ინტერვიუს შესახებ
ყველაფრის გამო, რაც მის შესახებ ვიცოდი და რაც სხვებისგან მსმენოდა, ქალბატონ ნანი ჩიქვინიძეს უდიდეს პატივს ვცემდი. მაგრამ ვერ წარმოვიდგენდი, რომ უშუალო ურთიერთობაში ასეთი თბილი, მშობლიური და „მყუდრო“ იქნებოდა.
მაგრამ რაღაც სხვაც იყო, არანაკლებ მნიშვნელოვანი.
ჩემთვის ეს არის კულტურა - როდესაც ბოლომდე ხსნი საკუთარ თავს, ჰყვები შენს საკრალურ დამოკიდებულებაზე შენთვის უძვირფასესი ადამიანის მიმართ, აფასებ საკუთარ პროფესიულ შეცდომებს, მაგრამ ძალიან ფრთხილობ, როცა გთხოვენ, სხვები შეაფასო - პროცესები თუ ამ პროცესების მონაწილე კოლეგები. მით უმეტეს, როცა შეუმცდარად იცი, სად არის მიმობნეული რიოში მარგალიტები.
გთავაზობთ დაუვიწყარ საუბარს ქალბატონ ნანისთან, რომელიც ჩემს ცხოვრებაში პირველი და ერთადერთი ადამიანია, რომელიც უდიდესი ღირსებით ატარებს განცდას, რომ - დიახ, სხვა ადამიანისთვის იცხოვრა.
ია ანთაძე
- ქალბატონო ნანი, როგორ ფიქრობთ, სიყვარული და მიუკერძოებლობა შეთავსებადია?
- ძალიან უნდა ეცადო, რომ ეს მოხდეს. მაგრამ, ვფიქრობ, ჩემ გარშემო ისეთი ადამიანები შეიკრიბნენ, რომ ამას მეტ-ნაკლებად ვახერხებდით. მიუკერძოებლობა იმაში გამოიხატებოდა, რომ ერთმანეთს არ ვატყუებდით. მაგრამ, რასაკვირველია, ძალიან ფრთხილები ვიყავით ერთმანეთის მიმართ. ყოველთვის უნდა ცადო, ისე უთხრა ადამიანს სათქმელი, რომ არ მოკლა. იმიტომ, რომ ყველაზე მეტად სიტყვა კლავს.
- ესე იგი, სწორად მიგაჩნიათ, რომ მიუკერძოებელი იყოთ იმის მიმართ, ვინც გიყვართ?
- დიახ. მე საერთოდ ასეთი ვარ - ზომიერების მომხრე. ეს ჩემი ხასიათია. ისტერიული და ზღვარგადასული არაფერი არ მიყვარს. როგორც შეგიძლია, ისე დაიცავი, ისე მოუარე, ისე უპატრონე ადამიანს, ყველაფერი გააკეთე მისთვის, მაგრამ ნუ მოატყუებ. იმის გამო, რომ გიყვარს, ნუ ეტყვი, რომ გენიოსია.
- თქვენს ოჯახში ორი ხელოვანი ცხოვრობდა. თქვენს მეუღლეს, თემურ ჩხეიძეს, როგორც რეჟისორს - თქვენი მიუკერძოებელი აზრი უფრო მეტად სჭირდებოდა, თუ სიყვარულის პრიზმაში გატარებული შეფასება?
- თემური დიდ ყურადღებას აქცევდა კრიტიკულ აზრს. სპექტაკლი რომ დამთავრდებოდა და ულოცავდნენ, პირველი, რასაც ადამიანებს ეკითხებოდა, ეს იყო: „გასაგებია, რომ მოგეწონა. მითხარი, რა არ მოგეწონა?“
- თქვენც გეკითხებოდათ?
- დიახ, მეც მეკითხებოდა.
- ეუბნებოდით?
- რასაკვირველია, ვეუბნებოდი. მაგრამ როდესაც ნამუშევარი ძალიან კარგი იყო (მაპატიეთ, ამას რომ ვამბობ), იმ წუთას სპექტაკლის ისეთი ემოციური გავლენა მქონდა, რომ მისი ნაკლის დანახვა არ შემეძლო. იმისთვის, რომ რაღაც შენიშვნის მსგავსი მეთქვა, დრო მჭირდებოდა. თუმცა, შეიძლება, მერე აღარც გამჩენოდა სურვილი, რადგან სპექტაკლში არაფერი ისეთი არ იყო, რის გამოსწორებაც საჭიროდ მიმაჩნდა. თემურისგან მოდიოდა კრიტიკის მოსმენის სურვილი. სულ ეშინოდა: „არ მოვტყუვდე... არ მეგონოს...“ ჩვენ გარშემო - ალბათ, თქვენ გარშემოც - ბევრია თავისი ახლობლებისგან თუ შორებლებისგან მოტყუებული ადამიანი. ათასნაირი აზრია. რომელ აზრს დაუგდო ყური და რომელი აზრი გაითვალისწინო - ესეც უნდა იცოდე. საკმაოდ რთული პროცესია.
- ოჯახს მინდა, დავუბრუნდე. თქვენ შესახებ ბევრჯერ მსმენია და ქალბატონმა მაკა მახარაძემ საჯაროდაც თქვა ინტერვიუში, ნანი უნიკალური ცოლი არისო. ბატონი თემური მაძიებელი ადამიანი იყო და მაძიებელი ადამიანის უნიკალური მეუღლეობა რაში გამოიხატება?
- მაკა აჭარბებს, აასმაგებს თავის შთაბეჭდილებას. უნიკალური მეუღლე მინახავს, არაერთი ქართველი ქალი. ამას იმიტომ არ ვამბობ, რომ ვმორცხვობ. მე ვიყავი მისი ერთგული და ვცილობდი, ყველანაირად ხელი შემეწყო, რომ თემურს ოჯახში ნორმალური პირობები ჰქონოდა - სიმშვიდე, სიწყნარე; ვცდილობდი, ყველაფერი გამეკეთებინა იმისთვის, რომ სახლში დაბრუნებულს თავი ბედნიერად ეგრძნო.
- მაძიებლობაში თუ ეხმარებოდით?
- არასოდეს უკითხავს: „ეს როგორ გავაკეთო?“ მაგრამ როდესაც ვსაუბრობდით, პიესას ეხებოდა თუ რაიმე სხვას, რასაკვირველია, მე ჩემს აზრს ვიტყოდი. ყოფილა შემთხვევა, უთქვამს: „დიახ, ამაში სწორი ხარ“. აქედან შეიძლება მერე რაღაც გამოიყენა, ეს არ ვიცი. მაგრამ შემოქმედებითი პროცესი ძალიან ინტიმურია. ძნელია, ის ვინმესთან გაყო და ვინმეს გაუზიარო. შეიძლება, ვიღაცამ ქუჩაში გითხრას რაღაც, ან გამოგხედოს, ან მის საქციელს შემთხვევით მოჰკრა თვალი და ამან გაპოვნინოს ის, რასაც ნახევარი თვე ეძებ. ვერც ახსნი და ვერც ჩამოაყალიბებ, რეალურად რა პროცესია. ამიტომ, მე ვერაფერს დავიბრალებ.
- თქვენ და ბატონი თემური რით ჰგავდით ერთმანეთს?
- არ ვიცი. განვსხვავდებოდით იმით, რომ თემური ბევრად უფრო იმპულსური და ემოციური იყო. თუმცა, ძალიან კარგ ოჯახში გაიზარდა და ამას არ გამოხატავდა. მე ზოდიაქოთი ქალწული ვარ და ის იყო მორიელი - ურთულესი ნიშანია. ნამდვილად ვეხმარებოდი იმით, რომ როცა სახლში ემოციურად დატვირთული ბრუნდებოდა, - ჩემი გაწონასწორებული ხასიათით, სიმშვიდეს და სიმყუდროვეს ვუქმნიდი. ეს იყო ჩვენი ურთიერთობის ძალიან დიდი ფაქტორი, რის გამოც, 50 წელი ერთად ვიყავით და თავს ორივე ბედნიერად ვგრძნობდით; არ გვწყინდებოდა ერთად ყოფნა.
- და რით ჰგავდით ერთმანეთს?
- ერთმანეთს ვგავდით მსოფლმხედველობით და ეს ძალიან ბევრს ნიშნავს. ვგავდით სამყაროს მიმართ ჩვენი დამოკიდებულებით. საერთოდ, რატომ მოხდა, რომ თემური შემიყვარდა და არა ვინმე სხვა? ის თავისი პრინციპებით, თავისი დამოკიდებულებებით ძალიან ჰგავდა მამაჩემს და გოგო ყოველთვის მამის ხატს ეძებს. მამაჩემიც ასეთი იყო - პრინციპული და წესიერი. თავისი ცხოვრება კრისტალურად განვლო.
„ძალიან რეალისტურად ვუყურებ ჩემს თავს.“
- თქვენ ამბობთ, რომ ბავშვობის შემდეგ ხასიათი ძალიან შეგეცვალათ. „აქტიური და მეტიჩარა ბავშვი“ - როგორც საკუთარ თავს უწოდებთ, გადაიქცა დინჯ და გაწონასწორებულ ზრდასრულად. როგორ ფიქრობთ, იმ პატარა გოგონასი რაიმე ვალი თუ გაქვთ?
- იმ პატარა გოგონას აქვს ვალი თენგიზ აბულაძის და რეზო ჩხეიძის, მე თუ მკითხავთ (იცინის). კინოს აქვს ეს თავისებურება, რომ ვერ აღიქვამ, ვინმე თუ გიყურებს. მით უმეტეს, პატარა ბავშვი არ აქცევს ყურადღებას კინოაპარატს - თავისუფალია, ლაღია, ბედნიერია იმიტომ, რომ თამაშობს. და ბავშვისთვის თამაში პირველი საქმეა.
- თამამი ბავშვობიდან თავშეკავებულ დიდობამდე, ხომ არ ყოფილა რაიმე მნიშვნელოვანი, რაც გამოტოვეთ? რაიმე ისეთი, რასაც, თუ გააკეთებდით, გაუმჯობესდებოდა თქვენი ცხოვრების ხარისხი, ან თქვენი კარიერის ხარისხი?
- ჩემი კინოკარიერა არ შედგა, სამწუხაროდ. რატომ არ შედგა, არ ვიცი. ესეც ბედნიერებაა, რომ ბავშვობისას ორ ასეთ რეჟისორს შევხვდი. მოგვიანებით მქონდა რაღაც შემოთავაზებები, რაზეც უარი ვთქვი. მერე რომ ვნახე ის ფილმები, მივხვდი, რომ უარი არ უნდა მეთქვა.
- რა იყო ის, რამაც უარი გათქმევინათ? რატომ ვერ განსაზღვრეთ შედეგი?
- ხან სცენარი არ მომეწონა, ხან დამწყებ რეჟისორს არ ვენდე... მიზეზი ყოველთვის სხვადასხვა იყო.
- ამ აზრს თუ ეთანხმებით, რომ ადამიანის ყველაზე მძიმე მოგონება უკავშირდება ფაქტს, როცა საკუთარ პრინციპებს უღალატა?
- ალბათ. მე ზედმეტად პრინციპული ვიყავი. იყო ძალიან ცნობილი ადამიანი, საბჭოთა კავშირში პირველი რეჟისორი იური ლიუბიმოვი, ტაგანკას თეატრის ხელმძღვანელი. მან მედეას როლი შემომთავაზა. ოღონდ, ევრიპიდეს „მედეას“ დგამდა და არა ჟან ანუის პიესას. ქართველს ეძებდა ამ როლისთვის და თბილისიდანვე ვუთხარი უარი. მერე მითხრა - ამდენ პატივს არ მცემ? ჩამოდი და მოვილაპარაკოთო. ჩავედი, მონოლოგი გავითამაშე და ძალიან მოეწონა. მაგრამ ვუთხარი, მე არ ვარ ტრაგედიის მსახიობი-მეთქი. ძალიან რეალისტურად ვუყურებ ჩემს თავს. ტრაგედიას ხმის სხვა მონაცემი სჭირდება, არის კიდევ რაღაც... განსაკუთრებით, ბერძნულ ტრაგედიაში. ჟან ანუის „მედეა“ რომ ყოფილიყო, ალბათ, დავთანხმდებოდი. ანუისთან ამბავი უფრო დრამისკენ იხრება.
- ისევე, როგორც ანუის „ანტიგონეში“.
- დიახ. ლიუბიმოვი ამ სპექტაკლის დადგმას და შემდეგ საბერძნეთში წაღებას აპირებდა. კოლიზეუმში უნდა გვეთამაშა. შემეშინდა და გადავწყვიტე, რომ თავის მოჭრას უარი ჯობდა.
- ძალიან ფრთხილი ხართ.
- დიახ, ფრთხილი ვარ. მაგრამ, როგორც ჩანს, არ დამიჯერა, იმდენად ცნობილი რეჟისორი იყო. არამარტო საბჭოთა კავშირში, მთელ მსოფლიოში ძალიან კარგად იცნობდნენ. თემური ჩამოდის და მეუბნება: მე მბრალდება, შენ რომ უარი უთხარი ლიუბიმოვს; მთელ მოსკოვში ხმა დაყარა, რომ ჩხეიძემ თავისი ცოლი არ გამოუშვა ჩემთან სპექტაკლის სათამაშოდო. ეს იმიტომ გიამბეთ, რომ ძალიან ფრთხილად ვეკიდებოდი ჩემს გადაწყვეტილებებს, რომლებიც პროფესიას უკავშირდებოდა.
- ნათქვამი გაქვთ - არის სპექტაკლები, რომლებშიც ვითამაშე და რომლების გახსენებაც არ მინდაო. უკავშირდება თუ არა ეს ემოცია, რაღაც კუთხით, თქვენივე პრინციპების ღალატს?
- არა, ასე არ ყოფილა. ეს იმ პერიოდს უკავშირდება, როცა ახლად მისული ვიყავი თეატრში... ბატონი მიხეილ თუმანიშვილი მასწავლიდა და მასთან ძალიან დიდი სკოლა გავიარეთ. მაგრამ ეს მაინც სკოლაა. იმისათვის, რომ შენი ცოდნა პროფესიად აქციო, ბევრი მუშაობა გჭირდება სცენაზე. თავიდან პირველ ორ სპექტაკლს კარგად ვითამაშებდი, რადგან ემოცია მშველოდა. მაგრამ პირველი ემოცია სულ ვერ გაგყვება, მერე ცოდნა და გამოცდილებაა საჭირო.
- ესე იგი, პირველ სპექტაკლებზე გაქვთ ნათქვამი, რომ მათი გახსენება არ გინდათ?
- დიახ. თანდათან მოდის ეს ცოდნა, შენი ფსიქო-ფიზიკური მდგომარეობა როგორ უნდა მოამზადო, რომ იოლად გადახვიდე ცხოვრების ყოფიდან სცენაზე... ეს არის ტექნიკა, რომელიც დროს და გამოცდილებას მოაქვს.
- თუმცა, ასეთი რამეც გაქვთ ნათქვამი, რომ ზოგიერთი როლი უცებ იხსნება თქვენთვის; ზოგჯერ ბევრი ფიქრის შემდეგ მიდიხართ როლის ზუსტ გადაწყვეტამდე; მაგრამ არის შემთხვევა (ციტატა): „არ მოდის როლი შენამდე და სცენაზე გადიხარ გაურკვევლობაში. ეს უბედურებაა მსახიობისთვის.“ ნიშნავს თუ არა ეს გაურკვევლობა, რომ თქვენთვის „არასწორი“ როლის შესრულებაზე დათანხმდით? რა სჭირს ამ როლებს, რომლებსაც უბედურება მოაქვს?
- არის გამოუსვლელი როლი... გამოუსვლელი სპექტაკლი, გამოუსვლელი ფილმი, გამოუსვლელი წიგნი... ვერავინ გეტყვით, ეს რატომ ხდება. თითქოს, ყველაფერი იცი, რეჟისორიც მოგეხმარა, ან არ მოგეხმარა. როცა წლების განმავლობაში სცენაზე დგახარ, შენ უნდა შეძლო საკუთარი როლის აგება მაინც, თუ რეჟისორმა სპექტაკლს თავი ვერ მოაბა. ეს არის პროფესიონალიზმი. მაგრამ ზოგჯერ ხდება, თითქოს, ყველაფერი თავის ადგილზეა, მაგრამ როლი მკვდრადშობილია, არ ეშველება.
- და ასეთ როლს, რომელიც, მიგაჩნიათ, რომ არ გამოვიდა, შეიძლება, წლების განმავლობაში თამაშობდეთ?
- ასეთი როლი, რომელსაც შეგვიძლია, „უბედური შემთხვევა“ დავარქვათ, მაინც ჩემი პროფესიული კარიერის დასაწყისში იყო. მერე და მერე, შეიძლება, ბოლომდე არ გამოვიდა, მაგრამ უკვე ბევრი რამ იცი, რაც გაძლევს მეტ თავისუფლებას და უნარს, რომ ასეთ „უბედურ შემთხვევას“ ასცდე.
- ამ გზას ყველა მსახიობი გადის?
- აბსოლუტურად ყველა. მაგრამ თავიდან მსახიობი უფრო თავისნაირს თამაშობს და ეს იოლია. დამწყები მსახიობისთვის ოდნავ სხვანაირიც კი უკვე რთულია, რადგან ბევრი რამ არ იცი. გრიმის კეთებაც კი არ იცი წესიერად. არ იცი, როგორ უნდა შეცვალო შენი მოძრაობა, ჟესტიკულაცია, ხმა როგორ უნდა დაიმორჩილო. ბევრი ნიუანსია, რომელსაც სწავლა სჭირდება.
„როცა მაქსიმუმს აკეთებ, ეს არ ნიშნავს, რომ კარგად აკეთებ.“
- მე ვნახე ვიდეო, ბატონი თემური რეპეტიციას რომ ატარებდა ახალგაზრდებთან. საერთოდ ვერ ვხვდებოდი, რას ითხოვდა მათგან. შეიძლება, შორიდან გეგონოს, რომ კარგი ლექსის დაწერა, ან ხატვა, ან ოპერაში არიის შესრულება უფრო რთულია, ვიდრე დრამატულ თეატრში როლის შესრულება. მაგრამ ერთი და იგივეა. სხვა ენაა და, უბრალოდ, შესწავლა სჭირდება.
- დარწმუნებული ვარ, იმ ახალგაზრდებს ესმოდათ, რას ითხოვდა მათგან.
- დიახ, ამიტომაც ძალიან საინტერესო პროცესი იყო ჩემთვის თვალის მიდევნება, როგორ ესმოდათ მათ ერთმანეთის. თქვენ ერთ გადაცემაში ორი ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრი გამოთქვით თქვენი შემოქმედების შესახებ. ერთი მხრივ, თქვით: „განსაკუთრებულად დადებითი აზრის არ ვარ ჩემს თავზე, რადგან მეტის გაკეთება შეიძლებოდა“; მაგრამ იქვე დაამატეთ: „ყოველთვის მაქსიმუმს ვაკეთებდი, რაც შემეძლო.“ ამ წინააღმდეგობრივი განცდების ლოგიკა თუ გესმით?
- არ მახსოვს, ეს როდის ვთქვი, მაგრამ როცა მაქსიმუმს აკეთებ, ეს არ ნიშნავს, რომ კარგად აკეთებ. მაქსიმუმი ყოველთვის არ ნიშნავს კარგს, ჩვენს პროფესიაში.
- მეტი რა უნდა მოსთხოვოს მსახიობმა საკუთარ თავს?
ეგებ, გადავაჭარბე? საერთოდ, მახსოვს, ბატონი მიშა გვეუბნებოდა: „ხელოვნება არის - ოდნავ“. ოდნავ მეტი და ოდნავ ნაკლები შეიძლება უკვე აღარ იყოს ხელოვნება.
- არ ვიცი, რამდენად მოულოდნელია ამ კითხვის დასმა მსახიობისთვის, მაგრამ მაინც გკითხავთ: პირადად თქვენთვის დაკვირვება უფრო კომფორტულია, თუ მონაწილეობა?
- ნებისმიერ სფეროში?
- დიახ, ნებისმიერ სფეროში და პირველ რიგში, თქვენს პროფესიაში. ნათქვამი გაქვთ, რომ როლზე მუშაობა პირდაპირ უკავშირდება ფიქრს და დაკვირვებას.
- რასაკვირველია.
- მეორე მხრივ, თქვენი პროფესია, პირველ რიგში, მონაწილეობას გულისხმობს.
- ორივე საჭიროა. დაკვირვება, იცით, როგორ ხდება? გონება კრებს ადამიანის ტიპებს, ისტორიებს, გამოსახვის სხვადასხვა საშუალებას. თვალი ხედავს და არც გგონია, რომ აკვირდები. მაგრამ როდესაც გჭირდება, თავისით ამოტივტივდება, რომ ოდესღაც ასეთი გინახავს. შეიძლება, არ ამოტივტივდეს, ასეც ხდება.
- მაგრამ დაკვირვება ხომ გააზრებული პროცესია?
- გააზრებული პროცესია მაშინ, როდესაც ეძებ. მაგრამ მთელი ცხოვრების მანძილზე იმდენი საგზალი მოგყვება ადამიანებთან ურთიერთობის, შეხვედრების... გამვლელის, რომელმაც თუნდაც რამდენიმე წლის წინ შენზე შთაბეჭდილება მოახდინა.
- კითხვა იმას ეხებოდა, თქვენთვის რომელი პროცესი უფრო კომფორტულია - როცა უშუალოდ მონაწილეობთ, ესე იგი, როცა უკვე სცენაზე ხართ? თუ მთელი წინა პერიოდი, როცა ამ მონაწილეობას ამზადებთ?
- მე ეს არასოდეს დამოუკიდებლად არ მიკეთებია. ვთქვათ, მოიტანეს პიესა და კოლეგებთან ერთად ვიწყებთ ტექსტზე მუშაობას. პიესა რა არის? - დიალოგია. კოლეგების გარეშე ხომ ვერაფერს ვერ გავაკეთებ?
- მე ასე წარმომიდგენია, რომ როლზე ბევრს ფიქრობს მსახიობი.
- დიახ, ეს ხდება სახლში, ეს ძიების პროცესია. მაგრამ ის, რაც სახლში მოიფიქრე, მიგაქვს და რეპეტიციაზე სინჯავ. შეიძლება, მოსინჯვის პროცესში უცბად გადაატრიალო და სულ სხვა რამ მოსინჯო. სხვადასხვანაირად ხდება.
- და ეს პროცესი უფრო საინტერესოა, თუ უკვე გამზადებული როლის მიტანა მაყურებელთან?
- მე ძებნის და მზადების პროცესი მირჩევნია. ყველა მსახიობი გეტყვით, რომ რეპეტიცია ძალიან საინტერესოა. სულ რომ არ ელოდები და უცბად რაღაც რომ გაჩნდება. დიალოგის დროს უცბად ისეთი სწორი ან მოქმედება დაიბადება, ან ფრაზა... უყურებ, როგორ იძერწება პერსონაჟი, შენი თუ სხვისი.
- თქვენ ისეთი პროფესია გაქვთ, ალბათ, ვერ იტყვით, რომ მორჩა, როლზე მუშაობა დაასრულეთ და წერტილი დასვით. ალბათ, სულ ძიებაში და გაუმჯობესებაში ხართ. შეგიძლიათ, რომ ამ პროცესს გამოეთიშოთ და თქვათ - საღამოს ხუთ საათამდე როლზე არ ვფიქრობ?
- როგორ არ შემიძლია?! ძიების პროცესი განსაკუთრებით აქტიურია, როცა სპექტაკლი ახალია და ჯერ ირგებ მაყურებელთან შენს ურთიერთობას. ხან ერთიანდება შენთან მაყურებელი, ხან არ ერთიანდება. ხან მოგყვება, ხან არ მოგყვება. მაგრამ ადამიანს სახლში იმდენი საქმე გაქვს გასაკეთებელი, რანაირად შეიძლება, შენს როლს არ გამოეთიშო?
- „ჯაყოს ხიზნებთან“ დაკავშირებით გაქვთ ნათქვამი, რომ როდესაც ეს სპექტაკლი მარჯანიშვილის თეატრში დაიდგა, თავიდან მაყურებელს თანაგრძნობა ჰქონდა თეიმურაზის მიმართ და მიუღებლობა ჯაყოს მიმართ; თუმცა, დრო რომ გავიდა, დარბაზს საპირისპირო რეაქცია გაუჩნდა - ჯაყოს მიმართ მხარდაჭერა და თეიმურაზის მიუღებლობა. როდესაც ამ სპექტაკლში მარგოს როლს თამაშობდით და სცენაზე იდექით, მაყურებლის დამოკიდებულების ცვლილებას როგორ გრძნობდით?
- მაყურებლის რეაქციით - როგორ დასცინოდნენ თეიმურაზს. თუმცა, როდესაც თემურმა ეს სპექტაკლი მარჯანიშვილის თეატრში დადგა, თვითონვე თქვა, სატელევიზიო სპექტაკლში თეიმურაზი თითქმის წმინდანად წარმოვაჩინე, მაგრამ მერე მასზე გავბრაზდიო. რაღაც დაემართა. სატელევიზიო სპექტაკლისგან განსხვავებით, თეატრის სპექტაკლში ეს პერსონაჟი აღარ იყო იდეალური.
- თეიმურაზზე დარბაზის გაღიზიანება ამის შედეგიც იყო, ალბათ.
- თავიდან, როცა სპექტაკლი დაიდგა, შემზადებული მაყურებელი მოდიოდა, რომელმაც ზეპირად იცოდა ეს ნაწარმოები და უყურებდა საშინელ ძალას, რომელმაც, ამ ერთი ოჯახის მაგალითზე, მთელი საქართველო მოსპო. 10-15 სპექტაკლის შემდეგ უკვე მოდის მაყურებელი, რომელიც ამბის მხოლოდ ზედა პლასტს აღიქვამს და მისთვის გაუგებარია, როგორ იქცევა თეიმურაზი, როგორ ვერ უშვებს, რომ ცოლი ღალატობს. თვითონ ნოდარ მგალობლიშვილსაც ჰქონდა თავისი პერსონაჟის - თეიმურაზის მიმართ აგრესია. უჭირდა ამ როლის თამაში. იმიტომ, რომ ნოდარი რადიკალურად სხვანაირი იყო, ძალიან მებრძოლი ბუნება ჰქონდა. გიჟდებოდა. „არ მინდა, მეზიზღება ეს კაცი, რას აკეთებსო!“ - ამბობდა. არტისტი იყო და გენიალურად თამაშობდა, მაგრამ შინაგანი პროტესტი სულ ჰქონდა.
- თქვენც გიჭირდათ მარგოს როლის თამაში?
- ძალიან. ვთამაშობდი მოღალატე ცოლის როლს, მაგრამ გულით მაინც თეიმურაზის მხარეს ვიყავი, ბუნებრივია.
„უნდა ცადო, რომ შურისგან გათავისუფლდე, თორემ იღუპები ადამიანი.“
- ამბობთ, ბედისწერის მჯერაო. თუმცა, ისეთი პროფესია გაქვთ, ვერ წარმომიდგენია, რომ შესაძლებლობების არ გჯეროდეთ. როგორ ათავსებთ ბედისწერის და შესაძლებლობების რწმენას?
- ასე ღრმად არ მიფიქრია. მე მგონია, რომ ადამიანი მიდის ამ ქვეყნიდან მაშინ, როცა უნდა წავიდეს. ამას ჩვენ ვერ განვსაზღვრავთ და ვერ შევცვლით.
- კიდევ რაში ხედავთ ბედისწერას?
- დანარჩენი ყველაფერი ჩვენი არჩევანია.
- რეჟისორმა ლევან წულაძემ თქვენი ვარსკვლავის გახსნისას თქვა, რომ მარჯანიშვილის თეატრისთვის თქვენ ხართ „გრაალის მცველი“, რომელიც იცავს სიბრძნეს და პროფესიულ სიამაყეს. თქვენ გეღიმებათ, მაგრამ მინდა, გკითხოთ: საკმარისია თუ არა, რომ მსახიობმა თეატრის ღირსება დაიცვას პროფესიულად - გარკვეულ თამასაზე ქვევით არ ჩამოვიდეს არასდროს; თუ შესაბამისი პიროვნული თვისებების გარეშე არ გამოდის „გრაალის მცველობა“?
- არ ვიცი. მართლა არ ვიცი, რა იგულისხმა.
- შეიძლება, რომ, ზოგადად, ადამიანი იყოს რაღაც სიწმინდის მცველი, მხოლოდ როგორც პროფესიონალი? თუ ადამიანური თვისებებიც იგულისხმება?
- რადგან მე მეხება ეს სიტყვები, სხვამ როგორ შემაფასა, ნამდვილად ვერ გეტყვით. ნებისმიერ სხვა კოლეგაზე რომ მეკითხებოდეთ, ან დავეთანხმებოდი ლევანს, ან არ დავეთანხმებოდი და ჩემს აზრს ვიტყოდი.
- ვიცოდი, რომ ამ კითხვაზე არ მიპასუხებდით.
- გულწრფელად ვამბობ.
- ვიცი, მაგრამ მაინცდამაინც ნანი ჩიქვინიძეზე არ ვილაპარაკოთ. ვთქვათ, ადამიანზე ვამბობ: „ჩვენი ტელევიზიის გრაალის მცველია, ამ ტელევიზიის სიწმინდეს იცავს!“ ეს ნიშნავს, რომ დიდი პროფესიონალია, თუ პიროვნულადაც იმდენად მომხიბვლელია, რომ შემიძლია, მასზე ასეთი ძლიერი სიტყვები ვთქვა?
- სულ ერთ რამეს ვამბობ - ოღონდ, არ ვიცი, მე თვითონ შევძელი თუ არა.
თეატრში უნდა შეხვიდეთ და იქ უნდა იცხოვროთ, როგორც ტაძარშიო. ძალიან რთულ მისიას გვაკისრებდა.
- გამოდის, ეს ნამდვილად მოიცავს პიროვნულ თვისებებს, პროფესიულის გარდა.
- აუცილებლად. იმიტომ, რომ ვიღაც შედის თეატრში, როგორც ბირჟაზე, როგორც ბაზარში. არ ვიცი, როგორ მოვახერხე ის, რაც ბატონმა მიშამ გვასწავლა, მაგრამ მადლობელი ვარ, რომ ამ პრინციპით გვზრდიდა. ის ამბობდა: რა გულით შედიხარ? რა შეგაქვს? რით ამდიდრებ? რას თესავ შენს ახლობლებში, შენს ამხანაგებში, შენს კოლეგებში? - ბოღმას? შურს? აუტანლობას? თუ - პირიქით? საერთოდ, თეატრში, გინდა-არგინდა, შეჯიბრია. მაგრამ უნდა ცადო, რომ შურისგან გათავისუფლდე, თორემ იღუპები ადამიანი. ძალიან ბევრი მსახიობი მინახავს, რომელმაც სული დაინაგვიანა და თავი დაღუპა, როგორც მსახიობმაც. „აი, ვიღაცას გაუმართლა და მე არ გამიმართლა!“ - ამით რომ იტანჯები, ნამდვილი კოშმარია. ბატონი მიშა მართლა ტაძარში გვაცხოვრებდა და ჩვენ ამით ბედნიერები ვიყავით. სულ გვეუბნებოდა: „თქვენი პატარა ბავშვი ბოლომდე შეინარჩუნეთ“. ვინ მოვახერხეთ და ვინ - არა, სხვა საკითხია.
- დღევანდელ თეატრზეც მინდოდა, მეკითხა. ბევრ სპექტაკლზე თითქმის შეუძლებელია ბილეთის შეძენა. ადამიანები თვეობით ელოდებიან მათთვის საინტერესო სპექტაკლზე დასწრების შესაძლებლობას. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენთან თეატრის საქმე კარგად არის?
- ძალიან კარგია, რომ თეატრში დადის მაყურებელი. ამაზე დიდი საჩუქარი მსახიობისთვის და რეჟისორისთვის არ არსებობს. გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, ცარიელი იყო დარბაზი. უბრალოდ, ერთი შიში მაქვს. ქართული თეატრი ყოველთვის მოწინავე იყო საბჭოთა სივრცეში, რუსულ და ბალტიისპირულ თეატრებთან ერთად. ისევე, როგორც ქართული კინოს, ქართული თეატრის ფენომენიც არსებობდა. ახლა მეშინია, რომ არ ჩამოვრჩეთ იმ ძალიან საინტერესო პროცესებს, რომლებიც ევროპის თეატრებში მიმდინარეობს. ცუდი გაგებით პროვინციულობის მეშინია. რა თქმა უნდა, თბილისურ პროვინციალიზმს ვგულისხმობ, თორემ, პროვინციაზე გემრიელი და საყვარელი მე არაფერი მქონია ცხოვრებაში, ისე მიყვარს გურია. არ მინდა, სნობურად გამომივიდეს, ვერ ვიტან სნობიზმს. რომელიღაც პოლიტიკოსი ლაპარაკობდა, ამდენი ფული რომ იხარჯება ფესტივალებზე, რა საჭირო არისო? კინაღამ შევვარდი ტელევიზორში. ფესტივალი რომ იმართება, გინდ თეატრალური, გინდ კლასიკური მუსიკის, გინდა, საბალეტო, - მაყურებელი იგებს, რა ხდება უცხოეთში. ეს არ უნდა ვიცოდეთ? კულტურა გადავაგდოთ? რა ქვეყანა შეგვრჩება ხელში?
- ფეისბუკზე, თეატრალურ ჯგუფში, 10 000-ზე მეტი წევრია და იქ ნებისმიერი სპექტაკლით აღფრთოვანებულ ადამიანებს შეხვდებით. არადა, მე თეატრიდან ყოველთვის აღმატებული შთაბეჭდილებით ვერ მოვდივარ.
- ძალიან კარგია, რომ მოსწონთ. მე ბედნიერი ვარ ამით.
- რა მოწონთ? - ზუსტად ეს კითხვა მიჩნდება.
- რაღაც გზამკვლევი ხომ უნდა ჰქონდეთ ახალგაზრდებს? ვიცი ეს ჯგუფი. იმ თეატრში, რომელზეც ხშირად წერენ, არის ძალიან კარგი სპექტაკლებიც და შედარებით ნაკლებად კარგიც. შეყვარებულები არიან ამ თეატრზე, იქ მათი „კუმირები“ დგანან სცენაზე.
- გზამკვლევი ძალიან ზუსტად თქვით. მაგრამ ვინ და რა არის ეს გზამკვლევი? შეგვიძლია, დღეს ქართული თეატრის დონის ზოგადი სურათი აღვწეროთ?
- ამას სჭირდება კვლევა; ამას სჭირდება თეატრმცოდნეების სერიოზული ჯგუფი, რომელსაც ჩვენი გაკრიტიკების არ მოერიდება. შეიძლება, ქუჩაში რომ მხვდება და მეფერება, მერე აღარ უნდა, ჩემზე უარყოფითი რეცენზია დაწეროს. ამას უნდა გადავაბიჯოთ. თუ გავბრაზდები, რას ვიზამ? წავალ და ცივ წყალს დავლევ.
- დიახ, ბევრი ამბობს, რომ კვალიფიციური კრიტიკა გვაკლია, სხვადასხვა სფეროში.
- ამბობენ, ასეთ პატარა თბილისში კრიტიკული რეცენზიები როგორ დაიწერებაო. კიდევ უფრო პატარა იყო თბილისი, მაგრამ ძალიან კარგი რეცენზიები იწერებოდა სპექტაკლებზეც, ფილმებზეც, წიგნებზეც.
„არ შეიძლება, რომ ენერგია, რომელსაც თითოეული ჩვენგანი ატარებს, უკვალოდ გაქრეს.“
- რა არის ის, რაც გინდათ, რომ ადამიანებმა თქვენ შესახებ სწორად იცოდნენ?
- მე მგონი, ყველაფერი სწორად იციან. მე არ ვცხოვრობ ძალიან ღია და ხმაურიანი ცხოვრებით. ალბათ, რაც იციან, ის ვარ მე.
- ბატონი თემურ ამბობდა, რომანტიკოსი ვარო. თქვენ ბრძანებთ - რეალისტი ვარო. ცხოვრება რომლისთვის უფრო ადვილია აქ, ჩვენს გარემოში?
- ცხოვრება იოლი არავისთვის არ არის. რაც არ უნდა რეალისტი დავუძახო ჩემს თავს, როგორც კი რაიმე ცუდს წავაწყდები, ისე ცუდად ვარ... ღამეები არ მძინავს.
- იქნებ, რომანტიკოსისთვის უფრო ადვილი იყო ცხოვრება?
- არ მგონია. რომანტიკოსი ცხვირს ურტყამს და ამას სასტიკად განიცდის.
- ბატონმა თემურმა ჩემთან ინტერვიუში თქვა სიტყვები, რომლებიც დღემდე მომყვება: „მეშინია, რამე ფათერაკს არ მიმზადებდეს ცხოვრება; მინდა, ისე წავიდე ამ ქვეყნიდან, რომ ეს ჩემი ლოგიკური დასასრული იყოს.“ ინგლისელ ლექსიკოგრაფს - სამუელ ჯონსონს აქვს ნათქვამი: არ აქვს მნიშვნელობა, როგორ მოვკვდებით, მთავარია, როგორ ვიცხოვრებთო. სიკვდილისთვის ამხელა მნიშვნელობის მინიჭება მიგაჩნიათ თუ არა ბატონი თემურის რომანტიზმის გამოვლენად?
- ეს რომანტიზმი არ არის, ეს არის მისი პასუხისმგებლობა, რომელსაც მთელი ცხოვრება საკუთარი მხრებით ზიდავდა. ყოველ ჩვენგანს მეტ-ნაკლები სიმძიმით გვაქვს ეს ფიქრი, რომ რას დავტოვებთ, როცა ამ ქვეყნიდან წავალთ. თემური იმას გულისხმობდა, რომ რამე არასწორი არ ჩაედინა და სიკვდილი ისეთ დროს არ მოსულიყო, როცა აღარ დააცდიდა, თავისი არასწორი საქციელი გამოესწორებინა.
- ბატონი თემურის წასვლამ თქვენ თუ გაგიადვილათ სიკვდილზე ფიქრი?
- მე სიკვდილის შიში მაინცდამაინც არ მაქვს. თემურს უფრო ჰქონდა. შეიძლება იმიტომ, რომ ეს შიში ბავშვობიდან მოჰყვებოდა. მას ჰქონდა პოლიომიელიტი, რომელიც ერთდროულად დაემართა 15 თუ 17 ბავშვს. როგორც წესი, ჯანმრთელ ბავშვებს ემართებოდათ. მაშინ 5 თუ 6 წლის იყო. როცა 17 წლის გახდა და საფრთხემ გადაიარა, იმ 17 ბავშვიდან ცოცხალი დარჩა სამი თუ ოთხი. ეს ხომ მის თვალწინ ხდებოდა? ერთსა და იმავე ექიმთან დადიოდნენ და ხედავდა, რომ ბავშვები წლიდან წლამდე აკლდებოდნენ. თემური მეუბნებოდა, მთელი ბავშვობა ველოდებოდი, რომ მეც უნდა მოვკვდეო. სიკვდილი ბავშვობიდან მისი ცხოვრების თანამდევი იყო. ამ საშინელი სტრესის ქვეშ გაიზარდა.
- მისმა წასვლამ თქვენ თუ დაგაახლოვათ სიკვდილთან?
- როგორ გითხრათ? მთელი ცხოვრება ასე მგონია, რომ უკეთეს ქვეყანაში მიდის ადამიანი. არ შეიძლება, რომ ენერგია, რომელსაც თითოეული ჩვენგანი ატარებს, უკვალოდ გაქრეს. ვფიქრობ, რაღაც ტრანსფორმაციას განიცდის. ასე ვფიქრობ და მაპატიოს, ვინც ასე არ ფიქრობს. როდესაც მარტო ვრჩები, თემური ჩემთან არის. მე ვატარებ თემურს. მე თვითონ მყავს გვერდით, არ ვუშვებ. იქნებ ჯობდეს, გავუშვა. მაგრამ ძალიან დიდი დრო ვიცხოვრეთ ერთად. ყოველი წუთი, ყოველი წამი, რომელსაც ჩემი წარსულიდან ვიხსენებ, მასთან ერთად არის. ამიტომ ვარ ასე მიჯაჭვული. ჩემს შვილთან და შვილიშვილებთან ერთად ვცხოვრობ და როგორც კი ვინმე არის ჩემ გვერდით, ეს განცდა აღარ მაქვს. მაგრამ თუ მარტო დავრჩი...
- რომელია სიტყვა, რომელიც მთელი თქვენი ცხოვრების მეგზურად გამოდგება?
- ალბათ - არ ატკინო!
- დიდი მადლობა უაღრესად საინტერესო, გულწრფელი საუბრისთვის და თქვენი განცდების გაზიარებისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატის ავტორია ამერიკელი მწერალი და ფილოსოფოსი აინ რენდი (1905-1982): „ჩემს სიცოცხლეს და მის სიყვარულს ვფიცავ, არასდროს არ ვიცხოვრებ სხვა ადამიანისთვის და არც სხვა ადამიანს ვთხოვ ოდესმე, რომ ჩემთვის იცხოვროს.“
- მე არასოდეს არ ვთხოვ ადამიანს, რომ ჩემთვის იცხოვროს; მაგრამ მე ვიცხოვრე სხვა ადამიანისთვის.
- მეორე ციტატა ეკუთვნის მოდის ფრანგ დიზაინერს - კოკო შანელს (1883-1971): „არის დრო, როცა მუშაობ და არის დრო, როცა გიყვარს. სხვა დრო აღარ რჩება.“
- არასოდეს მიშლიდა სიყვარული ხელს მუშაობაში. პირიქით. დღემდე ასეა. წასულია ის ადამიანი, აღარ არის ამ ქვეყნად, მაგრამ ძალიან დიდ ძალას მაძლევს. არასოდეს დავიწუწუნებ, არასოდეს ვიტყვი - დედა, რა უბედური ვარ! როგორ? ღმერთმა მაჩუქა ის გრძნობა, რომელიც ბევრ ადამიანს არ რგებია. დღესაც, როდესაც ვმუშაობ, როდესაც რამეს ვაკეთებ, ძალიან დიდ ძალას მაძლევს, რომ ცხოვრებაში მყავდა ადამიანი, ვისთვისაც ვიცხოვრე.
ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე
გუნდი
ირაკლი გედენიძე
ზურაბ ქურციკიძე
გიო კუსიანი
გიორგი ურუშაძე
თამთა ყუბანეიშვილი
ნანა ყურაშვილი
ინგა ქორიძე