჯგუფის ცხოვრებას ბატონი ზურაბი მრავალი წლის განმავლობაში პანორამულად აჩვენებდა თავის დოკუმენტურ ფილმებში. მაგრამ ისე მოხდა, რომ მისი ბოლო ფილმის მიზანია თანამედროვე ქართული საზოგადოების ერთიანი პორტრეტის აღწერა. ხომ არ გისაუბრიათ იმის შესახებ, რომ ეს ფილმი ერთგვარად აჯამებდა ბატონი ზურაბის შემოქმედებას?

- მამას ჰქონდა ციკლები და სერიები, მაგალითად, ტრილოგიები: “შვილები”, “დედები”, “მამები”; გვქონდა სამი ფილმი - “ხვალ”, “ზეგ”, “მაზეგ” - ახალგაზრდებზე; “გურჯი ვარ საქართველოდან” - კაცებზე, რომლებიც თურქეთში სამუშაოდ გადადიოდნენ; “გემღერებოდეს, დედაო!” - ქალის ფენომენზე საქართველოში. ამ ფილმით - “რუსთაველის ქვეყანა” - მამა თავს იმ გამოწვევის წინაშე იყენებდა, რომ ახალ შემოქმედებით ეტაპზე გადადიოდა. მანამდე მან იკვლია სხვადასხვა ჯგუფი, მოეფერა ამ ხალხს, ჩახედა მათ თვალებსა და სულში. ამის შემდეგ იყო ჯანსაღი შემოქმედებითი კრიზისი. აწუხებდა -  ახლა რა იქნება? რით გავიზარდო, თუნდაც, ამ ასაკში? ეს ხდებოდა 60-70 წლის ფარგლებში. სულ ახალ თამასებს უწესებდა საკუთარ თავს. რუსთაველის თემა, იმის გამო, რომ მარადიული და საკრალურია, მას ახალ გამოწვევად მიაჩნდა. 

- მარადიულის ფონზე, თანამედროვეობის პორტრეტის ჩვენება - ეს იყო ახალი იდეის არსი?

- დიახ. და ეს ხშირად იყო ჩვენი ჯანსაღი კამათის საგანი. ზოგადად, მამა “სოლო მოთამაშე” იყო, ბევრი რამ საკუთარ თავზე ჰქონდა ნატვირთი. 

- როგორც ვიცი, თავის დოკუმენტურ ფილმებში ხშირად ოპერატორიც თვითონ იყო.

- რეჟისორიც იყო, ოპერატორიც, ხალხსაც თვითონ ესაუბრებოდა და მონტაჟსაც თვითონ აკეთებდა. მე, ჩემი გარე პერსპექტივით, შეიძლება, ხშირად, არასამართლიანიც ვიყავი, მაგრამ მინდოდა, რომ მისთვის კრიტიკული ოპონენტობა,  სპარინგ-პარტნიორობა გამეწია. ხშირად ვკამათობდით, რა უნდა გაგვეკეთებინა, რომ ეს ფილმი მის სხვა ფილმებს არ დამსგავსებოდა, მაგალითად, ციკლს “მგზავრები წუთისოფლისა”, რომელიც სოფლად მცხოვრებ ადამიანებზე გადაღებული ორმოცი ფილმისგან შედგება. რა თქმა უნდა, მტკივნეული პროცესია, გამოეთხოვო შენს სტილს, ხელწერას. მაგრამ ვიცოდით, რომ ახალი უნდა დაიბადოს, უნდა მოიხარშოს და, აი, ამ ხარშვაში ვიყავით. 

- ნათქვამი გაქვთ, ფილმის იდეა მამას ეკუთვნოდა, მაგრამ მე გავათანამედროვეო. რას გულისხმობდით? 

- მეგონა ასე, მაგრამ ბოლოს მაინც მისი ხელწერის და მის თარგზე აწყობილი ფილმი გადავიღე. ალბათ, გათანამედროვება მდგომარეობს უცხო ენების შემოტანაში, უცხოელი გმირის შემოყვანაში. თუმცა, მასაც ჰქონდა იდეა, რომ ფილმის გმირი ყოფილიყო იასუჰირო კოჯიმა, იაპონელი ენათმეცნიერი, რომელიც ქართულად საუბრობს. მაგრამ მე მინდოდა, ფილმის თხრობისთვის საერთაშორისო ფორმატი მიმეცა. ქართველები “ვეფხისტყაოსანზე” ისაუბრებდნენ, მაგრამ გმირი, ვისაც ელაპარაკებიან, იქნებოდა არაქართველი, რომელიც ქართულს არ ფლობს. ამ პროცესში დავინახეთ, რომ როდესაც ქართველები ინგლისურად საუბრობენ “ვეფხისტყაოსანზე”, კითხვებს სხვანაირად პასუხობენ, ვიდრე იმავე კითხვებს ქართულად უპასუხებდნენ. 

- ამ განსხვავების მთავარი შინაარსი რა არის? 

- თვითრეფლექსია, რომელიც ძალიან მჭირდებოდა. როდესაც უცხო ენაზე ვიწყებთ საუბარს, ჩვენ ვდისტანცირდებით იმ “მე”-სგან, რომელიც ავთენტურია და რომელიც დედაენაზე გვალაპარაკებს. ერთი მხრივ, ფილმს ხიბლს მატებდა ეს ინგლისურ-გერმანული დიალოგები; მაგრამ, მერე ვხვდებოდი, რომ ეს გლობალური თემაც შეიძლება იყოს, როდესაც ინგლისურად და გერმანულად არჩევენ, ვთქვათ, კაცთმოყვარეობის ფენომენს. გათანამედროვება მოიტანა ინგლისურმა, რომელიც, თითქოს, მარკეტინგის ენაა, “კეკლუცი ენაა”, განსაკუთრებით, ბავშვებისთვის. არ ვიცი, რატომ, მაგრამ ქართველი მოსწავლეები ერთმანეთთან ხშირად ინგლისურად საუბრობენ. ალბათ, ეს ერთგვარ როლურ თამაშად მიაჩნიათ. 

- ქართულ ენაზე საუბრის დროსაც უამრავ ინგლისურ სიტყვას მოიხმარენ. ზოგჯერ დაფიქრდებიან ხოლმე - როგორ არის ეს სიტყვა ქართულად?

- ერთი მხრივ, საგანგაშოა, თუმცა, ამასთან დაკავშირებით  ჩამოყალიბებული აზრი არ მაქვს იმიტომ, რომ ძალიან თავისებურ სამყაროში ვცხოვრობთ.

- თქვენ ახსენეთ და მეც მინდა, ფილმის ტემპზე ვისაუბროთ. თქვენი მთავარი პროფესია - ბრენდის და პროდუქტის დიზაინი - საქმიანობის ძალიან სწრაფ ტემპს ითხოვს. ფილმში კი დინჯი თხრობაა; მთავარი პერსონაჟი, ემინე, ხაზგასმულად მშვიდია; მაყურებელი პერიოდულად ისმენს „ვეფხისტყაოსნის“ საკმაოდ მოზრდილ ტექსტს, არა მხოლოდ ქართულ ენაზე. თქვენ თქვით, ბოლოს ისე მოხდა, რომ ფილმი მამის თარგზე მოვჭერიო. არ გქონდათ ცდუნება, რომ თხრობის ტემპი აგეჩქარებინათ? 

- ყველგან ვამბობ და ვიცი, რომ მამასაც არ ეწყინება: როცა რაღაცას აკეთებ, ის შენი უნდა იყოს; მიბაძვა არავითარ შემთხვევაში არ გაამართლებს. ის, რომ ფილმი, ასე თუ ისე, მის პატერნზე, მის შაბლონზეა შექმნილი, ალბათ, იმით არის განპირობებული, რომ მამა ჩემი მენტორი იყო. მის სახელოსნოში გავიზარდე, მისი დიდი გავლენაა, რომ შემოქმედებითი ინდუსტრიის ნაწილი გავხდი. რატომ არ შევცვალე ფილმის ტემპი? ალბათ, ძალიან ფაქიზი დამოკიდებულება მქონდა არამარტო მამის მიმართ, არამედ, ამ პროფესიის მიმართ. ზოგადად, დოკუმენტურ კინოს უყვარს ნელი თხრობა, ხანდახან, გაუსაძლისიც. ვფიქრობდი, რომ ბალანსი არ დამერღვია. ფილმის ღირსება ის მგონია, რომ, ერთი მხრივ, თავს თავიდან ბოლომდე გაყურებინებს და, მეორე მხრივ, მას აქვს ტემპი, რომელსაც ფილმის სამყაროში შეჰყავხარ, გაფიქრებს, გასვენებს, შეიძლება, რაღაც სხვა პლასტზეც გადავყავართ, განსაკუთრებით, კოცონის სცენას, როდესაც ქალბატონი ანრო ცირეკიძე “ვეფხისტყაოსანს” ზეპირად გვიყვება. ეს ძალიან შეგნებული ნაბიჯია. გვინდოდა, რომ პოემის მთხრობელი, როგორც მაგიური, არაამქვეყნიური სიმდიდრის მატარებელი ცოცხალი ადამიანი - ყოფით სიტუაციაში არ გვეჩვენებინა, არ გადაგვეღო, ვთქვათ, სახლში, კედელთან დამჯდარი. 

- ფილმის არსია კვლევა, თუ როგორი ქვეყანაა დღეს საქართველო, როგორც რუსთაველის ქვეყანა. ამ ფილმზე მუშაობის პროცესში, პირადად თქვენ რაიმე ახალი თუ გაიგეთ საქართველოზე?

- ეს ჩემი კვლევაც იყო. უკვე თვრამეტი წელია, საქართველოში არ ვცხოვრობ. 

ღრმად თუ შევხედავთ, რუსთაველი ერთგვარი ხერხია, რომლითაც მე  ჩემს ქვეყანას ვიკვლევ. ვამბობთ, რომ რუსთაველი ჩვენთვის ყველაზე წმინდაა. კარგი, მოდი, მაშინ, ამ ყველაზე წმინდასთან დაკავშირებით დაგისვამთ შეკითხვებს და თქვენი პასუხების მიხედვით გავიგებ, სად ხართ. ფილმზე მუშაობისას, ფაქტობრივად, ჩემი ქვეყანა თავიდან გავიცანი და დიდი ოპტიმიზმით აღვივსე. შეიძლება, ეს ოპტიმიზმი ჩემგანაც მოდის. ჩემი თვისებაა, რომ მეტი კარგი დავინახო, ვიდრე ცუდი. 

“ეს ქართულ საზოგადოებას უმყარებს რწმენას, რომ  ჩვენ არ ვართ მტვერდადებული კულტურა.”

- რა დაინახეთ, რამაც ოპტიმიზმით აგავსოთ? რომ “ვეფხისტყაოსნის” ფასეულობები დღესაც ცოცხალია? 

- დიახ, არის.  ჩვენი ერთ-ერთი გმირი ამბობს და ჩემი სათქმელიც ესაა, რომ საქართველოში, მაგალითად, მეგობრობას ძალიან დიდი როლი აქვს ნებისმიერი ადამიანის ცხოვრებაში. მეგობრობა ჩვენი ყოველდღიურობის ნაწილია. სხვა კულტურაში, შეიძლება, სამსახურს ჰქონდეს ამხელა როლი. ვიცით, ის ქვეყანა ვართ, სადაც მეგობრებმა შეიძლება ერთმანეთი ვარჩინოთ, ხომ ასეა? 

- დიახ, რა თქმა უნდა. 

- რაციონალურად, ალბათ, ამდენი საუკუნე რომ ვუყიჟინებთ ერთმანეთს “ვეფხისტყაოსნის” გმირების მეგობრობას და თავის დადებას ერთმანეთისთვის, ეს ჩვენში ილექება. დიახ, შოთა რუსთაველის დამსახურებაც არის, რომ ამ ქვეყანაში მეგობრებს მართლა დაუკარგავთ თავი ერთმანეთისთვის, სამსახურები მიუტოვებიათ, ცხოვრებაც კი შეუცვლიათ, პრობლემურ სიტუაციაში გაჰყოლიან ერთმანეთს. განსაკუთრებით, ბიჭურ ურთიერთობაში ეს რაინდული სული სულ არის ჩვენში. შეიძლება, ხშირად, დამახინჯებული, ზოგჯერ, ძალიან ცუდი გამოვლინებით, მაგრამ  თავდადების ელფერი ყოველთვის დაჰკრავს ჩვენთან მეგობრების ურთიერთობას. 

- ფართო საზოგადოებას ჯერ “რუსთაველის ქვეყანა” არ უნახავს, მაგრამ რამდენიმე ჩვენება გაიმართა და ფილმზე ქართველი მაყურებლის რეაქციიდან რომელი აქცენტი დაგამახსოვრდათ? რა აღმოჩნდა მნიშვნელოვანი? 

- ყველაზე მეტად გული იმან გამითბო, რომ თავისუფალი უნივერსიტეტის სტუდენტები, ანუ ჩემი სტუდენტები დაესწრნენ ფილმის ჩვენებას და თქვეს, რომ იმედის და მოტივაციის რაღაც დოზა მიიღეს. მათი შთაბეჭდილება იყო, რომ ჩვენ, ქართველებიც, “ვეფხისტყაოსნით” შეგვიძლია ვიყოთ “cool”, ესე იგი, ძალიან თანამედროვე და ასეთი განძი დღემდე ვატაროთ… მეც მგონია, რომ საამაყო ფენომენია, როდესაც მე-12 საუკუნის ძეგლი დღესაც ცოცხალი ორგანიზმია საზოგადოებისთვის და თან სიბრძნით არის გაჯერებული. ამ სიბრძნის ნაწილი, შეიძლება ინსტაგრამზე შეგხვდეს ციტატის სახით, სტივ ჯობსის გამონათქვამის გვერდზე. ეს ქართულ საზოგადოებას უმყარებს რწმენას, რომ  ჩვენ არ ვართ მტვერდადებული კულტურა. 

- ყოველთვის ამბობდით, რომ ფილმს „რუსთაველის ქვეყანა“ ის დანიშნულებაც ჰქონდა, რომ უცხოელებისთვის გაეცნო საქართველო. რამდენად სრულდება თქვენი მიზანი? როგორი აღმოჩნდა ფილმის საფესტივალო ცხოვრება?  

- მაისის დასაწყისში საზოგადოებრივ მაუწყებელზე იგეგმება ფილმის სატელევიზიო პრემიერა. რაც შეეხება საფესტივალო ცხოვრებას, ჩვენი ფილმი მოხვდა ტრიესტეში, იტალიაში, ინდუსტრიულ ფორუმზე, სადაც  ის ძალიან კარგად მიიღეს, რჩევები მოგვცეს და სტრატეგიაც კი დაგვისახეს. მაგრამ დიდი საერთაშორისო ფესტივალებისთვის ეს ფილმი ნაკლებად რელევანტური აღმოჩნდა. მინდოდა, რომ ფილმი ქვეყნის გარეთ რაც შეიძლება მეტ ადამიანს ენახა, მაგრამ მისი მთავარი მაყურებელი მაინც საქართველოშია. ქართველი მაყურებელი გულის კარს ბოლომდე უღებს ამ თემას, რაც არ ხდება უცხოელი მაყურებლის შემთხვევაში. მათ არ ესმით არც თემის საკრალურობა და არც ქართულ ენაზე წაკითხული ტექსტი. არის ეპიზოდები, რომლებიც კინემატოგრაფიულია და ძალიან აინტერესებთ, განსაკუთრებით, ქალბატონი ანროს და ემინეს შეხვედრა და გასეირნება ბუნებაში - გრძელი, უწყვეტი კადრი. მაგრამ მთლიანობაში უცხოელი მაყურებლისთვის ეს მაინც ნაკლებად საინტერესო თემაა.

- თქვენ ორივე პროფესიით დაკავშირებული ხართ საქართველოსთან - როგორც დიზაინის სტრატეგი და როგორც რეჟისორი. ამავე დროს, გერმანიაში ცხოვრობთ და უდიდეს კომპანიებთან თანამშრომლობთ. თქვენი ხედვით, რა უპირატესობები და რა დაბრკოლებები აქვს საქართველოს იმისთვის, რომ თანამედროვე ქვეყანა იყოს, ან გახდეს?

- ამაზე ბევრს ვფიქრობ და მაქვს ერთი პატარა უპირატესობა - დისტანცია, არჩახარშვა ყოველდღიურ ამბებში. არ ვარ დამოკიდებული აქაურ სიტუაციაზე. მთავრობა შეიცვლება, ახალი ხელმძღვანელი მოვა, თუ ორგანიზაცია დაიხურება - ეს ჩემს ყოველდღიურობას არ განსაზღვრავს.

- ესე იგი, თქვენი ხედვის ფოკუსს არაფერი არ ამღვრევს.  

- დიახ, ზუსტად. ეს არამღვრევა დიდი უპირატესობაა. საშუალებას გაძლევს, მშვიდად დააკვირდე პროცესს და შენი დასკვნა გამოიტანო. მეორე და მთავარი ის არის, რომ შეგიძლია, მუდმივად შეადარო იმ საზოგადოებას, რომელშიც ფიზიკურად ხარ - ამ შემთხვევაში, გერმანულ საზოგადოებას. ეს რადიკალურად განსხვავებული საზოგადოებაა, სადაც სოციუმი შემკულია იმ თვისებებით, რომლებიც ჩვენ ხშირად გვაკლია. მე მგონია, რომ ჩვენი ერთ-ერთი მთავარი დამაბრკოლებელი, რის გამოც არ ვართ ისეთი თანამედროვე ქვეყანა, როგორც უნდა ვიყოთ, არის შიშები. 

- რას გულისხმობთ? 

- ვგულისხმობ საკუთარი თავის შეცნობის შიშს, საკუთარი თავის გათავისუფლებას იმ კლიშეებისგან, რომლებიც წლებია, მოგვდევს. ჩვენი “ქართული მე” საბჭოთა დროშია შექმნილი. როგორც კი ამისგან გავთავისუფლდებით და ვიტყვით, რომ: “კარგი, რა! არ შეიძლება, დამახინჯებული ტრადიცია ვაქციოთ წნეხად!” - სხვა ქვეყანა ვიქნებით. აი, ამ ჭიდილში ვართ. რაც უფრო თამამად ვუშვებთ ხელს ჩვენს შიშებს და საბჭოთა მემკვიდრეობის წნეხისგან ვთავისუფლდებით, მით უფრო წინ მოდის ქართული ფენომენი. შიში გვაქვს, რომ ქართველობას დავკარგავთ. 

რაც უფრო შეგნებულად ვუშვებთ მას ხელს, მით უფრო ქართველები ვხდებით. ახალი თაობა, რომელსაც “ჯენ ზის” ვეძახით, ერთი შეხედვით, საერთოდ არ შედგება ტრადიციული ქართველებისგან, მაგრამ, სინამდვილეში, ძალიან ტრადიციული ქართველები არიან - თავისუფლების სიყვარულით, შრომისმოყვარეობით, რაც ასევე ქართული ფენომენია, თუნდაც, იმიტომ, რომ მუდამ მებრძოლი ერი ვიყავით. როგორც კი ძველის დანგრევა იწყება, მეტი საქართველო მოდის. თანამედროვე ქვეყანა ვერ გახდები, თუ ავთენტური არ იქნები. და ჯერ ბოლომდე ავთენტურები ვერ ვართ. 

- მესმის, რომ შიში და ჩარჩოები გვიშლის ხელს, მაგრამ რა გვეხმარება იმისთვის, რომ თანამედროვე ქვეყანა გავხდეთ?

- ჩემი აზრით, საუკუნეების მანძილზე გვეხმარება მოქნილობა, რომ ყველაფერს შეგვიძლია, მოვერგოთ, არაფერმა არ დაგვანგრიოს და დაგვაქციოს. წეღან გერმანია ვახსენე. გერმანიას აქვს, ერთი მხრივ, სკრუპულოზურობა, მეთოდურობა, სისტემურობა, მაგრამ ძალიან დიდი სიმძიმეც. როდესაც ასეთ კონსტრუქტს დაანგრევ, ბოლომდე დაიშლება. ჩვენ ეს სიმსუბუქე და პლასტილინივით მოქნილობა გვაქვს - თუ დაგვჭირდება, შეიძლება, მთაში გავხიზნოთ, მერე ისევ ბარში შემოვიხიზნოთ…

- “ირწეოდნენ, ვითარცა ლერწამნი ქართაგან ძლიერთა”.

- ზუსტად, ზუსტად ამ თვისებაზე ვლაპარაკობ. შეიძლება, ვინმემ ამ თვისებაში ნეგატივი დაინახოს, მაგრამ ჩვენთვის, ალბათ, თვითგადარჩენის ერთადერთი შესაძლებლობაა. ქართველებს მუდმივად შეგვიძლია რეგენერირება, თუნდაც, ყოველდღიურად. რაც არ უნდა გვიჭირდეს, შეგვიძლია, ერთი ისეთი საღამო გავატაროთ, რომელიც მთლიანად აგვავსებს ენერგიით და ასეთი ენერგიით გერმანელს ვერასდროს ვერაფერი ვერ აავსებს. გადართვა შეგვიძლია, განმუხტვა და დამუხტვა შეგვიძლია. ეს დიდი ძალაა იმიტომ,  რომ ამ ერს, ამ კულტურას ვერაფერს უზამ. 

“პატარა ნიჭებით დაკმაყოფილებული საზოგადოება ვართ.”

- წარმატების თქვენეული ფორმულა ასე გამოიყურება - ნიჭი, შრომა და მიზანდასახულობა. ამბობთ, რომ ნიჭი, შრომისა და მიზანდასახულობის გარეშე, მხოლოდ ალღოა და მეტი არაფერი. ამ სამი ფაქტორიდან, რომლის დეფიციტი უფრო დიდ პრობლემად მიგაჩნიათ თანამედროვე ქართველებისთვის?

- რთული კითხვაა. თითქოს, შრომა არ გვაკლია. მე ვუყურებ  ქართველ ემიგრანტებს, რომლებიც ძალიან დიდი შრომის გამწევი ხალხია. კარგია, რომ ამ თემაზე ვსაუბრობთ. შეიძლება, შრომის თუნდაც საკუთარ თავთან დაფასება არ ვიცით. 

- რას გულისხმობთ?

- ბევრი ქართველი ისეთ შრომას ეწევა, ან ისეთ შრომას უწევს მეორე ადამიანს - მეგობარს, ახლობელს, თანამშრომელს, რომ არც აფიქსირებს, ეს თუ შრომაა, ანუ ამას იღებს, როგორც მოცემულობას. ვთქვათ, რიგითი გერმანელი ამას საათობრივად იწერს გონებაში: რა გააკეთა და რამხელა მასშტაბის შრომა გაწია. ქართველის მიერ ენერგიის დაუზარელი ხარჯვა იწვევს მისი რესურსის არასწორ მართვას, გამოფიტვას. ვერც აღვიქვამთ, რომ ვშრომობთ და ამ დროს თერთმეტი საათი ისეთ საქმეს ვაკეთებთ, რაც ენერგიას გვაცლის.

- საინტერესო ხედვაა, ამაზე არ მიფიქრია. 

- ნიჭს რაც შეეხება, მგონია, რომ  ჩვენი ნიჭის და უნარის დევალვაცია მოხდა. ვიცით, რომ ნიჭიერები ვართ. ამ დროს, ხშირად, არ ხარ ნიჭიერი. ვინც ნიჭიერი გვგონია, ხშირად მხოლოდ პოპულარულია. ნიჭიერება სხვაა და საერთაშორისო თუ მსოფლიო დონის მიღწევაში გამოვლინდება ხოლმე.

- ესე იგი, თუ ნიჭიერი ხარ, შენს საქმეში მსოფლიო სტანდარტს უნდა აკმაყოფილებდე. ამას გულისხმობთ? 

- დიახ, ამას ვგულისხმობ. რაკი მეკითხებით, სად გვიჭირს, რომ თანამედროვე ქვეყანა ვიყოთ, გპასუხობთ, რომ, აი, ამ მხრივ გვიჭირს: პატარა ნიჭებით დაკმაყოფილებული საზოგადოება ვართ. “რა კარგად ცეკვავს!” - ამ დროს, არ ცეკვავს კარგად. შეიძლება, ხუთ კაცს მოეწონა, მაგრამ საერთაშორისო დონეზე არ ითვლება ნიჭიერად. საკუთარი ნაჭუჭისგან დისტანცირება ძალიან მოგვეხმარება ნიჭის სწორად შეფასებაში. ალბათ, საკუთარი გარემოდან გამოსვლა და სხვასთან შედარება გვჭირდება.

- მიზანდასახულობასთან დაკავშირებით რას ფიქრობთ? 

- როგორც დიმიტრი უზნაძემ განგვიმარტა, იმპულსების ერი ვართ. უცებ ავენთებით, მაგრამ რუტინა ძალიან გვიჭირს. პირად მაგალითზე შემიძლია ვთქვა, რომ რუტინაში ვმშვიდდები. მიუხედავად იმისა, რომ თავს მაინც ემოციურ-იმპულსურ ადამიანად ვხედავ, რუტინა ნამდვილად მჭირდება. მოსაბეზრებელ რუტინას კი არ ვგულისხმობ, არამედ რაღაც ხელჩასაჭიდს - დღის რეჟიმს, ადრე ადგომას, მზის პირველ სხივებს, გასეირნებას, სანამ სამუშაოს დავიწყებთ. თვითდისციპლინა ძალიან გვიჭირს. აქაც ისტორიულ დეტერმინიზმს ვხედავ - ბევრ რამეს ისტორია გვკარნახობდა, არავინ გვაცლიდა რუტინას, დალაგებულ ცხოვრებას. მინდა, მჯეროდეს, რომ გადარჩენისთვის მუდმივმა ბრძოლამ დაანგრია დისციპლინისადმი და რუტინისადმი ჩვენი ერთგულება. 

- ამბობდით, რომ საქმიანობაში ორი რესურსი გეხმარებათ: ერთი მხრივ, საქართველოდან გაყოლილი არასტანდარტული ფიქრი და მოქმედება, მეორე მხრივ, გერმანული სკრუპულოზურობა და დეტალებზე საგანგებო ფოკუსირება. ეს - საქმეში. თუ ფიქრობთ, რომ ცხოვრებაშიც ბედნიერება მოიპოვება სადღაც თავისუფლებასა და დისციპლინას შორის?

- დიახ, ასეა. თავისუფლება ბედნიერებაა, თუმცა, მას თუ არ დაუპირისპირებ რუტინას, თუნდაც, ჩარჩოს, თავისუფლება ისეთი “გემრიელი” აღარ იქნება. არ შეიძლება, არ მოგბეზრდეს გაუთავებელი დასვენება, გაუთავებელი ტკბობა… ბალანსი გჭირდება. ამის გარეშე, ადამიანებთან ურთიერთობებიც ოდესმე მოგბეზრდება. საერთოდ, სამყაროს ენერგიების მუდმივი ჭიდილი ახასიათებს. 

- შემოქმედებითი პროფესია გაქვთ და თვრამეტი წელია, გერმანიასა და დიდ ბრიტანეთში მედია, საბანკო და სადაზღვევო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობთ. პირადი სიმამაცე თუ დაგჭირვებიათ, რაიმე ახლის და უნიკალურის შესაქმნელად?  

- კარგი კითხვაა. მე ამას, თქვენი ნებართვით, თავხედობასაც დავარქმევდი - კარგი, ჯანსაღი გაგებით თავხედობა. ეს აუცილებელია, როცა ასეთ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობ და ასეთ პროცესებში მონაწილეობ. თუ თავხედური ამბიცია და თავხედური ნაბიჯის გადადგმის უნარი არ გაქვს, მხოლოდ და მხოლოდ დავარცხნილი რუტინით, წინ ვერასდროს წახვალ. დამანგრეველიც უნდა იყო, ეგრეთ წოდებული “disruptor“, რაც ახლა ძალიან მოდაშია. დანგრევა დღეს დიდი შემოქმედება შეიძლება იყოს იმიტომ, რომ ცვლილებების მიჯნაზე ვართ. სამუშაო კულტურაშიც ხომ ბევრი რამ ინგრევა. მაგალითად, შესაძლებელია, ერთ საათში გასაუბრებაზე მივიღო ადამიანი, რომელიც საფრანგეთშია, მე კი თქვენთან ვარ და ინტერვიუს ვწერთ. ეს სრული რევოლუციაა, რომელიც არავის აღარ უკვირს. აბა, ათი წლის წინ გაგვეაზრებინა ეს პროცესი! სივრცეებს ისე ვირგებთ, როგორც გვინდა. ქართულ პროექტებზე დისტანციურად ვმუშაობდი ათი და თხუთმეტი წლის წინ და ყველას უკვირდა - “რანაირად?! იქ ხარ, აქაური რეალობა არ იცი!” ახალი გზებით სიარულის სითავხედე აუცილებელია. ფილმიც ეს იყო, ჩემს შემთხვევაში. არც რეჟისორი ვიყავი და მამის სახელიც კისერზე მედო. შეიძლებოდა, ამ ფილმში დავკარგულიყავი და საერთოდ ვერ დამემთავრებინა. ახლა მგონია, რომ, სულ ცოტა, არ შევარცხვინე და, ალბათ, მეტიც შევძელი, კეკლუცობას რომ თავი დავანებო. ისევ და ისევ, გერმანული გადმოსახედიდან, იმ სოციუმიდან, საერთოდ გაუგებარია. ჩემს მეგობარს რომ ვუთხრა: ახლა სამუშაო პაუზას ავიღებ, თბილისში ჩავალ და სრულმეტრაჟიან დოკუმენტურ ფილმს გადავიღებ-მეთქი, შეიძლება, ვერც გადახარშოს.

- ამ სითამამეს, გნებავთ, თავხედობას, ხელი თუ შეუშლია, როცა რუტინა და ხარისხი იყო პრიორიტეტი? 

- არ მახსოვს, რომ ხელი შეეშალა. ფსიქოლოგის თვალით, ალბათ, ჩემი ბაზა უფრო თავშეკავებულობა და თავმდაბლობაა. თუმცა, გარკვეულ დონეზე, ამას ხალხს არ ვაჩვენებ, რომ თავმდაბალი ვარ. პირიქით, მიყვარს საზოგადოებაში გამოჩენა, საზოგადოდ საუბარი; მაგრამ ხშირად უთქვამთ, რომ შენს ადგილზე სხვა კიდევ მეტს იზამდაო. რაც მეტი სითავხედე მქონია, მით უფრო დადებითი ეფექტი მოუხდენია. ყოველ შემთხვევაში, ამას მაჩვენებს აქამდე გავლილი გზა. თუმცა, შეიძლება, არც გადამიდგამს ისეთი წინდაუხედავი ნაბიჯი, რომელიც დამაზიანებდა. სინამდვილეში, ძალიან ვზომავ ჩემს ნაბიჯებს.  

“ჩემი კონცეფცია ეს არის, რომ მეტი რამ გადამხდეს თავს.”

- თქვენს მთავარ პროფესიულ წარმატებად რაც მიგაჩნიათ, იმას თქვენი ცხოვრების კონცეფციაზე თუ ჰქონია გავლენა?

- ჩემს მთავარ წარმატებად, ალბათ, არჩეულ გზას და ამ გზაზე მუდმივ განვითარებას მივიჩნევ. თვითონ გზა არის ჩემთვის წარმატება და არა რაღაც მედლები. მინდა, რომ ასე გაგრძელდეს. თუმცა, ამ გზაზე თითოეულ ეტაპობრივ შეჩერებას დიდი თავდაჯერება მოუტანია ჩემთვის. მაგალითად, არსებობს Red Dot Design Award, რომელიც უმაღლესი და ძალიან პრესტიჟული ჯილდოა დიზაინში ბევრისთვის, განსაკუთრებით, ჩემი გერმანელი კოლეგებისთვის. მაგრამ ჩემთვის ამ ჯილდოს მიღება მხოლოდ იმის დამადასტურებელია, რომ სწორ გზაზე ვდგავარ. 

- და თქვენი ცხოვრების კონცეფცია რა არის? 

- ალბათ, საინტერესო თავგადასავლების და საინტერესო გზების ძიება. ჩემი კონცეფცია ეს არის, რომ მეტი რამ გადამხდეს თავს - გზა და თავგადასავალი ერთმანეთთან პირდაპირ კავშირშია.  

- ადამიანს რაიმეს სწავლა რომ უნდოდეს, რაც ნამდვილად სასარგებლო იქნება მისი ცხოვრებისთვის, რის შესწავლას ურჩევდით?

- ვურჩევდი იმის სწავლას, რაც მისი ცოდნისგან რადიკალურად განსხვავებულია. იმის სწავლა, რაც გეხალისება და გაინტერესებს, დიდ ძალისხმევას არ მოითხოვს. მაგრამ ახალი გამოცდილება და ახალი უნარები ძალიან ძვირფასია. 

- პირადად თქვენი ძალა რაშია? 

- შემიძლია, გიპასუხოთ, რომ არ ვიცი. მაგრამ, მოდი, ასე გიპასუხებთ: ჩემი ძალა იმ იმპულსებში და ენერგიებშია, რომლებიც ჩემს გზაზე თან მდევს - რომლებსაც ვიღებ და რომლებისგანაც ვიცლები. ამას, შეიძლება, სიყვარულიც დავარქვათ - მამისგან დატოვებული უნარი, გიყვარდეს ადამიანები. ჩემი ძალა და ენერგია აქედან შეიძლება საზრდოობდეს - ემპათიისგან, სიყვარულის გაცემისა და მიღების უნარისგან. ვფიქრობ, ჩემი ძალა სიყვარულის გარშემო ტრიალებს. 

- ტრადიციული ბოლო კითხვა მაქვს: რომელია სიტყვა, რომელიც თქვენი ცხოვრების მეგზურად გამოდგება? 

- ენერგია. ზებუნებრივი თუ ყოველდღიურობაში არსებული ენერგია - ჩემთვის ორივე მნიშვნელოვანია. მიზანსწრაფვაც, ნიჭიც ენერგიებია. ასე რომ, ენერგია არის ჩემი მთავარი ხაზი.

- დიდი მადლობა საინტერესო, დამაფიქრებელი საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია ფრანგი მწერალი ნიკოლა დე შამფორი (1740-1794): „ზოგჯერ გონებას არანაკლები უბედურება მოაქვს ჩვენთვის, ვიდრე - ვნებებს.“ 

- ამ ციტატით პირდაპირ ჩემს ფიქრებს შეეხეთ. ჩემი ცხოვრების თანმდევი დილემაა გონების და ვნებების ავკარგიანობა. ამ ეპოქის ადამიანებს ხშირად ზედმეტი, გადამეტებული ფიქრი გვახასიათებს. განსაკუთრებით, როდესაც გერმანიაში ვარ, ფიქრს ჩემთვის მეტი ზიანი მოაქვს, ვიდრე ვნებებს. 

- რატომ? იმიტომ, რომ გადაჭარბებულია? 

- იმიტომ, რომ ზედმეტი სიფრთხილეა, ზედმეტი რაციოა… თუმცა, ნება, სპონტანურობა, იმპულსურობა გონების სიჭარბეს აბალანსებს. დოზირებული ფიქრი, არ შეიძლება, ცუდი იყოს. 

- მეორე ციტატა ეკუთვნის ჩინელ ფილოსოფოსს - ლაო ძის (ძვ.წ. VI საუკუნე): „იდეალურისკენ სწრაფვაში, არ დაგავიწყდეთ, რომ იცხოვროთ.“

- ნამდვილად. მე იდეალისტი და მოჩქარე ადამიანი ვარ, რომელიც ყოველთვის რაღაცისკენ მიისწრაფვის. სწრაფვა ხარისხიანი პროდუქტების და ბრენდების შექმნისკენ, პერფექციონიზმისკენ - მუდმივი რბოლაა. მუდმივი რბოლა კი შეიძლება ხშირად გაზიანებდეს. მით უმეტეს, რომ შეიძლება ხვალ მანქანა დაგეჯახოს, ან კოვიდი დაგემართოს, როგორც მამას მოუვიდა. 

- ისევ იქ ვბრუნდებით, რითიც საუბარი დავიწყეთ.  

- დიახ, ხანდახან შეიძლება შეგნებულად დავარღვიოთ ეს ჩვენი აწყობილი რეჟიმი - ჩემზე ვამბობ - და ვთქვათ, რომ არ მაინტერესებს… რაც გინდა, მოხდეს, ახლა ამ მომენტით დავტკბები… ყველაფერს გადავდებ და "აქ და ახლა" ვიცხოვრებ ისე, როგორც მე მინდა. მართლაც იქ დავბრუნდით, საიდანაც დავიწყეთ.   
 

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე