- დარო, თქვენ საზოგადოება გიცნობთ, როგორც ფოტოჟურნალისტს. მაგრამ აღმოვაჩინე, რომ წლების განმავლობაში ტყვიის სროლაში ვარჯიშობთ. 2017 წელს შეჯიბრზე ნინო სალუქვაძის შემდეგ მეორე ადგილი დაიკავეთ და მას მხოლოდ სამი ქულით ჩამორჩით. მიზანში სროლა რისთვის გჭირდებათ?

- პაპა სულ ისროდა და ჩემი უფროსი დაც წაიყვანა სპორტის ამ სახეობაზე. მეც დავინტერესდი და 17 წლის ვიყავი, სროლა რომ დავიწყე. ძალიან გამიტაცა. ჭადრაკის შემდეგ, სროლა არის სპორტის ის სახება, სადაც აზროვნება გადამწყვეტია. ფიზიკურ ფორმაში, შესაძლებელია, რამდენიმე თვეში მოხვიდე. მაგრამ მთავარია აზროვნება და კონცენტრაცია. ზოგჯერ, რაღაც პერიოდით, თავს ვანებებდი, მაგრამ ყოველთვის ვბრუნდებოდი სროლაზე. თინეიჯერობის დროს ძალიან მეხმარებოდა კონცენტრაციაში. 

- საკუთარი თავის ფლობაში გეხმარებოდათ?

- დიახ, და საკუთარი თავის რწმენაში. სწორედ ეს შეძლო ნინო სალუქვაძემ - საკუთარი თავის რწმენა ჰქონდა და აზროვნებდა. ამის გარეშე შეჯიბრის დროს შედეგს ვერ მიაღწევ. ნინო სალუქვაძე ერთადერთია, ვინც სულ იგებდა.

- სროლის გამოცდილება ფოტოაპარატთან ურთიერთობაში თუ გეხმარებათ?

- მე ვფიქრობ, ქვეცნობიერად ყოველთვის მეხმარებოდა. ფოტოაპარატის ღილაკზე თითის დაჭერა გიწევს სწორ მომენტში და სასხლეტზეც თითი უნდა ამუშაო და სწორ მომენტში ისე დააჭირო, რომ ვერც მიხვდე. დიახ, ძალიან ვაკავშირებ ერთმანეთთან, თითქოს, ერთი მეორეს კვეთს. სროლა ყოველთვის მეხმარებოდა ფოტოგრაფიაში და ფოტოგრაფია - სროლაში. 

- ნათელა გრიგალაშვილმა მითხრა ინტერვიუს დროს - ფოტოაპარატი ნივთად არ მიმაჩნია, ხელის გაგრძელებად აღვიქვამო. თქვენ თუ გაგჩენიათ ეს განცდა, რომ პისტოლეტი და ფოტოაპარატი თქვენი ხელის გაგრძელებაა? 

- ფოტოების გადაღება უცნაურად დავიწყე. 90-იან წლებში მთელი ოჯახი ამერიკაში წავედით. დიდი ხნით ვაპირებდით დარჩენას. მაგრამ შემდეგ უკან დავბრუნდით. ქართული ენა დავიწყებული მქონდა, თითქმის ვერ ვლაპარაკობდი. მახსოვს, ამერიკაში მამაჩემმა მითხრა, „ტომ სოიერის“ პირველი აბზაცი წაიკითხე და შინაარსი მიამბეო. ძალიან დიდი დრო დამჭირდა წასაკითხად და ვერაფერი ვერ გადმოვეცი. ზუსტად იმ წელიწადს დავბრუნდით საქართველოში, რადგან მამაჩემს არ უნდოდა, რომ ჩვენი იდენტობა დაგვეკარგა. დღეს ამისთვის ძალიან მადლობელი ვარ. 1999 წელს დავბრუნდით, როცა ჯერ კიდევ პოსტსაბჭოთა პერიოდი იყო. ქართულად საშინელი აქცენტით ვლაპარაკობდი და ინგლისურად ვფიქრობდი. მაშინ საქართველოში უცხო ენებიდან რუსული დომინირებდა. მე რუსული არ ვიცოდი, მეგობრებმა ინგლისური არ იცოდნენ. ასე მოხდა, რომ ენებს შორის გავიჭედე და ჩავიკეტე. პატარა ვიყავი და დავითრგუნე. იმ მდგომარეობაში აღმოვაჩინე ფოტოაპარატი. 14 წლის ვიყავი, გადაღება რომ დავიწყე. კამერით გამოვხატავდი ჩემს აზრს, ჩემს ემოციას. ერთი სული მქონდა, სკოლიდან გამოვპარულიყავი, მეგობრებთან წავსულიყავი და გადამეღო ისინი. ძალიან გრძელი თავგადასავალი და გზაა ფოტოგრაფიასთან ჩემი ურთიერთობა. ვფიქრობ, რომ ფოტოაპარატი უფრო შუამავალია ჩემსა და დანარჩენ სამყაროს შორის. ფოტოაპარატი მაძლევს საშუალებას, რომ საკუთარი თავი გამოვხატო და მოვყვე ისტორიები. 

- თქვენ თქვით, ენებს შორის გავიჭედე და ჩავიკეტეო. მაგრამ, ჩემი დაკვირვებით, ადამიანი, რომლის პროფესია ფოტოს გადაღებაა, როგორც წესი, მარტო მუშაობს, ბევრს ფიქრობს, გარემოს ღრმად სწავლობს... ზოგადად, ფოტოგრაფებს ახასიათებთ თუ არა ინტროვერტული ბუნება?

- სხვაზე ვერ ვიტყვი, მაგრამ მე სულ მარტო ვმუშაობ. სადმე რომ მივდივარ, ყოველთვის მარტო ვარ. მთელი ცხოვრება მხოლოდ მე და კამერა ვიყავით. თუმცა, არიან ფოტოგრაფები, რომლებიც მწერალთან ან ჟურნალისტთან ერთად მუშაობენ. 

- თანამშრომლობა, რა თქმა უნდა, ბევრნაირი არსებობს, მაგრამ ახლა უფრო ხასიათზე ვამბობ. თითქოს, ისეთი ადამიანები ირჩევენ გადაღებას თავის პროფესიად, რომლებიც ბუნებითაც უფრო მარტოსულები არიან. პირადად თქვენს ინტროვერტულ ბუნებას თუ ადასტურებთ?

- როცა ვიღებ, ყოველთვის მინდა, რომ მარტო ვიყო. ჩემი სამყარო მაქვს. როცა ვიღებ, თითქოს, ვიკარგები (იცინის). მაგრამ ვერ ვიტყვი, რომ მაინცდამაინც ინტროვერტი უნდა იყოს ადამიანი, რომელიც იღებს. ჩემი კოლეგების ნაწილი ძალიან გახსნილია. ეს ინდივიდუალურია. შეიძლება, ბევრ ფოტოგრაფს ახასიათებს მარტო ყოფნა, მარტო მუშაობა, მაგრამ არ არის აუცილებელი, რომ ყველა ინტროვერტი იყოს. 

- თქვენ ისეთ თემებზე მუშაობთ, რომლებთან დაკავშირებით უცხო ადამიანების ნდობის მოპოვება ადვილი არ არის: საოკუპაციო საზღვრისპირა სოფლების ცხოვრება იქნება, ნაადრევი ქორწინება, ჭიათურელი მაღაროელების მიწისქვეშა შრომა, თუ პანკისელების ყოველდღიური ყოფა. როგორ ახერხებთ უცხო ადამიანების დაყოლიებას თანამშრომლობაზე?

- საქართველოში კარს ყველა გიღებს და სახლშიც გიშვებს. ასეთები ვართ ქართველები. მაგრამ ადამიანს კარგად უნდა აუხსნა, რა თემაზე მუშაობ. მან უნდა გააცნობიეროს, რაში სთავაზობ მონაწილეობას. ადამიანი უნდა გრძნობდეს, რომ პატივს სცემ. მაშინ მასაც სხვა დამოკიდებულება უჩნდება შენ მიმართ. რაღაც პერიოდიც უნდა გავიდეს გაცნობიდან, ურთიერთობა უნდა შედგეს. ძალიან იშვიათად მქონია პრობლემა, რომ სადღაც ვერ შევედი, ან ვიღაცას გადაღება არ უნდოდა. მაგრამ ესეც ბუნებრივია. 

- რატომ დაგჭირდათ, რომ პანკისის პროექტზე მუშაობისას, ექვსი თვე იქ გეცხოვრათ? როგორც ვიცი, თავიდან ამდენი ხნით წასვლას არ გეგმავდით. 

- ექვსი თვე პანკისში არ მიცხოვრია. მივდიოდი და მოვდიოდი. ძალიან მინდოდა, რომ კაცების ნდობა მომეპოვებინა და გადაღების უფლება მოეცათ. მინდოდა, დარწმუნებულიყვნენ, რომ მათი გადაღება მნიშვნელოვანი იყო. ბოლოს მიხვდნენ, რასაც ვაკეთებდი და ისიც შევძელი, რომ გადამეღო. ეს იყო ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც პანკისში დიდხანს მომიხდა მუშაობა. მინდოდა, კარგად შემესწავლა იქაური გარემო. კი მსმენია ჩემს დიდ ბებიაზე, როგორი იყო; მსმენია კულტურაზე, ტრადიციებზე... მაგრამ ერთ-ორ დღეში ამის შესწავლა არ გამოდის. 

- თქვენ ხშირად ამბობთ, რომ დიდი ბებია ჩეჩენი გყავდათ. 

- დიახ, მამაჩემისგან და მამიდაჩემისგან სულ მესმოდა ისტორიები ჩეჩნებზე. და იმ სტერეოტიპის დარღვევა მინდოდა, რომ ჩეჩენი ტერორისტია. მინდოდა, მათი ყოველდღიური ცხოვრება კარგად მეჩვენებინა. პირდაპირ მიხვიდე და გადაიღო - ასე არ ხდება. ჯერ პატივისცემა უნდა დაიმსახურო. 

„ქალაქში რომ ცხოვრობ, ვერ აცნობიერებ, უფრო შორს რა ხდება.“

- უცხო ადგილას მიდიხართ, უცხო ადამიანებს ხვდებით, თან ამბობთ, მათგან, ვინც გადავიღე, ბევრი რამ ვისწავლეო. ეს როგორ ხდება? 

- იმ ადამიანების ცხოვრებას რომ ვუყურებდი, რომლებიც თბილისიდან შორს ცხოვრობენ, ჩემს ცხოვრებასაც სხვანაირად აღვიქვამდი. ქალაქში რომ ცხოვრობ, ვერ აცნობიერებ, უფრო შორს რა ხდება. რაიმე ისტორიას რომ ვაკეთებ და ადამიანებს ვიღებ, მათ პირადად ვუხდი მადლობას და იმ თემებითაც მადლობას ვუხდი, რაზეც ვმუშაობ. ვფიქრობ, რომ თვითონ თემები საზოგადოებისთვისაც მნიშვნელოვანია და იმ ადამიანების ცხოვრებისთვისაც, ვინც ამ პროექტებში მონაწილეობს. ვისაც უღებ, ისიც ამ პროექტის ნაწილი ხდება, თანამშრომლობს შენთან. 

- თქვენ ამბობთ, რომ ყოველთვის იკვლევთ თემას, სანამ უშუალოდ გადაღებას დაიწყებთ. მაგალითად, ჭიათურელი მაღაროელების თემა ავიღოთ: თქვენ გამოიკვლიეთ, რომ ეს არის სფერო, რომელსაც ცვლილებები სჭირდება და ამიტომ არის საინტერესო. მაგრამ ჭიათურაში მაღარო როგორ გადაიღეთ? თუნდაც, ადრეული ქორწინების პროექტზე ვილაპარაკოთ, რომელზეც კახეთში და ზემო აჭარაში მუშაობდით. პირდაპირ ჩადიხართ და იმ ოჯახს უკაკუნებთ კარზე, სადაც გათხოვილი არასრულწლოვანია? თუ ვინმეს პოულობთ, ვინც გეხმარებათ? 

- ჭიათურით დავიწყოთ. ჭიათურაში იყო ერთი ადამიანი, რომლის შესახებ ჩემი ნაცნობებისგან გავიგე. მინდოდა, გამეცნო, რადგან ბევრ სხვა ადამიანს იცნობდა. პირადად მასთან ჩავედი. მერე ის წამომყვა მაღაროში. ყველაფერი სპონტანურად ხდებოდა. მაგალითად, მატარებელი, რომელიც მაღაროში შედის, უკვე დაძრული იყო, როცა ჩვენ შევახტით. ეს არ შეიძლება, ნებართვა უნდა გქონდეს და უსაფრთხოების წესები უნდა დაიცვა. ეგონათ, რომ ნებართვა გვქონდა. რას წარმოიდგენდნენ, რომ იქ შემთხვევით ვიყავით. ასე შევედით და ყველაფერი ვნახეთ. 

- ნამდვილად გამიკვირდა, მაღარო როგორ გადაგაღებინეს. 

- როცა აფეთქებენ, მაშინაც იქ ვიყავით, თუმცა, უცხო პირებისთვის იქ ყოფნა არ შეიძლებოდა. მერე მეორედაც შევიპარე და იმ დროსაც ერთი ადამიანი გავიცანი, ვინც მაღაროში მუშაობს. მან თქვა, არ მაქვს პრობლემა, სახე გამოვაჩინო და ჩემს რამდენიმე მეგობარსაც არ აქვს სახის გამოჩენის პრობლემაო. ვისაც არ უნდოდა, გამოჩენილიყო, თავისივე ფარანი მივანათე და ფოტოებზე სახე გადანათებული აქვთ. ასეთი დაუგეგმავი ამბები ხდებოდა ჭიათურაში. 

- კახეთშიც ნაცნობი გყავდათ? 

- არა, კახეთში მაღაზიაში შევედი. ავუხსენი, რომ ადრეულ ქორწინებაზე ვმუშაობ და ვიკითხე, თუ იყო ვინმე, ვისაც ქორწილი ჰქონდა იმ დღეებში. აღმოჩნდა, რომ იყო. მერე მასთან მივედი და ჯაჭვივით აეწყო. სხვებმაც გაიგეს, რას ვაკეთებდი და მეუბნებოდნენ, თუ რაიმე საინტერესო ხდებოდა. თუმცა, ამ პროექტის მიმართ თავისებური დამოკიდებულება მაქვს. პირველი ფოტო რომ დავდე, ისეთი შედეგი მივიღე, რომ გაკვეთილი იყო ჩემთვის. ეს ბევრი წლის წინ მოხდა, ახლა სხვანაირად მოვიქცეოდი. ამ პროექტს მაშინ დიდი რეზონანსი მოჰყვა. დიალოგი დაიწყო ადრეული ქორწინების თემაზე და განხილვაში ბევრი ადამიანი ჩაერთო. ამის შემდეგ ფოტოებზე კონტროლი დავკარგე. სხვადასხვა მედიასაშუალება დაუკითხავად იღებდა ფოტოებს, აქვეყნებდა და თავის სათაურს აწერდა. ძალიან ცუდი შეგრძნება მქონდა. ახლაც განვიცდი, რა საშინელებაა, როცა კონტროლს კარგავ შენს ნამუშევარზე. თან ადრეული ქორწინება ხომ ძალიან ფაქიზი, მგრძნობიარე თემაა. თბილისი პატარა ქალაქია, შეუძლიათ, დამირეკონ. ფოტოზე წარწერა მაინც წაიკითხონ და ის წარწერა გადაიტანონ.... 

- გაკვეთილი მივიღეო, თქვით და ახლა როგორ აკონტროლებთ თქვენს ფოტოებს? 

- ვფიქრობ, ქართველმა ჟურნალისტებმა და რედაქტორებმა ახლა ბევრად მეტი გაიგეს და უკეთესად გააცნობიერეს, რომ ავტორისგან უნდა მიიღონ ნებართვა; თუ მის ნამუშევარს გამოიყენებენ, უნდა გადაუხადონ. ჩვენ ხომ ამით ვცხოვრობთ?! ახლა თუ რამე სჭირდებათ, მეკითხებიან.  ისეთი ცუდი შემთხვევა აღარ მქონია. სათითაოდ ვრეკავდი რედაქციებში, მაგრამ ყურმილს არავინ იღებდა. ეს ძალიან არასწორია, უპატივცემულობაა იმის მიმართ, ვინც ფოტოზეა და იმის მიმართაც, ვინც გადაიღო. მაშინ გამოუცდელი ვიყავი. დღეს, ალბათ, სხვანაირად მოვიქცეოდი. თუმცა, ზუსტად არ ვიცი, რას ვიზამდი. 

- თქვენ თქვით, ადრეული ქორწინების შესახებ პროექტმა დისკუსიები და რეზონანსი გამოიწვიაო. თქვენი ნებისმიერი პროექტი მკაფიოდ აჩვენებს კონკრეტულ სფეროს, რომელშიც ცვლილებები აუცილებელია. მაგრამ საზოგადოება ცვლილებებს ყოველთვის არ უჭერს მხარს. თუნდაც, თქვენი ჭიათურის პროექტი - სანამ უცხოეთში არ გამოქვეყნდა, საქართველოში არ დაგიბეჭდეს. 

- დიახ, ასე იყო. ადრეული ქორწინების შემთხვევაშიც ასე მოხდა, აქ არ დამიბეჭდეს. მინდოდა, რომ პირველად საქართველოში გამოქვეყნებულიყო, თუნდაც, “National Geographic"-ში, მაგრამ არ გამოვიდა.  

- როგორ ფიქრობთ, წლები რომ გადის, ქვეყანაში იზრდება ცვლილებების მიმართ მზაობა? 

- ეს თემები, რაზეც ვმუშაობდი, საზოგადოების დიდ ნაწილს არ მოეწონა. ასეთი კომენტარებიც იყო: „ჩვენს ქვეყანას ცუდად აჩვენებ!“, „ჩვენ ახლა ვინ ვეგონებით?!“ „ესენი აზერბაიჯანელები არიან!“... უფრო კარგად გამოჩნდა, საზოგადოებაში როგორი აზრები ტრიალებს. რა მნიშვნელობა აქვს, რომ აზერბაიჯანელია?! აქ დაიბადა, აქ გაიზარდა და საქართველოს მოქალაქეა. ადრეული ქორწინება ჩვენი პრობლემაა, არ აქვს მნიშვნელობა ეთნიკურ წარმომავლობას. თუმცა, მე ასეთი აზრების მოსასმენადაც მზად ვარ. 

ეს გავლენას ახდენს ადამიანზე. თუნდაც, ადრეული ქორწინების თემაზე ბევრმა ჟურნალისტმა დაიწყო მუშაობა, მათ შორის, გამომძიებელმა ჟურნალისტებმა; ფოტოგრაფებმა გადაიღეს; საერთაშორისო ორგანიზაციები დაინტერესდნენ. შედეგი ნამდვილად გამოიღო ამ პროექტმა. 

- ბოლო 30 წელიწადში საზოგადოების ცნობიერება მაინც პროგრესისკენ შეიცვალა. ზუსტად იმიტომ, რომ არიან ადამიანები, რომლებიც იბრძვიან იქ, სადაც ბრძოლა ძნელია. არიან ადამიანები, რომლებიც იმ კარს აღებენ, რომელიც მჭიდროდ არის ჩაკეტილი. მიმაჩნია, რომ თქვენ ერთ-ერთი ასეთი ადამიანი ხართ და ამიტომ მაინტერესებს, რეალურად ხედავთ თუ არა თქვენი შრომის შედეგს. 

- ჩეჩნებზე რომ გადავიღე, შემდეგ მომწერა რამდენიმე ადამიანმა - დიდი მადლობა, რომ პანკისელები სხვანაირად დაგვანახეო. სულ 5 და 10 ადამიანიც რომ იყოს, ვისაც წარმოდგენა შეეცვალა, ცოტა არ არის. პანკისის პროექტმა მთლიანად გადაატრიალა ფოტოგრაფიის მიმართ ჩემი დამოკიდებულება: დავინახე, რამხელა ძალა აქვს და როგორ შეუძლია, ადამიანის აზროვნება შეცვალოს, სტერეოტიპი დაანგრიოს.

 „იმდენი თემაა დღემდე, რაზეც ჯერ კიდევ არ ვსაუბრობთ...“

- თქვენ იდენტობა ახსენეთ. ჩემი აზრით, თქვენს საქმიანობაში მკაფიოდ ჩანს პიროვნული და მოქალაქეობრივი იდენტობა: თქვენ ხართ დარო სულაკაური, ფოტოჟურნალისტი და ხართ მოქალაქე, რომელსაც აღელვებს რეალურად მტკივნეული საზოგადოებრივი საკითხები. მაგრამ არის თუ არა თქვენი საქმიანობის ნაწილი თქვენი ეროვნული იდენტობა? არის თუ არა თქვენი სათქმელი, რომ ქართველი ხართ? 

- ბავშვობიდან ყოველთვის ვიცოდი, რომ ისეთი ქვეყნიდან მოვდივარ, რომელსაც ძალიან მდიდარი ენა და განსაკუთრებული ტრადიციები აქვს. ეს გქმნის იმ ადამიანად, ვინც ხარ. საქართველოში ყველას გვაქვს ეს იდენტობა. უკვე გითხარით, რომ ბავშვი ვიყავი, როცა მთელი ოჯახი ამერიკიდან დავბრუნდით. მერე მე კიდევ წავედი ამერიკაში, მაგრამ ყოველთვის მინდოდა, რომ საქართველოში მეცხოვრა. ყოველთვის მინდოდა, რომ ის ცოდნა და გამოცდილება, რასაც უცხოეთში მივიღებდი, ჩემი ქვეყნისთვის მიმეძღვნა. იმდენი თემაა დღემდე, რაზეც ჯერ კიდევ არ ვსაუბრობთ... მე, როგორც ფოტოგრაფი, როგორც ადამიანი, როგორც ქართველი - ეს ყველაფერი ერთმანეთს კვეთს. ყოველთვის ყველგან ვწერ, რომ ქართველი ფოტოჟურნალისტი ვარ. ვთვლი, რომ მნიშვნელოვანია, საიდან მოდიხარ. ეს ზემოქმედებს შენზე და შენს შემოქმედებაზე. 

- თქვენ ძალიან წარმატებული ხართ უცხოეთში: თქვენი ნამუშევრები ყველაზე პრესტიჟულ გამოცემებში იბეჭდება; 35-ზე მეტი ჯილდო გაქვთ მიღებული და დიდი უმრავლესობა - უცხოეთში; გამოფენებში მონაწილეობთ. ძალიან კარგად ხართ ინტეგრირებული საერთაშორისო პროფესიულ სივრცეში. რამდენად აისახება თქვენი ეროვნული იდენტობა უცხოელებთან თქვენს პროფესიულ ურთიერთობაზე?

- ადრე უცხოეთში დიდად არავის აინტერესებდა ფოტოგრაფი, რომელიც არაპოპულარული ქვეყნიდან მოდის. მაგრამ დღეს ყველაფერი შეიცვალა. „The New York Times”-დან დაწყებული, ყველა რედაქტორს უნდა, რომ ითანამშრომლოს ადგილობრივ ფოტოგრაფთან და არა უცხოელთან, რომელიც ჩავა რომელიმე ქვეყანაში და გადაიღებს. ადრე შეუძლებელი იყო, უცხოური გამოცემის რედაქტორი დაგერწმუნებინა, რომ შენ აეყვანე სამსახურში, რადგან შენს ქვეყანაში რაც ხდება, შენზე უკეთესად უცხოელმა ფოტოგრაფმა არ იცის. ყოველთვის ჩამოდიოდნენ „ვარსკვლავი“ ფოტოგრაფები, რომ აქ გადაეღოთ. ახლა მიხვდნენ, რომ ადგილობრივ ფოტოგრაფზე უკეთესად ვერავინ გაჩვენებს, იქ რა ხდება. ახლა სწორედ შენი ქართველობა გშველის, ეს დღეს ბევრად უფრო საინტერესოა საერთაშორისო საზოგადოებისთვის, ვიდრე ადრე იყო. ასეთი დამოკიდებულებაა ახლა ფოტოგრაფიის სამყაროში. 

- თქვენი მასწავლებლის - დავით ცხადაძის ლექცია მოვისმინე ფოტოგრაფიაზე. ის ამბობდა: „დღეს ტექნიკა იმდენად დაიხვეწა, რომ ფოტოგრაფია გადის არა ტექნიკის, არამედ,  პიროვნული სრულყოფის, პასუხისმგებლობის გაზრდის ხაზზე.“ თუ ეთანხმებით?

- ვეთანხმები. 

- პირადად თქვენი - როგორც ფოტოგრაფის - კეთილსინდისიერება რაში გამოიხატება?

- ამან არაერთი საფეხური გამოიარა. ბევრ ფოტოგრაფს არ ვეთანხმები იმაში, თითქოს, ჩვეულებრივი ამბავი იყოს - გაიარო, გადაიღო, წახვიდე და ფოტო გამოაქვეყნო. მეც გამიკეთებია ეს, როცა ვიზრდებოდი, როგორც ფოტოგრაფი. მაგრამ დღეს, განსაკუთრებით, პანდემიის დროს, ძალიან ბევრი ვიფიქრე ამაზე, რამდენად მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანი, ვისაც უღებ, კარგად იყოს გარკვეული, რაში მონაწილეობს. „ვაიმე, კარგი კადრი იყო და გამომეტოვებინა იმიტომ, რომ ვერ ვუთხარი?!“ არა უშავს, უთხარი და მერე გადაიღე. 

- ეს არის მთავარი პრინციპი თქვენთვის?

- ეს ყველაფერზე მაღლა დგას - შენს ფოტოგრაფიაზე, შენს ეგოზე... ადამიანი, ვისაც უღებ, ყველაფერზე მნიშვნელოვანია. დღეს უფრო ხშირია ამ თემის განხილვა. რომ მიდიოდნენ და უღებდნენ, ვთქვათ, ბავშვებს, თუნდაც, ინდოეთში, - დღეს ასე ვეღარ მოიქცევი. მაშინვე კითხვები გაჩნდება: აბა, რა ჰქვია? აბა, რამდენი წლის არის? საიდან არის? იცის, ამ ფოტოს რომ დებ? 

- თქვენ ერთხელ ასეთი რამ თქვით: ან ფოტოს ირჩევ, ან მორალს. არასდროს ყოფილა შემთხვევა - თუნდაც, სულ ადრე - რომ მაინც ფოტო აგირჩევიათ?

- არ ყოფილა შემთხვევა, რომ ვინმეს ეთქვა, ჩემი ფოტო არ დადოო და მაინც დამედო. იმ გოგონასთან, ვისი ფოტოს გავრცელებაც ვერ გავაკონტროლე, დღემდე მაქვს კონტაქტი, დღემდე ინსტაგრამზე მყავს და ვსაუბრობთ ხოლმე. 

- ეგ შემთხვევა რატომ გაგახსენდათ ამ კითხვის პასუხად?

- არასრულწლოვნის ფოტო იყო საქორწინო კაბაში. ოჯახმა იცოდა, რატომ და რისთვის ვიღებდი. მაგრამ ძალიან არ მოეწონათ ის, რომ ფოტოები უკონტროლოდ გავრცელდა. ამ გოგოს ნათესავები და მე ვსაუბრობდით, რა შეიძლებოდა გაგვეკეთებინა, მაგრამ ვერაფერი ვერ გავაკეთე. თუ სადმე საჯარო სივრცეში გამოვდივარ, სულ ამ თემაზე ვლაპარაკობ. ძალიან ცუდად მახსოვს ეგ შემთხვევა. 

- სხვა კუთხითაც მინდა, ეთიკურ დილემაზე ვისაუბროთ. ვთქვათ, ერთ მხარეს არის მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესი, მეორე მხარეს - ინდივიდის უფლებები. ეთიკის კოდექსი ცნობს მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის უპირატესობას, თუ საქმე ბავშვს არ ეხება. თქვენ თუ გქონიათ შემთხვევა, როცა საზოგადოებრივი ინტერესი უფრო მაღლა დაგიყენებიათ, ვიდრე ინდივიდის უფლება?  

- არ მახსოვს ასეთი შემთხვევა. ნამდვილად არ ყოფილა. 

- ისეთი შემთხვევა თუ ყოფილა, რომ ნაკლები გულისხმიერება გამოგიჩენიათ იმის მიმართ, ვისაც ან რასაც იღებდით და ეს შედეგზე ასახულა? საკმარისად ახლოს ვერ მისულხართ იმიტომ, რომ ან დრო დაგნანებიათ, ან ენერგია...

- თუ შეკვეთაა, გინდა თუ არ გინდა, გამოსავალი უნდა იპოვო და გააკეთო, რაც დაივალე. ამიტომ, მიყვარს შეკვეთები, განსაკუთრებით, როცა დავალებას საინტერესო ჟურნალები და გამოცემები მაძლევენ. ეს ფორმატი არ გიტოვებს საშუალებას, რომ უკან დაიხიო. გონება სხვანაირად იძაბება. მაგრამ თუ პერსონალურ პროექტს ვაკეთებ და დრო მაქვს, ვაძლევ ჩემს თავს უფლებას, რომ იმ დღეს აღარ გადავიღო, თუ არ გამომდის. 

- რაკი „არ გამომდის“ ახსენეთ, ბარემ, აქვე გკითხავთ: როცა ამბობენ „კარგი კადრია!“ ეს ნიშნავს, რომ კონკრეტული კონცეფციის შესაბამისად არის კარგი კადრი? თუ ნეიტრალური პოზიციიდან კარგი კადრია? 

- კარგი კადრი ყოველთვის იწვევს ემოციას. თუ ემოციას არ იწვევს ადამიანებში, ის კადრი კარგი არ არის - რაც არ უნდა ძლიერი კომპოზიცია და შესანიშნავი ფერი გქონდეს. სიახლოვეს თუ არ გრძნობ, კარგი კადრი როგორ იქნება?! იმდენი კარგი ფოტოგრაფი არსებობს მსოფლიოში. საქართველოშიც ბევრი კარგი ფოტოგრაფია, ნიჭიერი ახალგაზრდები გვყავს. ინსტაგრამზეც რამდენი კარგი ფოტოა, თვალები აგიჭრელდება. მაგრამ ცოტაა ისეთი ფოტო, რომელსაც უყურებ და გამახსოვრდება იმიტომ, რომ ემოციით არის დატვირთული. იგრძნობა გულწრფელობაც, მომენტიც. მე მგონი, ეგ არის კარგი კადრი და კარგი ისტორია. 

„ჩემი აზრით, კლასიკური ფოტოგრაფია უკვე მოსაბეზრებელია.“

- თქვენს ფოტონამუშევრებს ხშირად ახლავს ტექსტი. რამდენადაც ვიცი, ცნობილი ქართველი ფოტოგრაფები ტექსტებით არ მუშაობენ, მხოლოდ ფოტოთი. ტექსტის მიმართ თქვენი ინტერესის საფუძველი არის თუ არა ის ცოდნა, რაც ამერიკაში მიიღეთ, ფოტოჟურნალისტიკის შესწავლისას? 

- მე მგონი, ტექსტზე დღესაც ძალიან ბევრი სამუშაო მაქვს. მინდა, რომ სადმე „მასტერკლასზე“ ჩავაბარო, სადაც უფრო კარგ წერას ვისწავლი. ვფიქრობ, დღეს ნამდვილად მნიშვნელოვანია,  რომ ფოტოებს ტექსტი ახლდეს. 

- ტექსტი რისთვის გჭირდებათ?

- ტექსტი აძლიერებს ფოტოს. რა თქმა უნდა, ფოტო თვითონ ჰყვება ამბავს, მაგრამ ტექსტში უფრო კარგად ვხსნი დეტალებს. ჩემი აზრით, კლასიკური ფოტოგრაფია უკვე მოსაბეზრებელია. ისეთ დროს ვცხოვრობთ, რომ შეგვიძლია, სხვადასხვა მედია ჩავრთოთ ფოტოგრაფიაში და ამით ფოტოისტორია გავამდიდროთ, მეტი ადამიანი დავაინტერესოთ.

- ადამიანების ნაწილს უფრო ვიზუალი იზიდავს, ნაწილს - ტექსტი. იშვიათია, რომ ადამიანი, რომლის პროფესია ვიზუალის შექმნაა, ასეთ ინტერესს იჩენდეს ტექსტის მიმართ. 

- მე ვფიქრობ, რომ არამარტო ტექსტი, ვიდეოც და სხვა საშუალებებიც უნდა ჩართო. ეს კარგად დავინახე, როცა ვმუშაობდი პროექტზე „გაყოფილი სახლი“. ძალიან ძნელია, ადამიანმა, ვინც საქართველოში არ ცხოვრობს, გაიგოს, რა არის მცოცავი ოკუპაცია. ახლა „Reuters“-თან ერთად ვმუშაობ და პროექტის ბოლოს ძლივს გავაგებინე ჟურნალისტს, რას ნიშნავს მცოცავი ოკუპაცია. მერე მოვიფიქრე, რომ ზემოდან დამეხატა ფოტოზე. იქ გავავლე ხაზები, სადაც სახლი შუაზეა გაყოფილი - რომ ვიზუალურად მიხვდეს ადამიანი, რა ხდება სინამდვილეში. 

- თქვენი ინტერესი ექსპერიმენტების მიმართ, ალბათ, ყველაზე უკეთ გამოჩნდა ბოლო პროექტში, რომელიც პანდემიის დროს შექმენით. „სიზმარს ვხედავდი... პანდემიის დღიური“ - ასე ჰქვია ამ პროექტს. 

- იცით, ამით რა მინდოდა მეთქვა? თითქოს, ძილ-ბურანში ვიყავი; თითქოს, მესიზმრებოდა, რაც ხდებოდა. 

- ჩვენს მკითხველს, ვინც ამ პროექტს არ იცნობს, ვუთხრათ, რომ პირველ იზოლაციაში, სამი თვის განმავლობაში, თქვენ ყოველდღე იღებდით ერთ ფოტოს და ურთავდით ტექსტს. იმ პერიოდში ბევრს გაუჭირდა რუტინა და დისციპლინა. მაგრამ თქვენ, როგორც ვიცი, საკუთარ თავს უთხარით: „იმის მიუხედავად, რომ იზოლაციაში ვარ, არ გავჩერდები!“ სინამდვილეში, როგორ იყო ეს ამბავი?

- იმდენად ახალი იყო ეს შეგრძნება, რომ მინდოდა, როგორღაც გადმომეცა. ასე მგონია, სტრესი გამოვხატე ჩემი ფოტოგრაფიით. კამერა რომ არ მქონოდა, არ ვიცი, რას ვიზამდი. უცებ რომ შეწყდა ყველაფერი, ჩემს თავს დავალება მივეცი:  დღეში ერთი ფოტო და ერთი ტექსტი აუცილებელია; ეს გიშველის, შენს აზრს ფურცელზე რომ გადაიტან.

- ტექსტი ინგლისურ ენაზე რატომ არის?

- ჩემი თავი არაფრით არ შევზღუდე. ყველაზე კომფორტულად თავს მაშინ ვგრძნობ, როცა ინგლისურად ვწერ და ვკითხულობ. ეს არ შეცვლილა. ნახევარი ცხოვრება ამერიკაში მაქვს გატარებული და ჩემი მეორე სახლი ნიუ-იორკშია. დღემდე ინგლისურად წერა უფრო მიადვილდება. 

- ესე იგი, ინგლისურად იმიტომ წერდით, რომ უფრო ადვილი იყო და არა იმიტომ, რომ თქვენი ნაწერი საერთაშორისო საზოგადოებისთვის უფრო  ხელმისაწვდომი გაგეხადათ?

- არა, მაგაზე არ მიფიქრია. არც ვამბობდი, რას ვაკეთებდი. უბრალოდ, ფოტოს და ტექსტს ყოველდღე ვტვირთავდი ჩემს ვებგვერდზე. 

- ამ იდეის ექსპერიმენტული ნაწილი როგორ დაიბადა? 

- ჯერ იმას ვიტყვი, რომ თავიდან აღმოვაჩინე ფოტოაპარატის განათება, ე.წ. „вспышка“. ადრე, რაღაც პერიოდი, მომწონდა. მერე ვფიქრობდი, რომ საშინელებაა. ახლა თავიდან აღმოვაჩინე, რომ უფრო მკაფიოდ, უფრო მკვეთრად და რეალისტურად აჩვენებდა ჩემს შეგრძნებებს. წვიმაც სხვანაირი გამოდიოდა. თანდათან ძალიან მომინდა, რომ ფიზიკური გამხდარიყო ეს დღიური. ვებგვერდზე ფოტოები და ტექსტი ხომ ერთმანეთის გვერდზეა დალაგებული. გადავწყვიტე, რომ წიგნიც ჰორიზონტალური ყოფილიყო. ამიტომ გარმონის ფორმა მივეცი. სულ ათი ცალი გავაკეთე. არ ვუყურებდი, როგორც კომერციულ პროექტს. მინდოდა, ეს ათი წიგნი მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში წასულიყო. როცა პანდემიის დროს ფოტოგრაფები ვიღებდით, არ ისმებოდა კითხვა, ვის აქვს ყველაზე კარგი ისტორია. პანდემიის ყველა ფოტოისტორია ადამიანს ეუბნებოდა: „მარტო არ ხარ!“ ამ პერიოდმა ადამიანები ერთმანეთთან თავიდან დაგვაკავშირა; ვირტუალურად, მაგრამ დაგვაკავშირა. წიგნში კი ყველაფერი ნაფიქრი იყო. მაგალითად, გარმონის ფურცლები, ისიც, რომ შეგიძლია, ყდიდან ამოიღო, მხოლოდ კი არ დაათვალიერო, მთელ ოთახში გაშალო და ისე უყურო.

- 11 მეტრია სიგრძე, თუ გაშლი. 

- დიახ, ასეა. ჩემი შვილის სათამაშო კუბიკები გავუკეთე ფოტოებს სამაგრებად. შუაში ჩემი შვილის ფოტოა, რომელიც შეღებული კარიდან იყურება, როგორც ჩვენ ვუყურებდით მაშინ სამყაროს. ჩემი შვილია ამ წიგნის მთავარი ადამიანი. ბავშვი რომ არ ყოფილიყო, არ ვიცი, მე და ჩემი მეუღლე რას ვიზამდით. მაშინ ერთი წლის იყო.

- მოგვიანებით, თქვენი დღიური თბილისში გამოიფინა. 

- დიახ, ჩემმა დამ კარგად იცოდა, რაზეა ეს წიგნი. არქიტექტორია და გამოფენის დიზაინი გამიკეთა - თითქოს, წიგნში შედიოდი. აღარ არის საკმარისი, როცა გამოფენაზე მიდიხარ და ნამუშევრები კედელზე კიდია. რაღაც სხვა უნდა გააკეთო, თუ შეგიძლია. ამიტომ, ყოველთვის ვთანამშრომლობ ჩემს დასთან. ეს მესამე პერსონალური გამოფენა იყო, საქართველოში მეტი არც მქონია. 

- იმ ათი წიგნიდან რამდენი დაგრჩათ? 

- ხუთი გაიყიდა და ხუთი დამრჩა. 

- გავიდა საქართველოდან?

- დიახ, სხვადასხვა ქვეყანაში წავიდა. ძალიან მიხარია. 

- პანდემიის დროს შექმნილი ეს დღიური ყველა სხვა პროექტზე უფრო ახლოს თუ არის პირადად თქვენთან? 

- მგონი, ძალიან ახლოს არის. ჩემი ოჯახი, ჩემი ცხოვრება მხოლოდ ჩემი პირადია. არ მიმაჩნია საჭიროდ, ყველაფერი სოციალურ მედიაში დავდო. ეს ისტორია პირველი იყო, სადაც ჩემი ოჯახი გამოვაჩინე. ამის გარდა, პირადი ემოციებია ნაწერში. ამ დღიურს რომ ვკითხულობ, საკუთარ თავს ვერ ვცნობ, იმდენად სხვა ადამიანი წერს. 

- დღიურის ქართული ვერსია არსებობს?

- გადათარგმნილი არის, მაგრამ არ გამოქვეყნებულა. 

- მგონი, ძალიან კარგი იქნება, უფრო მეტი ადამიანისთვის თუ გახდით ხელმისაწვდომს. და ასეთი კითხვაც მაქვს: თვითონ პროექტზე თუ შეიძლება ითქვას, რომ პირადად თქვენ რაღაცით გგავთ - უფრო მეტად, ვიდრე სხვა პროექტები?

- ამაზე არ მიფიქრია. მგონი, უფრო კარგად გამოვხატე ჩემი თავი. ჩარჩოში არ ჩავკეტილვარ და გამოჩნდა, რომ ექსპერიმენტები მიყვარს. მამაჩემი ბავშვობიდან მეუბნება, ყველაფრისგან იმპროვიზაცია გააკეთეო. შეიძლება, მთელი ეს დაგროვილი სურვილი ამ წიგნში ჩავაქსოვე. 

- თქვენს ნამუშევრებში სად მთავრდება დოკუმენტი და სად იწყება ხელოვნება?

- მე მგონი, ეს სხვა ადამიანმა უნდა განსაჯოს. მე ჩემს თავს ასე გამოვხატავ, როგორც ფოტოს ვიღებ. ძალიან საინტერესოა, რა მომენტში აჭერ ღილაკს თითს. ცნობილმა ფოტოგრაფმა გეორგი პინხასოვმა ეს მომენტი ასე ახსნა: რა ცხოვრება გაიარე, როგორი ბავშვობა გქონდა, რა წიგნი წაიკითხე, რა ფილმი ნახე - ყველაფერი იკვრება იმ მომენტში, როცა ფოტოაპარატის ღილაკზე აჭერ თითსო. ვეთანხმები. ამიტომ არის მნიშვნელოვანი, რომ ბევრი იკითხო, ბევრი იმოგზაურო, ბევრი განიცადო. ეს ყველაფერი წამის მეათედში იკვრება. ამით განსხვავდებიან ფოტოგრაფები ერთმანეთისგან. ამიტომ არის, რომ სხვადასხვანაირი კადრი აქვთ.

„დედას და მამას არ ეზარებოდათ, რომ ადრეული ასაკიდან სხვა სამყაროებიც გაგვეცნო, კომფორტის ზონაში არ ვყოფილიყავით.“

- თქვენს საქმიანობაში ყველზე მკაფიოდ რასაც ვხედავ, ადამიანის სიყვარულია. თქვენი ინტერესის ცენტრში ყოველთვის არიან ადამიანები, რომლებსაც მხოლოდ ახლობლები იცნობენ. და თქვენ მთელ სამყაროს სთავაზობთ მათ გაცნობას. შეგიძლიათ, აგვიხსნათ, როდის შეგიყვარდათ ადამიანი? 

- მე მგონი, ეს დედაჩემის დამსახურებაა. ჩემს მშობლებს უნდა ვუმადლოდე, რომ დღეს ასეთი ვარ. დედაჩემს ბავშვობიდან სულ დავყავდი, როცა რეგიონებში დადიოდა. 

- რეგიონებში რისთვის დადიოდა?

- ცდილობდა, ტრადიციული ხალიჩის ქსოვა აღედგინა და ადგილობრივი ახალგაზრდები დაეინტერესებინა. იქ ვეცნობოდი ადამიანებს, ვიგებდი, როგორია ცხოვრება ჩემი სახლის მიღმა. ძალიან გაჭირვებული ოჯახებიც მინახავს. ნანახი მაქვს, როგორ ცხოვრობს ადამიანი ასეთ პირობებში და მაინც როგორი დადებითი და გულგახსნილია. ყველაფრის მიუხედავად, როგორ შეუძლია, ძლიერი იყოს; შემოგეგებოს და ბოლო კამფეტით გაგიმასპინძლდეს. ამას ბავშვობიდან ვუყურებდი. ბავშვობის შთაბეჭდილებები დიდი შთაგონება იყო ჩემთვის და ჩემი შემდგომი პერიოდის თემებისთვის. 

- რამდენი წლის იყავით, როცა დედასთან ერთად დადიოდით? 

- 14 წლის ვიყავი, გადაღება რომ დავიწყე და ეს უფრო ადრე ხდებოდა. დედას და მამას არ ეზარებოდათ, რომ ადრეული ასაკიდან სხვა სამყაროებიც გაგვეცნო, კომფორტის ზონაში არ ვყოფილიყავით. ამიტომაც ჩამომიყალიბდა, ალბათ, სიყვარული ადამიანების მიმართ.  

- დიდი მადლობა საინტერესო საუბრისთვის. ინტერვიუს დავასრულებთ თქვენი კომენტარით ცნობილი ადამიანების ორ გამონათქვამზე. პირველი ციტატა ეკუთვნის ამერიკელ მწერალს - ჩარლზ ბუკოვსკის (1920-1994): „ზოგიერთ ადამიანს არ შეუძლია ჭკუიდან გადასვლა. ასეთებს ძალიან მოსაწყენი ცხოვრება აქვთ.“

- (იცინის) ჭკუიდან გადასვლა არ შეუძლიათ? 

- მეორე ციტატის ავტორია აშშ მე-16 პრეზიდენტი აბრაამ ლინკოლნი (1809-1865): „ტაქტი არის უნარი, ადამიანი აღწერო ისე, როგორც ის საკუთარ თავს ხედავს.“

- უნდა აღწერო არა ისე, როგორც შენ გინდა, ან მას უნდა, არამედ ისე - როგორც სინამდვილეშია. უნდა ეცადო, რომ მაქსიმალურად ახლოს იყო სიმართლესთან.

ფოტომასალა: ირაკლი გედენიძე